P. Rami, ... Animaduersionum Aristotelicarum libri 20. nunc demùm ab authore recogniti & aucti ..

361쪽

ANIMA D. LIB. IX. st υ-m Me medio, εἰδεχ rem postremo loco statuet.

Haec inqua logica documeta ex iis libris eruo. At i5ge dissimili ratione proposita sunt: tota res nomine demostrationis inuoluitur demostratio definitur,syllogismus τὰ πινικος scietificus. scientia,cognitio ex mussa propter qua res est, quonia illius est caussa, nec accidit aliter habere. Huc duorum libroru capita quadraginta quinque reser utur. Quae analytica via,priora natura primia, breuiter subdu- camus,quo facilius intelligatur, quid in his adfa-ctedas artes utile vel inutile sit suis vero locis post-

ea copiosiussingula disseremus. Nil scitur quod noprius quaeratur. Ergo secudi libri capita duo sunt, primu&secundu degeneribus &differet iis qua

stionu,inutilia: nihil enim ad inuenienda aut disponenda scientia attinent, qui quaestionis tamen fines sunt: propterea nihil horti in dialecticis institutionibus habemus. Ve caussis & caussatis ca-3 pita sunt dece: secudi undecimii de quatuor caus sarum generibus, item duodecimii, decimum temtium & decimumseptimu de consecutione de circulo caussarum &caussatoru. Primi libri sex capita primum & secundum de praenotione &perspicu itate causiarum , decimum quod ex caussis pra- mis scientia fiat δε οπ,contra sit on : vicesimi tertii duae partes, quod scientia δοn n praestantior sit,quam on tantum: item quod eiusdem rei pro-6 Pter varias caussas multiplex sit demostratio, tum capite vicesimo sexto de septimo,quia rerum vel ex caussis vel non caussis cognitio diuersos animi affectus iaciat,ideoque ὀ νοή,--ἀbξα, φρονηMς,

362쪽

s P E T. RAMIτ, αφία, ἀγχνοια, Intellectus, scientia,opinio, irrudentia,ars,sapientia, sagacitas distinguitur: sie in caussarum disceptatione quarum generalis c gnitio logicae inuentionis erat propria, usus hic &alibi communis decem capita cosumpta,& nomine principii de thesi, axiomate & eiusmodi cae eris multa varie dispersa.Caussaru & caussatorum d finitio , partitio, usus in dialecticis institutionibus

nostris retinetur, caetera inutilia laquam non Ariastotelica reiiciuntur . De subiectis & adiunctis λParatim nullum caput est institutum: saepe tamen

per se quod adiunctum est.Subiecti locum nornis natim, & accidentis sed nomine adiunctorum vel

caussatorii tenemus. De coditionibus autem caussarum,causi atorum,subiectorum, adiunctorum,ut

Tha μονικά scientifica sint,longissima de prolixissima oratio est,primum in tribus notis UlοNHι et σπν,de omni,per se, uniuersaliter , Primu , caput est quartu : necessarium&Vniuersale,υι, η α'ως,η cognatu amiliare & ex eode genere atq; omnino ut hoc verbo utar syngeneu&homogeneu,aut omnino, aut modo quoda καN ολου προστον,propriti significat,&quod cu re covertatur.Separatim vero de notis singulis capita sunt quatuordecim, de nota -πς dece sunt.Omnes scietias ex necessariis costam,t

tu caput sextu primi libri disserit . uniuersale oriri a sensibus,decimu quartu primi & decimii octauu secundi docet: undecimiiprimi disputat primast

363쪽

ANIMA D. LIB. IX. γ tia gura praestare caeteris, quia cocludatvniuersale assiematu,deinde vicesimo,vicesimoprimo,vicesimo- secundo eiusde primi conteditur uniuersale praestare singesari, affirmatum negato, & de negatis quod ostendat, quam quod cogat ad impossibile.

