장음표시 사용
161쪽
derepente pine acutissima corripiebatur, syna tomatibus eius, breuissi-rno temporis spatio valde ingruentibus. Horripilationes namque cum calore alternantes, dolores capitis acutissimi, oculorum & ruli quae faeiei intumescentia cum rubore profundo, siccitas linguae, pulsus plenus, durus, celerrimus & sic porro, derepente admodum, ct tumultuarie quasi instabant; praesertim anxietate incredibili excrudiabatur. Quias omachum repletum necessario exonerandum esse, judicauerim: emeticum ordinarium exper. XXI confestim propinaui, ct dum post quadrantem horae, nullus emeetus insequutetur, etiam alteram ingessi; fauces quoque pluma irritare, & aquam tepidiusculam cum olei lini pauxillo, sup rpotare, curaui. donec post multas nauseas & vomituritiones irritas, uberrima ingestorum & fabilrrae pituitoso - biliosae quasi fermentantis, p.r plures Vice8 repetita euacuatio, solatium praesentaneum offer et . Ex tanta turba symptomatum grauissimorum, ct conatibus vo mendi dissie illimis, in debilitatem summam delapsus, sta stior bus per totum corpus insti utis, odoramentis, jusculis carnium re spiritu nitri dulei, saepiuscule exhibito, excitandus, reficiendusque erat; quae omnia Sta seli iter peragebantur, ut patiens, me jam illa ipsa vespora, ore laeto alloqueretur. Interea pruritus ct inflammatio incipiens in sura dextripedis, carbuneulum minabatur; acaei' 'o vero sudorifero, febris, &omnia reliqua symplomata, jam altero manu , perfecte profligata sue runt, reliquiae quoque inuammatio uis , fomento aceti tollebantur. VIII. Pedissi quus Generalis locum tenentis de Stomin, breui antea, in pestem itidem acutissimam implicatus, forte a morte liberatus fuisset, si methodus mox descripta, jam tum mihi innotuisset Nain nullum a sudorifero quamuis fortiore, vela potu, cum spiritu vitrioli probe aridulato, copioso, leuamen percepit; e contra angoribus summis inua. Iescentibus, tandem in delirium furiosum redactus, spatio XX. h rarum,
162쪽
q- apoplecticiis obiit. Symplomata eadem ac in praecedenti. Polt mortem vestigia hubonis cruralis prosilientis, cute supra eum liuescente, deprehendebantuΓ.
nullum notabilem in pestem iniiuxum haberet i I. Tempore pestis tam Jassiae quam Moscuae, fructuum horacorum & uuaruin in priori loco, uberrimus prouentuS fuit. III. Vulneribus & ulceribus, quamuis maioribus & largiter suppurantibus laborantes, a peste neutiquam immunes erant, sed promiscue inficiebantur. Primi carbunculi in No conato militari Jassiensi, in ipsis vulneribus obseruati fuerunt. Peste ingruente vulnera arescunt, & DP puratio illico cessat; in illis, qui luem superant, iterum proueniens. IV. Mulieres praegnantes peste correptae fastile pariunt, ct immedi, te post partum melius se habere videatur; at, breui ex haemorrhagia uteri pereEnt.
In gonorrhoea virulenta aliaetis, post ingressum pestis, s luxuroessat, una cum conualescentia vero redit. VI. Insantos teneriores pesso tacti saepe comatosi sunt, ct conluulsionibus torqdesitur, quae symptomata in aetate prouectioribus rarius Oercurrunt. VII.
163쪽
O ss EI: V ATIONES, VII. Qui recidiuas patiuntur, omnia succestiue mitiora experiri VIII. Contagium ab iis solum, qui in adnae pectis constituti simi, propagari videtur; nam ex reliquis, qui in periodo infectionis, vel initio pestis ipsius. per crisin salutarem, e periculo erepti fuerunt, nulla vinquana infectio in alios serpens, Obseruata fuit. IX. Qui ii spe iodo insectionis diutius versabantur, seinper perisiulo. se decumbebant; e contra , qui derepente , peste ipsa , utut grauibus symptomatibus stipata, affici bantur, multo facilius pre remedia conveni latia lib: rabantur.
