P. Rami, ... Animaduersionum Aristotelicarum libri 20. nunc demùm ab authore recogniti & aucti ..

391쪽

ANIMA D. LIB. IX. s1 La,προγνο ιαων,inquam,proprietates ex hae scientiae definitisne deiacuntur,quod siunt causa uerae, rimae,ιmmediatae, notι res,priores.confusius aurem singula haec expotatur.Verum prianua loco primum G immediatum pro eodem, secundo xaussa tertio Otius o prim pro eodem, quarto loco.

si a G1 Tu Rest scire,ut statuimus, necesse est etia demonstrativa scientia& ex veris esse,&primis, 3c immediatis,& notio-ι ribus,& prioribus, & caussis conclusionis. Sic enim erunt etiam principia cognata eius quod demonstratur.

Haec, inqui omnia in qua una προγνωσέ erunt,ea certe προ- erit principium cognatum π germanum tanquam dic

retur his proprietatum notis legitimum primitium desc=ibi. Inarύ principium Graece dicitu'οἰκέα αρχη π poplea συγ--νης taenea .Propterea non uertimus uera principia, sed eu - , t ut αληθες uem di tingueremus,quod aliud et .

s LOG Is Mus squidem erit Sc sine his, demo stratio vero non erit: non enim faciet scientiam.

Nee uero putemus, omnis di putationis media o argumentas propositiones tales in omnibus allogismis esse: secus est. Q nis enim dicturationis omnis oporteat aliquid esse πρωτον θαμείν,in quo sit statur,ut capite decimoquιnto uicesimosexto' primi Gr decimo tertio secundi dicetur, quod probabile etiam sis αμείν : attamen illud primum in germana demonstratione e F m: p imum, ἀμείν in reliq-is ρllogi mi, itidetur apparet ratum. Ex hoc loco G consimilibus in organo locis i

392쪽

terpretes no Allogi mi genera acceperunt, quae topicorum iέ- irio proponuntur,demonstratinum,topicum, sophisticum. At domonstrativum esse ora tos icum aut sophi,cum propositi tus circunstantias,non1 stui ticae figura uera, o essentialessormas ostendunt, ut secundo animaduersionum libro declaratum est,imὸ repugnantias Ostendunt: nam,ilog mum demon alia reum fingi tam repugnans esse secundo Ibro demon stra , quam glaciem calidam aut ignem frigidum.

v ERA igitur oportet esse, quonia non licet non ens scire, ut quod diameter est 0mmeter.

Probat principior sim qualitates, qua tamen sumendae titueram,aut exemplis breuiter illuphrandae,quam distulandae. Hie enim ipse locus ait principia esse uera, immediata, ete. Propterea

ne id quidem sibi fato probatμm o iudicatum ostendit Ar ο-

telis. Sed tamen hic argumentatur ex contrari ,

si principia non sunt uera, scietur ex iis non ueris etianon uerum quod non VH 3. Secundum falseum: Primum igitur. Hierat id probare apertius ex definitionis tertia parte, prinopia scietiaesum caussae rei nece laraaetergo etia uerae. D I AMETER SIM ME TE R. Demonstratur decimo F elidis sexta propositione a camano, ibidem propositione ultima demonistratur a Theone in quadratis diametrum lateri l ritudine Ummetrum esse:eadcm Mero propositio citatur tris simo secundo capite primi priorum,s citabitur rursus penultiamo capite huius,o αλφα metaphysico maiore intre res admi- ον abibi ponitur , si fiat με γη . Hic notata, ut ι monui,exempla operis huius aut abecedaria esse mihi uesigniscaria, ut ea obscuris ureometriae nondum cognita locist

393쪽

a rita, Prae obscuritatis magna causabuit,propterea non retis mus ei modi exempla in logicis institurionibus.

E X primis autem inde monstrabilibus, quia nescit, qui non habet eorum dem strationem.Scire enim quorum demonstratio est non per accidens est habere

demonstrationem.

Duo pro eodem psita sunt,primum iumediatum nue duo rursu pro uno,eodemqueprimum cst indemonstrabili. Probatio bli ex adiunctis absurdis sumit,r: Sι principia non immediata sint, nescietur ex se nisi demonstratis, P res ibit in infinitum: secundum absurdum est: Primum igitur. Q U ORVM DEMONSTRATIO. Consedera id non addi temere,sed asos modos, Le νοηηκοῦςρientiae indicari,quia scire est ex desinition ex distributione cur ex δε- in stratione.

CAVSs Afrae Sc notiora oportet esse & priora: caussas quidem, quoniam tunc scimus, quando caussam nouimus.

