장음표시 사용
311쪽
de u arbitror, inquit, multas esse gentes sic ἰmmanitate efferatas, ut apud eas nulla fuis elodeorum si Cic. de nat. deor. e. 2ῖ. Arbitrari se . non novisse , aut fando saltem in te ex illa, reposuit. Nullas propterea tunc temporis innotuisse Gentes sine. Divinitatis persuasione, tacite fatetur. II. Lucianus, acerrimus equidem Divinitatis, & cujusvis religionis osor , in dialopo, cui titulus Iuppiter tragaedus , disputantem Inducit Timoclem religionis caussam , & afferentem Gentium omnium hac de re consensiam:
at quid Timoesi reponit Pamides, sub cujus
nimirum nomine Lucianus latet λ Constat, timi-mam , perennemque gentium consevsonem sibi objectam ne carpit quidem ; ejus tantum vim ad demonstrandum , & persuadendum eleVare conatur adductis futilibus omnino excogitatis , quae mox exsufflabimus . Si quas Gentes ex leges , & a religione extorres Lucianus novisset, aut fando audivisset, num ne scirpum in ovo
simulasset λ illas profecto objecitat . cum nihil
hoc opportunius ad extenuandum Timoclis argumentum afferri potuisset . Atqui in diversa abit Lucianus dat ergo quod a Sureamus , nullum unquam hominum genus Divinitat s n litia caruisse . Adeo nimirum Eruditis quibusque innotuit , quod Plutarchus elegantissime contra Colotem disputabat: Si uniυerIam peragraυeris terram nυenire quidem poteris urbessius maenibus, siue litteris, sine regibus, ab Meiecto diυiti x, absque nummis, tbeatris , stym Nasiis . urbem sine templis . γ sine Diis ..quae precibus, Iurejurando careas . . . nemo vi dat, nec Uidit unquam. II.
312쪽
II. Quantum vero ponderis ad demonstrandum , di persuadendum universali Gentium omnium consensui tribuendum sit, in Logica aperuimus. Re quidem vera, ea est hominum indoles, dc ingeniorum constitutio , ut, si de re vel minimum obscura, dubiaque judicium ferre debeant, tot fere numerentur sententiae, quot capita : id quod totius humani generis , sed &praecipue philosophantium historia edocet . Si
itaque quandoque omnes Gentes quacumque tellus patet, omnesque Sectas', licet in caeteris admodum discrepantes , convenientes omnes ad unam deprehendimus ; id, in quo conveniunt , vel communis naturae senium, vel naturalis rationis evidentissimum praeceptum , habere debe mus. Est vero omnium ubique Gentium uni.
versalis & perennis sententia , aliquem esse rerum omnium opificem, & Rectorem. Deum ergo existere, inter prima humanae rationis scita , vel potius ad communem naturae sensum re ferri debet. Ad rem nostram elegantissime Balbus apud Tullium I. eit. c. 2. suid en m eshoe eυidentius λ suod nis cognitum , comprehen
sumque animis haberemus , . non tam sabilis opinio permaneret , nec confirmaretur diuturnitate temporis , nec una cum seculis , aetatibusque bominum ἰnveterare potuisset . Etenim videmus cae teras opἰniones sectas atque vanas diutuνnitat' extabuisse . . . . Opinionum en m commenta delιι
dies , natura judisia confrmat :Ia. Neque scrupulum facessat Tyronibus, a. quod quandoque penes historicos athearum Gentium mentio occurrat. II. quod insῖnes e
313쪽
Ueteribus Philosophi inter Atheos recenseantur; uti ex. gr Anaxagoras , Diagoras , Protagoras Rnaximander &c., quae si vera sunt, haud conis flare videtur univeris lis humani Generis consenalus de Supremi alrcujus Numini ε existentia . Haec equidem nullius sunt momenti-Ι. Η isto. rici etcnim graeci , & lati ni, dum Africanas , aut Asianas qualdam Nationes inviserent , nec templa , idola , immensumque eX ternarum caeremoniarum apparatum habere animadverterent,
velut quae antiquo more sub dio , & sne ulla pompa Deo sacrificarent, quem ac modum de vetustis Parthis retulit Herodotus , in eam venerunt suspicionem , nullos ab iis Deos coli. Quid quod iidem Historici idem fecerunt cum Iudae is , & Christianis λ Accedit eodem , veteres mercatores , aliosque itineratores aut inscios morum earum Gentium de quibus scribunt , aut non satis peritos, ut pretium suis mercibus , suisque itinerariis adderent , atheismi, & irre Iigionis infamia illas praepropere notasse s quae deinde portentolae fabellae novitatis amore , ut fit, creditae sunt.Hujusce rei exemplum temporibus prope nostris de Hultentottis habemus. Hi primum pro Atheis in Europa vulgati sunt,& habiti d at summum illos agnoscere Deum, testatur Andreas Κolbi in historia ejus nationis, quacum decem annis familiariter uius est . II. Philolbphi veteres, qui inter atheos reputati sunt
a) Consulatur Iohannes Albertus Fabricius in Molosia Generis humani adversus accusationem atheisnu.
