De comicis romanorum fabulis maxime plautinus questiones

61쪽

rationis aeternum immotae aequissimum et incorro

ptum exspectat iudicium, simulac remotae sunt irin Hatque obtrectationis, quae vivos Iacessere Solent, carina-Non item ingenii quae dicuntur opera, in quῆ-bus aestimandis ipsa temporum ratio plurimum tia

. bet momenti, siquidem non eadem est omni aettatin neque mentium eruditio, neque animorum elegantia, et diversa diversis temporibus populi aut laudant, aut improbant, diveriis deIectantur. Quare non omni ex parte Verum haberi debet, quod Veteres cecinerunt poetae, pasci in Viris livorem, post fata quiescere, et, qui Horatii sunt Versus praestantissimi, Urit enim fulgore suo, qui praegravat artes Infra se positas. exstinctus amabitur idem. Quamquam minus livori ea in re dantur partes, quam arrogantiae, non ex ratione, sed libidine ac sno mor

modoque omnia iudicanti, neque in proprii unquam ingenii perversitate iudiciorum discrepantium causas suspicanti. Quippe ubi delicatior est aetas mollioseque et Iuxu perdita displicere soIet genuina illa ininus elegantium temporum simplicitas, atque inurbana crepatur, imo sordida, rus merum; et vidi vero qui pluris sacerent Euripidem quam AeschyIum; qui Berninii statuas praestantissimis veteris Graeciae operibus, Van der Werm tabellas sublimibus Rembrand-tii vel Rubenit picturis Ionge anteponerent. Non igitur effugit communem hanc ingeniorum calamitatem isse, de quo nunc scripturus Sum, Poeta Sarsinasi , qui quum non inter aequales solam, Verum per duo saecula summa Iaude floruisset, exinde gra

62쪽

viter est vituperatus, ut non multum abesset, quine Poetarum numero, digniorum certe, nomen eius ta- I xetur. Ex quo tamen Iaudis discrimine ita emersit, rat quum inter praestantissimos habitus antea esset poetas comicos, deinde paene unicus haberetur, donee novissimis temporibus iniquissima expertus est iudicia. ae qualia sint et quanti facienda, ita quaerere con-atitui, ut simul comoediae Romanae quod fuerit inmin

Primum igitur nemo nescit, ipsum Imratium, subis 't Iem sane iudicem, cuius tritae Graecorum Iectione ememplorum et delicatissimorum hominum consuetudine aures non ferrent facile, quidquid dictum esset minus eleganter, non nimium Plauti admiratorem

fuisse, qui Epist. II, 1, 170 sqq. ita scribit r

quo pacto partes tu tin amantis ephebi, O patris attenti, lenoriis ut incidisti. Fuerunt quidem, qui bene cupientes Plauto non im

probari ab Horatio sed Iaudari fabularum personas. Contenderent; benevole magis et humaniter, quam sciis et considerate. Etiamsi enim non postviaret totius laci ratio sabularum vitiosarum aut negligentius scriptarum exempla, tamen post illa quae proxima subiiciuntur reuantus ait Dossenus e caua in Pisagitis; Quam non astricto per 'at pia da me . Gesta enis nummum in loculos dematere; post hoc Securus eadat, an recto ales fabula tala.

de vituperio utriusque poetae nemo, qui sapiat, pose

63쪽

est dubitare. Neque qui consideratius Iegerit Plania Comoedias, immerito hic quidem tangi eum ab Horatio existimabit. - Rursus quae eadem epistola Ieguntur V. 57 sqq. Dicitur Afrani toga eonveni e mnandro, Plautus ad exemplar Siculi poperars EpicharmLViseres Caecilius gravitate, Terentius arte. Latio reprehensionem continere putantur. Resert enim Horatius hominum suo aevo viventium de poetis no-

manis antiquioribus iudicia, nimio paene antiquitatis studio facta, atque in singulis poetis quid Iaudabilo