Haec aperta probatio est ex prima definitae mentiae parte.

E T priora, siquidem caussae & antecognita, non soldin quoniam modo altero' intelligimus, sed etiam quoniam scimus quia est.

394쪽

eodem priora o antecognita γνωριμώ-,notiora dixit an- Trea,quod nunc dixit προγινωσκομενα,antecognita : uerbis duo O Ombola duo sunt,re, una tamen est Quod uerὀfuerit, erus πων

αν, causa quomodolibet alteri ut sit, prius meram natura dιci potest, ut in categorys docetur . Ergo ex adiunctis hic disturatur. Est caussa . ergo natura prius.

PRIOR A autem sunt & notiora dupliciter. N on enim ide est prius natura,& ad nos prius, neque notius natura & nobis notius. Dico vero ad nos quidem priora '& notiora, quae ad sensum propius acce- duret: absolute autem priora S notiora, quae longius a sensu remota sunt: remotissima vero sunt, quae maximet sunt uniuersalia: proxima vero quae sunt singularia, atque haec inter se opponuntur.

Di tinguitur bἰe priori, significatio duplex prius τη φυσήαπλά ,natu 'avolute uigenus yecie,uniuersalesingu sprius est hoe modo: prius deinde αγος ηυας κ. μων, ad nos crnVb ,ut Decies genere, singulare uniuersali prius hoc modo est. Prioris aute significationes paulo pecus in eategoriis distinguu-mr,vονω, ἀυλουθηὶς , M , φ υσ , Iiae, tepore,co secutione, 'dim,natura, caussa α θ πρ ici φυσει simulaμte tepores natura. Simul igitur ese dicuntur res duobus mo tempore aurnatura, λογικωτερον etiam fuerat dicere prius duobus modis aliud alio dici,tempore o natura, quia quicquid ris prius est, est etiam pri- τη φ υσει, ut in categoriis docetur, cum do- qcetur caussa prius, etiam natu prius esse. Atquι quod αυλ - θησι prius est, etiam prius cunα,ut ibidem c hie docetur,eum

docetur principia generaba, causas esse ueras, e . Et didem

395쪽

A N I M A D. L I B. I π.t prius er πα pilus est, quia in artibus o distis Inligeneraba praecedunt,ut illic o hIc etia docetur. Quare duobus tarum modis aliquid προ rvos o χα dicitur:πο ys φυσει generali , notio Deciali, uniuersalis siι nuιl.ιrι prior π notior esse ire so feriors ignotior illud Arλως κ)τη φυσει, hoc προς η ας 5 πρ , quia tepore prius cognouimin Decies quimΠ-jsingularia quam uniuersalia. Omnis sit quide eunitionish mana principia est,mes uri: s ἐπαγωγὰ κδ' Me N εκαςα, sensus inductio singulariu,undespecies c genera postea collecta Cr coprehensa pum,ut decimoquarto capite huius o ultimo secundi praecipietur. Metaphysicι δελτα capite undecimo prius, posteri que ite modis aliquot distinguitur,res eodem tame serererit. Ergo Pecies tempore prius cognostitur quimgenu genus tamen ubι cognitum e P , clarius eis specie notius, priusq-

esse, ut artes s doctrinae omnes a generalibus cr uniuersilibus principiis ad Decialia sineulariaque deducantur, non autem priora cognitionis tempore,ut retro sursum uerseus a specialibus singularibus redetnt ad uniuersalia e generasa. Sed in hae prioris di tinctione captiosum nonnihil esst, quod dicitur species prior esse nobis, o notior genere: nec enim sequitur, sisteries rempore notior sit nobis quam genu noueli e se notιorem genere: nec ex eo concludi potest genera minus esse nobis ac no Pris θη-sibus quam Decie nota. Non enim sicitur,si ex tenui candela

di iiii.

396쪽

magnam aliquam facem accendem,non esse nobis o nostrissen- et si bus facem candela clariorem . Ita minime efficeretur genera quam speciei quamus ab illis orirentur) non esse notiora clari

raque,ιmo uero torum contra est. Quanto enim communior e

gnitio fuerit, tanto nobis notior, ut lumina tanto punt illustriο-ra,clariora tu quanto maιora atque ampliora : quι ne m=nguis rebus pracipitau generales illae notitiae imprimis uel in sensus occurrunt,prιus anima quod eminus monetur, quam homine

