장음표시 사용
201쪽
cle oursum morbi, obseruare detur; ct quod in lasma etiamessicacissim uin, multos, admissioni eius qua mu is continuae Obnoxios, aut scrius , h. e. per pi ures dies vel soptimanas, aut vix ac ne vix quidem polluat, sub exper. XVII. ostendi. Diuersitatis itaque valde nota. bilis rationes ad minimum probabiles eruere, haud superuacane
Acr moniam natasmatis, minime eandem semper esse, si d quam Plurimis gradationibus, a summa virulentia, usque ad insensibilem fere inertiam attenuari, omnes apparitiones clare indicant. Sic e. g. miasma, quod duos milites, supra tumulum vestimentorum infectorum indormientes, subito necauit exper. IV. , sine dubio multo fortius fuit, quam quod in periodo infectionis subinde in longum protracla, non nisi leu denses a sanitate recellus, aut in initio , uti quoque in fine grassationis, bubones sere innoxios, aut demum post cellationem luis ipsus, pestilentiales vel allus mali moris febres, peste ipsa sporadice tantum prosiliente, procreati Mai Opem quoquo vehementiae naiasinatis gradum, decursus pectis breuiores & carbunculi frequentiores in summo eius vigore occurrentes, amo in quo uis fere pestifero, omnia aliter continget tia, di lcrepantiam perpetuam, indigitant. Potest quidem mi asina debilius & torpidum quasi, in tunica ad posa subinde diutillime, sine noxa euidenti nidulari, uti cxemplis legionum integrarum exper. XVII.), ct ex affectionibus leuioribus tempore pestis communibus ex er. XII. , liquet; imo incessanter suscipie. g. in No foco in iis pest lentialibus; non tamen illico in actum erumpet, aut saltem tardius inualescet, si natura robustior, vi eius deletoriae essicaciter resistere valeat, & non nisi pedetentim succumbat. Quamprimum vero cauilae occasionales grauiores exper. IV.), infeci oui huic clandestinae superueniunt, tunc una alteraue species pestis, pro ratione vehementiae mi almatis & essicaciae occasionum, varia, sese mani sectare
202쪽
Ad dissiduitatem illam apparentem soluendam; cur, nonnullivi mi asinatis quamuis fortissimae continuo expositi, pestem vix ac ne vix quidem contrahant y axioma illud pathologi cum : quod nempe caussia oecasionalis morbum ipsum haud producat, nisi praedisponens adsit, egregie faciti Omnes enim obseruationes confirmant, nihil a miasmate praesente timendum esse, si d spositio peculiaris, receptioni eius contrarietur, aut caustae illud jam susceptum in effectum dantes, drficiant. Hinc cacheetici, scabios, tabidi, senes, infantes tenelli ct leucophlegmatici, ab insultu pestis sere immunes visi sunt exper. V. , quia adeps in corporibus horum parcior, aut nullus, aut saltem quoad crasin vitia. tus, prostat. Hinc omnes, qui stomacho robusto, ct perspiratione illibata gaudent, haud inficiuntur, sed acria & summe quamuis activa emu- via mi asmatis introadmissa, per emunctoria patula, plerumque sine ullo incommodo, ultro exha ant Quo fortius itaque miasna susceptum quo maior ad illud recipiendum dispositio, & quo efficaeiores caussae occasionales exstiterint: eo vehementiorem , citiorem di periculosiorem insultum pestis seri, &ratio suadet, ct experientia plenissime confirmat; tum vice versa.
Verosimile est, quod mi asina pestilens, non unice rebus inscctis adhaereat; sed etiam plus minusiue dilutum, per atmosphaeram loci grauius vexati sese diffundat
Populus Moscuens ς, da existentia intasmatis neutiquam dubiosans, illud immutabile S aequaliter efficax per aerem vagari persuasum sibi habuit, ct hanc ob rationem, praecautiones quoad intimiorem rerum pestiferarum attactum, tanqualia superstuas repudiauit ' . Ut opinio haec,
Pestis, idiomate rusico, moro die pometrie, audit, quod mortalem acri cunilitiitionem densiat.
