장음표시 사용
131쪽
ANTONII MIZALDr- edolentque thymo fragrantia mella. Hi c non omittendum, ex eodem Theophrasto,
quod destiuitur peritque flos thymi, si imber incesserit. Solsequium, ossicinis Caledula, & vulgo Solsa nucupatum, falso a multis heliotropium este existimatur, siue maius illud fuerit, sue minus. Non quod Solem no sequatur, ut mox dicemus, sed quod pictura ci plane repugnct. Nostratibus itaque Sollia nominatur, quali solsequiam di cas.Fruticosa est planta,cauliculo dodrantali,folio longiusculo,ssore specioso,crocato & odoris non ingrati: ex quo in coronamenta passim venire solet. Nascitur potissimum incultis:adhibeturque & condimentis & acetariis. Semen haud dubie scorpionem imitatur, maxime qua continetur in V gina. Vnde scorpio idem quidam esse putarui,sed inepte,meo indicio, cum notae scorpioidis illi non subscribant. Calendula apud herbarios dicitur, quod singulis sere mesium calendis florere,vel ut aliis placet fruticare deprehendatur.Rusticorum horologium quibusdam nucupari solet, quod matutinas meridianas, ac V spertinas horas de circvactu illis indicct. Alij Solis sposam dixerunt,dc solarem herba, quod eius fores Sole ab ortu per meridiem in occasum 1
quantur,& notabili conuersione comitentur .ita Vt quacuque coeli parte scdem teneat ille,in eam conuersi sores spectent: esique,etiam nubilo acre,dirigantur: ac si spiritu eius recrearentur, Vigerent & agerentur: tantus syderis amor est : noctu eius desiderio,quasi moerentes,contrahuntur, M
132쪽
meridie sese undique explicant, ac si spossim obuiis ulnis amplecti satagerent. Sed de his ab udὸ Giptum in nostris Naturae Arcanis,& alibi.
Vettonicae coronariae, Cr sampsuch eu Maioranae cura,auxilia, Orsecreta. Cap. XXII.
VETTONI cAM coronaria squae inter soressiperius crat describenda Gallorum vulgus a floris figura,ocellum seu oillieitu: vel ab odo
re,garyophyllem,nominare solet . Haec tantam cum mulierculis iniuit gratiam, sui odoris luci ditate,& coloris praestantia,Vt perpaucae reperi tur apud nos,quae in sitis hortis,aut fictilibus v sis,fenestratim illam,cura ad modii diligenti,non foveant. Florem omnium speciosissimum profert,caryophyllorum odoratu, sed loge suauissimo. morum alius cocco rutilat, alius saturata nitet purpura,sius nitreo blanditur colore, alius Vero vermiculato & vario applaudit aspectu. Omnibus teres , longiusculusque calix concedititur,orbiculo superiore denticulatus, a quo solia prodeunt lente fimbriata, in quibusda nequentiore coma stipata,in aliis rariore,sed profundioribus incisuris crenata.Quae cum fuerint prorsus explicata,radiatum orbem circinant per extrema serratum, geminis utrinque emicantibus stamianeis apiculis. Non desiliat qui sibi persiladeant, olitores radicibus caryophyllum adegisse, vel f ctis stylo foraminibus inseruisse, qud iucundum odorem illum flores alliciant, & caryophyllo
rum suauitatem naribus expirent. Sic ex flore
133쪽
minus odoro, quam odoratissimus prodiit, ii Q..-bd. mano artificio nouitatis semper studioso. Apud nos semine rarius seritur: quin olitores ineunte
seram rvo' vere & autumno, sobole a radice copiosa eruut,
ρ' & patulis fictilibus,aut cadis,ligneisve situlis p gunt in terra,putri finio saturata. Et cum hycinis gelicidia premunt, sub tecto locis a frigoribus
tutis recondunt. Cum vero serenat coelum, se
uidusque Sol illucescit, in apertum reuocant: &sub dio illic apricari sinunt.Si incessierit pluuia,a-squantisper madescere permittunt, & coelestem
