장음표시 사용
121쪽
scilicet hora, prandio primum, deinde somno in
ptimam recreabantur: octaua autem conserebant se
ad palaestram, & lauacra: Sufficit in nonam nitidis octava palaestris, inquit eodem grammate, & a alibi, Nunciat octauam Phariae ma turba iuuencae, Et pilata redit, iamq; subitq; cohors, Temperat haec thermas,& iterum ι alibi, Oetauam poteris seruare, lavabimur una, scis,quam sint Stephani balnea iuncta mihi. qui serius ibant, magno tum sui, tum amicorum, & ministrorum incommodo; quod praeter consuetudinem esset, hoc faciebant: itaque non est mirari Martialem,de Fabiano conqueri, quod hora decima, vel serius in thermas illum sequi deberet. . 'Lassus, ut in thermas decima, vel serius, hora te sequar Agrippae, cuna lauer i ple Titi. Sc d ad rem. Catullus etiam ad Gellium, Mane domo cum cxis, &cum te octava quiete, Et mollis longo suscitat hora die; significauit, tum mane post somnu nocturnum, tum a meridie post quietem, & somnum meridi num, candidis, ob impudicam utroq; quietis tempore consuetudinem labris videri: est autem neces-larium existimare, &intelligere, ante somnum meridianum senapsisse cibum, prandium scilicet, ut an te dixi,& Plinij maxime exemplo confirmaui hora sexta: vel septima, ut Antiochuin & Telephum dixit c Galenus prandere hora septima. s Ex dictis autem de horarertia,par est existimare, illam tentaculo dicatam fuisse. Merendam Festus testatus est,pro prandio ab antiquis dictam, quod scilicet medio die caperetur: quasi iam eius tempestate non amplius meridie, id scrius locum haberet: itaque:Nonius cibum dixit, qui post meridiem datur. scilicet, ipso meridie, hora sexta, ut dixi, prandium capiebatur. ii Athenaeus quoque significauit, inter
122쪽
De Sanitate Tuenda. Lib. I. 37
prandium, & cenam cibum solitum sumi, vocatum a quibusdam, ut ait: ex quo fortasse in lexico vetusto gra colatino αριτον versii est morenda : etsi minus recte Athenaeus videtur accepissem διελιήσας apud Homerum, ut ante dictum est. mesationi nocteiri nonnulli tribuunt, cςna tamen
prius assumpta: sertasse quoniam Suetonius de Vitellio inquit, epulas trifariam semper, interitu quadrifariam dispartiebar, intcntacula, prandia,caenas,& comesationes: cum enim, ut hic ponitur, caenam comesatio sequatur, in noctem incidat necessarium est. De Domitiano etiam inquit,conuiuabatur fi quenter, sed non vltra solis occasum, nec ut postea comesaretur: ct si alias Brtasse pro quocumq; intempestiuo, S mininie Lbrio conuiuio accipi potuit comesatio, cuius origo nominis, Varronis a testimonio, Grccum cst nomen κωμορ, lasciuiam praesertim, di procacitatem significans, cui nocte potissimum locus datur, ut Comus, pro Deo a veteribus Grscis habitus, in nocte cum facibus, & lampadibus pingc-batur,comitante lasciuorum iuuenum caterva cymbalis,crotalis, tibijs pulsantiunti clamore, & reboatu cuncta obstrepentium. Sed haec, ad intelligendum mores,& ritus Romanorum, Q rtalla sunt,quam res ipsa postulat, pauciora; obiter enim in hunc sermonem incidimus; ad id vero ostendendum, quod volebam, sonasse plus satis: videor enim latis superq; fecisse, ad ostendendum, antiquorum vivendi rati nem quod ad refectionum numerum attinet a n stra diuersam non fuisse,& maiorem hominum partem saepius die, natura veluti duce, cibum sumere consueuisse: quae res; si modus adsit, adeo ut natura, dc ratio quata conspirent; lalubrior est, quam semel tantum conuiuari,qnemadmodiim initio dixi, Hi K pocrat a
Coinefationis tempulla a li. 6. de linoua latab lib. I. de studioloru Li . ta.
