장음표시 사용
301쪽
Id enim usus, artis magister, usus inqua,vel in his An lyticis adhibitus approbat. Sed necessariu expleamus, no necessariu detrahamus, talisper dum de syllogistica quaestione iudiciu facimus : tu eminerin usque fraudis illius & captionis,ut no quicquid lucet,auru esse,sic noquicquid expositis quibusdam necessario concludit, syllogismu esse. Tricesimo quarto capite sequitur deinde sic syllogismus in terminos tres partiendus. Haec pars huius theorematis de tribus terminis praecedere debuerat, ut dixi, quia primo problema retexendum est cuius duo sunt termini: deinde argumentum, id est medium. Reliquo capite,sccuda est Analysis de figura Medius vero terminus statuendus,qui in ambabus propositionibus dicitum huius thesis indicabit figuram, ut antea definitiones figuratum docuerunt. Tandem etiafigurae qualitate problema etia quod coesuditur indicabit, quia ut vanu est sic in variis figuris concluditur. Capite tricesimo quinto, Analyseos secundae pra ceptio reliqua sequitur,de figuret forma de speciali qualitate. Labi de errare contingit ex syllogismi definiti ne propter necessarium: aliquando etiam ex figurat g nere: Aliquando ob similitudinem dispositionis terminoru, quia uniuersale deest. Hoc praeceptum verum
est & necessarium in omnibus syllogismis de quibus solis in organo logico prccipitur: in propriis autem & coiunctis neque verum , neque necessarium. Hic rursus exempla non Platonem,non Aristotelem, sed sophiste, doctrinae quam componit & colligit,ignarum & expe tem demonstrant. Duo syllogismi tanquam captiosi ponuntur, quia medium non sit in his uniuersale: Sie a tem sunt:
ristomenes intialibilissimper e hvime e Graece verbii est,& passive sic accipitur in Ana, lyticis posterioribus, nequid hic interpretes de intelligente mente comminiscantur:
302쪽
M catus cst a cuius musicus: M talus igitur breui peribit. - . Hic author est propositiones uniuersales e si e opo tere,quales hae non sunt,omnis Aristomenes intelligibilis semper est: Omnis Mycalus musicus cito peribit: ideoque vitiosos syllogismos esse, quia nil sit in iis uniuersale. At uterque syllogismus constans & firmus esssed primi propositio falsa est, & multa intelliguntur, quae sempiterna non sunt: Aut si veram propositionem facias,erit assiimptio falsa,quia Aristomenes hic,quem vides, non est Aristomenes ille, quem sic intelligis. Secundae partes omnes verae esse possunt, nec in qualitate partium quicquam peccatur. x iiij vero caussam dicere, quia medium non sumatur uniuersale , delirare est propriae enim propositiones omnes sunt:& valde sit ineptum, in unitate Hultitudinem statuerer: vi, Omnis Plato disputat: Omnis Aristoteles disserit. Quare, ut dixi, exempla haec authorem suum valde traducunt. Capite tricesimo sexto vere prςcipitur,ut termini exponantur apta oratione, nec symbola modo habitum, modo habitus susceptiuum significent:cuius sophismatis fuit illud exemplum de quo in Categoria relationis diximus,Quod scientia &. scibile, relata non essent, quia scientia, nomen habitus e siet: scibile, nomen actus. Exaemplum capitis huius est: Nulli agritudini finitas contingit: Omni homini inest aegritudo: Nulli homini contingit finitas. , abi
Quod si pro nomine habitus, nomen susceptiui ps
natur, error ille non accidet: Nurum aegrum, anum esse contingit:
Omns homo aeser est: Nullum igitur hominem contingit Ianum esse. Propositio, ait author, falsa erit: At erroris etia cassi est in illo contingentis imodo: ex terminis enim eius
dem generis, eade sillogisnu lege seruata, ut ante d T cui
303쪽
cui,conclusio haec captiosa erit: Superioris autem erroris caussa hic est, quia messium non sit uniuersale. Eadem doctoris huius sapientia est. Capite tricesimo septimo theorema est veri ssimum id utilissimq,& quo uno omnes Categorematu & Categoriarum ineptiae refelluntur: Non laborandum est,