Vicesimoquarto,duo contraria notae 1σ-ἰς cinsectaria ponuntur,Scientia constat ex necessariis&Vniuersali bus, no igitur ex fortuitis, no igitur e singularibus. Postremo quia scientia est uniuersaltu &t necessarioru,undecimo primi & duodecimo quaestio est amplissim quomodo in prima & secuta figuracotrariogenere sellam no aute in tertia, quia niluniuersale coci udat, ita quod ad artes instituetis suo nomine satis supe que clarum & manifestum saerat, Artes constant e necessiariis & uniuersalibus regulis & decretis, id tam verbose decem capitibus agitatu est. Ad notam euor tria capita fere referutur,septimum , octauum, nonum primi,quod omnia quae sunt in artibus comprehesa, sunt syn-

genea Ut in arithmetica numeri tatum .eorumque genera,dissirentiae,species,proprietatescin gemeo- tria magnitudines tatum,earumq; genera,differetiae,species, proprietates:non aute arithmetica ge metrice, nec geometrica arithmetice doceatur, nec in arithmetica quicquam non arithmeticum: nec

in Geometria quicqua misceatur: de- nique syngenia seruetur.Hoc praeceptum singula' re est,sed tribus fere versiculis dici potuerat, quod est tribus capitibus , valde nescio qua Gυπλοοῦ , ut

suo tempore dicetur,coagmentatu, iteratum etiam

multis postea locis de inculcatum, ut primi capite biiii.

364쪽

s P g T. RAMI

- caput quintum primi relatu est, quo docemur rerum affectiones suis quasque locis non genera- Iem cum specie, non specialem cum genere, sed migi ει- ο Ἀειδες -Θημα copulandit: denique proprias affectiones propriis &suis subiectis attribuedas esse. Ita sunt adhuc viginti septem

capita consumpta ad caussarum,caussatorum,sub-1ectoru, adiunctorum scietificam naturam & qu Iitatem declaradum, quant ipsam in dialecticis institutionibus nostris inuentionis delectui subii- cimus: tot altercationes otiosas & inutiles ut Aristotelicis principiis contrarias reiicimus.Capita su-Persunt octodecim, quorum sunt octo confusisR-

me continuata,tertium,quartum,quintum,sextu, septimum, octauum, non ti,decimum secundi: de

desinitionis, distributionis, demonstrationis difforentia, quod illae sint τὰ Ουαμ, haec παλμΣτωναυ et, quid definitio, quae definitionis genera ct species:de definitione etiam iactata sunt illa se- cudo capite primi & septimo,quod definitio principium sit, non enuntiatio:quod demonstrationis principium aut conclusio aut demonstratiothesi differes. Decimumquartum & decimumquintum secundi de definitione,&decimum sextum de disributione commodiora sunt'. Solidam definiti nis & distributionis doctrina institutionibus dia- Iechicis coplectimur: argutias Aristotelicis princi- 4 piis alienas omittimus.Capita septem reliqua, ut vanitatis prorsus admirandae, μι τῆς α πιυμ s Ui- νωιας de infinitate & communione priri,

365쪽

ANIMA D. L I B. I X. si cipiorum. An infinita sint quaeritur tertio, decimo quinto, sexto,septimo,octavo, nono primi:de communione, an omnium syllogismorum communia sint,& eade principia, disseritur vicesimoquinto primi:tanta oratione problema productu, quod ex anahtica lege nullum in his libris esse debuerat, quia subiectum genus ut caetera principia a tium,ponendum & sumendum, no disputadum sit: quare tantae contetionis nihil retinemus.Atque haec omnia inuentionis sunt: dispositionis autem δ anahtica posteriora nullam manifesta doctrinam,

Sede industria propositam habent. Et mirabile tibi sit ista subducenti de demonstratione syllogistica

duos libros institui,eam tamen nusquam si inue-tionis illa documenta separaueris peculiari ratione .

doceri, imo locis suis disces ex Ari stotelis doctrinie ovi definitionem , se demostrationem scientificam pleno syllogismo nullam uti, δεου αν breuioris &persectioris iudicii in ea tantum versari: mirabile

, inquam fuerit illud quod dixi,sed hoc quod nune

dicam,fortasse mirabilius. Etenim si Grammaticus in tota arte Grammatica nullum exemplum pon ret , mirum tibi esset hominem de arte tam multa praecepta ponere , exemplum nullum ponere . At Aristoteles, qui tam multa praecepit de artium &scientiarum demonstratione , ut ex caussis primis unumquodque σπιντος, - αι - τεν demonstretur, nullum tam sapientis, tamque

beatae demostrationis syllogismo conclusae ex luduobus libris posuit. De methodo aute & collocatione atq; Arma tota, ut praestatis na, diuini uim