123쪽
pocrate,& Celse auctoribus:quibus consentiunt recentiores pleriq; , maximc vero Marsilius Ficinus,
a lib. s.devictu &-Alexander Petronius.
Cur salubrim spe, quam semel die comedere. CV, XV.
CViv s rei ratio explicanda iam est: etenim verum est, eum, qui cibu saepius capit modo non amplius,quam natura serat pulchiorem, robustio- rem,& seipso vegetiorem fieri, quam si semel latum accipercimoc vero idcirco euenit,quod genus hominum similitudinem cum eo plantarum genere habet, cuius radices summas tantum occupant telluris partes: a quibus magna vi sol perpetuo humorem exhaurit: quamobrem assiduis quide, sed moderatis imbribus indigent: assiduis, ut quod frequenti solis percussu subripitur,crebro pariter pluuiarum accessu compensetur: moderatis, quia humor nimius exseguum plantarum calorem facile extinguit, & illas, neque erigi, neque sinit aura persari: modico autem proceriores evadunt, flores, atque fructus tempestiue producunt: quod si pluuiae non sint,irrigandi neces-laria cura succedit. Est igitur homini, sicuti animantium multis generibus, pro summa, & superficiaria illa tellure ut ita dicam stomachus: qui in animali recens edito perquam exiguus est, & caloris plurimum habet nam quae crescunt corpora, eum plurimum habent, ut Hippocrates monuit quamobrem frequenti eget resectione: nam exiguum,quod capit, vi caloris ingenti confestim exhauritutine igitur corpus, si cibus desit, absumatur uti plantas humore deficiente arescere manifistum est fitquentior escin prae
124쪽
De Sanitate Tuenda. Lib. I. 3 8
praesidio est: ubi vero corpus iustum incrementum
consecutuna iam est, in aetate florente,cum adhuc viget calor tam crebra quidem refectio necessiaria non est; quia licet adhuc multum alimetum requiratur, tamen capere stomachus iam auctus una, vel altera esca tuitum potest, quantum, cum paruuSCrat, pluribus ; in senio vero pauciore quoque opus est alimento ideo enim Hippocrates paucioribus egere senes semitibus scripsit: quia iam calor innatus paucissimus est hic tamen non ossicitur, quin omni aetati salubrius sit saepe, quam semel die,comedere: nam in omnibus illud probandum magis est quod magis
secundum naturam est, cibum vero saepe assumere, magis secundum naturam est, quoniam iam inde abortu primo ad hoc nos inuitat natura, & necessario sic assuefacit, ut non facile sit ab hac consuetudine absque periculo discedere: quo spectant ea, quae dicebantur, cum initio secundae contra continentiam
rationi occurrebam: itaque senes quoque diutius seruabuntur, si saepe, quam si semel comuerint, modo
Propterea nec omnino probandi sunt a Arabes, ut statuerunt,ter biduo comedendum csse, ut altero te bis, altero semel cibus sumatur: nam, ut mensura, quae cuiq; congrua sit; seruanda semperest, ita statuendum est, crebram resectionem salubriorem esse. Nec me mouet,quod aiunt, horis octodecim tertiam concoctionem compleri :.δe salutare esse, illa perfecta,cibum sumi. nam spacium;primo, octodecim horarum arbitrio eorum definitu est:deinde tertia concoctio non est expectanda, ut cibus accipiatur, sed fames, quae primam concoctionem sequi solet: tum cibos magis, quam tempus, meriti cxpedita postremo, nec primam concoctionein expectandam esse , Κ a Vi
125쪽
ut tuto cibus sumatur, etenim nec semper, nec plerumq; noxius est cibus, qui, priori nondum concocto, sumitur, quod illa ostcndunt, quae, de ciborum ordine disserentes alio loco digessimus. Sed illorum commoda, qui saepe, & modice semper comedunt, &simul incommoda illorum, qui raro quidem, edi temperantor expicntur, superius exposita sunt.
