장음표시 사용
191쪽
CONςECTARIA, T 79dit vires; quod salutare conamen si siccedit, infectus vel confestim a morbo funestistimo liberatur, vel saltem multo mitiorem eius decursuin experitur.
. IV.Connubium mi asinatis pestilentis, cum adipe ct reliquis sub flantiis oleosis corporis humani, sequelas tales producere videtur, ut nimirum: circulatio eorum naturalis infringatur, imo subinde in totum tollatur; a quiete vero hae praeterna tiarali, S aliis caussis cooperantibus, post motum particularum illas constituentium intellinum &quali fermentantem praegressum, deliquescant; acrimoniam induant; vapores subtilissimos exhalent, ct tandem
in magma mucoso - viscosum fatiscant. Quod zdeps omnis in corpore sano fluidu3 st, ct propria, quam.
vis nondum satis cognita ratione circulet ' , minime vero stagnet, nec ad solida, vel recrementa ignobiliora referri debeat, multae obseruationes & experimenta ita evidenter euincant, ut dubitationi nullus locus relinquatur. Porro, tanquam veritates demonstratas ct constantes hiereassumo, quod adeps ex arteriolis in cellulas continuo secernatur, portioque eius haud exigua per transpirationem insensibilem euolet; alia
a Vero' Hallertis in elcmentis chysiologiae sedi . IV. adipem in omni vivo ' fano animali fluidum eisse; a sanguiue secerni, & in illum circulo perpetuo redire probauit, & perplurima congeliit obseruata, quae circulationem
eius extra omnem dubii aleam ponunt. Ncn tamen theoristin hane ceratissimam, ct pro dignitate humoris huius, per totum corpus tam late patentis, sui nitie momentosam, ulterius ad explicandas reliquas se ct excretiones in usum traxit; quamuis in tot aliis locis de maxima earum incertitudine tantopere conqueratur. Certe, campi s spatiosis limus, talia
in Physi0logia, quam Path0logia, per circulationem hane adipis excolen, dus, patere mihi videtur.
192쪽
vero forte insignior venis excepta, cum sanguinis massa permis eatur. &partem eius sat notabilem constilliat. Hic vero circulus naturalis, infectione facta turbatur, aut confestim subuertitur. Quae jam in periodo infectionis occurrunt phaenomena, utpote: pallor di intumescentia quasi corporis, in facie & lingua praeprimis conspicua; grauitas ct lassitudo corporis; ad somnum procliu as; viscositas humorum manifesta; defectus perspirationis; habitus corporis leucophlegmaticus, in iis, qui pestein saepius perpessi fuerunt, nonne euidenter commonstrant' seere. tionem adipis nunc vitiatam, aut plane sublatam esse, & loco elus humores glutinosos contextum cellulosum , saltem in statu prouectiori, occupare. Resorbilonem vero adipis per venas in torrentem sanguinis imminutam, ct demum interceptam, hincque effectam crasin eius corruptam, imo penuriam summam, reliqua omnia epigenomena indigi. tant, e . g. debilitas, praeprimis ex venae sectione vel purgante, . inopi. nata; consistentia sanguinis emissi quas arteriosi ruberrima & resoluta ex per. XXV P, delectum partium Oleostrum indubie arguens; cita colli quatio eius per haemorrhagias aegre sistendas, ct diari lio eam sese manifestans, &c. Quod vero circulationis huius adipis turbatio, non in omni pestis spccie aequali modo, sed in periodo infectionis leuitius, in acutissima vero citissime eueniat, ex supra traditis abunde patet. Ex nuperioribus experimentis innotuit, adipem omnem, praeter partes oleosas, parcam copiam aquae, maiorem vero liquoris austeri empyreumatici acidissit mi, intrare, qui poserior, in statu sano , &quamdiu adeps in mixtione naturali permanet, nequaquam sentitur. Quamprimum vero ex flagnatione, accessu vaporum humidorum di calore, particulae o 'eosae ab acidis secedunt, tunc corruptio eius inci piens, quae sub nomine rancoris nemini ignota esse potest, presso pede insequitur; nec aliam saltem ab initio locum habere posse crediderim. De compositionem vero hanc adipis flagia antis, nunc tardi Us, nunc vero inulto
193쪽
CONSECTARIA. I 8 Imulto celerius fieri, symptomata in experientiis XVI . XXIII. recensita,