366쪽

que in tota arte pars est, ita fuit insigni& illustri , capite definienda & proponenda & declaranda. At primo & secudo capite libri primi vix duobus pucti, ab Aristotele aliud agete notata est. Ergo in capitibus quadraginta quinque duorum libroris videmus, quam multa sint ab Aristotele collecta, quam pauca sint ad Aristotelicu docendae scientiae

usum necessaria,homogenea, propria: quata doctrinae perturbatio proposita. Quam ex interpretibus

unus Themistius ausus est operis initio nescio quo tmodo cofiteri:η Gις ψπου δια Ἀκρι , ordo capitum distinctus non est,inquit:sed hoc secundo animaduersionu libro copiosius. Quamobre dum bus his animaduersionu libris propositu est nobis

.ia multa ab Aristotelς collecta non cofundere, ut

liuidiose nobis obtrectatu adhuc est: sed ex Aristo- . telis principiis & indubitatis iudiciis tandere: aurumq; illud Aristotelicum&legitimu quod selegimus, tam multis nugis non Aristotelicis inuolutu ι euoluere. Haec enim aurea documenta sunt ad Gramaricam, Rhetorica, Logicam, Arithmetica, Ge metriam,& quamuis disciplinam ea via & ratione instituendum, qua iacile &discatur& exerceatur: quae duae artis cuiusuis laudes primae summaeque sunt. Quamobrem in duobus analyticis capita co- uertemus, in quibus solidioris illius doctrinae aliquid erit. In caeteris, Academiae nostrae lege seque- mur, nec de verbo ad verbii,sed de puncto in pu ctum,ut ipsa loquitur, praecipuas sentesias exequemur,& quo fidelius Aristotelis sententiae percipiantur, Graeca, quoties probationis fides maior exquia

367쪽

A N i M A D. LIB. IX. II1 retur,eum Latinis coni ungemus, nec a scholasticis verbis etiam parum Latinis modo quod agetur aperte significantibus) interdu refugiemus,Vni perspicuitati quoad verbis licebit,inseruiemus.

sio analyseos.

Hie liber uulgo inscribitur, Anabrica posteriora. De cuius no, minis ratione comodi uit dicere anal si priore, ut anal sis no aliud esset Aristoteli, i logicis recentioribus κρισις i dicιum,sanablica ueluti κρίμα nominari, quia iudiciu maxime anal si se inscriptione appellationemque anal ric seu A se telo esse dixeris, priorώ certe o posteriorum distinctionem non .se,sed interpretinn quisibi in logicis ista liceriam permisere crhοι libras pro suo arbitratu appellaret o diuideret e plicarem, ut Aristotelispersaepe neque librorum tituli,neq- ῶ- in lanes teque multorum locorumpententia essent capitum uero diruislanem luet ut antea dixi a Latinas non satu accurate fa clam, tamen hic sequemur , ut cum eateris ad tu libris no has quoque Mitis hac in re constentiat.

MN Is doctrina & omnis disciplina ratiocinatiua ex antecedente fit cognitione: manifestum vero id consis derantibus in omnibus.Et nim mathematicae disciplinae huc in modum concluduntur, & aliarum Vnaquae'

368쪽

que artium. Similiter veta& circa ratio- xnes tum quae per syllogismos, tu quae perinductione concluduntur.Vtraeque enim per antecognita efficiunt doctrinam: Illae enim sumentes velut ab intelligentibus, hae vero monstrates uniuersale, quia manifesta singularia sint: similiter etia rhetoricae rationes persuadent: Aut enim per

exempla, quod est inductio, aut per enthy memata, quod est syllogismus.