314쪽
sunt, nonnisi summa injuria hane passi sunt in.
sam iam . Constat, Anaxagoram atheum esse habitum , quod Solem e Deorum numero expunxerit , & ignitum habuerit saxum . Constat , Socratem de Divinitatis natura prae caeteris bene sentientem , flamma invidia, & lethali calumnia atheismi accusatum , cicutam bibisse . Protagoras , inquit Tullius l: I. de nat. deor. c,
23. cum tu principio fui inbνi sis polluisset . Dedi s neque ut sint, neque ut non sint, habeo di. tere, Atheniensium Iussu urbe agro es ex-
erminatus , librique ejus in concione combussi , quippe atheus reputatus est. Atqui, ut patet , Protagoras de diis, qui a plebe venerabantur , vulgo autem Philosophis, qui praejudicatis opinionibus haud tenebantur, despectui erant, lo. si*itur; non de Divinitate, seu de Deo summo rein rum opifice . Idem de aliis dicas e solum Epicurus inter atheos recensendus videtur, etsi de Epicureis nihil certo constet, quippe Tullius i. cit. c. 3o ita habet, novi ego Epicureos omnia SV Ua venerantes . Iam vero quilibet, cui cohsapit , optime intelligit, hujusce gregis opinionem, etsi indubie Divinitati avel am fuisse Ionamus, nihil communem perennemque humani Generis sententiam labefactare posse. Sicuti enim in vi indo physico peculiaria quaedani monstra quandoque occurrunt, quae nihil de ordine totius detrahunt: ita smiliter in Mundo morali fieri potest. Igitur inter opinionum monstra , febrientium deliramenta isthaec Epicureorum sententia reponenda ςst , quae nihil de ςommuni humani ceneris sensu detrahere potest. T a I3.
315쪽
r . Allati superius ro argumenti vim
non fugit profanos homines' hinc omnes in tendunt nervos ed eavi elevandam . Quare operae pretium est, quae objiciunt potiora, referre,& explodere: Inquiunt itaque I. Si ex Gentium consensu aliquid confici posset, equidem potius conficeretur, polytheismum esse profitendum: nam huic coeno omnes infixae fuerunt . Atqui nihil magis Dei naturam, quam polytheismus, evertit. Quare'. neque Dei exi. stentia ex Gentjum consensu adstrui potest. Deinde quot quantaeque & Gentium , & Philosophorum discrepantes de Divinitate opiniones λdeos esse dixerunt , inquit Tullius, tanta sunt in varietate , ac dissentione , ut eorum Iesum s t d numerare sententias. . II. Hujusce consensus origo petenda est ex naturalium phaenomenorum timore ς quo pei culsi hominum Animi, quoddam terrificum Numen , supremamque Virtutem i illa phaenomena iroducentem, sibi essinxere: . Primus in orbe deos feeis tμον, ardua eaelo
Petr in sit. Ad hunc adcessit naturalium caussarum ignorantia
. . propterea quod Ignorant;a eaussarum conferre Deorum ' Cogis ad imper um res, o concedere re
suorum operum caussas nulla ratisne via deremssunt, haec fieri disino num ne rentur . Lucr. l. 6. v. sti III. Λlias
316쪽
III. Alias Divinitatis notio ex Legumlatorum calliditate conficta, & populis inculcata. Nem
pe quo isti facilius populos legum jugo subis
mitterent,& in officio continerent, Deorum nuis mine illas leges conscriptas esse, sibique concreditas tradiderunt. Ita Livio teste, Numas Pompilius nocturnos congressus cum Dea Egeria commentus est , ejusque numine ritus diis gratissimos sanxisse. Eamdem adhibuerunt artem Ligurcus, Minos, aliique. Consensus ergo Gentium , ita concludunt profani homines , in' Diis vinitatis adstruenda existentia nullius est ponderis . I . Ad primum respondemus. I. Licet Concedere quis vellet, omnes Gentes polytheisiami coeno volutas , nullo tamen pacto confici posset, polytheismum profitendum esse . Ut id concedi posset, demonstrandum foret, omnes ad unam Gentes eosdem & numero , & specie Deos, & perenniter cognovisse : hi enim sunt veri characteres perennis & universalis consensus,