Iam de illis aliquid dicam, qui raro, & parum, deq; illis, qui saepe, & multum accipiunt. qui saepe,
& multum priscis temporibus comedebant, fuere potissimum Athletae: de quibus is Hippocrates; qui V Nit, quo tempore gymnasia, & ars gymnastica vigebat, illa nobis reliquit, Habitus gymnasticorum, qui ad summum deuenere, pericusosi, si in extremo constiterint Plato athletas somnolentos,& habiti esse ad sanitatem dubio, testatus est. Aristoteles e dixit, saepe numero Athletis formas corrumpi,&diss-iniles cuadere: quin S. corporum incrementa intercipi, argumento, quod illorum, qui Olympia vicerunt, vix duo vel tres reperti sunt, qui ijdem adolescentes, & viri sint victoriam consecuti. Galenus dathletas, qui iam ab eo studio recederent, plerosq; dixit breui perijsse, & qui senes euadebant, miserrimam Liacctutem duxisse, lippos, dentulos, & vacillantibus mcmbris: ex ijs vcro, qui se exercebant aliquos e repente obmutuisse, aliquoS sensum, atque motum amisisse, & omnino attonitos euasisse, alia
guinem aut vomuisse, aut:cXpuisse: reliquos vero, ut athletae non erant, & saepe, ac plurimum com ebant, vitae breuioris extitisse, morbis obnoxios fuisse, & ex iis multos repente suffocatos occidisse, facile credimus experimentis nostri seculi commonefacti: neque enim opus habemus exemplis Vet
126쪽
rum heluonum, ut fiat nobis huius rei fides. Sed a Celsi auctoritatem non praetermittam dicentis ea corpora, quae more athletaru repleta sunt, celerrime & senescere,& aegrotare: cumq; de edacibus haec dicantur, ne sibi persuadeat quisquam, bibaces fore immunes. Qui bibaccs, & edaces simul sint, non adeo multos reperies, immo scriptum est ab Hippocrate, b hoc fieri non posse, ου γάρ οιο τε
posse, intelligimus, quod rarissime fit, ut alibi e notabamus: nam instar monstri est quod de Milone Crotoniata,& Maximino Romanorum imperatore proditum est, de quibus antea quoque diximus: &Liuius, Papyrium Cursorem cini, viniq; capacissimum narrauit, quod res esset, propter raritatem, memorabilis. tamen si qui utroq; delinquunt, graui ribus malis obnoxij fiunt: nam qui altero latum peccant, hi quoque periclitantur, nec bibaces securiores edacibus credendi sunt: nam etsi vinum facile venas subit, & inde prompte ad urinae vias desertur; quo remedio potores immodicae potationi solent suis cere, Ut vomitu edaces voracitati quamuis vomitus magis, quam mictus in nostra sit potestate, & idci co ebrietas dissicilius vitari possit, quam cruditas exedacitate) quapropter notatum est ab d Aristotele, Oleum aduersus ebrietatem conferre idcirco, quod habet facultatem prouocandi urinam,etenim τιουρητικου licet igitur vinum mingatur facile, contra vero cibus, quo copiosior est, eo diutius in corpore moretur ; atque ideo laedi minus bibaces a Vino, quam edaccs a cibis facile aliquis crederet; tamen non leuiora sunt bibentium incommoda,quam comedentium, nisi etiam grauiora sint: etenim gramulus is peccat, qui corpori simul, & animo iniuriam insert;
a lib. I. I. Bibaces.b lib. de aere,I cis,& aquis. e lib. 3. c. L. va riarum obsau rionum. D. lib.9.dee. Ia
127쪽
infert; quod vinum facit immodice sumptum; quam qui soli corpori nocet: a potu autem nimio animum laedi, ex delirio constat, in quod per ebrietatem i
curritur: corpori iniuriam fieri a vinolentia, notissi- a 3.probi. I. s.& mum etiam est: Aristoteles testatus est,ebrios fieri ' tremulos,balbutientes,laterum doloribus, caeteris';