203쪽
tan 'as post se noxas trahens, animis hominum eximeretur, justu summi regiminis, S unanimi fere Medicorum consensu, Omni data occasione, tam viva voce, quam schedis publicatis, inculcabatur: effluuia contagiosa, se per atmosphaeram vix ac ne vix quidem expandere, sed redibus infectis unice inhaerere; quia si aer undique inquinatus esset, ins edi ionem non successivam, sed breui generalem sieri debere, quod tamen non ita euenit; e contra Medici & Chirurgi, qui pessiferos tam aegros
quam mortuos continuo in spieere tenebant i , fere omnes salui ct immunes, nedesque multae, etiam populosae, debitis cautelis adhibitis, a peste liberae permanebant. Vt ut speciosum, di ad plebona attentiorc mreddendam accomodatum, argumentum hoc primo intuitu appareat; multae tamen rationes pro contraria sententia militant. Notum est, acria salina & venena fortissima, in vehiculo conuenienti eousque attenuari do dilui poste, ut omnis fere acrimonia evanescat: huidni idein demiasmate pesti lenti praedicari potest, quod utcunque subtile, corporeum lamen, & in mensi vo suo appropriato scilicet aere, solubile erit. Certe aer elasticus, siccus re frigidus naiasma diluit, eseruat I tandem destruit cxper. VII. ; seclusus vero, vapidus & tepidiusculus, illud non
tantum diutissime retinet, sed etiam exaltat, & se in me essicax reddit exper. IV. . Nee credibile est, quod mi assia hoc, contra una ni me mde eo ideam, tam rudis substantiae sit, ut in auram vix transpiret, dum reliqua producta animalia, vapores suos immensum quantum volatili satos, longe lateque dispergant, uti exemplis Libethi, Moschi, S prae-
primis effuttiorum illorum, quorum ope canes sagaces & ferae, non tantum cadauera e longinquo, sed etiam vestigia subolent & discernunt, patet; ut exhalationes aquarum re aliarum rerum fermentantium & putres ensium, odoresque singulares multis morbis e g. variolis, dysenteriae, phlysi consummatae Sc. proprios, cum aere circumcirca sese propagante', nunc taceam. Subtilitatem vero, & por atmosphaeram exi ausionem eius latissimam, plurima phaenomena commoniant. In experi.
204쪽
experimentis cum adipe rancido institutis, vapo es copiosissimi valde penetrantes, sat notabiliter percipiebantur cfr. consect .l I); quod phae. nomenon etiam in pinguedinem a mi asinate corruptam quadrare, ex praecedentibus elucet. Obseruationes quoque numerosae edocuerunt, contagium pestis, variis rebus, a pestiferis nequaquam contrectatis, dammodo in vicinia eorum fuerint, sese insinuasse; vel si infectus cones avi, praeprimis fornicato, immoratus fuerit, & hoc postea per aliquod temporis spatium occlusum restauerit, pestem ipsam, facta eius apertione , ex contactu Tertim in eo contentarum extemplo su scitatam fui s.; imo res variae, in loco peste vexato, sine omni suspicione innoxie tractatae, & diu pdst, etiam in regionibus valde remotis explicatae, luem ipsissimam produxerunt cse. exper. IV.). Quae omnia nonne indigi tant, contagium ex aere in res hasce irreptasse, & utcunque tunc leui dense & iners, tandem mediante fermentatione intestina, exaltatum &essicax redditum fuister Et unde quae οἶ tot inopinali pestis insul us, ex terrore, metu, iracundia, Venere intempe tua, vaporibus calidis, venae sectionibus, purgantibus, erroribus diaetae grauioribus dic. ubi nec
minima indicia, contagii aliunde suscepti, expiscari datum fuit, ni si seminia eius, utcunque hucusque torpida, in aere praesto fuit Tent, vel in corporibus ipsis jam latitauerint; quod eodem redit, ct infectionem generalem sere, quamuis innoxiam, '& vix semper actu erumpentem, arguit. Assectiones insolitae ct copiosae, pestem concomitantes in cxper. XII, descriptae; symptomata insectionis leuioris in integris legionibus exper. XVII. per sudores evanescentia; color saeti ei pallidus, ct torpos fere generalis incolarum, praesertim cuin pestiferis conuersantium, quoad caetera quamuis sanorum ; uti quoque silentium aliorum morborum epidemicorum c exper. XI.) esare ni fallor commonstrant, caussam pestis, h. e. naiasma, quantumuis debile, in aere, tanquam pabulo vitae uniuersali, haerere, quae, dummodo oceationalis est cacior supervenerit, pestem ipsam producere valeat, ct seminia reliquorum nata Linatum,
205쪽