potissimum habeatur narrat. - Properare autem Plautus eur dicatur, mihi neque obscurum est, neque dubium. Quamcunque enim considero sabulam, video nulla interposita mora, sed indefesso impetu alisque rapido paene nisu ad exitum Properari, ut nunquam remittere detur spectatoribus vel Ieetoribus animum. Quin in sermonibus quoque, atque illis etiam qnibus mora interdum imponitur actioni, nescio quam mirari me dico calidiorem rerum agitationem et praeeipitem festinationem, quae nusquam patitur consisti,

ut nihil rectius dici putem, quam properanter agi omnia. Quare recte Sanadonum Horatii verba Explieasse Puto. Hoc igitur verbo quum Iaudatur, non ab Horatio quidem, sed eius aequalium iudicis, poeta comicus, gravissima, atque haud scio an iniquissima idem

Iaeditur vituperatione, eodem, quem acrem iam antis expertus erat, iudice. Art. poet. V. 270 sqq. Ae vestri proavi Plautinos et numeros et

64쪽

Laudavere sales, rimium patimi r utrumque,

ricam stulte mirati; si modo ego et vos

gitimumque sonum digitis erigemus Et aure. θυuae si merito atque iure dicta sunt omnia quid QRmae est, quin e poetarum iam numero mauu n men expungamus 3 Qui enim antea dictus est male tuaeri partes personarum, eius nunc sales dicuntur in-u ani et versus incompositi. Apage istum a me acriptorem. Non melius sensimo de. Plauti poeia Velleius potest videri, apud quem Iib. I, 17. instituto seriptorum censu Marci ne mentio quidem facta estr dulcesqua Latinii leporis facetias per Caecilium Terentiumqus et Uraanism suppari aetata nitu reme. Mirati hano oblivionem, quicunque Iiterarum Romanarum peritissimi, atque ingeniorum iudices habentur intelligentissimi, non unam invenerunt, qua et Plauti simul et Ueuieu eausae subvenirent, rationem. Plerique autem eum Lipsio omissum propterea Plauti nomen sta- , tuerunt, quod is poetis commemoratis paullo maior ait, nec fecerit ad Vessetanae opinionis firmamentum. Quod ego argumentum nullum puto esse. Nam GDIeius quum id agat, ut tam apud Romanos, quam apud Graecos una non multorum annorum aetate ιi- teras diversorum generum floruisse doceat, ut caetera taceam, historiarum apud Romanos scriptores intra octoginta annorum aevum scripsisse dieit, ipsumque

CL Dan. mlassi ad Horatia de Plaruto iudicium disεere., qui vir multa inutiliter et a re, multa pervorse disputavit.

65쪽

Livium prioribus adstruit. Comoedia autem Romana ΡIauto usque ad Terentii mortem continetur spati quadraginta aut certe non pIus quam quinquaint . annorum, et recte Plautus suppari cum caeteris aetatae

vixisse dici potest. Quare in Acidalii abire malim

sententiam, cuius verba haec sunt: MCaeterum in hoc comoediae censu Plautum non censeri miror,

principem non Vulgi, sed principum eruditorum sententia, cui quemadmodum multi, sic noster, ut est a

sectuum varius, saepe in alterutram partem nimius, iniquior fuisse videri potest. - Scio quidem nu-

per virum eruditissimum in censura editionis OreIlianae tollere dissicultatem omnem conatum esse, Io ita emendator ut pro Latini Ieporis scribe retr ΡIantini Iep. Sed quamquam coniecturam hanc fateor esse inprimis ingeniosam, atque in tuo scriptore Plus etiam critico licere non nescio, tamen inulla ut quidquam mutemus necessitate adigimur. Nam ut condonem viro doctissimo, quod adeo nomanos elegantia caruisse dicit, ut Latinum Ieporem dicere Velleius ne potuerit quidem, ut hane inquam nune quaestionem mittam, primum non quid nostrum

quocunque, sed quid Velleio iudice dici potueHt,

quaerendum egi; deinde vero non est omittendum Graecorum scriptoribus opponi Romanos, unde cur Latinum Ieporem dixerit apparet. Vellem equidem ita scriptum fuisse, nego deberi, neque miror adeo, quod Velleius, homo delieatior et in scribendo, quantum patitur brevitas, amans ampulIas et magnifica verba minoris 1ecerit Plautum Romana simplicitate loquentem.

