장음표시 사용
111쪽
EXPERIENTIAE. 99 tu, vel applicatione externa corrosiuorum, produci solet, maXimam habet similitudinem. Urbilitas famula. Quae jam in initio morbi, in multis imminutae erant vires vitae, de die in diem eousiue franguntur, ut stupore affecti, immobiles paene fiant aegroti; & quod mireris, nonnunqua in per plures dies consecuti uos in eodem fere statu permanent, donec mors placida . vitae lauguenti, sinem imponat. Diarrhoea. Qui quintum vel seX tum morbi diem, sine mutatione in melius superuiuunt pestiferi, loco segnitiei vel ob tructionis alui hucusque perdurantis , . nunc frequenti, & ad mortem usque co Atinuato eius fluxu, corripiuntur. De torminibus dolorificis ViX conqueruntur, sed excrementa in initio similiquida & biliosa, sine molesta sensitione eXcernunt, quae in progressu morbi serosa facta, jam inuoluntarie quutis, non vero multum vel insolitum foetorem spargunt. Diat rhoea haec in nonnullis, usque ad XIV. diem protelatur, & cum illa ea censi habi. tuali, in copiis tam familiari quam funesta, apprime conuenit, & non nisi quoad celeritatem decursus di quasdam proprias circumstantias d s.fert. Cutis externa , prae primis eX tremitatum superior Um, arida, corrugata & sordidast, pedesque oedemate affici Untur. Iubones hucus locleuati, pati atim subsid nt, & nullam spem maturationis futui ac relinquunt. Carbunculi itidem longe latc que vicina depascuntur, natura jam infirmata, ad limittas per suppurationem flabiliendas, inessica ei suacta. Calor sebrilis sese existinguitur, de pullus quousque percipi potest celer quamuis valde Cyilis permanet. D/lirium in pelle lenta, non nisi mo bo jam ad alto superuenit; interdum paucis tantum horis finem vitae anteuertit. Qu0d vehemens aut furiosum fuerit, nunquam animaduosti.
112쪽
XIX. In hac pestis specie perniciosissima S aegre medicabili, ex
multis remediis tentatis, prae reliquis profuisse visii sunt: salia media & analeptica, in principio, quantitate Conueniente exhibita ; in prouectiore vero morbo, roborantia& adstringentia. Praeprimis, suppuratio bubonum &carbunculorum, tanquam clisis unica sialutaris, omni cura studioque adsectabatur.
Quamprimum pem serus, e periodo infectionis diuturniori, in pestem hanc lentam prouolutus fuerit, tunc nulla amplius utilitas, a suis doriferis hucusque tam proficuis, exspectanda erit. De praeclara eorum in leuiori insultu est cacia, jam primis aduentus mei in Jassam diebus, experimentis tam in me ipso, quam aliis captis, certior factus, non semel eorum prouocationem e iam in hoc statu experiri volui, ast semper irrito cum euentu. Nonnullis in prima inuasione febris, imo in rigore ipso adhue constitutis, largas doses Mixturae simplicis propinaui, ct ex- spe statione frustrata, post aliquot horas rei teraui; nunquam vero sudo res salutares elicere potui, quin conditio aegrotantium, quoad vires sensibiliter inde labantes, ct anxietates insequentes, Ut ingenue fatear, in peius ruebat. Quatnobrem mutata sententia, de alia methodo serio coagitaui. Sciscitanti mihi, an, Oc quaedam medicamenta, in peste hac lenta, malignarum aemula, Ditem quodammodo conducentia obseruarint Chirurgi, qui jam per plures menses ingentem numerum pestife
rorum Curauerant, retulerunt, ex Onan: bus remediis ab iis tentatis, L.