Peste jam adulta detenti, tactus organum valde obtusum habent, adeo ut velli dati, vel alio modo rudius tractati uti in No com iis tunc vilio haud corrigibili ab administris taediosis fiet i solet , nullum fere dolo iis sensum, etiam extra delirium versintes, prodant. XI. Communissima infectionis via per conta flum obseruata; quamvis etiam per in j irationem ct ingesta sieri, in dubium sit. XII. In peste acuta Ac acutii lima, tempore eruptionis bubonum Roarbunculorum, se inplomata scmper exacerbantur.3 Xli I. In nonnullis qui signa manifesta infectionis factae, utpote rudimenta bubouum & exanthemata liuida lata carbunculorum siccor una
164쪽
praecursores jam gestarunt, nec de periculo se inmo dubilarunt; indo lentia tamen, ct mortis imminentis contemtus, in hoc statu funesto vix eredibilis obseruabatur. XIV. Immediate ante insultu in pestis aeutissimae, appetitus praeter naturaliter adauctus esse solet. XV. Quidam, se odorem nauseo sum inexprimi bilem, in momento inuasionis pestis acutissimae, se naribus percepisse, asseuerarunt. XVI. Ex peste conualescentes, multo facilius S citius, quam post febres malignas, robur & pristinam sanitatem recuperant. XVII. In quibusdam carbuncu is insignitis, eodem tempope, ulcuscula, quasi cancri venerei in glande penis enascebantur, in P bus vero sphacelus nunquam insequebatur.
Post resolutionem bubonum, interdum furunculi copios, hi variis corporis partibus oboriuntur. XIX. Ex incisione pra ococi bubstrum, nondum in maturationem redactorum, immoderatus saniel suxus insequens, subinde tabem di moristem accelerauit. In aliis labia vulnerum & partes adiacentes ita induruerunt, ut etiam optimis emollientibus, suppuratio d ssicile admodum prouocari psam rit. XX.
165쪽
OasERVATIONEς.. XX. Fomentationes ex aceto, ad resolutionem bubonum & carbunculorum , maximo cum emolumento ad libebantur. Si vero res lutio attingi non potuit, tune ex eorum usu prolongato, suppurationis negotium, jam multo tardius processit.
Haemorrhagiae narium, in ipso initio pestis aliquoties saluta. res; in morbo vero adulto plerumque lethales exstiterunt. XXII. Carbunculi in collo grandiores, intumescentiam partium adiacentium immanem, dc breui fla angulationem aegri producunt. XXIII. Interdum bubones in medio crure propullulant.
XXIV. Carbunculi parotidibus innati, suppurationem eorum, alias di D's dile obtinendam, promouerunt; aliis vero bubonibus, subinde fausto, saepius tamen funesto omine implantabantur. XXV. Signum est lethale, si carbunculi, separata quamuis eschara, vlterius cum vibicibus proserpant, dc loco puris saniem fundant. XXVI. In peste Mosco utensi tanquam phaenomenon singulare obseruabatur, quod fere omnes in carceribus peste infecti captiui, parotidibus
XXVII. In initio pestis exanthemata dc bubones, in vigore carbunculi frequentiores, sub finem bubones sere soli prodeunt.
166쪽
Bubones, quandoque in iisdem to eis, ubi jam antea curati suerunt, itcrum occurrere solent. XXIX. In quibus escharae carbunculorum, post se peratam pestem acutam , diutius negleetae r stitarunt, partes adiacentes valde intumuerunt, ct in nonnullis bubones de nouo suscitabantur. XXX. Lubonibus asseclis, si carbunculi humidi, in partibus minus pe- riculosis superueniunt, exitum bonum visurimum praesagiunt. XXXI. Quandoque duo imo tres bubones diuers, sed minores, in uno eodemque inguine, insimul, obseruati fuerunt. XXXII. In parte capillata capitis, oculis, interna oris cauitate, pene, votis manuum & plantis pedum, carbunculos nunquam vidi. XXXIII. In periodo insectionis, cutis externa, ab unguine superabundante, nepe ita unctuosa fit, ut aqua affusa guttatim colligatur; imo mul'tἰ peste acuta recenter assecti, facie quasi oleo illinita & resplendente,
XXXIV. 'Medicamenta mercurialia, varia forma & dos, tam in quam
eXterne usurpata, nec minimam utilitatem praestarunt.