66쪽

Venio nune ad famosissima Quinctiliani verbat

o comoedia maxima Haud amus. - Lia levem cora- sequimur umbram. Qua quoniam tota ex comparatione Graecorum poetarum sunt dicta, quorum sabulae interierunt omnes, neque quo iure dicta Eint intelligi Potest, nequct si vera sunt, ut videntur esse, satis causas haberi debent, eur Romanos Contemnamus. Potest enim aliquis alio multo esse inferior, et tamen ipse inutia laude dignus. Quare ex isto Fabii iudiacio nitid Consequimur, nisi nunquam satiat deplorari Posae iacturam labesaeum iliis, quas norimus, longuvitam Praestantiorum. Sed quamquam alii summi no

minis viri, ut Varro, Cicero, Plinius, Sedigitus, Sit

Plurimis laudibus extulerunt Plautum, tamen re timct saepius sunt nostris temporibus iniquiores ae tentiae, novaeque additae non mitiores, quarum au mores nihil refert commemorare singulos, quand quidem in uno scripto congestum habemus et cum

Iatum, quidquid durius in Comoediam Romanorum eiusque poetam principem dici potuit.

Iuvabit tamen novisse, quam sapienter Franc Gallicus quidam versificator de Plauti poesi iudicarit: Ce eomique bou n, men disiaiso auae sanantS, A son possier parterre immole te bon aena - in par un scut trait po- ω depcindre en toti It cui beaueoup d'esprit, peu et potnt de goue. Μirare hominis elegantiam et acumen, digni scilicet, qui novi inter Pana et Apollinem certaminia iudex sit. Quanto rectius ille, cuius unumquodque verbuin aurum atque Ergentum est merum: L Aing, Von dem Lebon und den IVerkon des Μ. Aeeitia Plautus. Dors. Mitia uber die Gesangenen des Plaurus Whe. B. 22. ,'

67쪽

in .

Nam Feideriens a Raumer in iis, quae ad calcem commentationis de poetica Aristotelis scripsit, si satis habuisset Vindicare recentioris aevi poetis in ventionis praestantiam, nemo iacile seret, qui Con tradiceret, quamquam captivis, Epidico, Bacchidibus. insiti, PseudoIo, Trinummo - Terentii Eunucho

atque Andriae eam quoque Iaudem nemo re te nega. hit; nunc autem, quum neget proprium quidquatresse Romanis, servis, si Diis placet, Graecorum ne-- seis utrum imitatoribus an interpretibus adeo; quum nihil in sermonibus se invenire dicat Ieporis, sed verbera frequentiora esse quam Verba Laceta; quum propter consilii inopiam et rude artis ingenium aiprologorum auxilium Plautum confugisse auctor sit, quumque postulare denique videatur, ut eadem fudirit veterum comoedia morum cassitate, qua hodierna, non deerunt fortasse, qui talia seribi potuisse mirentur magis, quam Iaudent. At enim ista si resenenda mihi sumerem sinis gula, non magnae quidem res foret operae, Verum non maior Iabore utilitas, nisi simul quo necessitatis vinculo ex Graeca comoedia pependerit Romana ae- euratius quaeratur, Rique Veterum quoque iudicia Examinentur. Et quoniam Iaudis atque vituperii neque modus, neque ratio certa potest esse, nisi de auctoritate sabularum antea convenerit, hanc primam disputationis partem esse oportet. Dico autem magnoperis eos errare, qui Plautum - de Terentio enim pauIIo post

68쪽

amus - non argumenta tant m, IeVemque per- adumbrationem, sed ornatum quoque, etonis facetias e Graecis petiisse poetis, atque tu Ioa vertisse magis, quam proprii ingenii virtute ela- horasse existimant. Arine ut a Ierioribus argumentis ad graviora, a singulorum Iocorum commemoratione ad fabularum inter se comparationem, denique ab iis, quae in ipso Plauto esse videmus, indiciis ad ' aliorum testimonia Pergamus, prima cur Graecarum fabularum interpretem Plautum esse negimus, argumenta . petenda sunt Θ paronomasia atque Romanorum morum frequentis sima notatione. Est autem paronomasia sive annominatio id i candi genus, quo aut unum Vocabulum, diversas habens significationes, ambigue ponimus, ut, quum visumque intelligi possit, in ipsa ambiguitate sit Imaus; aut duas quidem Voces, etiam significatu dive fas, sed sono similes ita sententiis coniungimus, ut ex comparatione item sit iucunditas. Cuiusmodi sunt

illa PIautinar Curc. V, 3, 13.