matum, in atmosphaera volitantium. acrimonia sua praepollente Oblundas. Essectus siccitatis, frigoris, ct ventorum tam borealis quJm euroaquilonis, nunquam tam salutares forent sex per. VII. , si mi asina ab aere vix ac ne vix quidem extraheretur; nee infectionis tunc finis, in tanta multitudine rerum insectar Im, sperandus esset. Quantum vero per alio & euentilatio rerum suspectarum conducat, vel exinde patet, quod intasma , in cistis vel aliis locis quorsum aer penetrare non potuit, arcte occlusis, diu, imo per plures annos activum permanserit. Defectus apparens auium S insectorum, uti quoque mortes avicularum in caveis detentarum exper. VIII. , etiam in aliis pessibus obseruatis, non nisi acrimoniam acrem inquinantem, illis aura puriore indigentibus intolerabilem, pro caussa agnoscere potest. Odor ille singularis, a nonnullis in momento infectionis perceptus obs. XV.), ct dolores illi
grauantes, quOS in regione cicatricum, tempore vigoris tuis, se haud interrupte persentire asseuerarunt, qui dud cura in aliis pestibus ex carbunculis vel bubonibus conualuerunt, quamuis nunc a peste immunes resta-.rent exper. XII , expansionem intasmatis per aera sat generalem inculcant. Concludi itaque posse autumauerim, atmosphaeram, miasmati solii & activo quo propiorem, eo magis effluuiis eius emcacioribus inquinatam esse; quo longius vero a locis infectis, eo debiliorem, &tandem inertem seri; vel ex semini is decompositis quasi, non tam pestem ipsam, quam alias febres ei analogas, praesertim petechiales in initio exper. II.) progigni. Cur vero aer pestiferus . non omnes indiscri ininatim insiciati in consectario praecedenti dictum fuit.
VIII. Quae in initio phstis occurrunt febres pete chiales cxper. II.);
in vigore, assectiones variae morbosae e X per. XII.)- ;
ct in fine febres malignae exper. X. ; quantum Vis aBb peste
206쪽
peste ipsa diuersae appareant ' eam tamen proxima cognatione attingere, ct a natasmate pestilenti, per atmosphaeram valde diluto, & quodammodo inerti re dito, produci videntUr.
Pestis cum nullo alio morbo tantam similitudinem habet, aecum febre pet echiali, adeo ut, nisi in peste lenta bubones ct carbunculis dessent, hanc ab illa, non facile distingue: eq. Imo contagii pete et alis, quando populariter grassatur, cita propagatio dc mortalitas seni naa, su picionem pestis subinde mouet. Durante bello Prustico, non semel eue-ia it, ut in pagis vel oppidis, pro Nos a conatis inii taribus designatis, ex oborta febris petechialis epidemia, non tantum milites, sed etiam incolae, apud quos cumulatim decumbebant, non secus, ac a vera peste, cladem insignem paterentur. Meia se Maii, anni MDCCLXXIII. Mosscuae, jussu Gubernatoris generalis, carcerem magnum Ostrog nominatum , visitaui, ubi mortes ex febre pet echiali numerosae, terrorem pestis rediturae incutientes, subito inualuerunt; remotis vero eius ca sis, breui omnia in meliorem statum permutabantur. Differt tamen sobrispe echialis vulgaris, ab illa quae pestem anteuertit, in hoc praesertim puncto, quod in hac posteriori, bubones jam ct carbunculi, saltem in quibusdam aegrotis prosiliant, quos in priori, utcunque perniciosa, nunquam obseruaui. Nam intumescentia parCtidum, G metastasses gangraenosae interdum prouenientes, hic in censum venire vix possinit, uti sub exper. XIV. jam monui. Nec contagii disseminatio in quo scimqtio indiscriminatim, vel ultra locum affectum fieri solet, sed sublatis caustis plerumque sat manifestis, aut penitus cessat, aut rarior omnio cus dit. Videtur itaque ni asmatis febrium petechiali uin vulgarium in dolos, pestilenti prope qu dem accedere; ast in lio e multo subtilius, acritas ct penetrantissimum, non fidum humores lymphaticos & oleos s. sed etiam
adipem ipsum, peculiari propensione insectari S labe sua inscere
207쪽
C oras ECTARIA. Aegritudines illae leuidenses, quae in vigore pellis tam vulgares surit, nCn vero luem semper prouocant, haud obscure arguunt: mi-asma pestilens, quamuis debilimum , caussam earum remotam est'. Nam alias vix tam frequenter comparent, ct omnibus rite pensitatis, euidenter apparet, eas ab acrimonia acida originem suam ducere. Ardo
res urinae; dolores rheumatici; sensationes dolorolao in antiquis sedibus apostematum & haemorrhoidum; pullulae lympha acri scatentes; excoriationes digitorum pedis; exanthemata purpuracea sine febre, & pollutiones nocturnae insolitae, quid aliud indigitant' quam acrimoniam humoribus inductam, quam natura hinc inde deponit, dum p erspi ratio jam vitiata cst, per vias succe claneas foras eliminare satagit. Furtiuaculi nucleis suis induratis, adipem jam ipsum, vim coagulantem mi a Lmatis, saltem localiter expertum fuisse, testantur. Acrimoniam vero hanc acidae, ct consequenter eiusdem, ac mi asina pestilens naturae esse, omni dubio caret; & ne in assertione hac probanda diffusus sim, praessent illimum, in affectionibus hisce, si quae curationem poscUnt, e. g.