v omine termini semper exponantur:pleruque enim orationes erunt,quibus posta non erunt nomina. It
que difficile est retexere & reducere tales stilogismos. Sic videlicet plerunque toti libri, & integrae orationes in unum syllogismum sunt incluset : ut tota Miloniana Ciceronis oratio. Haec analysis difficilior est, & m ditationis altioris . Aliquando vero falli continget in ea inquisitione & examinatione. O theorema singulare & admiradum,& tamen in scholis Aristotelis mortuum ac sepultum 'Nemo fere postynnorum secuta n scio quot graecus latinusue magister logicae artis fuit, qui non conatus sit organi topici compedium aliquod efficere:& quod longiore di iputationis tractu dilat
tum esset, contrahere: At quid deesset, nemo consderauit, ut adderet. quid superesset, nemo reputauit ut amputaret, & neccssariam tantum summam constitueret: Difficile enim est tantas ratiocinationes, & tam gra
des sillogismos retexere & resoluere: propter tali i quisitionem & analIsim cotingit errare: sed tamen hoc
praecepto monemur, regulam artis de tribus terminis, ad trium verborum necessitatem reuocandam non esse:
nec syllogismum, immediatorum simplicium vocabolorum este, sed ad tres syllogismi partes reserendum, seu simplices dictiones, seu longae sint orationes:quod in poctis, oratoribus,philosophis,toto denique humanitatis usu perpetuum est6ideoque tenendum & approbadum, & ad Logicam nostram aggregandum:.Et hinc
commentum illud refellendum, quo pro syllogismi sundamentis,simplicia nobis categoremata tantum proponuntur, tanquam ex iis solis fierent propositiones & s1llogisini. At haec aurea regula verissimὰ cotia docet ple-Iunque
304쪽
ΑNIM A D. L IB. VII. 29Initique terminos, quibus propositiones & sillogismi
efficiuntur, longas orationes esse: terminos ratiocinationis, symbolis certis astrictos non esse: nec omnino referre, simplicibus an compositis symbolis efferantur. Hanc veritatis resulam, hanc usus legem,hanc artis veritate in Porphyrio antea,& in categorico magistro opposui,& nuuc oppono. Sed pars capitis reliqua, parem doctrinae elegantiam praestantiamque continet. Inesse vero primum medio , & hoc postremo, non est ac piendum , quasi perpetud alterum alteri similiter attribuatur. Interpretes scholastici persuadent nullum categorema esse,quod non certo & semper simili genere dicatur de subiecto: genus & speciem in quid, reliqua in quale , ut certo casu, hoc clicatur illud: ut homo est animal. Sed hoc praeceptum scholasticam illam
doctrinam valde covincit: Sed quotcunque modis esse aliquid dicitur, etiam totidem modis contingere idipsum verum dicatur,& esse,& non esse existi andum est. Hoc praeceptum magnum est, & emendatio multarum in superioribus libris nugarum: Categoremata, Categorias, Interpretationem pro fundametis syllogi Dariorum,interpretes graeci latinique sic acceperunt,tanquam nulla propositio legitima, nisi simplici dictione, rectoque casu fiat, ut homo est animat: homo est i gicus : De quo genere vanitatis, in Porphyrio, Categoriis , Interpretatione conquestus sum: casus nominum , nomina non esse: tanquam enuntiatio nulla fietet legitima & hllogistica, nisi recto casu: Illud esse
scholastici sermonis commentum, & naturalem usum frequentem, esse contrarium. Quae vanitas infinies in scholas nostras irrepsit, adeo ut praedicationum propriarum , impropriarum, essentialium, accidentalium ars quaedam efficeretur, qua puer cum multis eiusdem miseriae consortibus eruditus sum. Atqui hoc praece- isto verbum κα γρει nta λεγε ti, attribui & dici,5ge aliter hic explicatur:& quod decebat, interpretationi embola iam accommodatu docemurque ad illa
305쪽
Porphytianae & scholastic et Categori & Iiuerpretati
nis seruitutem,ratiocinationis partes astrictas no este:
