장음표시 사용
161쪽
' praeseisim ratione, quod concoqui primum in stoma cho deinde ferri in venas debet, per quas postea dc- llatum, ad corporis partes alendas, ibi demum partibus ipsis affigitur,& simile redditur: sed ita haec sut ut sit gula nihilominus aeque int diu; at lue se fieri possint; nam', si naturae vires res ἀόtis: intesti iges, nullo unquam tempost illas ociari: quo chiri . tempore cibus in ventriculo c6ncoquitur, eodet 'in 'visceribus in venis,& in singulis partibus,& trahendi, & affigendi, & similia erficiendi, & excrementa
quoque rei sciendi facultas exercetur: nec deest vi quam his facultatibus materia: nam quando etialia cibus, vel cruduo, in stomacho continetur, tutic nae, sanguine sculper distentae, materiam praebent, in qua vires naturae simul omnes perpetuo possunt Occupari. Esse veto animal ia, quae deterius hyeme conco- . quant, sententiam hoc nostram minime conuelli , . nisi haec animalia homines sint, vel, sit sint, nisi vel Omnes; vel plurimi, non autem pauciores sint: natura enim vel in otii nil, tys, v ct in pluribus cst: immis Ad quλrtum ar- solum scire oportet, esse vel brutas animanteis,gμ-φμ μ η' hdmines aliquot, qui nactius aestatec e Manx,
sed insuper neccsse est intelligere, ab eri uri aestis uo tempore in vigilia milius, quam in s mitis idc ni iefficiant fieri enim potest, ut ob caloris in faruiliatem aliqui dissiculter hyemem ferant nam aucto- rcim cundem habcinus Hippocratcm, senes aestate, & quadam aut unius sane' melius vale liii tamen uberius iii coenoe. O .ana in prandio nutriendi sint ut
i de simibus iplis blate dim i qui cum in aestu quoque malo doncoquant, hisi diffinia iit, hyeme bene eoh- cmircnt, si foco, dc vcstibus in inriam fri oris eua
Ad tertiam ar. gumentum. .aph. I s.
162쪽
r e sanitate Tuenda. Lib. I. 3 7
quis, uti ante nobis licuit, noctem hyemi compara- .re, ut haberemus, nocte uberius edendum ; ut hy me,docente Hippocrate, fit; ita licere alijs, aestatem diei similem faccre,& ideo asserendum,eos,qui aestate melius concoquunt, interdiu quoque semper me- ilius concoquere,quam nocte; hoc, inquam, non obii - iciat, quoniam, hyeme quoque cςna itatuimus vi, riorem prandio sumendam, quod somnus excipere cςnam solet: quod si, praeter naturam, atque communem consuetudinem vigilare noctu,ncccsse sit, interdiu vero post cibum somno capicndo tempus suin petat, tunc die ante somnum largius comedendum, quam vespere, cum vigila dum est,omnino dixerim. Quod vero attinet ad laborem, idem, quod Hip- Ad quIntum arpocrates, sentio, non conuenire sine noxa laborem,& famem. Sed non sequitur, in medijs laboribus plus edcndum csse, quam illis constetis, quietis, ac lamnitempor adueniente: nam de labore mediocri Galenus a se nobis exemplum praebuit: cum enim ob visitationes, vel ciuilia negocia prandendu erat, Elo pane, sine obsonio, & sine vino, vcscebatur: ut intelligamus, necessario copiosiorem cςnam illum mansisse: quod de se dubio procul dixit, ut se exhiberet alijs imitandum, qui idem quidem seruabant,
sed obsonio penitus, ac potu carere recusabant: d cebatq; exercitationem esse noxiam post cibum: idcirco salutare esse, leue prandium. de vehementi labore ita quidam senserunt, ut crediderint, necessario uberius prandium in vehementi labore exhibedum: quod tamen ei contrarium est,quod ante de athletis dixi, quos Galenus testatus est, in cςna validiore alimento famem eximere consueuisse, & ubi, libro priamo de facultatibus alimentorum, illos; qui toto die laboribus,& priuatis operibus conficiuntur; idcirco D dam-
163쪽
damnat, quod inanitio; quae Iabores necessarid si,quitur; emcit, ut e ventre in carnes succus non semiaco ctus modo, sed nonnunquam etiam omnino au-dus, & incoctus rapiatur; illic, inquam, asserit quidem, id genus hominum & ante,& post cibum illum& crassi succi,& concoctu dissicilem; quem Galenus
memorat; laborasse; non tamen assierit, liberalius prandium sumpsisse, quam nam: immo, cum ad concoquendum alimentum profundos Amnos assim mei prodesse plurimum; verisimile est, Galenum existimasse, csnam liberaliorem ab illis sumi solitam de qua re ut aliquid apertius diceret, locus ille non requirebat: certe constat, is ijs a Galeno is tum non esse, ut illorum vivendi rationem aliquis imit tur: neque commodum est,ut operarij sese in prandio cibis expleant, quoniam inde experientur lab rem grauiorem esse, & plus discriminis habere: s . tius autem est,illos cibo modico vires saepe reficere, postea largius cetnare,& demum quieti, ac somno se
A4 6. MD Neque Antiochi, & Telephi exempla seuent a