imbrem naurire. Sed mirum est, quod tam celebris flos, tamque iucundus, a veteribus silen- v misi a tio inuolutus fuerit : qui pulchritudine , v pristis ioco rietate , amplitudine & odore , rosa inferior ἔ- non videtur : imo vero cum ea de principatu certat, illi nec colore cedens purpureo, candi do , vermiculato, nec etiam odore , nisi quod a longinquo plus olet recens rosa: cui decerptae longillima mora dies esse solet: vettonicae inquatriduum,& amplius, vita vigorque perseuerat. Folia insunt nonnullis quaterna,quina ue,a-
iiis rosae modo numerosa. Prodigi j simile est:
quod hic reseram. Si ad calendas Octobris,uettonicae, violarum de similium plantulas cum radicibus , in vinaceis quibus cortices sint exempti Q ' φρ - , aut in fimo equino identidem repseb, - UR. rato,ssores pulcherrimos tibi edent sub brumam rebu. atMe ita in fragis, melonibus, & aliis experiri' . poteris. Sed a frigore externo seruari debent: plurimum vero sic cum foetibus suis emoriutur. Autor Hieronymus Cardanus. Hinc sane admi
134쪽
DE SECRET. HORT. LIB. II. 1 irari desino, quod solebam adolescens, dum vettonica in vinariis cellis & subterraneis locis fili ticare per hyemem, & fauente loci tepore flores
parere ob eruabam.Olitores in hortis multo lς- tamine paleato illam munire solent, ac circvuestire,ut ab iniuria gelantis,ningentis,aut grandi' Disi a. natis coeli asseratur.Nam apricis plurimum gaudet,ac Solis illustratibne summe exhilaratur. Est admiratione dignum, quod haec planta Vno a no florem parit candidum, altero purpureum,
tertio colorum varietate promiscuum. Et quod imulto mirabilius dici possit,vidimus ramueun- dem,niueum,purpui eum, ac vermiculatum fi
rem expromere. Od cultus studio, aut soli co- mutantis ubertate, fieri solet. Quanquam multos id assecutos vidi, defixis in ovillam aut caprunam baccam,vel cannulam fragilem,detritumVe fores diuo linteolu,diuersis vettonicae seminibus arte com-- mitM. positis,& terra ac stercore diligenter opertis. Nasemina illa in unam coalescunt radicem, quae r mos florum varietate illustres emittit. Hoc loco . non arbitror praetereundu quod Vettonicae flos, ,Emisua. unguibus detractis, acetum iucudo sapore commendat,modo in Sole vitreis vasis maceretur.
Sampsuchus seu amaracus vulgo maiorana dici solet,nomine a Latinis mutuato: fortasse qubdmaiore cura ac diligentia seratur, colaturque, iuramquam caeterae plantae.Vel qubd odoris maiore de liis gratia commendetur, & perpetua Vireat coma . Seritur utroque genere,nimirum semine Aramo: estque magnopere vivax planta, & culti xa nonnunquam arborescens. Diocles medicus
135쪽
& sicula gens amaracum appellauerunt, quod Egyptus & Syria sampsuchum.Video sane inter trumque a Poetis & Oratoribus, Dioscoride iatem& Plinio,nullum,nisi appellationis nomine, discrimen positum fuisse:licet in contraria sint sententia Claudius Galenus & Paulus AEgineta, multaque recentiorum medicorum, qui longualiter de amaraco sentiunt. Sed doctorum testimonio constat, hos & eorum sequaceis, amar cum pro parthenio v stirpasse:quod &leucathen& amaracum appellari tradit Plinius. Sed lapsus is mulid est cuidentiosiquam ut reselli desideret: siquidem sampsuchus iucundo placet odore,iulorum vero amaracus siue parthenium magnopere viroso fastiditur. Vnde mulieres in vulvae strangulatu illud salubriter odorari solent: ex quo matricariae nomen ei indiderunt. Hic no lucet omittere, quod murcs radicibus maioranae valde insidiantur,ceu medicamentu & auxilium B P seu pellidis, Phloxij, hoc est is flammeae Crinodorae,adhaec Iriisu, ra, auxilia,c secreta. Caput XXIII.