lia media, in initio largius exhibita, prae reliquis magis utilia snimad versa fuisse. Eandem di ego viam ingressus, omnibus, quotquot tempssiiue curare licuit, varia salia media, prae primis vero tartarum solubilem, de cuius in febribus malignis ecticacia praepollente, aliunde con-
113쪽
tri horto, non sine fructu conspicuo exhibui quousque aluus solutior, .diarrhoeam h c maxime pertimescenda in praenuncians, ab eorum usu desillendum, vel saltem parcius dispensanda esse, moneret. Nitrosa certe minus proficua videbantur, quod, inter reliqua, exemplo Generalis locum tenentis de Stotain clare apparuit, qui prop&o consilio, pulverem antispasmodicum Statilii, in quo unicam fiduciam potuerat, assidue sumens, omnibus in peius ruentibus, diem sui im obiit. Ut vires vitae, quod caput rei erat, suffulcirentur, a primo demum exordio, per totum decursum morbi, varia, quae prostabant, in usum trahebantur media cardiaca ct refocillantia; ex quorum censu, spiritus nitri dulcis, quem iam supra laudaui, & liquor anodynus minualis Hosti nanni, parua dosi & sacpiusc ile ex aqua pura, propinati, in primis sese commendabant. Pro olfactu aceta fortiora, spiritus nitridu cis & pro re nata fortiora excitantia, e. g. spiritus salis ammoniaci volatilis, haud perperam , naribus frequenter admouebautur. Potus Ordinarius, ex infuso tenuiore panis secatini bis cocti, communiter constabat; & juscula carnium recentium, a pinguedine depurata, quibUS iis uti datum suit, quoad vires restaurandas maximum emolument Umattu runt. Nec epithemata , scrobiculo cordis, capiti & carpis si i gide admouenda, quae plerumque ex mica panis sica lini linteo obuoluta, ct aceto, aromatibus, vel spiritu quodam fragrantiori conspersa, consi ciebantur, quantum ob tot impedimenta licuit, neglecta fuerunt. Hisce mediis resoluentibus & analepticis, euidentissimo cum successu, usum spiritus vitrioli, per totum morbi decursum, adiungere solebam. Quantitatem nempe eius suis cientem, vehiculo conuenienti, uti decocto hordei tenui, infuso panis dat codii, vel aquae fontanae eousque, donec a cor mediocris, haud tamen dentes corrodens sentiretur, instili an da n, huiusque liquidi, cyathum unum vel alterum . per inter'
114쪽
mitus, dolores Capitis, gustus oris deprauatus, ct reliqua ventriculi aD secti indicia remistiora fit bant ; diari ho ea & delirium praeuertebantur;
vires emendabantur, maturatioque bubonum & carbungulorum promovebatur. Sed, sine indignatione nunquam mihi recordari licet, copiam medicamenti huius praestantis mi , in tanta frequentia pestifcrorum, ita demum defuisse, ut irai feris, medicationem praestolantibus, quomodo amplius rite succurrerem, vix animum subiret. De succedaneis itaque, quantum feri potuit appropriatis, ex necessitate cogitans, loco spiritus vitrioli, solutionem vitrioli de cypro ad eundem scoris gradum potulentis admixtam, adhibui; nec euentus in totum Pota fallebat. Nam quamplurimi, eadem fere, ac ex spiritu vitrioli, emolumenta percipiebant, multlimque generalior remedii huius usus euasistet, nisi plerique aegrotantium , potum talem, utut parum solutione vitrioli impraegnatum, ob stipitrum eius gustum, & gulae quasi strangulationem uti querulari amabant , pertinaciter auersarentur, & non nisi coacti biberent, Quia vires vitae analepticis mox descriptis, vix semper erectae servari potuerunt; e contra calor externus, jam in primis morbi diebus decrescens; nulla in bubonibus & carbunculis suppurationis successui ae si gna exstantia; diari hoea incipiens, S languor hinc productus periculo
sissimus, roborantia eXquisitissimae virtutis poscerent: multa sane, tam a me, quam ab aliis e Xperiebantur remedia roborantia, quorum tunc copia erat, & quae in aliis circumstantiis, non sine successu in usum trahuntur, e. g. radix serpentariae Virginianae, contra eruae, cortex Ca
carillae, extracta varia amara &c. sed es cadiam insigniorem a nullo horum quamuis omni essectu intentato haud stu fh arentur ), obseruare potui. Ipse cortex peruuianus, etiam sat copiose datus, nihil singulare praestitit. Extractum myri hae aquosum reliqua antecellere vide-
