De comicis romanorum fabulis maxime plautinus questiones

81쪽

Iam vero, quamquam tantus est horum locorum raminerus, ut si quis tollere eos Velit, Iacerae serent et nudatae ornatu suo omnes fabulae, ponamus tamen, haec omnia, quae Graecorum poetarum e8Se non posSunt,

a Plauto, quasi pannos alienae vesti, esse assutar quid Zfieri posse putas, quin Oratione ac stilo di erant, quin Romanum inter Graecos lepores ingenium Proindant 3 Quas diversitas ubi est 3 - Velim mihi monis strentur vestigia Iocorum, quibus relicto Graeco exemplo ad sua deflexerit poeta Romanus. Igitur aut apprime simili fuit ingenio mautus, ac Graeci, quorum vertisse fabuIas dicitur, poetae, quod si fuit, non opus erat illis exemplis, aut argumenta fabularumque fere οἰκονομιαν Graecis debuit, in sermonibus proprio

usus est ingenio. Utrum Commodum est 3 Elige.

Scio paucos esse Versus CistelIariae, ara. I, 1, 91 sqq. e Menandri fabula vere expressa vid. Meinehe, Men. et Phil. rel. p. 208). Primum autem si toti ad argumentum pertinent, nec poterat aliam ibi rem narrare PIautus, quam id factum, quod fabulas fundamen to quasi esset. Sic Curculionis quoque versus ait. V, 2, 45 sqq. et Menaechm. act. V. scenae IX partem e Graecis expressam esse probabile est. Deinde Vero, ne quis tam inepte me statuere arbitretur, ut Obstinate repudiasse Plautum, quidquid dictum esset a Graeco poeta, dicam, quum addixisse se Graeco exemplari negem, quo uteretur quoties Visum esset. At vero, quum Vel sic satis certum videri debeat, PIautum argumenta, sive fabularum adumbrationempe onarumque liueamenta a Graecis accepta ita

82쪽

ιe, ut nova specis pro diserso ingenio prodi-nt comoediae, multo id rectius intelligitur comparaio fabularum inter se lacta, quandoquidem mira Est in omnibus stili non similitudo, sed congruentia,

onus orationis ces- , eadem iocorum protervitas, ea

clem in re seria gravitas, eadem de vita rebusque nummis existimatio. Nam si unius Graeci poetae LM hvias reddidisset Plautus, non miraremur hunc con mensum; nunc autem, quum Philemonis, Diphili, Me nandri, Theogneti aliorumque comoedias Vertisse, si--οI autem ad Epicharmi exemplum se consormasse dicatur, fieri posse putas, ut unum omnes reserantvvitum et colorem Quatuor Menandri fabulas reliquas nobis fecit Terentius; unam eeris Apollodori ' ἡ Non, ubi perlectis illis ad Phormionem Veneris, Laisteberis, eam a caeteria nonnihil dissere 3 aliam vi- doei vitam ac disciplinam 8 diversum poetae ingenium

Quin etiam illa Adelphorum pars, quam e Diphili

Συναπομοσκουσιν in suam transtulit, ab aequabilitato totius sabulae mirum quantum discrepat, atque inter reliqua est insignis. Poeta enim in caeteris Menanis

Hecyram quo saepius legi. eo magis addubitavi. uirum Phormioni eam, an Μenandreis Propiorem dicam. Scio Apol- odoro trihui a Donato. Attamen quum Sidon. Apoll. ep. IV. 2. Μenandri Ἐπιτρέποντας imilia Brgumenti inisse narret. quare ipse niriusqtie lectionem comPctraturus coniunxerit, Discit fortasse Terentius, quod et alibi factum Vid mira, ut ex altera in alteram, quais Bytiora Viderentur, tranqferret atqns inde fortasse laetum est, ut in didascalia sit scripturae diversiis eas. In aliis enim codd. et editionihna ut Faemi. Paret. Benileii est Graeea Menandria, in aliis Lindenhrogii, Weatertiovii) Graeea Oollodomu