Vocabulo feriarentationis me abuti, ii forte incusabunt, quibus natura adipis penitus vegetabilis, praecise uti chyli, lactis di butyri, minus adhuc nota erit, ct qui illud tanquam productum animale, etiam sit da linae indolis esse, firmiter credunt. Nescio, quid impediat, quominus motum illum intestinum, qui secessum particularum acidarunt ab oleo sis necessario concomitatur, quamuis non semper in sensus cadat. hac denominatione infigmam. Pinguedinem vero fermentatio uieuidenti, imo ebullienti quas, obnoxiam esse, ex relatione Martensii patet, qui in itinerario suo ad Spigbergam narrat, adipem balaenarui' doliis inclusum, cereuisae instar fortiter fermentare, di exhalationibus suis acerrimis, oculos nautarum graui inflammatione assicere. Saburra quoque illa, quae tanta copia a pestiferis euomi solet, & quam in vas exceptam, fermentantem toties vidi , certissime adipi natales suos de bot. Adipem pestiferorum solito liquidiorem esse, sub consectario II. indigitaui; laxitas nempe & mollities corporum in aegris jam conspicua, ct in quorum cadaueribus insolite albidis, membra valde si exilia, nec per plurium dicrum interuallum rigescentia exper. XX.), toties mira tus su na, luculenter commonstrant, adipem dissolutum, in conssentiam
solidam uti in aliis defunctis obtinet), haud cogi potuisse. Quod involis manuum re plantis p dum, nunquam carbunculos obseruauerim obf XXXII. , hoc ad pi in hisce locis compactiori, di vi mi asmatis minus patenti tribuendum censeo ; non secus ac sebum quodcunque, particulis suis aquosis, coctione, exsiccatione vcl fumatione Cibatum, raneori diutissime resistit. Ex hactenus traditis, abunde ni fallor, liquet, ab e Iolutione particularum acidarum'adipis, acrimoniam itidem acidam, sub titulo L 3 ranci.
194쪽
ran idae, in consecta io II. descriptam, enasci; quae tamen pro varia
circumstantiarum ratione, nunc fortior, nune debilior erit. Uapores ex quacunque sermentatione, pro diuersa eius vehementia, & rerum fermentantium indole, copiosos, subtiles S acerrimos, quandoque summo cum impulsu protrudi, res notissima est. Posito ergo, tali, etiam in pestiferorum non tamen singuli indiuidui , tunica adi posse, motu fermentante, naturali sequela fluit, idem quoque hie euenire. Emuuia certe essicacissima erant, quae indicem dextrae meae, 'dum pulsum pestiferi tangerem, tanquam fulmine percutiebant hist. morb. V. . In experimentis, quae Clariis Georgi instituit, vapores ex adipe rancido, praesertim ex liquefacto vel de si illato, subtililli. mi, acerrimi ct oculos assicientes copiose pro manarunt, a deo ut phiala vix aperta, totum domicilium iis impleretur; quod cum relatione Martensii mox eXcitata, ex amussim conuenit. Prima symptomata pellis acutae, maXimam cUm iis, quae a vaporibus carbonum, vel adipis adusii excitari solent, analogiam habent, ita ut infecti communiter, hac soluin ex caussa leuidensi, se male habere credant. Dolores capitis; pulsatio arteriarum temporalium ; rubor faciei ct oculorum; gustus se,
tuus; saliua viscida; vomit ουs; febris & sic porro, simillimo modo uti
ex propria experientia sat mihi constitit), utrobique insessalit; adeo ut summa cum Veros militate concludi potest, vapores subtilissimos, ace rimos di penetrantissimos, etiam in peste infectionem in es pectum dare.
Omnium namque communissina infectio per vestimenta, ct alias res, lino metalla quaedam, tunc praesertim emcax osse consueuit, quando
e corporibus pestiserorum ipsis, peste lenta vel acuta, ct quidem in ac me constitutorum, emutata, immediate in ea penetrauerint exper. IV. ;u contra, in stadio insectionis, ut & in initio pestis acutae vel acutisti. Inae, contagium vix sese propagat obs VIII. . Ex experimento IV. sub consectario II. adducto, apparet, adipem rancidum vi caloris leuistunt, tandein in magma mucosum , te-
195쪽
n X, dc cuin aqua miscibile fatiscere; quod etiam post ablutionem cum aqua, dc digestionem cum spiritu vini. ex illo copiose secesIit ibid. experim, VIlI. IX.). Mutationem humorum oleosorum eandem, re ex iisdem fere caussis, in corporibus pestiferorum obtinere, omnia facile symptomata, cum viscositate summa coniuncta, clare Ostendunt, e. g. Vnguen cutis, in periodo infectionis, ct principio pestis acutae, copiosum; sudores viscosi; excrementa alui similia; lentor saliuae& suburrae vomitu reiectae; intumescentia oedema tota, tam in vivia, quam pra ς'
1ertim mortuis conspicua, dic.