115쪽
Dum itaque in morbo prouectiore, diari licea, ct ab illa producta debilitas summa , remediis hucusque indicatis in i me cederet, Omni S lpes, in unico tantum spiritu vitrioli collocabatur, qui non solum, modo praedicto, ct quidem nunc copiosus porrigebatur, sed etiam en-nemata ex iisdem potulentis cum eo impraegnatis saepius cule iniiciebantur, & non sine laet tia animi, quosdam jam jam conclamatos cari, Unculis & bubonibus paullatam in suppurationem tendentibus , quasi re-xi uixisse, vidi. Ab epit pasticis, quamuis fortibus & vesicatoriis applicatis, nullum emolumentum an inraduersum fuit. E contra, crusta a vesicatoriis producto sphace losa, aridi illina, & nullo modo separabilis, in carbunculum siccum, cita insequente morte, mutabatUr. Etiam vomitoria, in aliis pestis speciebus saepe necessaria, aut saltem vix nocentia, si serius, secundo nempe vel tertio morbi die eX- hiberentur antum abest, ut profuerint, quin semper debilitatem, &reliqua symptomata , infausto cum euentu, eXaspera Tent. Vti indicatio prin i palis & scopus fere unicus medentis, in eo consistere debet, ut suppuratio bubonum & carbunculorum, eorumque consolidatio nam resolutio bubonum aut alia crisis hic locum non habet , quantocyus obtineatur: nunc, quae ct quali successu administrata fuerint media eX terna, & reliqua cncheiresis chirurgica, succincte explananda erunt. Qtrando bubo, jam primis morbi diebus, sine interruptione increscebat, rubebat, & circumiacentem cellulosam in tumorem aequalem elevabat; reliquusque aegroti status quoad vires tolerabilis fuit: tunc remedia externa emollientia & oleola suficiebant, effectumque spera. tum produXerunt. Hunc in finem, fomenta ex speciebus emollientibus addito lacle parata, de pannis laneis tepide admota ; cataplasmata ex
mica panis triticei, vel farina lini, sagopyri, secalis diae. superaddito tantillo
116쪽
io 4 EXPERIENTIAE. tali tilo olei lini vel butyri, itidem cum lacte cocta , ct de nocte, emplastrum m liloti simplex superimpositum, indieationi huic saei tori, per belle satisfecerunt, ita Vt quarto vel quinto morbi die, interdum quoque serius, fluctuatio sensibilis, incisionem instituendam csse in digitarent, vel ruptura sponte fieret, postea plerumque dilatanda. Si vero
bubonis germen vix multum intumesceri t. nec cum vicina cellulosa confunderetur, sed mobilis permaneret, cutisque externa colorom natu ratem seruaret: tum validiora jam maturantia, simulo conueniente praedita, quamuis ancipiti euentu, experiebantur. Cataplasmata ex fermento panis , additis pro re nata, melle, gummatibus ferula eis, cepissis itis, si pone, seminibus sinapi ct erucae ct sic porro, per diem sae.
pius mulabantur; nocte vero, emplastrum diachylon cum gummatibus, vel de galbano, superimponebatur. Fuerunt quoque, tam Jassiae, qua in Moscuae, qui cataplasmatis talibus cantharides miscebant; sed irrito, quantum mihi notum est, cum successu ; nam cuticula d tracta, crusta spha celosa, carbunculi sicci aemula, breui producebatur, suppu- rasione bubonis neutiquam insequente. Melius omnino negotium, cum remedio domestico, in Rustia undique usuali, pasta nimirum, ex farina tritici vel secatis, cum sufficiente quantitate mel l is, in formam em.
plastri subacta, ct bubonibus saltem semel de die applicata, successit;
maturationem, si quae consequenda, promptiis me prouocans. Audiui nonnullos, cataplasmate ex halecibus contusis, vel per se, vel cum fer. mento panis commiXto, in eundem finem prospere usos suisse. Quam . primum fluctuatio vel tantilla, in quacunque tumoris regione persentiebatur, incisio, quantum fieri potuit, larga, in parte emollita protuberante, sine mora instituebatur; quia alias a tabo resorpto, noXae kraviores metuendae erant. Plerum qile, eX vulnere recente, praeter
maiorem minoremue puris copiam, sanguis dilutior, interdum fat copiose exstillat, in multis dissicile sistendus. Parenchyma bubonis albi.