83쪽

δῶ νι

dei premens vestigia ita Diphilo usus est, ut Derbranoerbo redderet. - Non aeque Ρlautum fecisse credam enitis rude servitii ingenium non Videtur pati potuisse molestum interpretis iugum, neque impetrasse a se, ut Remita alienis vestigiis signata incederet. Fecit igitur id, quod Molierium fecisse videmus, qui integris Aulviariae Plautinae scenis usus est pro suis, quas tamen ita suo duce ingenio retractarit, ut nitido minua ipsi esse recte dicantur. Neque vero Terentius haberi potest servus Menandri interpres; ipse enim in prologis aperte indicium fecit, qua licentia usus sit et ipse, et alii poetae Romani, quum ad Graeca exempla Suas concinnarent obvias. Nam quum Vituperatus fuisset a Vetere poeta, quod contaminasset fabulas, in prologo Andriae fatetur e Perinthia in Andriam se transtulisse, quae convenerint. Num igitur sorte persuadebimus nobis tam congruas fuisse fabuIas, ut quoties Iuberet ex alterutra scenas adsciscere licuerit, o quibus nova componeretur comoedia; an ita potius existimemus: res ipsas ac sententiarum Summam collegisse

poetam Romanum, in componenda fabula liborius versatum esse Τ - Quid 3 Diphili scenas integras quum Adelphis insereret, num fieri potuit, quin ipsa Menandri fabula multum immutaretur 3 nocte enim Melaekius I. I. p. 1. monuit, illud Aeschini iactum

tam necessario eum tota actione coniunctum esse vin-

eulo, ut nisi cum magno fabuIae detrimento ab ea divelli non posse videatur. Statuit igitur in Menandri Adelphis similem fuisse locum. Audio. Fuerit

84쪽

,' haec, inter Labulas similitudo , immo communio. Iliud tamen virum eruditissimum praeteriit, Plautum. certe cum Diphili Συναποθνοσκοντας verteret, id ipsum

facinus avessisse. Integrum enim reliquit locum.

Quid autem causae est, cur minus Iate per Diphili Comoediam radices egisse putemus illam totius argumenti quasi stirpem. Sunt isti Terentii Ioci ad faciendum de comoedia Romana iudicium apprime utiles, sed longe tamen memorabilior est prologus Eunuchi, cuius o. 25-34. Optime declarare videntur, quae fuerit Romanorum in imitandis Graecis ratio ac modus. Etenim Eunu-elium quum editurus esset poeta, Luscius Lanuvinus Perpetuus eius obtrectator eam sibi inspiciundi fecerat copiam, furtique Terentium incusaVerat, qui parasiti oet militis personas e Latinis sabulis abstulisset.

) Neqne tamen satis, cur ita arbitremur, In Donato causae esse videtur. Nam quum dicit: aecundum illud Menam dri etc. ue hoc quidein satis liquet, utrum Adelphorum, aualius fabulae versum laudaverit. Ex ipso autem Versu, quo quingentos colaphos se Perpessum homo dicit, nemo divinabit, qualia fuerit Μenandri fabula. In altero vero loco, ubi adact. II, 4, Io. ita scribit: Menander mori illum voluisse Mi Terentius fugere. neque eum Lesaingio velim Diphili tioinen pro Μevandri nomine substitui, neque tarneu e Μenandro hunc locum expressum eMe debere mihi Persuadetur. Ita sanct comparatam fuisse O riet Menandri fabulam, ni aliet fratrum graviter afflictus mori quΘm Vivere maIlet, alterius autem heneficio serearetur. Potuit Vero ulla esse, cur mallet,

) E Naevii et Planti Colace. De scriptura loci post ea.

qinae contra Benileium Verissime disputavit Hermannus Do Rich. Bentleio eiusque editione Terentii. ego si disserere veruleis, rem actam agerem. Est tamen, quod Praeterire nolim.

85쪽

Ei respondet poeta, peceatum id esse imprudentia. Ex Graeca enim se personas in Eunuchum transtulisse. Verba haec sunt r

Colax Menandri est, in ea est parasitus Colax 'Et miles gloriosus: eas se non negat, Personas transtulisse in Eunuchum suam. Ex Graeca; sed eas fabulas faetas prius . Latinas, scisse εσε, id vero p*negat quod si personis Esdem uti aliis non licet

Ergo Terentius quum Eunuchum Latinam saeΘret, non partem Colacis sed personas in eam me ii duas. Usque ad aet. II, 1, 21. pleraque Menandri esse credam, et testantur hoc verba Donati, Iocum in-

dicantis, ubi ad Colacem poeta deflexerit. Etiam illud concedam scenae insequentis partem ad V. M. us

Terentius Parasito nomen Colati fuisse testaturr apud Plubarchum Vero de adiit. P. 57. et in ipso Μenandri fragmento vid. Μein. p. 99. Struthiae nomen est. Quem dissensum tacite tollere voluisse videtur Μeinelitus, litera initiali mu- stata. Edidit enim: in ea est parasitus eoiax. Μihi vero vix credihile videtur, Terentium hoc Graeco Domine risum ErasPro adiectivo, quod si fecisset, inepte fecisset. Spectatores enim nomen proprium esse haud dubie existima88ent. Quid igitur fiet 2 - Μeursii coniecturam pro κολακε' Bd Biob. X. P. I27. Gesn. scribentis: κολακι α. Commemoravi Μein. P. 102. cui non displicuit; nisi nominem de duplici fabulae recensione Prodidisse.Fateor me quoque de duplici Cola iuxta ignarissimos esse, neque tamen inutilem tessB duxi quae uouem: num foris in nominis diversitate aliquid sit iudicii Τ -