Miasma pestilens aggreditur I) Pinguedinem cutis. II) Nedias in . III) Omenti, S IV Reliquam tunicam adi
po sam ..I Ex Physiologia pro concesso & probato pono, cutem in sa'
tu sano pinguedine teneriore oleosa, totam quantam impraegΠa am eis quae in peculiares solliculos vel cryptas, a sanguine seposita, illam laxat, humectat dc calefacit; ct per ductus proprios adiposos ex tota super fi cie corporis, tum etiam per pilos re ungues continuo exhalat. Pingue hoc exhalans ' , a mi asinate pestilenti praeprimis appeti, ct commixtio' Pingue eXhalans dixit Raav. Boethave, materiae perspirabilis suinia e notabilem partem , quae in athletice valentibus subtilissima, electrica, ScViX in sensus incurrens, perpetuo evaporat, ct ex recrementi S adipis superflui, vitiatis, ct acrimonia sua co 'pori jam noxiis futuris, constat. Exsudatio haec oleo sa, in parte capillata ea pitis copiosissima, in sacie vel collo post sommina tranquillum colletia, ct per vitra pura Vel pania ossicco eXcepta, strias oc guttulas oleo stas, oculo armato euidentissime conspiciendas, praebet. Ex laboribus vero, ct motu corporis violento, tota indusii ex oleo limpido rigida fiunt. Pingu do haec curanea tota fore ex euae elui potest, uti exemplo latricum patet, quibus a lIXiuio simplici vel fa ponaceo, digiti imo totae manus extremae albeseunt, corria gantur, ae dum cxsiccantur, summe sensibiles fiunt, quod ipsum citas nex iudoribus viscosiis, praeprimis in peste, similitor contii bit.
196쪽
mixtio eius intimior procliuitate quadam singulari affectari videtur, adeo ut, ouamdiu per piratio recte procedit, omne eontagium, etiam in coim tinua & fortissima infectione, sine ulla noxa relicta, perfecte e corpore foras eliminetur exper. XVII. ; e contra si turbata vel penitus suppressa fuerit, tune esrectus morbo si, pro ratione circumstantiarum diversi, ab acrimonia jam duplici scilicet, pinguis exhalantis retenti, &miasinatis), oriundi, haud tardabunt. Sic, dolores illi vibrantes & concussionibus electricis ') comparandi, qui omnium pestis symptomatum primum ei se solet exper. XVI. , a jactationibus violentibus pinguis hujus exhalantis acrimonia naiasinatis imbuti, & ob transitum Iberum per cutem praepeditam, versus cellulosam protrusi, unice derivandi erunt. Nec ardores urinae, excoriationes & sudores pedum exper. XII. , uti quoque appetitus praeternaturalis. Obs. XIV. , pellis insultum saepiukule anteuertentes, aliud qu d, quam mi asnatis pestilentis, una cum materia perspirabili, versus ea iunctoria haec a sena p otrusae, sobol. s rite videntur. Tandem eua uatione materiae huius peregrinae ct adris percellulosam vagantis, tam per Vias naturale quam succedat eas, praeclusa: congestiones eius localea jam in cute primum, & demum in subia. cente cellulosa fiunt, quae per indicia sit luculenta, utpote, maculas, Iruritus, ardores, inflammationes ct siderationes partiales; in cellulo avero, per intumescentiam glandularum, se te produnt. Si vero acrimonia mitior fuerit, nec stigmata haeo euidentia in cute inurerit; sal te intonum contextus cellulosi sensim laxando, & adipem in magma viscosum permutando, effectus quam ui lentiores cuti unguen cutis superabun dans ; habitum corporis tumidiusculum pallidumque ; torporem ; so. inuolentiam; vi Lositatem saliuae excrementorumque alui, ct tandem obstrI-
) vim eledri eam in ectu uiis perspirabilibus, per multa experimenta evictam, a pingue hoc exhalante repetit, Pli Isiologorum Coryphaeus
197쪽
obstructionem eius plenariam); re ipsa tamen, nisi mature obuiam veniatur, periculosos fiat mos, procreat.