ardores urinae, dolores rheumatici, eXanthemata dcc. vel ex absorbenatibus solis, vel cum rheo commixtis, aut alcatinis demum remediis leuamen, non simplici vice allatum, pro ulteriore demonstratione sussiciat. Notum est, pestem non semper ita plenstrie finiri, ut nee vecti gia post se relinquat; sed persaepe, quando cautelae rigorosissimae negliguntur, vel seriete obseruari non possunt, denuo recrudescere, vel saltem sporadice hine inde propullulare; aut denique sub aliorum morborum sat perniciosorum larua, energiam suain, quamuis jam multum obtusam, exerere. Eius sane soboles, febres illae acutissimae pestilen. tiales, re- et intermittentes & purpuraceae sunt, quae furore luis quamvis cestante, in loci antea infectis, subinde inualelcunt, ct in viciniam sese exsinuant esse. Hist. pest. & exper. X.). Quamuis critet iis patho. gnomonicis, bubonibus puta, carbunculis ct maculis uti lurimum ca-
208쪽
reant, ct sub diuersa a peste serie, cursus suos absoluant; nihilominus contagium euidens; symptomata plur naa consimilia; pernici s su nina, nisi eodem fere modo, ac pestis ipsa, tractentur, di tandem in pestem ipsam quandoque transitus, si caussae occasionales grauiores superuenerint, mi asma pestilens debilius, tanquam caussam suam remotam, indubie incul ant. Quamprimum pestis undique in vicinia exstincta, ct communio omnis cum locis iniectis, etiam ex longinquo praeclusa fuerit: tunc illico cessant, nec aliis temporibus epidemiae tales occurrunt. Videntur humores po ilIimum lymphatici & obosi, ab acrimonia uita malis enervata, inquinari, & illud, tunc dein tam pinguedi em adoriri, quando perspiratio a quacunque cauli a penitus suppressa suerit..Sic, in Congressu paeis Fockschaneas in eellario aulico, eellis vinariis fornicatis multum immorante, pestis ipsa cum signis suis characteristicis prorupit ; febres vero mali moris reli tuae, siue his grassabantur. IX. A miasmate vero emcaciori deducenda erunt phaenomen I,
quae in periodo insectionis exper. XVI. occurrunt, &eius in cute, vel proxime subiecta tunica adipola, una cum pingui exhalante depositionem; persis irationem turturbatam; ventriculi S intestinoruni actionem laesana ;lentorem humorum , ct relaxationem succestitiain totius contextus cellulosi manifesto indicant.