XXXV. Qui tempestive, id est, in prineipio ipso pectis acutae, vel sponte, Vel ex emetico propinato, multam saburram bilioso - viscosam facile
167쪽
facile re ectabant, morbum semper mitiorem experiebantur; e contra,
vomitus, serius, dissicilius, vel plane non succedens, euentum funesium praesagiebat. XXXVI.
Haud incongruum sero aut ut hauerim, etiam delue can Um venatico ua, quae nunquam antea, quantum scio, obseruata, pestem Iominum excepit, ct per plurimos annos, praesertim tempore autumnali, Moscuae & in vicinia eius grassiata est, per transennam CVasi, pauca commemorare. Decurius morbi talis fere fuit. Respiratio anhelosa fit, cum exsertione linguae; cibi respuuntur; oculi inflammantur, protruduntur pdst languescunt, ct albugine torva obducuntur. Glandula' colli & caput ipsum, in aliis subaxillares vel inguina es intumescunt. In quibus glandulae in farctae, vel sponte, vel adhibitis remediis emollientibus di maturantibus cito suppurantur, vel pituita multa puri analoga enaribus es uit, hi restitu uatur; reliqui vero tertia vel quarta die enecantur. In nonnullis di arrhoea loco intumescentiae exoritur, pedibusque insistere non valdiat, sed 11 eriguntur, confest i m quasi perculsi in latus pro ieiuntur; etiam si conualescunt, paralysi fere pedum posteriorum assiciuntur, re vel inarasmo landem pereunt, vel si juniores fuerint, non ni si post longum temporis interuallum sensim sanescunt. Tanto contagio pollet lues haec, ut si unus inquinetur, reliqui omnes una detenti breui corripiantur, .imo ex loco assecto , in alios sacillime traducatur. Homines ves O nirn quam inscit, quamuis eos omnimode contre ctent. Venaticos tantum, qui sola farina avenacea aluntur, non vero
domesticos, quantum audiui, infestat. Etiam in Wallachia post pestem hominum sedatam, luem hanc canum similiter obseruatam fuisse, ab oculatis testibus narratum mihi fuit.
168쪽
Quia in No comio pestilentiali Jassiens animaduerterem, pestiferos carbunculis affectos, dummodo in regionibus minus periculosis sui estent, obtenta per methodum usitatam exper. XIX. , suppuratione, prompte sanari: statui periclitari, anne per sphacetum in parte quadam ignobiliore arte productum, suppurationem accelerare, & eo ipso bubonibus laborantes, utpote ob eius retardationem semper dubio a discrimine vitae liberare possem. Elegi itaque hunc in finem, militem juvenem, quarto morbi die ex peste acuta intensius febricitantem, ct in delirio constitutum, viribus tamen sat constantem ; cui in parte anterio. re media cruris, scarificationes proflandas ct densas, ad circumserentiam rub onis circiter instituere; vulnuscula butyro antimonii illinice; linteo carpto contegere, ct me praesente deligare iussi. Nullum omnino sensationis vel doloris signum, quod jure mireris, prodid: t, nec multum sanguinis paludiusculi ossiuxit. Altero mane, remota fascia, dum locum tantopere vexatum, sideratum omnino inuenire credo, non sine admiratione, nec minimum inflammationis, nedum gangraenae insecuturae indicium Osrendo. Vulnuscula inflicta, arida, peripheria ' interstitiis illibatis, cernebantur. Eodem vero die post meridiem, in eodem pede, & in medio surae, carbunculus sponte prorupit humidus; quo, uti mos erat, tractato, suppuratio die insequente prouenit, cuentutam Lusio , ut omnia syn plomata satim mitescerent, buboque immediate post maturesceret, aegroto sensim perfele conualescente. 1 I. Exstirpationem bubonum minorum, in initio infestionis adhuc mobilium, optimo cum succestu, symptomatibus nempe omnibus, post suppus