quem naturae sensum, Sc veritatis vocem esse autumamus . At vero Gentes omnes nec sibi unquam convenerunt', nec quaelibet sibi perpetuo constitit, quot , qualesve Dii essent colendi rergo non nisi perperam conficitur , polytheismum Gentium consensione firmari. Itaque Polytheistae plures , diversosque deos agnoscentes, Divinitatis,declarant existentiam, quippe de qua omnes
conveniunt' at vero sibi invicem contradicen- , res , tum in numero, tum in specie , & natura
deorum, seipsos fanatis mi arguunt, suosque deos
317쪽
su a e sse commenta declarant. sa) Si. Physicos
de corporum essentia , atque natura disputantes audiamus, non unas numerabimus , nec sine
molestia discrepantes sententias. Quid λ num ne isti de corporum existentia dubitant λ Minime
profecto,' existentiam corporum nisi perspectam exploratamque haberent, tot non instituerent de eorum essentia , & natura perpetuas concertationes ; jam Vero, discrepantibus sententiis, satis clare innuunt, harum nullam certo 'stare talo. Sane non heic quaerimus quam recte homines de Deo sentiant , sed sentiant quidquam, nec ne . Haec duo miscent Adversarii non sine Logicae imperitia, quae sunt omni procul dubio secernenda. Quum postremum constet inter om. nes, invictum est argumentum , cur Deum esse credamus . Ignorarunt enim vero , & turpiter hallucinati sunt, qualis esset habendus , habendum
tamen omnes constanter tenuere.
II. Atqui nonnisi summa in Ueteres injuria, vel saltem summa historiae imperitia affirmant Adversarii, omnes ad unam Gentes polytheismi coeno infixas . Nam I. valde probabile est, polytheismum , & idololatriam antiquiorem non suisse habetica turri. 2. De haebraica Gente unum Deum colente nullus moveri'potest scrupu-Ιusi. a. De Gentilibus vero , si stupidam ple
318쪽
beculam excipias , quae in hac re audienda non ' est , satis constat penes Eruditos , in tanta ecorum caterva agnovisse temper unum eminentil- . simum, & caeteris imperans Numen. Recenis fies pariter nationes , ipsi Americani , Afri , i , Indi, Sinenses , ne quid dicam de Turcis, uni-
cum supremum Numen & Regem adorant. Nut tentotti, quae Gens nullo alterius nationis com mercio unquam usa. est , summum hunc Deum
intelligunt , etsi illi nullum offerant sacrificium , nullaS preces, quod ajunt, quum sit beatissimus , nulla re indigere. 13. Priusquam ad II. & ΠL objectum
respondeamus, operae pretium est summam , ac . ipene incredibi em Atheorum vecordiam in an
tecessiam qndigitare. Assumunt hi ingeniosi ci 1 putatores , id de quo unice quaestio instituitur, nempe religionem commentum esse , di fabulam : tum ua caussas inquirunt,erroris , ei ius quam errorem esse demonstrent illud, cu)us ori. gines, & rationes explorant; quo quidem Nς- lcio an vitiosus , & ineptius aliquid esse pol' lsit. Sed expendamus utrum aliquid momenti insit in objectis. . . . i5. Si prima Divinitatis notio singulas Gentes e strepentibus per aera fulminibus per . lterre tactas invalit, quam profecto fortes Atheo- . irum Animi , quos unice . nec fulmina terrent , inec nubila sistunt i Jam vero semel pavore concussis hominum Mentibus , perpetuo ab eis di . iscessit ratio, & tam longe abiit, ut nunquam lseposito terrore rediret, discuteretque praejudi- lcatam opinionem λ nec seri Nepotes, ipsis ii i
