장음표시 사용
171쪽
scilicet non sit ex ipsa serie, nova huic adcedes determinatio, qua equidem citra laxiraculum caruisset . Subsequens ergo seriei pars propter novam susceptam determinationem non poteritalia non esse ab ea, quae citra miraculum fu
Iaz. Si itaque miraculo perpatrato subsequens rerum series eadem, ac quae citra mirari cuIupi fuisset , pergere debeat ; nonnisi novo miraculo restitui potest. Sane res, quae miraculo mutatae suerunt, alios atque alios natura suaedia issent effectus, aliam se postmodum seriemeon aequentium constitus sent; haec ut deleatur , si*sque loco restituatur illa prior series, nisi novo Isaeulci fieri non potest. 3. Iuvabit, quae mox diximus, exem-pIo ab horologio petito , illustrare. Singulae ,
qu in horologio fiunt mutationes' ex mechanica partium structura, & positione fluunt; tum connexa sunt inter se, & continua serie fiunt, ut adeo, earum cursus hujus Μundi cursui conserri merito possit . Ponamus . minutorum indicem a situ, quem hoc momento obtinet , ali- quot minutis retorqueri: id ab ipsa mechanica horologii structura fieri quidem pugnare , nihil
vero vetat, ab externa caussa fieri. Deinde retorto eum in modum minutorum indice , &horarius index proportionali ter retorquebitur , aliaeque fient interius murationes. Posthac minutorum , & horarum, fgnatrones pro quovis tempore diversae omnino consequentin', ac si
nulla saetb fuisset in ueroque incnce mutatio . . Quod si restituenda st prior utriusque indicis post.
172쪽
positionum series pro quovis tempore , illa sciliacet eadem , quae consequiura erat nulla facta indi. cum retorsione , iterum ab externa caussa impellendi sunt indices, & ad eam positionem constituendi, quam modo sponte sua obtinuisitat , si horologio sibi relicto', nulla unquam extrinis secus illata fuisset mutatio. Ita miraculam in mundo fieri & intrinsecus, & extrinsecus possibile est II s. Sed mirasulo patrato consequentium eventuum series diversa occurrethb ea , qtiae citra miraculum fuisset Iar. Haee itaque s restituenda st , pariter per mir culum nova rebus inducenda est mutatio, ut eadem, & eodem ordine redeat rerum series , quae per primum miraculum deleta' fuit.
174쪽
METAPHYSICARUM INSTITUTIONUM P A R S TERTIA. IN PSYCHOLOGIAM PROLEGOMENA .
U M am incumbentes, modo ad Hominem rimandum gradum . facimus. Hunc sane mi ippe qui excellentiorem, nobilioremque prae cet eris hujus Mundi Entibus naturam sortitus est, spe. ciali pertractatione accuratius expendere &decet , & nostra maximopere interest . . a. Atqui cum Hominem dico, non illius multiplicem organicam sti iacturam , equidem nunqttarn satis psimi rancam. lion Oculorum aciem, a Liriumque solertiarn ς non vocis dulcedinem , ac flexibilem tonum ,' non totius corporis gres
sum , vires & impetum intelligo : haec enini cmnia, M alia hujus en odi plurima non ejus sunt propria , cum sint & caeteris animalibus , serisque communia; ne dicam, in his omnibus vicitur . Quod Hominis est proprium , eum isque super caetera animantia evehit, est profecto L prin.