esse dicimus, o hominem quam Socratem , quod Aristoteles in physicis nescio qvid age, docet. ο quod idesere Aristoteles docet tertio capite sexti topici,cum ait definirιοne ex iu eopone dam ese, quaesint notiora non solum nobis ,sed etiam absolute suique natura,sse μῖν γάρ της τυχούσης, lac b ακριζους πεμρ iης δεαιο ας ααὼ βριν ' ν: illa enim qualibet, haec uero accuratnreo persectiore cognitione cognosicuntur. Quin ait ab initio nobissingularia notiora sunt, ἀκριcWiροις δ γινομεως αναπαλιν,ο-ιtioribuι autem factu contra uniuersatia sunt non ora. Ac fortase etia absolute notum non est id, quod omnibus notio est,ce α-άυ δυαε γαενοις τυι δεαγοιαν ed intelleclubene compositu lectis, quemadmodum s absolute silubre iis , qui corpus habent bene temperatum cI lectum: unde m cludit desinitionem uitiosam o reprehendendam ego si non ι sit μtroque notiona genere o natura π mbu notior. Ita-q-: si sit animus rudis,plane G ignarus rerum Ommum, qualusortasse sit in infante, res primo lsingulares sensibus apprehendetaeumque ex his singularibus notionibus uniuersa. notiones effecerit,ex js res alia singulares eiusdem genem, licet antea non visa inon cognitas, pensibus tamen cognoscet, o tanto celerius ac facilius,quanto magu uniuersa magisque generatis notio fuerit animo comprehengis,ut sicut dixi,quod trocul cernitur, eo pus prius es dicet,quam animabs anima quam homin qhominem,quam Platonem. At generales porro notiones ut sunt

desinitionsi primarum,distributionum principum si quid obsc

ritatis habeam, cum puero proponuntur, aliquot exeritorum

397쪽

A N I M A D. L I B. IN . ora inductione exploratu ut principia punt explananda. Quamobrem eum genera speciesque cognoueris, genera sunt non sol re

natura,sed etiam nobis nostru sensibus clariora notiora: nec credas,cum genus speciemque nouem, Deciem esse nobis genere clarιorciseed tame intellige ab Aristotele method artis formam rursus hie informari , .l in arte praecedant absolute n

ruraque sua priora'notiora,id estgeneraba s uniuersalia, unde specialia oe singularia absolute naturaque sua posteriora ignotiora distamur a sciatur. Nam lsi scientia o docibi

ex absolute prioribus o natura notioribus progrediatur, certu sit in una doctrina multae desinitiones partitiones,demonstratio- nes fuerint, generatiores umuersaliores,id est,per se, natura-q- priores notiores praecedent. Cum igitur haec doclaris praecepta didiceris, interrogatus de methodo ordine collocandae artis,respondebis a prioribus absolute progrediendum esse. Generat una inquam absolute priora sunts alternu: ab illis igitur ad haec procedendum :subalterna affluia priora suntly classiimis: ab illa igitur ad haec progrediendum. Quid sit i

quieo absolute priora desii mulsoluta certe methodus, inquam, deerit, s mora nobis assumentur, qua ipsa tamen in una arte perpetua esse non possunt ,sed erum tanquam παπι in corpore, 3 ratum corpus nunquam escient, CT tamen consequentibus quodammodo priora erunt G notiora, quia modo quodam etiam generaliora: ut si generis alicuius definitio partiti e sumatur ex secti adiuncti, aut alse argumentιs non causiis, ea ceria quamis in re praesenti non sis natura causaque prior, tamen insequentibus modo aliquo generalior: ursis stantia aut corpus ex proprio uel accidente aliquo definiatur,baec desinitio tamen generalior erit desinatione hominis , non absolute quidem, quia non erit ex eodem genere, ed certi modo quodam. Ergo,ut dixi,' intelligamus ab Aristotele rursus areis ordinem c disto sitione, id est ne thodum quam dwο informari: methodum tin ἐζηλω-

Ex omnibus enim logica artis partibus nulla praceptis brevior,

398쪽

62 P E T. RAMI usu autem o exercitatione G opere Bulla malo nulla disseia itior. Quomodo sunt artes collocanda' Notι ora praecedam, ais haec methodus , sic uno uerbo tanta res comprehenditur tamenihil adhuc philoispho,magistru artium c doctoribus dissi lius unquam quicquam uit. Illud es quo caeterisphilosophta Aristoteles praestitit, i quid praestitit:illud est,quo posit Ario telis ipse verari ,si quid siverari potes= : tar tantum certamen nostrum de logica, de hac fere parte totum eis, quod logica in omIano logico non apto, G ad usum artu congruo ordine descripta sit.Hanc igitur uiam Deciari s consedoari maxime evio, hanc collocationemperpendι. qua cum sola uera sma esst tum a Platoni Ari Potin maxime probata, laudata . Plato in Philtia, in Phaeam,in Charmideat s locis celebravit: Aristoteles in duobus capitisvi videmus adhuc quemadmodum coprehenderit. In ph icμ porro metaph icu ethicis eandem uerbis aIter proponit, opere exemplo abire exercet. In ph icis enim statim initio proposuit omnes scietias ex pri cliorum, causarum, elementorum cognitione deduci, quia tum cognoscamus,cu caussas cognouerimus, proptereaque primo definieta esse principiasie enim appellat ἀοχας, α πc τοιου cet,