Delieatum is hodie faciam, cum catella ut accubes; Ferreo ego dico.

Merc. III, 4, 58. Edepol nae ille oblongis malis mi i dedit magnum

malum.

denique, quia mixtum est genus: Rud. II, 6, 33.

Romam est quod habeas gratiam merito mihi, qui is eae insulso 8alaum feci opera mea. Igitur quum totus literarum sono fortuitaque vocum

69쪽

similitudine nitatur Iusus, fieri plerumque non Potest, ut salva ioci elegantia aliorum populorum linguis eiusmodi dicta reddantur. Non quidem ignoro, hic in scopuloso admodum dissicilique me Ioco versari, ai- quidem non plenissimam εοIum eum oportet habere linguarum scientiam, qui suppetere iocis reddondis vocabula neget, sed ingenium quoque facile, ao1erset ad sacetias promtum. Fit enim interdum, aut quoniam earundem apud diversos populos rerum communis fuit usus, aut quod ex altera in alteram Iinguam recepta sunt Vocabula, aut Drtutis, ut paromomasia aliqua non uni tantum linguae sit propria,euiusmodi est isse Periplectomenis lusus. Mil. gIori

A us adeo, ut ne legi fraudem faciant 'θ tiararicle, Accuratote, tit ians talis domi agitcnt corivirium. Nempe talos defringi Militis servis, senex iusserat, nunc in ambiguitate vocis Iudit. Quum vero Graeci non minus quam Romani αστραγαλοις Iuserint, poteSi hoc ex Graeco poeta expressum haberi, quamquam Iegis talariae commemoratio Romanam originem Drodere videtur. Eiusdem generis est locus Ρseud. IV,

Superana dolum Troianum atquU Ulyssem Pseudolus. ubi non possum satis mirari ridicuIum editorum errorem, scribentium Dolum, atque intelligentium Dolonem, Eumedis filium. Dubium non est, signiscari

'ὶ Μalui servare veterem scripturam, licet versus Iahoret, quam scribere Deerint , cui nescio an hic non aeque, atque in legibus, loeus sit.

70쪽

ρ cum dolos Ulixis omnes, tum equum Troianum, cuiusa: auctor illa fuerat. Ita Odyss. VIII, 492 sqq.

st Virg. Aen. II, 264.

- - - ipse doli fabricator Epeus. Quaro mutanda tandem est initialis litera. - Ergo hic ut vocabulorum, ita et ioci linguas utrique est eommunio. Eadem est sed sortuita in loco Merc. II, 2, 32. Hodie De in ludum Oecoepi Elctrarium,

Lysimacte; ternas scio iam. - Quid ternas' -

, Amo.

Forto enim si, ut Graecum verbum: ψω totidem i. Constet Iiteris. - Neque proprii quidquam est in tali ii ioco, qualem habemus Mil. I, 1, 13. ubi Martem sei servasse dicit Pyrgopolinices in eampis restidoniis., Quid enim vetuit Graecos, quin dicerent; D πεδέω τω πολιδον ut ad Romanae vocis similitudinem accedamus), quasi nos dicamus: aus den Feldern voni meipenhausen. Sed ut concedam, praeter haec eκ- empla alia Iatere posse minus Iuculenta ac manifesta, s permulta tamen ita sunt latina, ut nulIa auctoritatem. Planto eripere possit obtrectatio. Neque paucis tantum, ut si plerumque, continentur Verbis, sed permagnam saepe foenae partem continuantur, ut abesse nullo modo possint. Qua in re quum non Ieve sit, in laetendo. de Plauti fabulis iudicio .momentum, ex-

emplis rem muniam et comprobem; sed quoniam non