huiusmodi morbis citissime capi:quod si casus etiam repentinos, & subitas mortes inspicias, non minus inter potores eas reperies, quam inter edaces occuserant:nam si Valentinianum,& Iovinianum cibo niamio exanimatos legisti, inuenies etiam reges, qui a vini potu vel repente exspirarunt, ut de Andebunto Anglo scriptum est: vel letali morbo correpti,paullo post obiere, quod de Alexandro Macedone aliqui tradiderunt. Domitium Afrum clarum oratorem, b c ronicis. cibo nimio coenante obi; ste, legis apud b Eusebium:& Arcesilam, philosophum nobilem, mero nimio infuso ebrium vitam profudisse, Diogenes scripsit in
eius vita: confirmat noc Alexander auctor problematum libro primo, ubi quςrit, multi cur ebris mortui sint: non enim quaerendum fuit, cur moriantur, nisi pro comperto habuisset, multos ea de causa pe-e Symposio. ri)sse. Socrates autem apud Xenophontem.dicebat, nimio potu corpora nobis, & animas perturbari,atuue adeo respirationem quoque impediri, ut ne sermonem quidem edere valeamus. Nec cibo vinum ideo praeservi debet, quod cel rius nutriat, quam cibus: nam cibus nutrit magis: nam ad nutriendum, non requirit solum natura, Vt fames eximatur; quod vinum etiam facit, ut Hippo-d 1.aph. 11. crates dobseruauit,&scripsit; sed ut eiusmodi re erimatur,quae possit diu animal sustinere, ad caetera munera, quae necessario sunt obeunda: maxime vero ad
generandum: cuiua rei potio idonea non est, sed c,
128쪽
De Sanitate Τuenda. Lib. I. Ao
bus, qui idcirco etiam magis est necessarius, quam potus: itaque & robustiores homines eri videmus Libo multo, quam potu multo, sic athletas cibi potius studiosos, quam potus nouimus, quamobrem dicta est αναγκοφαγἰα a cibo, non autem αναγκοποσία
a potione: audaciores vinum cssiciet quidem ; nam insaniam inducit; ut dixi, & audacia pro insaniae soribus stare videtur; audacem Aristoteles a dicebat
eum, qui in periculis nimium stibi fidit, quod si quis
pericula etiam ignoret, omnemq; formidinem adeo deposuerit, ut nec terraemotus timeat, nec procellas, hunc insanum appellat; audaciores, inquam vinumessicit, sed ad labores,& ad serendos impetuS, minuS, quam cibus, idoneos reddit: & quamquam dictum est, sine Cerere, & Baccho friget Venus, scire tamen licet, eam calore in ijs minus, qui Baccho multo, quam multa Cerere gaudent: propterea vinolenti iure ab Aristotele , inepti ad Venerem dicuntur, semineq; esse in faecundo, quod & Plutarchus c repetit: sed & ex Aristotele ratio alia sumi potest, semen necelsario a cibo proficisci, an σπερμα ta Foetirue: quod est valde probabile: nam crasta est seminis substa tia, & ideo ex crassiori corpore copiosiorem eam, &crassiorem, atque ideo Decundiorem prouenire, rationi consentaneum est: & licet Aristoteles usus sit nomine Focpue; quod proprie non significat cibum, via potu distinguitur, sed communiter, & uniuerse pro alimento vinum vero est quoddam alimetum accipitur; tamen scire est, in problemate e altero; ubi similiter quaeritur, cur ebrij ad venerem idonei non sunt; in eodem sensu σιτια legi, quae voX proprie cibos significat, ut a potu,& vino disiunguntur: a cibis autem, semen similiter dicit venire, ta τουτων, itaque altero problemate το pro cibo priuatim
tus, magis necessarius a Cibus robusti res, vinum audaciores efficit. a lib. 3.demoriis bus ad Nicom ehum. b sin. 3. pro. 4.r ν Sc 3 I. e Sympos. 3.prob. F.
