장음표시 사용
101쪽
ribus Leibnitius singulas monades dissimiIes' statuit , suo innixus itidiscerni bilium principio q7. Ont. Caeterio autem smilia postuerunt, nisi quod extensorum elementorum Patroni varias, diversasque atomis tribuerunt figuras, quo diversos cohaesionis gradus , diversasque sensibiles qualitates , quas .in corporibus iobservamus , explicare Dr.
24. At nihil est , quod dissimilia statuamus elementa; quippe indiscerni bilium principium ratum non habemus; neque adparentes corporum qualitates tanti sunt, ut nequeant e solo diverso nexu, & diversa similium elementorum dispositione derivari . Rem illustrat Bosovi itis eleganti nimis exemplo theor. pbii. nai. 'S. Fieri utique possent nigν cantes litterae , non ductua ramenti continuo I sed punctulis rotundis nigria eantibus , ita parum a se remotis , ut inter
valla nonnisi ope mierosopii discerni possent ;quidem ae litterarum formae pro tymis feri plenν , ex ejusmodi rotundis suet mox;mis culpidibus eo
flantes. Cone piatur ἰngens quaedam Bibliotheca , cuinius omnes libri consent litteris impressis , ac stinoredibilis in ea multitudo I rorum conscriptorum linguis variis, qudus omnibus forma abaracterum sit eadem. Si quis scripturae hujusemodi, ' linguarum ignarus eirea ejusmodi ι bros , quos omnes a se iaυicem discrepantes Arueretur, obfeνυationem Ainrueret eum diligentἰ contemptatione ς primo quidem inυeniret vocum farraginem quamdam , quae voces in quibusdam occurrerent saepe, eum eaedem in aliis nusquam aα paverans , inde lexiea posset quaedam compo-
102쪽
nere totidem numero, quot idiomata sunt, iaquibus singulis omnes ejusdem idiomatis voces reo perirentur, quae qti Hem numero admodum pauca essent, discrimine illo ingenti tot tam variorum Ghrorum redacto ad IIIud tisque adeo minus diisser men, quod contineretur lexidis illis, habe. retur in vocibus ipsa lex ea constituentibus . . t inquisitione promota facile adverteret , omnes it.
Ias tam varias voces constare ex 24 tantummodo diversis litteris, discrimen aliquod inter se wabent;bus in ductu linearum , quibus forman-3ur , quarum combinatio diversa pareret omnes illas voces tam varias, ut earum combinatio libros efformaret usque adeo magis a se inυicem discrepantes. Et ille quIdem si aliud quodcum isque sine m croscopio examen institueret, nullum aliud inveniret magis adbuc simiae elementorum genus, ex quibus diversa ratione combinatis ortis xentur ipsae litterae; at micro copio arrepto minxtieretur utique illam ipsam litterarum compositionem e punctis illis rotundis prorsus homogeneis, quorum sola diυersa positio, ae diseributio litteras exbiberet. Deinde sest. ita concludit . me mibi quaedam imago videtur esse eorum , quae cernimus in natura . Tam multi, tam
Darii illi libri eo vora sunt, quae ad diυeν- La pertinent regna , sunt tamquam diversis conscripta linguis. Horum quidem chemtia ana*sis principia quaedam inveniν minus inter se diffsemia, quam sint libri, nimirum voces. Hae tamen ipsae inter se babent diIcrimen aliquod, utrum multas Meorum , terrartim , Ialium Detaeserui3 chemica ana9sis e diversis corporibus. UI-
103쪽
terius anaIνs s barum veluti vocum , litteras mianus adbue inter se diffrmes inυeniret, tioimo juxta theoriam meam deveniret ad homogenea punctula, quae ut illi circuli nigνi litteras , ita ipsa diversas diveuorum corporum particMur per Jolam dispositionem diυe0am formarent rusque adeo analogia ex ipsa naturae consideratione derivata non ad dissormitatem , sed confor
mitatem, elementorum nos ducit.