175쪽
principium illud ipsi internum , quod sentiens,
attendens , ac reflectens res extra positas attingit , & scrutatur ' tum longissime dissitas vetuisti praesentes persequitur , naturaliter conjunctas secernit, copulatque secretas : nec non sui ipsus conscium , memor, providum, sagax , Eonsilio praeditum est, ratione, ac libera agendi facultate . 3. Principium istud , quod vulgo Ammam, vel Mentem humanam nuncupare solemus , aliud omnino esse a corporea compage , qua irretitur ,
quilibet, dummodo omni praejudicio vacuus , ac veritatis amore unice percitus philosophari velit, protinus intelliget, ut ut minimum ipse sibi consciat Certe ille ego, qui cogitat, sui suique status in perpetua vicissitudine positi sibi est conscius, idem numerice est, & perpetuo manet , sicuti ipse intimus conscientiae sensus luculentissime testatur . Atqui omnino secus se habent quotquot sensibilia sunt, & praesertim ipsa organica nostri corporis compages a Nemo nostrum idem es in senectute, qui fuit juvenis: nemo est mane , qui fuit pridie ς corpora nosera rapiuntur fuminum more . Animus ergo noster caeleste quoddam est , atque divinum , & cujus nulla unquam in terris origo inveniri poterit . 4. Illa Metaphysices pars, quae cie huma ra Mente tractationem his ituri Ps,cbologia vulgo audit. Quanti isthaec facienda sit vel ex eo Tyrones intelligere possunt, quod inter ipsos gentiles Philosophos maxime celebratum sit vetus illud Apollinis praeceptum NOSCE TEIPSUM. Revera qui se . ipse norit , inquit. 3p' '
176쪽
posite Tullius de leg. l. I. c. 22. primum aliqv d sentiet se habere divinum, ingeniumque in se jutim sicut simulacrum aliquod dedicatum putabit tantoque munere Deorum semper dignum aliquid c faciet , sentiet. E contrario, hisce neglectis cognitionibus, Homo licet caelestis originis , naturaeque longe praestantioris, quam caeteta qua vis Telluris viventia, vilesceret omnino, br tisque confusus animantibus , similis illis em-ceretura hinc a sua natura desciscens , & a fine libi proposito aberrans, omnium miserrimus fieret.' s. De Μente humana heic tractati iri I. ejus facultates expendemus , harumque analysim instituemus. II. Illius investigabimus genus sed
naturam . III. Societatem , quam cum corpore
habet , disquirere sategemus ' ac IV. tandem ejus originem , atque durationem . At haec pluribus capitibus persequemur,
C A P. I. De Facultate jentiendi.
6. Uotidiana edocent experimenta , ΗΟ-minem ejus esse naturae, ut excita
ubi vis in corporis fibris in oti , ne , illico Anima determinato quodam modo afficia istur , & intimitus in seipsa aliquid experiatur'. Hae Animae affectiones, seu isthaec A nimie experi. menta sensionum , vel Iensationum Vocabulo deis signantur , sicuti sentiendi, ves Jensitiva facultas dicitur ea Animae vis,seu temperatio & constitutio,
177쪽
qua e peculiaribuS corporis motionibus peculiari modo assicitur, & percietur, certasque sibi comparat notiones sa). Inquiremus heic I. quae sit 1 ensitivae facultatis indoles, atque natura. II.
Quae sedes illius principii, quod hac facultate est praeditum. A R T. I.
Sensitiυae indoles atque natura expon tur,
o plura Ie ι monum doctrinam Dectantia
6, 7. I. a Uinque praecipue diversis modissentitiva facultas se exerit quamdiu Μens in corpore degit; nimirum juxta nu. merum sensuum, qui vulgo in corpore percensentur' atque hinc quinque sensationum genera pendent. Qua de re anim advertendum, omnem corporis ambitum fibris undique contextum , quae ex externa actione irritantur, ac veluti pervelluntur. Quoties ergo ex harum quarumvis commotione Μens aliquid sentit, has sensationes ad unam, eamdemque classem reserre consuevimus, & tacIus sensationes appellare. Cum vero fibrae, quae in extremis manuum digitis sunt postrae, caeteris sint irritabiliores, huic praecipue loco sensus tactus vulgo tribuitur . Deinde , quoniam
a Quae motiones perpetuae sunt in corpore, qui- . bus hominis Vira continetur, nullam in Anima excitant sensationem, saltem cain naturae limites non transiliunt ex. gr. cordis palpitatio, sanguinis circuitus, arteriarumhstotes ac diastolus occ. -
178쪽
niam aliquae corporis partes peculiari quadam' structura sunt conformatae, sit, ut illarum fibrae , nervuli 'e determinato quodam modo concitentur peculiaribus quibusdam caussis , vel nullam , vel omnino aliam concitationem in carte. ras corporis fibras cientibus . Huiusmodi sunt illa corporis organa , quae oculorum , Narium . Auri uin, Gustus denique nominibus des gnamus . Ita ex. gr. lux ab externis objectis in oculos , R in omnem corporis ambitum immissa peculiarem , & sensibilem in retina posticam oculi partem obtegente gignit ; insensibilem vero, vel
prorsus aliam in caeteris organis , & toto corporis ambitu . Hae animae sensationes ad aliam reseruntur classem , quam' visionis dicimus . Id ipsum, paucis mutatis, de naribus, auribus, &gustu, dictum velim . Diversae itaque sensationum species pendent ex motionibus specifice diversis, quibus, dependenter ex pisuriari org noru m structura, nervorum fibrae agitantur. Hinc
valde probabile est , quod si Homo aliis , prae ter memoratos, sensibus praeditus esset,& altu ignoti generis seu speciei sensationes exciperet. 8. Jam Vero Nemo non intelligit, irri tationes , quae in ' ius ejusdemque organi s
bris contingunt, plurimum inter se discrepδrstposse : proinde patet, sensationes per idem Or ga non exceptas multiplices esse posse, ac plu rimum diversas juxta varias , diversas , ac mul tiplices irritationes , quas illius fibrae, nςrVuli' que suscipere possunt. Quare scuti ex organic sensuum structura pendet specifica sensationum di versitas : ita numericae sensationum differentiae re'.