129쪽
tim nempe genus pro parte videtur acceptum Nec his repugnat S. Paulus a inqti kns, nolite inebriari vino, in quo est luxuria: quoniam non minus cauendas monuit b comestitioncs: S animaduertendum est, lasciuiam ab hilaritate facillini e prouocari, vinum autem excitare hilaritalcm promptius, quam cibum, itaque videri obuium magis, ac promptum ex vini potu luxuriae peccatum, quam ex cibo. Sed non ideo fieri, ut veneri vinum aptiores homines reddat: sed contra accidcro, nam ut celeriter ex vino libido nascitur, ita celeritcr emoritur: & procedente ebrietate omnino venus extinguitur: nec id solum de summa, & vehementi cbrietate intelligendum est, cum iam corpus di lutum consistcre non amplius potest; etenim nemo negabit, tum Venerem penitus elanguisse, ac solutam esse: sed gradum c bri tatis intelligimus, cum ebrius etiam consistit,& Venere uti potest, nisi vis cius vino fracta esset . nec S. Paulus ait, inebrietate luxuriam esse, sed in vino speciatim: dum enim accingit se potor ad ebrietatem, primo hilaritatem percipit, quae lasciuiam, & Veneris desiderium concitet: quamobrem cum Vitada per se ebrietas est, nam turpi mina est,& hominem dedecorat; quod silentio Apostolus praetermisit; tum vitanda est, quia luxuriae obnoxij essiciuntur potores , dum ne eo prouehantur bibendo, ut dis luti procumbant,& obdormiscere cogantur. Quae igitur ex vino est, libido, celerrime frangiatur. at ex cibo firmior est, diutius consistit, &semea faecundius essicitur. cum igitur debilius ex vino nu-etrimentum nobis adueniat, necessarium est, ut vin lenti corpore infirmiore sint.&ob id etiam morbis obnoxii magis: nam illud Celsi e verum est, omni- .
bus morbis infirmitatem seu imbecillitatem maxime
130쪽
De Sanitate Tuenda. Lib. I. ΑΙ
me obnoxiam esse: & est notatum, ac litteris a traditum, vinolentos se ncctutem accelerare, intem stiua caluitio detormari, canos ante tempuS producere: imbccilliorcs autem, si qua re peccent, grauius laedi, quam robustiorcs, colligimus ex Hippocrate, qui tenuem victum paullo pleniore, dixit, esse riculosiorem, quia natura, ut Galenus interpretatus est, victu tenui debilior redditur. verum est, vinum
facilius seras elabi: nec male scriptum a Celso b putandum, si qua intemperata tia su best, tutiorem esse in potione, quam in esca: nam stomachus illorum, de quibus loquitur, imbecillis facilius ab immodica vini expletione, qua cibi, se expediet; debilius enim alimentum robustiore melius, & facilius conficitur; si vero huiusmodi sit in potione inteperantia, aqua
facile se expedire non possit, eam non leuiora excipient damna, quam a cibo nimio proficisci consueuerint: illorum igitur, qui multum, ac saepe tum comedunt, tum bibunt, damnanda est vitae ratio, eaque morborum periculis maxime subdita existimari debet.
SEo neque laudare, neque imitari, alios dcb
mus, qui tenue, & cxiguum alimentum, & raro accipiunt: quicquid enim extra mediocritatem est,& ad extremum alterum vergit, vel in eo consistit, periculosum est: quia summa damnatur salictas,eX-pletioq; : idcirco Hippocrates clam me tenuem,& ς maxime exquisitam vivendi rationem, non in aegris