Primo capite tria punt, omnem cognitionem ratiocinatiua . fieri ex praecedente cognitione, eaque duplici rerum o uerbo , sed rerum generalium inde si eciales distantur. Primae partis problema est, quod omius scientia ratiocinatiua fiat ex praenotione, ad quod probandum species inducuntur,tum uniuersae ut

mathematic ut artes reliqua.tum singulares,uisa uisimus inductio,ent mem exempli .In mathematicis sicienti sen reliquis . artibus,ta omnibus argumentationibus , s qui mas, indue li-ι- sta enthymemati ex lu,ratiocinatiuasicietiast ex antecedisecognitione. Ergo omnis ratiocinati scietia sit ex antecedAe eo, gnitione. RATIOCINATIVA. Graece est δυνοκτικη

Miri Pὸ uera addidit illud J νοηnκη ad digerentiam sensit iux egnitionis. Vterque legerat in philosophia An teti

369쪽

ειρη-ti m αις. Diania latius patet quam opimo:

quia non polum in vinabilibus seu dialecticis 1 qui ι die

tur,sed etiam in and licis. Quod uero omnes utantur diani id estimui hca deia,chon artifices o actiones,dιclum 6Ffrequenter. Hic igitur Philoponus illo Philomno multo sapie tior est, cum δεαγοιου uocat omnem biluisticam deductionemur δ σνο-κίω ' ;ςημα intelligamus sicientiam quae ex alio deducitur sic ituros αυταπιςον mus δ ἄπο κον oppon mus ron autem cyνο κον, - αισθοκον. Itaque definiti,dias tributi,s quolibet modo per aliud expositi silentia 6ε δ α νοη-πκη. Hinc peripiet iam potest quod postea magis percipietur, quales hi sim interpretes, qui uerbi praesente , o Ar latebs i

duclione monstratam significationem no uiderint. Est uero magna Ari telis ὁμονυμα in hoc uerbo, sicut in multis ahs: δε νοια accipitur hoc loco,ut dixi : διάνοια in extremo capite tiabri secundi, significat omnem rationalis anima facultatem, δίου, λογισμον ουν, ' ς Eoi, opinionem, ratiocinationem, intellectum,scientiam.Vide initium quinti metaph lii, ubi

370쪽

era aues,ut Grammatica Rhetoricam, Logicam:Graeca autem

δε κωία-ρ ἱξησις ilignificat quicq*id docetur distitur,siue tuta sit ars, lae particula quaedam artis, ut squisemus, ent mema,induecto,exemptu: siue desinissi ex definiti ratione, siue totum ex pauibus, situ quiduu aliud ex abri δεδαις αλίαμα Hri: ue appellatur. Ergo Latinis uocabulis doctrinaeo disiciplina intellige nue quicquid docetur o discinιr. M ATHEMATIC AE. Hoe uerbum Themistius item Philipο- tnus refert ad contemplationem,pra δγα λο ου δε ασχ σα ,rationales s contemplativa o rati ne docentes, utpetientia mathemari signi Pent omnes scietius, quae praeceptis o theorematis legitime o Loce doceantur: a tiu uero nomine significentur artes mechanica, qua magis opere tractantur,quam praeceptis inoluuntur: quomodo usurpare uidetur Aristotiles Me verbum decimo ea ite huim, ubi appellatur ἀπολογία μαθηματικη κέ - Ἱκη, mathematica o nautica Ite ἁρμονικη, μαθημαhκη, - γα- τίω ἀκο ,harmonica, thematica, secundu auditu silc inq*a uidetur accipi. 3M cur ita necessest hic intelligi no uideo. Im praesens locus his indieat ψπτεχνων,id est, mu nomene mechaniem artes intelliati non posse, quia δε Λασκαλιας-μαθ ησεως nomine in hac inductione eoprehenduntur. Hic fecundu locus indieat de Themistio o Philopono, quam studiosi sua lita fuerim, quam in

lorica anal si exercitati. sILLOGISMI. commentum est scholasticum de quatuor argumentationum generibuo duobus logicoruri si i=- o inductione duobus rhetoria ex

plo enthmemate. De uitio partitiona huius dictum est i, priore analysi . Omnis argumenti dis filiosilui ui Q, si se qna, lenin si impersediti,imperfectus:β uisimus imperfectus appellatur enthymema: at inductis etiam π exemplum, ollogistrisum impersem: sed inductio G exemplum potius argumenti n