179쪽
petendae veniunt ex diversis irritationibus unius , ejusdemque organi . 9. Irritationes unius , ejusdemque organi
diversae fieri post uni pluribus de Caussis, at praeocipue I. si objecta pellentia reapse diversa fuerint e I s. si fibrarum constitutio , & status fue .rit diversus. Si proinde, caeteris paribus, harum altera certa sit & constans , sensationum
varietas alterius mutationem , & varietatem arguit. Ita quoties in eodem homine eadem perseverat fibrarum constitutio dc status , si ad suam experientiam adductis pluribus objectis, di versas ab iis patitur sensationes, merito diversa inter se haec objecta putabit. Ex. gr. si manum in eodem statu aeque constitutam luccessive pluribus corptribus aeque applicemus, patiemur ab
aliis sensationem scabritiei, ab aliis lenitatis , ab aliis sensationem frigoris, ab aliis caloris, ab aliis duritiei &e. Ex hisce experimentis merito deducimus , illa corpora in aliquo inter se discrepare, prout discrepant sensationes. Si ocu los in plura convertamus objecta ; ab aliis sensatipnem albi coloris , ab aliis rubri , caerulei&c. obtinebimus; quare procul alea inseremus, ea , quae per visum diversa innotescund , reapse
in aliquo inter se discrepare. sa)f. IO. a) DemonstraVit Newtonus, ut in physica copiose.
edocebimus , lucis radios e Sole emissos non este hora genOS, neaue singulos i singulis corporibus aeque regeri. Cum itaque e radiis ab ob)ediis in oculos repercussis Visio fiat , quoties diversa est visio, diversi erunt radii repercussi; diversa proinde obiectorum constitutio, qua alii atque alii diversae speciei radii reflectantur . .
180쪽
Io. Quod si aliorum hominum testimonio objecta eadem esse adfirmantium, nobis diversa
adpareant, ac alias experti sumus e vel si alio. rum sensuum renunciationibus pateat objectum idem esse , atque immutatum , per alium vero sensum non idem ac alias deprehendimus , id ex mutata fibrarum constitutione & statu hujus mei sensus repetendum est. Ita idem cibus, qui bene valenti optime sapit, eidem dein aegrotanti nauseam , vomitumque ciet . Una eademque aqua, si manu frigore correpta tangatur, calida sentietur frigidam vero experiemur altera manu , quae sit calore perfusa. Quo id intelligant Tyrones, exemplum sat luculentum sumant ex chordis ejusdem Cymbali . Hae diametro , ten- sone , longitudine discrepantes , licet pari vi ,
eodemque calamo pulsentur , non easdem concipiunt oscillationes, neque eumdem sonitum edunt. Ita prosecto ejusdem hominis fibrae , si qualibet ex caussa alium atque alium subeant istatum , diverso plane modo commovebuntur , iisdem licet pellantur caussis. uare non semper eodem modo assicietur Anima, scilicet non eamdem experietur ab eodem objecto sensatio
q. II. Ex allato mox exemplo & illud facile intelligitur, singulorum hominum sensationes pro temperamentorum varietate discrepare :alii scilicet magis , alii minus iisdem objectis
assicientur e tum alii gratam , jucundamque sensationem experientur, alii e contrario molestam,& injucundam ex eodem objecto. De phaeno-''meno praedem do experientiam .