sed quot modis esse aliquid aut non esse dici potest, tot modis partes syllogismi necti x contexi posse : Idque
sic usu venire,ut nunc rectis,nunc obliquis casibus, sensa mentis efferamus: Praeceptum, inquam, verissimum, sed exempla rursus hic non intellecta: & alius videtur praecepti author, alius exempli: ut contrariorum est 'nadisciplina. Magister hic facit subiectum enuntiati ex obliquo casu cotrariorum: categorem a vero,totum illud ex verbo & duobus nominibus sest v na disciplina: Si syntaxis retexatur, propositio sic erit: Disciplina contrariorum est V . Secundum exemplum est,quod primum de medio dicatur: ad illam recti casus seruitutem, medium de postremo non dicatur: Si sapietia,est scientia: Boni autem
est sapientia: Conclusio quod boni est scientia. In hoc syllo 'ismo, assiimptio praecedit, & propositionum H bola ransmutata sunt: Retexatur igitur,sic est: Omnis sipientis,est boni: . Omnis scientia, Uapientia: omni, igitursicientia, Z boni.
Maius extremum non dicitur categorico illo genere. de mediomam obliques medium autem de extremo dicitur. Litera graeca hic videtur mendosa: exemplum autem est,quod primum de medio non dicatur categmrice, sed medium de tertio: Si qualitatis omnis est sciemtia, & contrarii. Bonum autem & contrarium qualitas
Conclusio quidem, quod boni est scientia. Duo stilotismi hic sunt inuoluti: Retexantur igitur ut antea,
Omnis qualis , es: Omnis ficientia qualituae: Omnis igitur scientia,boni. Item, Omne contrarium, bonum: Omnis scientia, contrarii:
306쪽
texendi: Exemplum etiam tandem ponitur, ubi nullum de nullo categorice dicatur: vi, Si cuius est scientia, est huius genus: Boni autem est scientia: Conclusio, quod
boni est genus. Retexatur igitur syllogismus,sic erit: Omnis scientia,est boni:
Omne genus est eius,cuius estscientia: Omne genus igitur est boni. Hoc exemplum verum est, sed sicuti superiora, ab Ioanne Grammatico non intellectum qui docet,quanuis obliquis casibus propositiones efficiantur, tamen obliquos illos casus seper in subiecto esse, categorem a semper in recto: in quo no solum Logicae, sed Grammaticae imperitia labitur, nec grammaticam syntaxim intelligit:& se nomine Grammaticum esse, re autem ipsa barbarum ostendit. Quamobrem praeceptum dilige ternotandum & obseruandum, licet exempla ab Organi compositore non sint intellecta: Quo generaliter m nemur, illam certae, semperque sui similis categoriae se uitute ab usu abhorrere syllogismi denique partes,sententiarum partibus,non symbolorum & vocabulorum generibus metiendas esse.Termini syllogismi, n5 semper simplices sunt dictiones sed sunt aliquando orationes longae: nec semper casibus rectis, sed obliquis aliquando efferuntur. Hoc theoremate vanitas tubus superiobus libris instituta danatur & exterminatur: Po phyrius, Categoricus author & symbolicus, ad landamenta syllogismorum,& propositionum, simplices te minos casibus rectis elatos,proponuti compositos,oblia quos abiiciunt, ut interpretes putant. Hoc theoremate restituuntur. Tricesimo octauo capite, praecipitur reduplicationem aut reduplicatum maiori extremo addendum esse,non, medio. Reduplicatum vero hic propositionibus in primo extremo statuendum est, non in medio. Exemplum est praecepti, ut si syllogismus fiat, quod iusticiae est scientia,quoniam bonum:Boni est scientia,quoniam
307쪽
bonum: Iustitia autem,bonum est. Magister hie ait secundae propositionis categorema esse s scientia quoniam bonum subiectum, boni. At hntaxis grammatic tantam inscitiam refellit,& subiectum docet esse scien tia: categorema sest boni, quoniam bonum: nec omnino in tali exemplo syllogismus est, sed contra ret
xendus est, ut congruenter cadat: Vt,
Omne bonum est iustitiae,quatenus bonum est Omnis sicientia est boni: Omnis igitur scientia est iustitiae,quatenus bonum.