86쪽

que s Colace esse translata; deinde vero, quum riis valem Phaedriae Thrasotiem secerit Terentius, atque utriusque, tam parasiti, quam militis personae cum ipsa actione ita sint coniunctae et quasi implicitae, ut iis sublatis reliquas partes nullis iam vinculis contineantur , sed tanquam naufragae naris tabulae diaeerantur, quis non videt, ita poetam Colace usum essΘ, ut so dem ingenio, eademque disciplina fingeret parasitum et militem, sermonibus autem, ut ab argumento Eunuchi alienis, aut omnino non, aut parcius uteretur. - Λo ne illud quidem omittendum e8t, quum nus quam sere Terentius rerum Romanarum mentionem

faciat, id eum fecisso in partibus Thrasonis. act. IV, 7, 11 sqq.

Ibra. Tu hosce instrue. hic ego ero post principia; in Omuibus gignum dabo. GA . Illuc est sapores ut hoscs instrurit, ipsus sibi

Idem hoc iam Pyrrhus factitarii.

Νam Terentii haec esse Pyrrhum irridentis, quod gratum foret Romanis, certissimum est. Menandro, etiam si satis memorabilis fuisset illo tempor Pyrrhus, nulla suisse videtur eausa, cur eum potissimum notaret. cf. Boettig. Spec. Exc. I. Opusc. p. 26 sqq. - Hinc intelligitur, cur satis se purgare ab istis calumniis Terentius crediderit, si moneret po-

pulum, licere iisdem uti personis, quibus alii usi sint. Fabulas autem si quis dare velit, quae iam

87쪽

factae sint Latinae, id recte fieri ipse negare vide

Dixi de Terentio; redeamus ad ΡIautum. Maismum enim argumentum in eadem, de qua modo dixi, Labula puto esse, quo meam de Plauti poesi sontenniam eonfirmem. Nam quicunque Thrasonis Teren-

-tiani memor Iegerit Militem Horiosum, eum non puto sugere potuisse, quanta sit in miIitum personis similitudo. Alter alterius est speculum, neque Iae Iacti, aquam aquae similiorem esse dicerem, nisi Terentius Megantius Iusisset, Plautus aliquanto pinguius. Thraso enim maxime ridiculus est, dum sacetus Vest esse; Pyrgopolinices dum sortitudine et sactis gΙoriatur. Caeterum uterque aeque eIephanti corio circumtentus est; stolidi, inficeti, divitiis superbi, vani, gloriosi. Praeterea eadem est parasitorum similitudo. Non fidentur a regibus suis, sed ultro iis adrident, et quom- admodum Gnatho ventris causa imperavit tibi, omnia, adsentari, ita Artotrogus ait V. 33.

Venter creat omnes ha8 acrumas. auribus

Pisaudienda sunt, ne dentes dentiunt; Et assentandum est, quidquid hic mentibitur. Itaque alter dicta et elegantiam, aIter facta et sortitudinem regis miratur; uterque ultro irridet. Quod quum diu animo perpendissem, atque intel-

An vero propter hunc sui iudicii usum Iulius Caesar Terentium dixerit dimidiatum Monandrum, ut voluit Metuehitis de vita Μenandri. P. XXXVI. , Vehementer duhito. Ianifestum enim est e reliquis epigrammatis verathus, id dixisse

Caesarem: puro aermone Terentium aequalem esse Graeco Poetae; non item vi ae virtute e mica.

88쪽

ligerem, scenam primam Militis gloriosi ab Ennuehi

ael. III. sc. I. ad summam non dissere, sermones ta

men alterius Atticum, alterius Romanum prodere iningenium , magis magisque mihi persuasi, ut ad unum exemplum utramque factam crederem. - Non equi dem dico, Militem gloriosum eandem fuisse sabuIam, quam Colacem. Nam quamquam a quatuor qui docolaee reliqui sunt versibus non satis firmum peti potest argumentum, et mutata Interdum esse nomina fabuIarum Casinae et Poenuli exempIa docere viden tuae, tamen Plautus ipse indicavit, quod Graeeae Lainbulae nomen e88et: Alazon Graeco huic nomen est comoedias. atque o COIace Menandri commemorantur Personae,