23. Re quidem vera et constat inter Phi. Iosophos, diversas ac multiplices qualitates , quas Vulgo corporibus tribuimus, nihil esse aliud, quam nostrarum sensationum phaenomena 'non vero similes entitates corporibus revera inhaerentes: id quod & in Logica monuimus, tum in Psychologia copiosius edocebimus . Rursus constat, varias in mente gigni tensationes ex diverso corporum in sensus incurrentium tactu, seu ex eorum diversa in sensus nostro actione. Atqui ex diverso elementorum corpora constituentium nexu, & positione ad invicem , OPtime intelligitur, diversas in elementis nostros sensus conflantibus motiones cleri, quin & elementa diversae naturae statuere oporteat. Quare nihil est, quod elementa heterogenea , & natu ra sua dissimilia esse comminiscamur. 25. Generationes, & corruptiones , quas quotidie observamus non sunt habendae pro no varum substantiarum productionibus, seu crea
tionibus, & veterum anni hi lationibus . Nihil sunt aliud , quam elementorum perpetuo per stantium novi nexus, & di lutiones . Siqui dem ex nihilo nihil fit Ii . ont. Deinde per
104쪽
per novos eorumdem elementorum nexus , n
vae plane res prodire possunt; scuti e contrario per eorumdem nexuum dissolutionem e conis spectu abire 24. . et s. Non inscite Scholastici a jebant: Corruprio unius generatio es latisterius ' licet rem alias explicarent, commentiistiae formarum substantialium theoriae insistentes sαὶ .et . Et dictis patet, omnium quae in corporibus insunt, vel inesse possunt suffcientem
rationem ex intima ipsorum elementorum natura pendere, nec non ex diverso elementorum, ouo invicem copulantur, nexu. Cum vero inter
. Eui elementa innumeros diveriss nexus, innumerasisque varias inter se positiones subire queant ; attamen quantum ex chemica corporum analysi hactenus datum est nosse, videtur saltem telluris nostrae respectu, hanc eis i. a supremo Conditore legem impositam, ut nonnisi triginta tres primitivas combinationes, quae sint speciscedi Ueris, subire queant. Sicuti nempe punctula illa nigricantia, de quibus f. 24., e quorum varia positione caracteres estici possent, hanc debent servare legem pro nostro alphabeto, & scriptura , ut nonnisi in a . combinariones abeant : Sane nonnisi 33. mMerialia c'me sita hactenus novimus, quae singula sibi semper similaria,& homogenea, nullo artis, & naturae molimine 1n alia diversi generis abire constitit. Huiusmodi ssint lux , ea- Ioricum , fluidum euctrieum , o genium, bdrogenium, amotum, quod ab aliis accuratius nitrogenium appellatur carbonium , sulphur, phosphorum, quinque terrae , septemdecim metalla , foda, oe potassa. Caetera corpora sunt combinariones secundariae; nempe mixtiones, m dificationes , vel tandem intimae compositiones praedicta-Tum 33. conabinationum primariarum. Ita ex. gr. Aqua oin intima compositio hydrogenii, oxygenii, & calorici. Acidum sulphuricum est intima combinatio sulphuris, Oxy
105쪽
Philosophos conveniat , ab essentia auspicandam esse suffcientem rationem omnium, quae in quavis re insunt, vel inesse possunt I 5. Ont. per se liquet, corporum essentiam in elementorum simplicium natura, & vario inter se nexu reponendam esse. At quis elementorum naturam, variosque ipsorum nexus plane perspectos habere praesumet λ Corporum itaque essentia pro incomperta habenda , & verba effutiisse quotquot contrarium audacter praedicarunt.
C A P. II. De Legibus eo ologicis .
28. F Dum comolog earum nomine venio unt certae quaedam naturales , ' ac insitae determinationes virium materiae, juxta quas & elementa, & corpora hisce conflata per petuo in se invicem agunt; tum gignuntur in Μundo omnia, pereunt, moventur, modificam
tur , & quibus Universi ordo continetur. Hae genericis quibusdam propositionibus effe
runtur, quarum praecipuas heic exponemus. 29. LEX. I. Corporum elementa viribus per vices attrahentibus, repellentibus pro va
riis a se distantiis gaudent , quibus in se mutuo
agen- - Vis motrix in horologio certam habet determin tionem ex ipsa horologii mechanica structura, qua dete minatos motus, & non alios, in indicibus gignit : ita vires elementorum insitas habent , ac certas agendi determinationes, a quibus, ne lutum quidem, rectata poses t .