Sic enim categorem a conueniet, secus non . Emo e emplum praecepto non conueniet, nec praeceptu apsum
magni admodum,si sit verum, momenti suerit. Tricesimo nono capite, explicatio quaedam additiareapitis tricesimi septimi. nomina pro nominibus sume-da, & orationes pro orationibus,& semper nomen pro oratione. Praeceptum est antea theoremate quinto,te minos no se per esse nomina simplicia, sed orationes liquando. Hie locus igitur analysim compositorum te minorum admonet,quoad fieri poterit,ad simpliciores esse reuocandam, ut in breuiore & contractiore exemplo syllogismus facilius cernatur & aestimetur:Facilior enim terminorum expositio fuerit: Est tamen considerandum diligenter quid pro quo ponatur: non enam
et γαῖον ' articulus enim emphasim hic habet, ac in aliis generibus similiter: Reliquo capite tria comprehendi tur, primiὶm geometricae imitationis collatio,de qua dictum est antear deinde repetitur toties iam dictum. noin omni figura omne problema concludi, sed ex eo clusione figuram cognosci' postremo additur in disputatione definitionis eius partis, de qua agitur, termina sumendum. Atque hic analysis tota concluditur. Capite quadragesimo documetum doctoris est,an lyseos doctrinam , quam docet, prorsus ignorantis. Monuimus adhuc praecepta analyseos de syllogismi definitione,partibus,terminis, multa praeclara dc egre
308쪽
gia fuisse,exempla tamen ridicula & inepta hic de praecepto conquerimur, non de exemplo solum. Tum velo
factos ex hypothesi syllogisimos ne tentemus reducere: non enim possunt ex pomis reduci, neque enim frit sismo demonstrati sunt, sed ex pacto & arbitrio omnes cessi. Haec doctoris oratio est,quae etia declaratur exemplo: ut siquis ponat, si una quaedam facultas non sit
contrariorum, neque scientiam unam esse: Deinde demonstretur, quod non est una facultas contrariorum,uts salubris & morbosi: simul enim esset idem salubre &morbosum:qudd quidem non est una omnium contrariorum facultas,demonstratum : quod vero scientia noest,non est demonstratum,confitendum tamen : nec ex
syllogismo, sed ex hypothesi. Hoc exemplum doctoris est vere hypotheticum, sed non quale existimat: docuit enim antea syllogismos omnes hypotheticos tribus e positis figuris concludi. At hic syllogismus est comm us primi modi: Si non una facultas, equescientia Vra: Sed primum: Secundum igitur. Assumptioque exemplo exponitur: sed tamen uptatum est huic maῆistro exempla sua ignorare : praeceptum potius consideremus, quae sit analysis videamus: Docet hic magister omnes syllogismos hypotheticos, siue ad impossibile sint, siue non, non posse reduci, sed eius esse deductionem ad impossibile . Docet inquam, haec, id est se doctorem, doctrinς suae imperitu & ignara m ostendit: Etenim superiora illa reuocemus: Tres sint uniuersae hypotheseos Logicet partes,inuentio medii, copositio syllogitat, resolutio virtusoue,qua confise matur & illustratur inuentio & compolitio: haec enim
superior doctrina fuit. At hic quid doceturὶ In facto syllogismo, licet medium inuentum sit,licet propositione, assumptione, complexione dispositus syllogismus si, tamen analysim nullam esse. Et quisquam mihi Arist telςm illum Platonicum potius,quam sophistem nescio
309쪽