Materia illa alba, ct puri analoga , quae in pustulis carbunzulorum nascentium, vel subinde in vesicis amplioribus subito colligitur hi si morb. IlI. , & quae per penem cum euphoria excernitur e X per. XX), & qu. substantium in duratam bubonum, & carbunculorum subcrusta eorum, essicit, productum adipis, imo pingue exhalans ipsum
Analogia demum multarum ex perspirationa suppressa , in praxi occurrentium assecsionum, quae, si acrimoniam mi asmatis domas, phae nomenis pestilentialibus valde similes sunt, haec omnia perbelle illustrat. Non semel, in vulnerationibus capitis, & speciatim faciei grauioribus, vesiculas purulentas, sine ulla inflammatione praegressa, in palpebris praecipue & labris subito exortas vidi. Fluor albus, in foeminis laxioris hsbitus, ex retro pulsione sudoris peduni saepe origin in ducit. Sed
uulgatior est obleruatio in farctus & intumescentiae glandularum a perspi-r ione cohibita. In Paronychia, dc aliis laesionibus culaneis grauioribus, e Xtremitatum tam manuum quam pedum, glandulae sub axilla es& inguinales vel crurales intumescunt. Tumores glandulosi in capite S collo, a repercussa tinea, vel refrigerio, praesertim in iunioribus, frequitissime oboriuntur. unae phaenomena, sat clare ni fallor, in. digitant: pingue culaneum, si excretio eius per vias naturales praepedita fuerit, per telam cellulosam, in glandulas proximas transuehi, ct ibi accumulari solere. II Tu uicam adiposam mediastini, vi deletoriae mi asinatis immediate fere obnoxiam est e, exinde jam sequitur, qd Od aspera arteria, quoad partem, in eius cauitate sita sit; hinc primam eius impressionem, quando nempe per rc laxatas tunicas aditus datur, pati debet. Pulmones e contra, qui nullum adipem habriat, a contagio liberi permanent, nec
in ptistiferis signa laesionis eorum unquam animaduertere potui. Quae Λ a iu
198쪽
tus, rubor faciei & oculorum, eorumque quasi scintillatio ' , lacrymatio de protuberantia, libris, sine horrore manifesto praegresto Sc. non nisi a satagninis versus caput congestione validiore, & haec iterum a turgescentia cellulosae medias lini & colli, vasa maiora, praesertim venas jugulares comprimentis, derivari posse videntur. Sputa sangu olenta pituitosa exper. XX.), ex cellulosa mediastini prodire, plusquam veros 1-mile est. Abhinc malum, in reliquum contextum cellulosum omnem, praesertim in ventriculum de ei annexum omentum, per sdiacenteS tunicas oesophagi in consensum tractas ct relaXatas communicari, eo probabilius est, quod nulla alia via '' , qua progressus tam sabitaneus per ei
Similem sere scintillationem oeulorum, in ebriosis, futuo fabaei justo plus indulgentibus, & foeminis fuco Dei ei ex praeparatis plumbeis abutenribus, obseruaui; in quibus nempe facies intumefacta quasi , ct ex
unguine cutis copioso vis eo se nitescens, conspicitur. Quod inter asperam arteriam ct ventriculum, saltem in quibusdam mor- his, via immediate patula existit, in praxi medica versatos, ct tantillum attentos vi κ sugere potest, etiam ante seculum Thomas Bartholinus lusipi eatus fuit. Multae russes lavinidae, staturiginem si iam, in ipso ver triculo manifesto vel eo ipso produnt, quod patientes sub scrobiculo cor dis ergo non in cauitate pectoris), sensum illum titillantem, grauantem S quasi fermentantem, ante singulos screatus fortiores. persentiant; hine vulgo, tussium stonia ethali uin no in ine insigniuntur. Non seivel mihi contigit, tusses molestis sinias ct saepe conuulsi uas, ab aerimonia acida ventriculi productas, dosibus o liquot remediorum absorbentium, citissime tollere. In iusti serina, post vomitum multae pituitae, eidem, quae per asperam arteriam ex cemitur simillimae, leuamen notabile 'quies taliena quoad tempus obtineri solet. Vidi aegrotos, qui post pleu - riti dein suppuratam, alternatim, ct sputa copiosa purulenta sanguiue tincta, exscrearunt, ct quoad omnes dotes aequalem materiam, vomitu rejiciebant: ut mult s alias ob eruationes & argumenta viam hane praeterri ruralem comprobantia nunc taceam. Hine tussium tallum sontes, a
