장음표시 사용
141쪽
cet acerbitate, magnamque init cum palato gratiam : quare diuitum ac pauperum iuribus inia tare solet,& in dulciarios panes ac farcimina passim transire : vere praesertim dum uuae acerbae
locum supplet, quo nomine grauidis summe expetitur. Vulgus Gallicum, Grossularium vel grosellarium,& eius fructum Grosellam seu grossi iam nominat, quod grossulorum fici quandam prae se ferat imagine. Bacca maturitate in cibum dulcescit, ac nonnullorum mensis inter postremos cibos apponi solet. Est in hortis alter frutex nullis plane spinis horridus, folio vitis pusillae & iuuenis, rubentem vvulam ferens sapore subacido, cuius acini racematim congesti pendent, fastidium cibi dia scutientes, & more punici mali abeuntem appe tentiam reuocantes. Nostratibus grossula seu grosella rubra, vel transmarina vulgo dici solet. Sunt qui putent a Mauritanis Riben appellari . Frutex iste in usum topiarium venit,sepsiq; eleganter lio torum puluinos
142쪽
, A M t alios Ῥοcor ad cultus, a liumve laborem Hortorum neque enim simpleraenus, una e stirpis Hortensis Ibboles , ratio ac tantum
Proximo libro hortensia olera,edules item radices,& herbaceos fiuctus,cum odoratis plantis& floribus,pro nostrae Mineruς captu & modu- ρελα Δ-lo utcunque expedivimus.Superest ut simili me-- thodo & diligetia frugi seras hortorum arbores, 'U vitae humanae accommodas,eariamdemque fructus hoc libro persequamur: siue molli tunica ve historia stiantur illi, quos Graeci geo ponici oporas, Latini poma nuncuparunt: siue dura & forinsecus lignosa,quos itidem illi acro drya, nostri vero nu-
ces appellare iolent. Opus lane varium & impeditum, sed legi tamen es cognosci dignissimum: si minus scribentis ope,faltem sui contemplatione & indicibili voluptate, quae comitem habet i
143쪽
utilitatein pati commoditati tune am. Vt itaque tabulae quod dicunt manum admoueam,omnia um primum de cura,studio,& auxiliis quae arboribus in genere congruunt, pro mea tenuitate scribam: hinc mihi gradum tacturus ad ea quae seorsum & particulatim unicuiq; arbori debentur, & propria sunt. Hortensitum arborum praecepta quaedam auxiallageneralia. Cap. I. V i s i s ille fuit qui scripsit hyemes se , renas agricolis opiadas elle , nae pro a boribus tam hortensibus & fructiferis, quam liis,vota non fecit,quemadmodu tradit Plinius: nam communia arborum vota esse solent, nives diuturnas sedere. Causa, no solum quia animam terrae vanescentem exhalatione , includunt de comprimunt, retroq; agunt in radices: sed etiam quod liquorem senum praebent purum ac lenis simum, quando aquarum coelcstium spuma esse dicuntur nives. Erho humor ex his non uniue sim ingurgitas diluensque, sed quomodo sititur stillans, velut ex ubere alit omnia, nequaqua imundans. Sunt itaq; niues & tepestiua frigora arboribus & frugibus summe utilia, sicuti Deo opitulante ostesuri statius in nostro opusculo de lignis, causis, & praesagiis caritatis & sterilitatis annonae. Nives itaque tam arborum quam frugum firmitati plurimum conserunt, nam sic optime germinat. Quod ad aquas attinet,Oppo tunae sunt quae germinationem praecedunt: tum demum
144쪽
demum cum educant poma arbores:nec protinus,sed iam valido foetu Quae fructus suos diu tius continent, longioresque desiderant cibos, iliis serotinae aquae utiles elle solent. Caeterum, generis cuiusque arboribus diuerso modo desiderantur,aliis alio tempore maturantibus: qu a propter iisdem imbribus quasdam laedi videas, alias iuuari,ctiam in eodem genere. Sicut in pyris alio die hyberna quaerunt pluuias, alio vero praecocia. Sunt qui nocturnos imbreis diurnis praeserant, quod eos Sol statim non diripiat. Sed quomodo radicibus arborum admittenda sit aqua,& ibidem retinenda, audiendus est Vi filius. Aut lapidem bibulum inquit aut uatentet Hode v, a tiri,
conchas: . aquam a Inter enim labentur aquae,tenMEquesubibit mittantie, Halitus,atque animos tollent ata.