169쪽
suppurationem insequentem evanescentibus, aliquoties instituisse, Chi-ru gus Schmidi Jassise asseuerauit. Mihi idem periculum faciendi oc. casio defuit, quia infecti jam in flatu prouecto dum bubones cum
partibus adiacentibus contumescennes, sine discrimine euidenti, ne ner vi di vasa substrata laedantur, vix exscindi potuerunt , in Nosse comium adducebantur. Reliqui vero, quos mature tractare licuit, methodo usitata sat prospere liberabantur, nec operationi quilibet lubenter sese subiicere voluit. ι III. Chirurgus, copiarum tunc Iassae subsissentium, primarius, Rembo aeshy, liquorem nitri fixum, sim mis extollebat en conatis, ct eo etiam quamdiu ibi versabar, qua uis data occasione, praesertim in exo dio mali utebatur. Vix siclem ei habere potui, medicamentum hoc summopere a cannum, largioribus omnino, imo repetitis dos bus usurpatum in lue hac es lectus salutare, producere posse; liinc eum ab eius ulteriore exhibitione dehortabar. At ille experientiam suam uberrimam tot mensium opponebat, ct quotidie fere nouos casus prosperos, in
conuictionem dubii, mihi indicare haud desistebat.
Aderat Moscisse, in comitatu Principis orlom, Chirurgus quidam primarius, qui pulveribus famigeratis Jamesii quibus in febribus malignis, magno cum successu se usum fuisse perhibuit , otiam pestein debellatum iri, Proceribus persuasit. Hunc ergo in sinem, vo dique di pergebantur, Medicisque & Chirurgis injunctum fuit, ut ad notanam praescriptam illos dispensarent, & quos producerent essectus, Collegio finitatis referrent. Ex relationibus plurimis , hoc solum constitit, eos pestiferos, qui ex minori dosi in ipso principio exit ibita, satis sudauerint,
omnino breui sanitatem recuperasse; reliquos vero, quibus aut in proue
vectiori statu, vel largius propinati fuerint, post ectitatos vomitus, V a tormina
170쪽
tormina & alui fluxus, omnes facile exspirasse; hinc usus eorum breus
Mercator quidam graecus, tempore pestis Moscuae immorans, summa fiducia, balsamum de Mecha, Collegio sanitatis commendauit, ct plura cxempla curationis prosperae, tum Conctantinopoli, tum MOLcuae Obseruata, tanquam verissima praedicauit. Captis hinc inde experimentis, patescebat, paucas guttulas, quinque nempe ad decem , me dicamenti huius calidissimi, cum pauxillo vitelli ouorum subacti, & in potulento tepido propinati, in ipso initio morbi, largos sud res, cum euentu optato produxi iste; inflatu vero prouectiori, tantum abesii ut profuerit, quia mortes accelerat Te euincebatur. VI.
Etiam quid phosphorus praestaret, jussu principis orlom tentatum fuit. Doles a dimidio grano, ad unum, duo & tria ita cpnsciebantur, ut phosphorus, cum tantillo Olet amygdalorum dulcium contritus, semunciae aquae stillatitiae florum Sambuci misceretur. Experimenta, in tribus, eodem tempore capta fuerunt, Nos conatis pectilentialibus, relationesque, quas Mediui ct Chirurgi de successu ad Collegium sanitatis miserunt, fere omnes in eo consenserunt: aegrotos miniis mas, nempe dimidii ct unius grani doses, post aliquot horas repetitas, sine ineommodo sustinuisse, ct nonnullos, quorum malum adhuc recens erat, oborta diaphores, melius se habuisse; alios quoque, nullam omnino mutationem notabilem exinde expertos fuisse. Illi vero, qui. bus maiores doses propinatae fuerunt, Oxacerbationem febris & reliquorum symptomatum patiebantur ; imo nonnulli cataleptici quasi fiebant. VII. In peste Moscuensi, spisitus aceti Ela retareichii, ab authoro suo summis j actatus encomtis, in creberrim0 usu fuit. Nemes in vero,