ET si duae plantulae sequentes, & earumdem
flores in censu odoratorum rite adnumerari
non possint,scribam nihilominus de illis, vel ob id quod in coronamenta veniant, & hortorum areas mira elegantia vestiant. Itaque Bellis seu Bellius trium generum esse conspicitur. Primum in hortis seritur,de quo hic potillimum agemus. Reliust his deposcentes
136쪽
Reliqu i in pratis 5 campestribus nascuntur: de quibus nihil a me expectabis,qui hortesia & non campestria tracto . Venio ad rem. Bellius horten- Pim ML . si herbula est foliis longi asculis solo procubentibus,in cacumine stibrotundis & ad rotae moduradiantibus,crassiusculis, per ambitum minutim ria. serratis, e quorum medio cauliculi prodeunt vil- Iosiac flexibiles,ssores anno sere toto gestantes in cacuminibus versicolores ac inodoros, qui barbulis multis circinantur.Ex quibus alij punicei spectantur, alij emaculato candore placent,a quo Gallis margaritae nomen adipiscuntur: alij vero mixtis coloribus applaudunt. Bellides omnes nostratibus Borboniis Pas lietae appellatur, rumi se quod circa Pascha ut opinor) oriri incipiant, vel ni-m- qudd oculos grato colore pascant.
Phlogion qilibusdam Trinitatis herba dictu)violae inodorae genus illud esse mihi videtur, Wibia M.Aquod Gallicii vulgus Penseam vocat, lio mer- ω Hsri- curialis herbae pcr ambitum crenato, cauliculo triangulo intus cauo,leniter striato, & ex inte uallis geniculatim foliato, prodeuntibus ex al. rum sinu pediculis longis, in quorum capitellis , cmicant violς figura purpurearu seu martiarum, tribus sosculis summa parte latis, atraq; purpu- mra saturatis,&duobus inferne luteis ac angustis,
lineolis quinque rutilo ignis fulgore radiantibus exaratis: a quibus phlogij seu sana mulae nomen illis , ut reor inditum suit. Vere statim post pii tuream violam se prodit plantς huius flosculus, cstque coronis aptus, odore, ut diximus, nullo, ' sed colore ubique commendato: qui plurimum
137쪽
ANTONII MITAT DIdurat,nam in autumnum prorogatur: imb vero tepidioribus locis ubi coelum arridet clementius etia hyeme spectari solet.Venio ad tertiam pia tam,fore pulchram & radice odoratam. 1 is I R I s ctiiq; notissima est,soliis costans gladio-συ, δε li, sed maioribus, pinguioribus & latioribus.Vn-
quibusda Galliae partibus glaiulu,ac si diceres stadiolii, ni cupari solet: quod solium in gladij
speciem mucronatum habeat. Caule nititur re-' .cto & semipedali cxcuis fastigiis singillis inter se paribus, fores exeut labiorum mutuo inflexu recurvi,& coloris vatij: nimirum candiduli, pal- Pl. ἡ, i, i nxi dilutci, puspurei & ccerulei. A qua varietate
is ibi. inlestem arcum exprimente, nomen coelestis li-νοι, o iis . lil apud herbularios sibi adoptauiti ac si rudime- decret se ta quaedam arcus coelestis versicolore linearum ho/m duo discursu,ti siti calathi c5cauo, ob oculos specta- titi ponere satageret. Rura alicubi flammam Vo-a,u minis cmt: propter easdem,Vt arbitror,causas,quas suom udin pra in phlogio, seu flammea viola protulimus: εο ὶ - qua' mihi specimen videtur cile naturς irin essngere condiscetis.Radices fundit geniculatas,so risI hsis & summe OdorataS : quas sub veris exitumno auda δε terra erutas, plerique in orbiculatas taleolas dis-rii cibi , secant,& siccatas in umbra,fil6q; transsitas pei siles t condunt: aut lixivio macerant ad exhauriendam & ab rbendam succi vim,quo tinearuv. id, ὸ,i- inniriissimi Opportunς,dein siccatas includunt:
rusi, a ana nam tercdines no siccae modo, vertim δc in terrat virides celeri inae sentiunt. Pleriq; ita curatas a . - mastis in Ponunt, Vt Odore perquam iucundoiniata. Vestes & lineam supellectilem commendent.
138쪽
DE SECRET. Π Ο R T. LIB. II. ci. Absinthij. π Abromni cura uxilia, Psecrem, Cap. X XIIII.