Si diutius humidi blandiuntur austri,defatiscentes fiunt arbores,ac magis etiam in fore. Si cum Imbres a defloruere protinus sequantur imbres,in totum poma depereunt, adeo ut amygdalae &pyri, si omnino nubilum fuit coelum,austrinusve flatus, suos amittant fructus,eodem Plinio autore. Qiri etiam admonet arborem post collectos fructus purgari debcre, amputata omni supersultate,& ablatis truncorum propaginibus, ut leuior sit, adhaec habitior: dc si nouella est, rectior. Quae si Asn es a delicatior erit, blande tractari debet: nam rudi 'perm it contactu facile obtorpescit. Iam quod ad positionem & sationem attinet,raris interuallis pota in k nendae sunt arbores ac plantandae:yt cum creu
145쪽
rint, statium habeant, quo ramos extendant. Nam si spisse posueris, ut loquitur Columel la, nec insta serere quid poteris, nec ipsi fiu-T .a ιο- Ctuosae erunt, nisi intervulseris. Dum trans νυ sui ρ ferre volueris , ante quam id aggrediaris, sedulo' ' tibi notandum erit quibus Ventis expostς erant, ut simili situ illas componas & implantes. Quod dum facis,in imu usque scrobe,farmentorum s sciculos crassitudine brachij debes demittere, ita ut supra terra paululum extent. Nam aestate paruo labore aqua radicibus per illos subministrare
sis, iis t . poteris, scd Optimu erit annum ante quam pi arborsem tare Voles, scrobem fodere, ut terra Sole & pluria posu-- uiis opportune maceretur, & quod positum est ies pia ' comprehendat. d si eodem anno & scro μ ρ' facere, & arbores serere voles: minimum ante menses duos scrobem fodies, postea str mentis incensis, ut vult Columella, calefacies. Qismsi latiorem patentioremque seceris,lae rim si tiores,vberioresque stuctus percipies. Scrobem
μῆι, af vero clinano limitem aperies: cuius imum lumiabores: de mo patetius sit,ut laxius radices Vagentur, ac multarum disi nus stigoris hyeme, minusque aestate calidi vapoIuli ρ'ς per os angustum penetret. Generatim autem sic arbusculas & arbores dispones, ne imbecilla a valentiore prematur: quia nec viribus nec ni gnitudine par esse potest, imparique temporis spatio adolescit. Addam ex M.Varrone quὁd arbores ex ordine plantari debent,ut eas ex omnibus partibus Sol & Luna coquant. Porrὁ sum-
- e mς cauendum est,ne post rigidas tempestates, &
146쪽
vel amputes : pi sertim quae . fructiferae sunt. od pulchre his versibus expressit Iovianus '
PontanuS. Na memini inquit cum nulta arteis,non arma, dolla, vim coeli adversim ferrenti periere coetanteis S litie,acobrC Gegelu nemora omnia, undis Horti dum juriit Sothicis aquilonibus aer, Et caua consuetos tenuerunt umina cursus: , secretupuI
Q Ud quando auertat deus ipse rigentibus euris chemmμm Contigerit, eu tu gladio,neu caede securi μη -- Arentes hortos sed calce,sed imbre madenti Uer opem. hoc fac se Deme Voc fac vere tepenti: crede mihi non te fallet labori inde repente Pullulat ab radice aut seummoslipite laeta Arbos, i fundens gemmas, germine frondens. Cauendum praeteretiae una arbor, alterius stillicidium quatiente vento excipiat: praesertim si diuersi fuerint generis.Adhaecne aestate radices c5tra Solem nudentur, aut ab eo feriantur:&neb hominis manu cacumina duriter tractentur, aut a pecoribus,capris maxime,praerodantur:nam in posterum capere incrementum nequeunt, maxi- cherrima me si tenellae fuerint.Sed de translatione hic paucis agendii nobis restat ex Columella & Plinio. Arbusculae omnes,priusquam tranSserantur, rubrica sunt notandae: ut cum ponentur, easdem