Quod in lasma, quamuis sortissimum & creberrime susceptum, non semper inficiat, sed quousque tonus primarum viarum praese: imventriculi, di integumentorum communium, illibatus perstat, innoxie exhalet, vel saltem per vias succedaneas e corpore eliminetur, jam supra exper. XVII. ct consect. VI. ostendi. Quamprimum vero, salutari huic
209쪽
hinc euacuationi rena orae factae fuerint, tunc ex hac retentione, sequelae, pro varia gradatione missinatis, aut caussarum occasionalium '), nunc grailiores, nunc leuiores, confestim insequuntur. Ex censu harum posteriorum sunt, quae in periodo insectionis, furtim quasi ii reptant, ct fallaei sua lenitate imponUnt. Dolores illi vagantes sex per. XVI.), ab acrimonia mi asmatis
caustica , neruos in contextu celluloso externo obuios arrodente in dubie
producti, tunc demum plenarie cessant, quando in parte quacunqne Cutis maculae, subinde sugillationes '') quasi ampliores, vel carbunculi oboriuntur, aut glandula quaedam in tunica cellulosa jam intumefacta fuerit ; nec amplius redeunt, quamuis infectus in consortio summe pestiferorum versetur. Videtur itaque, etiam quod nouum admittitur contagium, nunc jam liberius in conteX tu celluloso moueri, ct tanquam in partes minus resistentes, versus loca haec assecta, transferri ct cos igi. Depositionem vero hanc, non tam mi asina solum, utpote subtilissimum, sed praesert i in pingue ea halans cum es intimius coniunctum effice re posse, palam est cfr. consect. V.). Ariditas quoque macularum latiorum
exper. XVI.), ulcerumque in ipso exordio insectionis ob . III.) sia, tim inducta, oscula vasorum perspirantium, & praeprimis ductuum pingui serorum obstructa, euincit.
) Caussae hae Oeeasionales diuersae admodum esse possunt, e . g. errores in diaeta & reliquo regimine grauiores; conta ii vehementissimi iterata ad mi istis; affectus animi grauiores; dispositio ad mlasma recipiendum apta cie. ') In matrona illustri, ab applicatione eorticis Daphnis mereret Lin n. Garoia gall. 3, in brachio, altero die, non solum macia lae fuscae circum. circa, sed etiam in tunica albuginea oculi eiusdem lateris, ecchymosis nigerrima, eidem quam in peste vidi simillima, sed sine febre & aliis symptomatis oboriebantur. In alia sed magis repleta domina, erustaspha celota tanquam carbunculus humidus, ex eadem caussa, lo O in flammationis exspectatae, excitata fuit.
210쪽
Cous E ΤΛRIA. Perspirationis negotium , in periodo infe lionis turbatum esse. unico illo argumento, ct quidem ni fallor, sat ponderoso, probari potest, quod tota quanta morbosa facies 'illico in sanitatem integram permutetur, quam primum perspiratio per sudores restituatur. Pallor; habitus torosus quasi leucophlegmaticus, torpor & lassitudo corporis; adsona mam procliuitas ct sic porro, certe nihil aliud, quam a ceu mutationem humorum, per transpirationem excernendorum, eorum Ine inca
te di cellu osa stagnationein significant. Quod vero periodus insectionis tam inaequalis durationis sit, adeo ut in quibusdam per plures septimanas protrahatur, in reliquis vero gradatim, usque ad perpaucas sol ira inodo horas, pessis ipsius insultum anteuertat, alia omnino rstio vix reddi poteli, quam perspirationis nunc totalis, Dune succei I ua eo hibitio, & eius versius interiora diueis mode effecta propulsio. Sic, excitato spalmo cutis generali a terrore exper. XXVJ. ), aut ventriculo ex repletione nimia atono sacto hist. morb. VII. , pestis acutissima inopinato oborta fuit. A relaxatione cutis per vapores calidos , ct pi ae primis balnea, pessis acuta accersitur exper. IV. . Non itaque penitus suppressam, sed imminutam vel vitiose saltem procedentem perspii Vt onem, periodus infectionis, in longum protracta praesupponit. Potest quidem eXcretio haec tam necessaria, partialiter soluin impedita esse, Rin reliqua superficie corporis quomodocunque protrudi, e. g. quando jam sugillationes & intumescentiae glandularum adsunt; aut materia pe spirabilis vitiose & imperfecte, per sudores pedum, urinas acres ct alias vias succedaneas euacuari. Vnguen cutis in hoc statu praeternaturaliter auctum, quod non nisi pinguis exhalantis, in poris cuisneis accumulati, ct in magma viscidum fatiscentis productum esse potest, excretionis hujus summe necessariae vices quodam nando explet, ct in pectis acutae primordio copiosissimum esse solet, uti tu me ipso ct aliis toties observavi. Pocillator cosseae aulicus, qui nobis Moscuae in Palatio Imperiali diuertentibus, mane quodam potum hune porrigebat, sanum se omni