319쪽
cet Atheis ducibus , & magistris adnitentibus,
commentum Avorum nec rejecerunt, nec agnoverunt λ Equidem , quum constet, diem hominum commenta delere , excuti issent tandem aliquando Gentes praejudicatam sententiam , vel hactenos saltem ad cor rediissent . Sed contra est; quo enim cultiores fuere Gentes , & Religioni magis incumbuerunt, & tenacius adhaesere . Deinde Divinitatis notio, quam ubique Gentes olim habuerunt, & modo habent, est Numinis Ulai versi Rectoris, benefici Patris hominum felicitati non modo non invident s, sed
cumulantis. Si ex terrore, e quo nunquam homines sunt expergefacti, ortum duceret Divinitatis notio, prosecto haec foret Divinitatis terrificae, hominum bono invidentis, eosque in transversum agqntis: hujusmodi sane sunt ideae, quae animis ex terrore informantur. 17. Nec minimum prodest profanis, naturalium catis arum ignorationem afferre, quasi ex ea hominum Μentes supremam Virtutem , seu Dbum s bi effinxerint. Si ita foret cesset notio Divinitatis, ac in hanc religio in inversa ratione scientiae , & cognitionis caussarum . At contra est : siquidem Gentes literis florentiores,& Divinatis studiosiores fuere e summi Int ove, teres Sapientes, Thales, Plato , Socrates &c.. ac curatius de Deo loquuti sunt, & religiosus sentiere ; inter recentiores Newtonus, Euterus ScC.& scripsere elegantissime , & summa religione,
q. 18. Quod ad 'III. spectat , perbelle est observare, quomodo profani homines suo se jugulant
320쪽
lant gladio. Qui circumvenire alios satagunt , ii Animorum affectiones , quas in hominibus
extare vident , in rem iliam convertere ad ni iniuntur, non vero novas in eorum mentes iti introducere . LegumlatorumWitaque calliditas ac veri utia , qua Divinos congressus commenti sunt, ne subjecti populi a legum propositarum norma desciscerent, edocet, populorum Animos ante imperium imbutos suille Divinitatis notio ne, nec non religioni addictos antequam de rebus publicis condendis quispiam cogitaret. Ita ex. gr. Numa nunquam colloquia cum Egeria finxi s et . neque leges ac instituta sibi ab hac Diva tradita fuisse, mentitus esset, nisi in populo Ro nano animadvertisset notionem Dei alicujus, & propentionem ad religionem , alias qui impatientes , elasticos, & servitutis nescios Romanorum Animos duplici gravissimo jugo &legum latarum , & Divinitatis vindicis submittere potuisset λ Deinde, si ab imperantibus in populos derivavit Divinitatis , & religionis
notio , profecto omnibus retro saeculis ante constitutionem civilis imperii Gentes & Populi, fuissent Divinitatis ignari ' nec non religione carerent qui nullis vivunt legibus, neque aliis parent. Atqui e contrario Nationes, quo primis Mundi cunabulis viciniores , eo magis religiosae fuisse com p riuntur : neque deficere re- ligionis semina in illorum etiam populorum Animis , quos nulla civilis societas colligavit , penes Doctos omnes constat. Ist. Delirationes itaque sunt, quae ab Atheis afferuntur Caussae universalis , ac perenni S