coeli parteis aspiciant, quas in sto seminario vi debant: alioquin frigore, vel calore laborabunt via Mari ab his partibus quas praeter consuetudinem sub βμm alio tractu expositas habuerint. Erit ergo plaga coeli in translatis similis retinenda,ut prius adnota rutauimus, ne aquiloniae partes meridianis oppo- . . Κ '
147쪽
ANTONII MIZAL DIstae Solibus findantum aut algeant meridianae,aquilonibus obuersae: quemadmodum scripsit M. Cato,& post illum Virgil. Latinae agriculturae doector elegantisiimus,liis versibus:
Quinetiam coeli regionem in cortice signant: Vt quo quaeque modo steteri qua parte calores Austrinos tulerit, quae terga obuenerit axi, Restituant. adeo in teneris consuescere multum est. Plerique arborem nec minorem bima, nec maiorem trima transferri praecipiunt, censentque non negligendum ne radices mora inarescant: neve a leptentrionibus, aut ab ea parte coeli usq; ad exortum brumalem, vento sante effodiantur arbores: aut iis ventis radices exponantur: nam ita emoriuntur, ignaris caiisae agricolis. Proderit etiam, quam plurimum terrae in qua vixerint arbores,radicibus cohaerere, ac totas cespite ci
cunligari. ob id Cato in corbibus transferri tu bet. Rigari debebunt quoties coelestis imbris negabitur profusio, & ingens aestus perseuera bit mam ita maioris incrementi fructus dabunt, ac vegetiores , laetioresque euadent. Amant nonnullae . circunso di, & ablaqueari : quod si non praestetur, aut sterilescunt, aut a sua nat radegenerant. Sunt quae tam siccis quam hi Hidis locis musco infestentur: quem nisi ferra mento deraseris & abstraxeris, nec fructum nec laetam frondem emittent: debent itaque dilige , ter emuscari, nisi quid aliud peculiare praepedierit. De morbis & laboribus arborum scribe Arbo-
148쪽
Arborum ac limium hortensium morbi,labores σimpedimenta aliquot. Cap. II.
I Aso RANT, impediuntur 3c aegrotant a bores, ut stirpes aliae, modis multis. Qineda in ipsa seminum proiectione . aliae in pullulatu
germinatione: multae in flore:nonnullae in gestatione,partu & educatione,vel aliter, ut postea dicemus. Idque vel a syderatione,carbuculatione, rubigine, pruina,nebula, grandine, imbre,frigore, statu,coloni imperitia , soli vitio, aestu, vulnere, erosione, cruditate, obesitate, tabe, repletio ne,peste,Vermiculatione,atrophia, siccitate, formicatione, & aliis. Sunt itaque arborum ac pi tarum, siue domesticae illae fuerint, siue agrestes, iniuriae diuersae,morbi multiplices,ac incommoda varia. Quorum primas tenent syderatio, ca
bunculatio & rubigo: de quibus in fine libri primi nonnulla scripsimus, fusius de his philoso phaturi in nostro opusculo De causis & signis
sterilitatis annonae. Vermiculantur inter stirpes aliae magis,aliae minus,quod aues caui & marcidi corticis sono experiuntur. Sunt quae vermiculis omnis generis infestantur, ut puerorum & aduutorum corpora: ex quibus plerunqtie contingit atrophia,tabes & mors.Laborant nonnullae ple- thora seu plenitudine: quae sepenumero comitem habet cruditate ob redundatis humoris copiam.Nonnunquam etiam fame, ob eiusdem imopiam & paucitatem: adhaec obesitate,uti nimio adipe animalia, ob immodici alimenti luxuriantem prouentum: S. interdum tabe ac marcore;