quem authorem tantae ignorantiae appellabit3 At dices reductionem & analysim nunc intelligi de reductione, quae per conuertionem fiat. Esto inquam, id enim vid tur hic significari cum tollatur analysis deductio relinquatur. At stultitia haec superiore maior erit: nec enim quod tamen nunc agitur in ratiocinationis oblatae iuuentio compositio per conuersionem examinari & explorari potest:& de conuersionis commento satis antea multa dicta sunt. Verumenimuero quam nescit compositor analytici operis,quam non intelligit quod colligit& componiti Syllogismus dubius aliqua parte, aut salsus est: ergo, ait, retexendus non est Imd vero totum contra est, quia dubius, quia periculosus & insidio laxest,ideo tentandus& explorandus & examinandus est: ideo &inuentio eius de dispositio penitus speculanda est: atque in Elenchis tam multa Logicorum vitiorum
discussa vitia, quid aliud quam dubiorum & captiosorum syllogismorum analysim continent di propter, ut dixi. ne sit Aristoteles, sed Aristotelis diissimillimus aliquis sophistes tantae stultitiae praeceptor. Capite quadragesimo primo deductio figurarum. s.
tua perita logia repetitur & augetur: nec enim solum. docetur ut secunda & tertia figura in primam, sed tota prima in tertiam reuoc lucidenique quacunque figura c5 lusum sit, id ipsum in aliam figqram posse reuocari. Malcotechnia stultissima, 'δc geometraru deductionis iqua voluit imitari, dissimillima. Sed hac de re satis ai tea. Postremo capite disceptatur item sophisma secuta libri de Interpretatione, de pronuntiatis infiniti vel ptiuati attributi,ut assirmationem infiniti vel priuati attributi sequatur negatio finiti, non contra. Praeterea se Analisi ab hoc magistro docetur. Quamobum, ut intea diximus,genesi in syllosismi imperfecta, in qua de propriis, connexis,disiunctis syllogismis nil praeciper
tur: inuentionem imperfectiorem, qua inuentio, antecedentium & consequenxium nominibus obrueretur:
de mediorum generibus δc formis nil diceretur: sile M iustiore
310쪽
1s iustiore multo ratione analysim imperfectissimam dicere possumus: Analysis enim utriusque examinationem praestare debuerat, & genera vitiorum, virtutibus expositis contraria quaedam insigniora declarare: Qu les argumentorum & sy llogismorum fraudes in Eleuchis de figuris dispersae sunt. At nihil inuentionis attigit : geneseos non multa, eaque vanis & fatuis exemplis offusa proposuit, e quibus tamen ad Dialecticam nostram magnifica illa theoremata reseremus: Imprimis cum suerit exemplum syllogismi retexendum, tres terminos spectandos esse, quorum duo sint problematis,tertius inuentionis & medij. Secundo genesim syllogismi spectandam: quod deesset, addendum, quod superesset detrahendum: In communibus syllogi sinis
medium uniuersale, in reliquis pro suae compositionis genere habendam symboloru rationem esse, ne iis co- positionis leges impediatur. Cum termini suerint orationes , nec uno categoriae modo proferantur, ut saepe omnes in omnibus authoribus orationes erui, & communi orationis usu vatiὸ dissimilitErque prolati erunt: Tamen qud certius de oblato disputationis exemplo iudicium fiat. analysis,quoad perspicuitas patietur, trahet,3c disputationes amplas in breuiore sorma diiudicabit. QRamobrem primus de sy llogismo liber adhuc ita fuit: iuε qui obscurum putabat, non sallebatur aquo