106쪽
agentia in sensibiles , m extensas moles concre
is enim hujusmodi viribus gauderent ,
quam facile corpora ex illis conssata di sibi vere tur, unde Universi moles in informe chaos quam subito abiret.- Gaudent vero viribus attrahentibus in majoribus distantiis , repellenti bus in minimis . Primis se , mutuo. petuCt ad accessum , ne singula . diffluant, &i. dilabantur :secundis vetatur intima eorum penetratio , ne scilicst eorum millena non majus occupent spatium, quam unum : id quod si solis attrahentibus viribus. gauderent, extemplo , & necessario fieret. Cum inter limites harum virium Wrporum elementa sunt constituta, conquiescunt,& cohaerent. Itaque hac lege mathematicus elementor cOptactus, vetatur , &.. simul esticitur, ut coeuntibus illis ad m1nimas, &. inobservabit les: dist tias , extensa , & physice continua mOles nostris sensibus objiciatur . , Hae aute mi Vires pro variis elementorum distantiis pluries mutari, ut ita attractrices abeant in expuurices, &vicissim , diversa corporum densitas, tum di. vehis colicesionis vis exigunt: id quod in Phy
i sisypiam intelligimus vim illam, qua
corpu3 quodvis alteri naturaliter resistit, ne eum. dem occupet locum : seu ne unius materies cum alterius materie intime immisceatur. Hanc legem esse cosmologicam ex eo patet , quod an-ri typia e corporib ςorumque elementis sub
107쪽
Iata, sngula ad unum indivisibi te punctum redigerentur , & Universi moles illico evanesceret.
3I. Haec secunda lex corollarium est prat. cedentis. Etenim elementa , ubi ad minimas per venere distantias, se mutuo repellunt, & ita , ut decreicentibus ultra quemvis adsignabilem limi. tem di ilantiis, e contrario. crejcant similiter vi. res repellentes . Hinc prosecto fieri d-bet, ut elementorum compenetratio sit naturaliter im. possibilis. Qua vis posita extrinseca vi corpus ad corpus apprimente, unius elementa ad alterius elementa apprimentur, Sc quandoque utra que proprius accedent at id non nisi ad deter. minatas usque distantias: quippe his ad infini. tum descreicentibus , similiter augebuntur vires singulorum repellentes. 32. LEX. III. Singula Misersi eorpora sunt inertia .
Cum dicimus corpora esse ἰneptia ; intelligi mus nulla gaudere vi, qua sponte sua e quiete ad motum , & vicissim e motu ad quietem ,
Ve' ex una motus directione , Sc gradu celeritatis, ad aliam directionem , vel celeritatis gra dum , transeant. Si adeo is oventur, nunquam, ni si ob externae cauillae actionem , e motu suo desistunt si vero quiesciint, quietem perpetuo servant, donec impressa extrinlecus vi moveri cogantur . Sane absque inei tia omnis mundanus corporum ordo, vel sponte sua , vel minima qua
vis vi deleri posset. sa) f 33
) Singula Universi corpora inertia esse, quotidianaia educet experientia. De corporibus quidem quiescentibus ,
108쪽
33. Newtoniani vocabulo inert te alium praeter expositum , subdunt sensum' vis nempe , qua corpora sive quiescentia, sive mota externis renituntur caullis ipsorum statum sive quietis , sue motus perturbare conantibus. Hac Vi,
ipsi inquiunt , fit, ut quarumlibet caussarum externae actioni aequalis semper respondeat , σcontraria reactio . Hujus equidem effati veritatem singula motus phaenomena testatam faciunt, ut de ea nullatenus dubitare liceat. Atqui non quod in materia illam comministamur vim, ut praefatae Veritatis rationem reddamus . Nimi rum mutuis elementorum viribus repellentibus, quibus corpora ad mutuum , & mathematicum contactum devenire vetantur 29. Optime
intelligitur , corpus quodvis in aliud incurrens , - ubi ad eam pervenerit vicinitatem , in qua Vi res elementorum repulsivae se exerunt , hisce
viribus urgere, & propellere illud in quod in
currit , unde status mutatio in isto necessario suboriatur. Similiter, cum repulsivae vires ele
quae perpetuo quietem servant, donec 'aliqua extrinsecus illata vi deturbentur, nullum forsitan movebunt ScruPu tum Tyrones ; non item de corporibus ad motum actis, quae ad quietem alia citius, alia tardius sua veluti sponte redigi observantur. Atqui sedulum ii si instituant examen, deprehendent, corpora semel mota non sua I ponte, sed externis obstaculis, in quae continuo incurrunt, a m tu desistere, & ad quietem redis . Sane, quo adcuratius illa removentur, eo diutius in tuo perdurant motu, ex
quo satis inteirigi datur , quod si omnia adcuratim me removeri possent obstacula, perpetuo corpora in tuo per durarent motu . Sed de his opportunius in Physica.