117쪽
dum, duriusculum , ct quasi seirrho sum ' , illico, si liceret, totum
quantUm, caute tamen remouebatur; si vero plurimis adhuc fibrillis cellulosae vicinae pertinacius annexa cerneretur, consultius judicabatur, ablata portione jam dum libera, residuas relinquere, donec suppuratio xbrrior . nexum paullatim dissolueret, & reliquias in qua uis deligatio. ne, sine multa vi, sensim auferre permitteret. Nam bubones facile omnes, neniis & vasis maioribus insident, imo cum illis saepe coalescunt, quae itaque scalpello, etiam a manu exercitato, facile laedi possient. Hanc ob causam cataplasmata & emplastra emoli entia, v lue ad per- feelam inundificationem continuabantur. Ulcus vero jam purum factum, methodo solita. Carcoticis & balsamicis, e . g. Unguento Arcaei, basiliconis &digestiuo rite tractatum, consolidationem sine difficultate admittere solebat. Haud raro ulcera talia callo a ct fistulosa euadebant, quando ob neglectas incisiones sussiciente V, substantia glandulae, ex apertura spontanea minori, exitum frustra emoliens, tanquam corpus extraneum, inibi diutius renitaret; quo in casu per dilatationes eximendum, ct reliqua curatio subsidiis chirurgicis sat notis absoluenda erat. In multis, qui ope chirurgica genuina, in totUm carue .unt, Ulcera cacoetha, ct fistulae aegre medicabiles, remanserunt. Praematurae incisiones, in bubonibus nondum maturatis institutae, valde perniciosae inuentae
fuerunt; nam loco suppurationis speratae. stillicidium sanguinis & d, mum saniel subinde copiosissi in una ct dissicile reprimendum insequebatur; labia vulnerum, una cum partibus vicinis indurescebant, febrisquo pestilentialis inualescens, aegrotum ut plurimum jugulauit.
Masia laaee uniformis, a lariniis & sinuositatibus inaequalis ' quali erosia , in qua dissecta, gliundulam ipsam frustra quaesiui, si eatomati diniori, vel praeparatis anatomicis adipolis, in spiritu vini diu maceratis, cum parari potest, & nunquam in tabum uniforme desiquescit, sed suppuratio ipsa in cellulosa circumjacente, unice peragitur. In vicere diutius relicta, a pure alluente sensi in in ollescit, & quasi lacera fit.
118쪽
EYPERIENTIAE. Curatio earbunculorum nascentium & adultorum diuersa omnino fuit. Inflammatio, carbunculi humidi viplurimum praecursor, propinato in ipso pestis exordio sudorisero, post exstinctionem ris, aut perfecte resoluebatur, aut in abscessum leuidensem, facili negotio per- sanandum, transit; nec praeter fomentationes ex aceto sortiori, aliis remediis indigebat. Si vero grauior facta fuerit, vibices longius e currentes spargeret, etiam saturnina, e . g. aqua vegeto-mineralis G Ou- lardi, emplastrum athum coclum dic. in subsidium vocabantur. Quando jam pustulae propullularunt, forfice rescindebantur, & lanie abstersa, scarificationes superficiales instituebantur, ct ulcusculum unguento digestiuo, usque ad depurationem plenariam, tandemque epulo licis deligabatur. Carbunculus vero consummatus, jam seueriorem omnino tractationem expostulauit, quae methodo sequente ' , feliciter admodum, saltem in humidis, peragebatur. Circumferentia partis emortuae, quamprimum fieri potuit, usque ad vivam carnem, crebris ct sat profundis scarificationibus, mediante scalpello incidebantur, & plumoso pennao extremo, in aquam fortem vel butyrum antimonii intincto, per totum ambitum humectabatur, cauendo tamen, ne partes vicinae sanae assicerentur. Prima deligatio plumaceolis siccis; reliquae vero, post quasque XII. horas, unguento digestiuo, ex admixtione salis ammoniaci ct pulveris ) Methodus haec antiqua, ct primo intuitu crudelis, inultis sane non placet. At pace eorum, experientia certa fretus, osseuerare ausim, eam vi X dolorificam, di pro ratione circumstantiarum, medelam citissimam exposcentium, necessariam esse. Ex obseruationiblis & experimenti; infra suppeditandis, patebit, superficiem corporis, ct consequenter cutem ipsam, alias ta in exquisito sensu praeditam, in prove mori peste insen' sibilem fere fieri. Acrimonia vero butyri antimonii vel aquae fortis, iri partes vivas vicinas eo fine diffunditur, ut ex stimulo hoc fortiori, inhammatio & suppuratio, quae nunquam in parte emortua locum habero potest, in regione carbunculum ambiente, eo certius di citius eXcitetur. Sie, in praxi mea, ad exsoliationem ossi uni cariosorum obtinendam, prae applicatione crebra lapidis infernalis, praeprimis in omibus spongi se
sis, nihil utilius mihi visum fuit.