149쪽
ob eiusdem parsimoniam, defectum vel prauitatem: aut cum macie c0rticis ex aegritudine ,
stringente se, vitalia arborum plus iusto com Arbor; γ εἰ primuntur. Aliis contingunt Vulnera, coiit usiO- ν' ,-- β nes, stacturae, luxationes, partium debilitates: quae societate nominum, cum hominum mo bis & miseriis quoque conueniunt. Hinc trunca dicimus arborum te herbarum corpora, S ge minum oculos exustos, S multa alia sorte simili. Sunt etiam quae clauum patiuntur, seu fun-
' gum,a superassato, aut addensato & lapidescen
te succo : quales sunt in hominum & animalium Arbora sica corporibus tophi ac nodi. Scabies arborum om- communis est affectus: quae lentis roribus& nebulis post exortas Vergilias gigni solet. Pa ticularis quarundam est impetigo. Verum ut in hominibus neruorum extrema cruciatus saepe . obsident, ita & in arboribus: aut enim in pedes, hoc est radices,vis morbi erumpit, aut in articulos,hoc est,cacuminum digitos, qui longissime a Arta ape- corpore exeunt. Privati generum morbiI /-ς pestis,ceu lues quaedam: quae sicuti inter cer-ci & peculiaria duntaxat animalia nonnunquam grassatur, ita inter certas & priuatas arbores pleriique locum habet.Vnde modo pyri, modo po- iiii,modis cerasi,nunc nuces,alias pruni,quando que perfici, aut amygdali de aliis arboribus Gladlaborare, sterilescere,aegrotare,aut vexari &Jan-Arbomarii guere obseruantur. Est & articulatio illis perin-
ut scribit Theophrastus, excisis : vel culturae seu
150쪽
coledi imperitia laesis. Q omnes iniuriue in articulis sentiuntur, ex quo articularis morbi, seu
articulationis nomen. Egrotant & plerunq; lan- A bοrύ λ- guent colentium culpa, quando ictii iniurioso a 'μ c colono verberantur, aut intempestiue caedutur,
vel inepte defrondantur: adhaec quando olitor aut arator imprudens radices laxat, corpusve desciuamat: ut interim ab hebetiore ferro colusionem,ac parum apti instrumenti usum, ipsiusque coloni imperitam audaciam hic reticeam, qui biis causis aestum ac frigora difficilius tolerant:
nam iniuria omnis extrinsecus aduenicias, in VL Arsorzi
cus facile penetrat. Pcilinati est inter omnia,cum deflorescentem arborem percussit grando: aut i ψ''
imber inuasit,vel validus vetus perflauit, aut fri- gida nebula vel pruina descedit. QDe postrema omnium perniciosis lima esse solet: quoniam lapsa semel & admista, obstinate haeret,ut alibi docuimus . Debilitas in multis sterilitatem adfert, AsbbG d sed non necem, ut si quis cacumen aut germen Liam. auferat: sic enim sterilescunt stirpes, licet non e-mbriantur.Aliquando fructus tantum laborant, silua & incolumi arboro:maxime si necessariis & . opportunis temporibus, imbres,tepores, Vel salutares afflatus defuerint, aut intempestiua fil-gora,ardoresve negotium fecerint: nam ita decidunt fructus,vel emaciantur, aut flaccescunt,uel
deterioresistunt. Est & aranea comune arborum A bis z- vitium & malum, quando tenellum finium Ve- ιm aranea.
luti telae quaedam inuoluunt & absumunt. Supiculicum genera aliquibus molesta, qui nasci videntur ex dulci humore corticibus suodito. Eri