109쪽
mentorum corporis in quod fit incursio , aeque se exerant contra incurrentis elementa , pariter
in istius motu mutatio fieri debet, et quidem in adversam plagam . Est autem una, eademque virium lex in omnibus elementis . iantam ergo status mutationem subit corpus, in quod fit incursio , ex repellentibus viribus incurrentis 'tantam smiliter patitur hoc alterum ex viribus repellentibus prioris : nempe Uuius, actioni aequalis semper es , m contraria alterius rea dio . 34 Sed quaerent Tyrones; Qui sunt ineristia Universi corpora, si horum elementa activa vi attractionis, & repulsionis praedita diximus Zet . Activa quidem sunt corporum elemen. ta, sed ejusmodi naturae est eorum vis, ut ex. 'trinsecus se exerat, non intrinsecus; seu ut nonnisi accessum, & recessum in extra posita elementa juxta determinatam distantiam molia. tur . Nullum elementum hac vi ad motum se unquam determinabit , ab externo principio urgeri, & determinari debet, ut directionem. ,& celeritatem assumatis Num ne omnes magnetem inertem sensu supra exposito q'. dicimus Τ attamen alterum magnetem juxta certam Viciniam , determinatumque situm agitat , dum& ipse uicisssim agitatur, ad accessum vel recessum mutuo se determinantes. Itaque elementa, etsi vi motrice praedita , sunt tamen iner-ria , utpote quae nequeunt sponte sua ex motu ad quietem , & e contrario , a quiete ad motum determinari; sed determinanda necessario
sunt ab aliis elementis in certa distantia positis , vel ab alia quavis Caussa . 35.
110쪽
33. LEX. IV. Singula In ersi corpora magna, oe parυa gravitate pollent . Graυitatis nomine intelligitur vis, qua corpora ad datum punctum , quod appellatur, tendunt. Ita corpora terrestria gravia diei mus , quia sibi relicta ad Telluris centrum di. riguntur ' sa) retenta autem conantur deicendere vi suae massae proportionali, premuntque deorsum corpora , quibus incumbunt . Id ipsum di. cendum de corporibus in Luna, Saturno, Iove Zec. existentibus o tendunt nimirum , & conantur ad Lunae , .Saturni , Jovis &c. centra . Sane nullum hactenus corpus constitit, quod gravitate suae massae proportionali non fuerit praeditum b). Nisi ita se res haberet , corpora terrestria ex ipsius Telluris vertigine , vel ex quovis alio impulsu , per immensa vagarentur spatia, neque reciderent in Tellurem . Hinc Tellus brevi, ex dis ciatis perpetuo corporibus, minueretur, ac tandem evanesceret . Idem de Jove , Marte , Luna &c. dicendum . Itaque Mundus in Chaos abiret corporum undequaque pergentium.
is Ita quidem ad ani umim res se haberet, si Telluris figura sphaerica foret: . cum autem ostensum sit a Recentioribtis Physicis & Mathematicis, Telluris figuram sphaeroidalem esse , elevatam nempe sub aequatore, & depret-sa in sub polis; id nonnisi quamproxime locum habere potest. Sed alibi opportune haec expediemus. ι) Lux, caloricum suidum eleritricum nullum hactenus praebuere gravitatis specimen ς sed temere hinc quis colligeret, iothaec fluida omnino esse gravitatis ex-