119쪽
ueris myrrhae acutiori reddito, largiusque, praesertim ad margines applicato, caeterum more solito, instituebantur. Post unam alteramue talem deligationem, nisi omnia jam conclamata essent, tumor carbunculum circumplectens, subsidere; crussa vero spha celosa sese contrahere, corrugari, ct vicina trucusque depascens, jam ab illis separari, & solutione continua circumcirca effectia , progrestui ulteriori, limites poni, incepit. Puris indiciis e uestigio apparentibus, febris, cUm omni malorum caterua, illico, sine alia crisi manifesta exulauit, ct aegrotus statem hac vice, a periculo mortis eripiebatur. Nec ab restitiuate, quamuis etiam per plures dies, massa siderata '), cc insulae instar, cellulosae substratae adhaerente, aliquid mali metuendum erat; attamen, qUantOcyus licuit, in integrum, vel frustulatim rescindebatur, oborta suppuratione etiam sponto decidens. Ulcus, haud raro amplii Gunum, pus Optim se notae fundens, nullo foetore pollutum, methodo vulgari, vix dissiculter, imo plerumque opinione citius, persanabatur. Fuerunt tamen, qui ex lappuratisne enormi, praeprimis quando carbunculus, in partibus multa pinguedine refertis, uti, abdomine, natibus, mammis&c. longius diu agatus fuerit, contabescentes, ct febre demum hectica irretiti, diem obierunt supremum. Carbunculis siccis affecti, quamuis eodem modo tracti rentur, rarius tamen percurabantur, quia suppuratio, plerumque ob naturae jam labescentis inertiam, vix ac ne vix quidem assequenda erat. Hoc interea pro solatio erat, quod non tam fre
) Carbunculus omnis persectus, ex erusta nigra arida, de subiacente paren chymate sordide albescente di duriusculo, in quod tunica adipost mutata fuit, eonstat, de cum ea mola, quae bubonum substantias formati
120쪽
Pestem acutam periodus insessionis breuior praecedit, ct saepe sine manifestis eius incidiis , recte valentes quasi improuiso adoritur. Symplomata hoc fere ordine se inuicem subsequuntur. Doprauatio gustus saliuae; dolor capitis acutus; rubor Oculorum & faciet; lingua valde impura, nonnunquam arescens; horripilationes; calor sat validus; pulsius multo plenior fortior & celerior quam in peste lenta, sitis quoque maior & urina saturatior; alvus obstructa; bubones & carbunculi breui post ingressum febris, vel insimul cum ea prodeunt; etiam alii successi-Ve proueniunt; Vomitus copiosus, primis diebus saepe rediens; delirium utplurimum mite. In quibus a primo usque ad quartum morbi diem bubones resoluuntur, Veluti etiam carbunculi suppurantur, restitutio in integrum consequitur. Aliter vero se res habet, si suppuratio retardat; bubones ct carbunculi incremento ingenti augentur; delirium perstat; vires vitae una cum pulsu labuntur, & demum haemorrhagiae variae & excreationes pituitosae Oboriuntur. Post mortem tertio, quarto vel quinto die insequentem, saepe exanthemata in Corpore adhuc calente prorum putit; cadauera vero ipsa insolite
pallida, tumidiuscula, flexilia & foetoris expertia ob
Periodus injectionis per sua signa, nempe, dolores segniuos lancinantes, amaritiem oris, spurcitiem linguae, visco statem saliuae, intuinescentiam glandulae cuiusdam, lassitudinem corporis ct sic porro, febris