quas non solum frustra in Milite quaeres, sed quas longo aliud fuisse argumentum docent. - Ita potius existimo, eandem quam e Menandro dedit Terentius, scenam PIautum Militi suo adiunxisse. Vido enim quam laxo Vinculo praemissa ipsi prοIOgo scena

eum reliqua sabula coniuncta sit. Parasitus, cui non ultimas partes datum iri exspectaVeris, semel hic in 8cenam prodit. Mox ad Seleucum regem missus dieitur; nimirum quia tota eius Per8ona ab argumento sabulae est alienissima. Palaestrio enim assentatoris partes agit, quo militem saliaetis suis irretire possit. Parasitus autem illorum consilia perspexisset. - Puto in prima archetypi scena Ρyrgopolinicem cum Palaestrions esse collocutum, Plautum illam praetulisso scenam. Haec si probabiliter disputavi, satis expIoratum videtur, Plautum in nestius se Graeci poetae servitu- sin

. . .

89쪽

tem addixisse, sed in argumentis retractandis propria ingenii virtute elaborasse. Atque hoc non iis tantum argumentis, quae ex ipsius fabulis petii, sed aIiorem quoque Veterum scriptorum iudiciis confirmatur. Quid

enim Τ Quum scribit Horatius poetam male tutatum esse partes epheborum Rmantium, senum attentorum et lenonum, quid, obsecro, ipsum Vituperat in potius Philemonem, Diphilum caeterosque incusat, quos ille auctores habuit 3 Λut quum inurbanos voeat iocos ΡΙautino , non Graecae comoedias hoc Loret opprobrium, cuius interpres, si diis placet, Sadisinas fuit 3 - At suerunt alii, qui magnifice Plan. tum Iaudarent. Cic. ΟT. I, 19. Duplex omnino euiserendi genus: unum illiberale, petulans, sagiussum M.

scoenum; alierum Elegans, Nrbanum, ingeniosum, faeetum. ς- ς Cre nori modo Plautus noster et Allicorum antiqua comoedia, sed etiam philosophorum Socraficorum libri referti sunt. Varro ap. Non. d. var. Signis. sem.

v. Poscerer In argumenuis Caecilius posca pa-am, is εθεων Terentius, in s moribus Prauum8. Mirum vero, iuxta Graecae comoediae iocos Iaudari ΡIautinos, nisi ipsi proprii sint; mirum sermonibus eum praestitisse, quum eorundem, quorum caeteri, Poetarum seripta vertisse dicatur. - Quare si quis eatenus Plauti fabulas Graecas dicat, quod ex imitatione Graecorum paene omnis fluxit poesis Romanorum, neminem unquam animum induxisse credam, ut Temeertissimam negaret; si ultra eo u8que progrediatur, ut expressas e Graecis fabulis arbitretur, eum oscitanter Plautum Iegisse, immo vix strictim attigisse dicam.

90쪽

At obiiciat mihi fortasse aliquis, ipsum poetam in o ogis profiteri, vertios se Graecas comoedias. Non nego. Latinas enim secit; sed quotam sermonum Hem e Graecis servaverit, isto verbo non indi-

Argumenta autem Graeca cur in scenam mittere inauent poetae Romani, non unam puto fuisse causam. Nam ut omittam, populum in inventione non admodum felicem, et qui vix prima elegantioris studia rudimenta posuisset, non potuisse utilius quidquam

facere, quam ut sequeretur egregia Graecorum exem-

' Nar ipsa hilaris huius populi vita, Iepidi et elegantes

moros multo magis idoneam sabulis praebebant materium, quam rigidum et austerum Romanorum ingenium, militiae et rei pnblicae intentorum. Liberiorini iuvenum vita; ibi blanda meretricii amoris con-

Suetudo, eo amabilior, quo minus neque mulieri, ne-

que adolescenti turpis habebatur; ibi senes Iepidi et Deiles, parasitorum grex ridiculas, omnis denique, Cuius indigebat poeta, materiae ubertas. Atque ipsi Graeci quae sibi sumserunt agendis sabulis Ioea 3 Non Spartam et quarum severior esset disciplina urbium, sed Athenas sere inrol. Menaechm. v. 8. aut Ioniae urbes, aut cuius civitatis Iepidiores essent mores. Satis hoc unum puto causae fuisse, ut non multum placerent togatae, nisi nomine magis quam re essenti Romanae.

cedit, nisi fanor, alia eausa In ipso pomis ge nere quaerenda. Nam quum is debeat esse comoe diae finis, ut emctos nostros mores in alienis Perso