multis in pulmonibus inepte Prorsus quaeruntur, & methodi medendi,
certe non ad nequatae tentari iolent. Si namque relaxatio tunicae cellulosae mediastiui uti opinor , mustarum tussium ci Pht situra apparentium
199쪽
persci possit, pale ati Nam symptomatis praedictis, in subiecto alias
qua inuis sanissimo sese manifestatis, etiam ventriculi a Te fit inuidia, uti: an orexia, gustus deprauatus, nausea dc tandem vomitu; , in continenti sequuntur. Similitudo illa maxime memorabilia symptomatum in principio pestis acutae occurrentium , εum illis, quae ex vaporibus em. pyreumaticis excitantur cfr. consech. praeced.), ct triani fessio ab stire inspirato virulento unice pro Miscuntur, in dubie euincere videtur, effectus eosdem, quamuis a causiis diuersis in utroque casu, in cellulositate mediastini produci, ea lernque via versus ventriculum propagari. III.) Quantum omentum, magna illa pinguedinis penus, ami-asmate petatur, demonstrant reiectiones per VCmitum copi sillimae, sa burrae illius viridescentis S fermentantis fere ) . eXper. XVIII. . quae nunc citius nunc tardius eueniunt, nec quicquam aliud, qua in illuuies adipis omenti vitiati, R in massam viscosam fatiscentis, esse possunt. Certe, tam enormis jacitura subitanea, aliorum humorum qualiumcunque , debilitatem summam post se trahere deberet; dum luc e contra. leuamen quamuis haud constans semper adfert. Color viri descens, quid aliud, quam corruptionem rancidam, uti motus ille fermentans, particularum a idarum ab oleo sis secessum, laincque effectum motum intestinum, denotant ' Tandem diari hoea in prouectiori flatu ob oriens, jam pinguedinis huius, post largas euacuationes facias, desectum arguit, uti infra dicetur.
tium caussa sit, non mirurn erit, quod remediis emollientibus, temperantibus, oleo sis, diluentibus calidis & si e porro, tam parum proficiatur; e contra potus gelidi, vapores adsti ingentes ct roborantes, uti etiam remedia talia, inexspectatos sere e Setias salutares producant. ) Consimilem saburram virideseentem ct fermentantem, in dysenteria praesertim in initio, per aluum exoneratam , saepe vidi, ct tunc medi camenta an tacida δέ absorbentia cum radice rhei, optimo cum successu usurpaui.
200쪽
CONfECTARIA. IV. Reliqua pinguedo, quae in tunica cellulosi sub cute . taminaequali crassiue & consistentia haeret, serius quidem ct non semper, nec generatim a natasmate in Uinatur. In iis, quibus in periodo insectionis, vel principio pestis acutae ct acuti strinae, per sudorifera persed feliberari contigit, tunicam adiposam vix assectam fuisse, prompta eorum conualescentia declarat; nec in subito peste acutissima defunctis, corruptionem per totum eius ambitum, tam cito penetrare potui ite, veros-mile est. Locum vero inprimis in peste lenta, ct prouec Epri statu acutae habet, nam ilic, per inoram plurium dierum profundius serpit, &totam massam pinguedinis successive inficit, quod a colore adipis tunc pios unde lutescente , ct consistentia justo fluidiore, tum etiam ab insolito pallore, laxitate S flexibilitate omisum membrorum post mortem colligi potest; dum alia cadauera, in quibus adeps haud alteratus, in sebum quasi cogitur, rige sicere solent. Hoc quoque pro certo teneo, mi asina- iis pestilentis exaltationem di incubationem quasi, in tuti ca ali posse profundiori unice fieri; nec in periodo insectionis, peste a utilliina, volprincipio pestis acutae, contagium in alios emcax a pestiferis promanare obs. VIII. . VI.
Quod mi asina pestilens, inaequali prorsus modo, ncc semper cito inficiat; imo quibusdam innoxium fere sit: hoc di
versae modificationi aerimoniae eius; energiae naturae robustioris, contra impressiones eius diutius rei triantis ;
& disipositionis, ad infectionem in actum ducendum,
absentiae, tribuendum erit. Ex descriptione diu cisarum possis specierum exper. XV-XXIII.), abunde patet, quam multiplici & dissimillima se die ludat, ita ut in nullo alio morbo, utut intricato, discrepantia tanta, praeprimis quoad Ve'