Si c V τ in hoc mundi theatro rerum omnium parens illa, iucundis tristia, dc dulcibus amara remiscet,ita ego in hac hortensium historia, su uibus insuauia miscebo, & gratis ingrata: nimiurum absinthij dc abrotoni plantas,quς tam Odore,quam sapore iniucundo,nulli placent. Absinthil genera tria esse constat,unum vulsar Gallis Aluina vocatum,ac si diceres aloifia,ao insigni marore aloes, quem prae se fert. Nostrates Bor bonis Fortu,a forti & vehementi odore ac sapore nuncupant. Huic Ponticum Galeno maxime smile esse traditur, a Ponto nomen habens, ubi
pecora illo pinguescere,& ob id sine felle inueniari autor est Plinius. Veteres huius folia paruulis
dabant in fico ut amaritudinem fallerent: aut illitis melle vasculi labris, corum decoctum pro pinarent : quod Lucretius his versibus eleganter expressit, Ac meluti pueris assinthia tetra medentes
Cum dare conantur prius oras pocula circum
Intingunt mellis dulci 'auόque liquore. Alterum genus Seriphium vocant seu marinum, cuius semine medici vermibus & lumbricis co Ioris necem moliuntur: & ob id,semen contra umbricos nuncupant. Gallicum vulgus barbo-tinam,& mortem vermium: quas appellationes officinae egregie norunt. Tertium Santonicum diatur gentili regionis vocabulo: quod ut retia quis minus est , ita amarore multo mitius. Ho-Ah pilhq
139쪽
die in plurimis hortorum areis passim seri solet:
1mb vero de coma acetariis remisceri,summo uctriculi & hepatis commodo ac beneficio. Abro onum duorum generum esse conspiciatur, Vnum mas, alterum foemina: utrique amaria
ludo absinthij inest. Foemina Dioscoridi quadaarboris specie fruticat, & ob id multis Cypressus
appellatur, liis circa ramulos minutim concisis candicans, & auri fulgore corymbis in fastigio rutilans, cui odor cum quadam grauitate subiucundus adesta solet, & sapor amarus. Mas soliis constat non usqueaded albicatibus, estque illius frutex surculosior. Galli Latinos imitati utrunq; abronu,duabus literis extritis nuncupanta.adhaec custodem vςstiarium,quὁd armariis sparsum vostes a tineis vindicet. Alsosum est admodu tam hoc quam illud: quare frigus multum reformidat,Soleque nimio laeditur,suo se cacumine propagans.Theophrastus radice vel avulso ramulo, potius quam seminio, germinare prodidit. Sed mirari licet cum calida aote sit praeditum,cur Diagus tantopere horreat,& aestum non ferat. Idem Theophrastus rationem in infirmitate collocat: nam viribus tam contra stigus, quam contra xstum,longe est impari Fragariae, Frambae P. Grossularij χel cruen-rij, cura, auxilia, ecreta. Cap. XXV. Π 1'. M scelus hortenses qui supra terram extat
percurrebamus, stagaria describenda ut: ita binia quia vero tunc nobis, nescio quo fato, excivit
140쪽
DE SECRET. HORT. LIB. II. cati
memoria,Eoc loco. restitueta venit. Herbula est fraga geres unde nome habet) & soliis tribus costans,quς humi sine caule spargutur,multis aradice lamiginosis pediculis exeuntibus,quoru alij
fore cadid o coronantiir, esu trigemino, ut dixi- mu , comantur folio per ambitu serrato alui veta I p Hμ arolo: qui fructu gerut exiguis moris naud absimile,callosum,tenerum,rubente dum maturuit & ex albo nonnunqua pallente, ac gustu& odore suauissimii, Gallorum vulgo Fresa nuncupatum. S pote nascitur in opacis,quasi aliarum pla- visiti ma- rarum umbra gaudeat, & in hortis cultura tam Inm euadis grandis euadit, ut mora quae in rubo nascuntur suo globulo aequare cernatur: hinc morum te
restre Virgilianus Seruius fortasse appellauit.Sut ex fragis quae diligentia & cura coloni e rubris in bcandida degenerarunt. Framborsa quibusdam Idaeus rubus esse put tur. Frutex est pumiliis & humilis, spinis prorsus iduus, cui morum rubens appendet subi maturuit Gallis Framboesia appellatum, quod germano sapore, palato mirum in modum placet &applaudit. Vnde,cum vinum generosum a sapore laudare volumus, olere framboesiam aut fi gum vernaculo sermone nostro dicimus. Grossularius vel Grosellarius, quantum mihi licet coniectare, veteribus silentio fuit obuolutus : quanquam non defuerunt qui Rhamnum esse dixerint, alij oxyacantham, sed temere. Fru- crusu&rῆtex est aculeatus, ho apij fere,acinis candidis &in maturitate dulcibus, qui frequens hodie in hortis esse solet: cuius bacca non ingrata duplia