absolute natura clariora o notiora,ἀσαφες εο ῖ τη φυ- σει,6αφε s εω θ ήμῖν, obscuriora uero natura, notiora autem

nobis dicit esse, συγκεχ αενα confusa composita: tum uero - καθολου G κά, ε κατα ger προοιέναι, ex umuersalibus ad singularia oportet progredι inquit. Qua omnia cum praesenti posterioru anal seras documento couentur. Aprincip3r qua notiora per se , suaque natura suκt incipiendum, ab uni uersalibus ad 1singularia progrediendum: sed in eodem ipso Opite totam rem uerbisperuertitio contraria omnino praecipit.

399쪽

modo procedere ex enotioribus natura,nobis uelo notιoribus ad mani estiora natura notιοra Quin quo metu res tota con-μὴditur appellat illud si/γκε μένον ,ολον 5 diras, ex quo postea principia tant m partes,man e perstic fian/,qua prioribus coneraria plane punt. Primus βllogismus ά causio incipit: Ea per quae scimus,primo loco tractanda sunt: Per principia, caussa3 π elementa scimus: Principia igitur caussae o elemenra sum primo Arat tractanda. Secundusβllogismm ex causatis incipit: Nobis notiora primo loco tractanda fiunt: Uecti composita punin notiora nobis: Sunt igitur primo loco tractanda. Repugnantiam dosoris hic magnam videmus . Scimus, inquit,

cum causias nouimus. Itaque a cauos inclιendum. At contra, A notioribus nobis incipiendum: Causata notiorabunt nobis: Ab his igitur ιncipiendum.

3 Assumptionem secundi huius Idissu ni falsam esse ia docui,

cum disexui, si comparatio generis cogniti cum Decie cognita fere genus non solum natura sua,ped nobis s nostrai sensibus

clarius, euidentius, promptius,ad obiecta, res cognoscendum, in anabricis,cum δuo renera sim desinitionum o demon' rιonum, ἐριοπ oret, μεν si ου μου, το 3 εζαν ms , illud ex causa,hoc ex non ea la,certe praeponitur,quod causiss rem

desime, aut demonstrat,s cum horum physicorum sequiμο-rum alter δὲ On,alter on demonstrationem nobis proponat, Aria' stotelegae ipse demonstrationem Jιοπ polam demonstrationem ueram faciat, cur dubitamin, Aristotele ipso praesertim iudice, uiam illam ex causit anteponere' Age uer ὀ, secundi posterio--m decimoquarto capite, desiniendi regulam huc adhibe Aestia

400쪽

tii deam- : e cemplum totius operis physsici contemplemur . Di sunt ci operιs initio contraria dolioris huius authoritates. Altera, omnes artes sunt a casu ad caussita, a generibus ad Deci ibi simplicibus ad composita deducenda. Altera, omnes artes sunt a causatu ad caussas , i singularibus ad uniuersata , a compositis ad si bcia deducendae. Videamuι utram methodi; magister ipse sequatur, P ad quim opus suum dirigat: i i cause

satis ad caussas progrediatur , praeceptum dicemus ex eius se tentia lsic intelligendi fuisse: sin incipiat a causiis,s pro re datur ad calata , contra dicemus intellaendum ese methodi vpiaeceptum, sic ab Aristotele iudicatumqprobatum . Quidi igitur fit in toris Aristotebs pbsicis 3 octo primis libris natura

desinitur,d ditur in materiam formamque , materia declaratur oma a eius in omni genere motus facultas explicatur. Sex proximis libris naturae genera diuiduntur, sit lex in caelo σelementis x possita ex his causita,cuius deinde Decies in mereoras, in animatis rebus exponuntur . Quid ergo ' an non est, γοικώταπν primo loco'an non sunt υπά λα secundo' an nodenique AI --τα postremo' Ergo uera haec methodus in pisscra seruatur, o quod uerbis initio confunditur,id uerbis me- stioribus eodem initιo corrigitur : a opere toto praeclare uindicatur, c a cogis ad causa ,ά generalibus adstreida, ab uniuersabbus ad singulari a siim 'scibus ad cobus composita