uersariorum opinioni: non enim narrata sunt a G2- leno, ut lectores monerentur, senes illos vitam ivia russe prorsus innocentem,& ut ita dicam omni carentem crimine,sed ut tanti intelligerent,commodum esse ad vitae prosperitatem, senes ter. die cibuna. capere: utrum vero plus,aut minus in na,quam in
prandio sumpserint, nihil consert ad eam rationem, quam Galenus examinari qui ut videtur ne cogia tauit quidem hoc eo loci a se suisse explicandum ratiqui vero tamenixe huic opinioni adhipserunt, ut multis conati sint probare, lenes illos uberius alia mentum in cwa, quam in prandeo aecepisse, quod tamen mea opinione assecuti non sunt: nam G
164쪽
De sanitate Tuenda. Lib. I. 3 8
leni verba mihi diligenter cogitanti, hoc tantum docere, visa sunt: senes illos ter die,&, licet non eadem semper mensiira, semper tamen moderate comedi se, & ideo diutissime vixisse: in eoque uniuersa Ga-Ieni oratio versatur, ut doceat, Itilius esse ter die cibum exiguum offerre quapropter exempla haec idonea sunt, ad confirmandana sententiam, quam ante exposui, nempe otilius esse saepius die, ac modice, quam raro,& multum comedere: no autem ad probandum,cςna prandium, aut prandio cetnam Et ratiorem sumendam. Nec me mouet Salernitanorum auctoritas, quia Ad .am. non comparabant cςnam prandio, nec dixere, minus in ciςna,quam in prandio sumendum, sed intem: per antlapi dumtaxat fugiendam Dion uerunt: dixerunt enim, magnam cςnam stom i ho molestam esse; at quis neget, magnum prandium stomacho molestum futurum ξ magna cςna est dubia AEna, te qua
Horatius, a vides, ut pallidus omnis c na desurgat a li. 1.ser. at. x.
dubia ξ quam nos quoque damnamus, non tamen inde sequitur, prandium debere libaalius esse,dix re enim ijdem, coenato parum, at non diXere, mul- - . 'tum prandeto. Aristotelem vero cςnam, docuisse, debere parciorem sumi, quam prandium; miror,alia quem credidisse: nam illius verba haec sunt, hac de re , quidam Graece enim est, τινερ, cui GaZa vertit,pleriq; , non fideliter: fidelius enim vetus interpres diaxit, quidam prandere large,c nare parce praecipiut: - . quae verba docent, non ipsiuia Aristotelem, sed alios quosdam hoc docuisse: qui tamen non simpliciter hoc docebant, sed ut salubrior esset venus nocturna:
nos hic quaerimus, quid simpliciter, & pleri'; sal brius existat. Erit igitur huius disputationis sumina, generatim & uniuerse utilius esse saepe & modice P a sem-
165쪽
semper comederer quod si necesse sit, ut rina prandium, vel hoc illam superet, tutiorem incontinetiam si incontinentia dicenda erit incqna,quam in prandio futuram:hactenus de sanis.
E aegris vero, etsi multa ab aliis dicuntur, mihi tamen videtur opus esse paucioribus: nam si dea 'fibribus sermo fit, ab Hippocrate a moniti sumus,' nori Solis cuisum obseruandum, sed febrium a cessiones, vel inuasiones notandas, in ijs enim op tet abstinere: in alijs similiter morbis; si periodum aliquam habeant,& alias magis, aut minus aegrum male afficiant;tum leuior morbus est,riinc cibo tempus idoncum em si febris aliqua, vel aliud sit morbi genus,quod periodis careat,& eodem tenore semper languentem totqueat; in hoc seruanda est norma s lubrior, ut moderate semper nutriatur; quod si secus consueuerit, tunc consuetudo tutius seruatur, quam bl b 3 ad meliorem rationem transseratur. Quod ait bolsus in sebribus, quae accessionibus carent, se ad. mediam noctem decurrere, probabile quidem est, sed cumulate non satisfacit, quia consuetudinis r tioneno silentio praetermisit; monet autem idem Hipa lib- -M victu maleg, e eerpendendam vim esse, atque modum 'ς μ' η' .aegritudinis in quibusq; , neque non hominis nat ram,de aegroti in vivendi ratione constetudinem. - Sed duma in hac re quςda sunt penitus non omiselenda; δε errores etiam aliqui non uant omnino dissi-
nudandi. obiicitur a quibusdam, nunquam debere nam prandis uberiorem in morbis lanii:quoni*M
166쪽
De sanitate Tuendia. Iab. I. 19
innatus tunc calor morbi materiami aggredi ur ad vina concoquendum,a quo munere non est cibo reuocandus. Sed his ante respondi, cum admonui lalse existimari, alio tepore cibos, alio midcis hinarures coss- D ii coqui. dices sertasse, non idcirco reuocari etalorent quia materiam morbi penitus deserat, sedampediri, quia non potest utrumq; simul aeques liciter, atque alterum tantum superare, quod conceditur: sed non sequitur. interdiu magis edendum, quasi tunc natψ-rra non sit de materia morbi concoqucda, laticia, pt non a que ac noctua nam omni tempore in cibis, &-humoribus promiscue ut ante didium est exerce- 'turr alioqui sunt viros cibo semper sustentandae, atque Erilli serae aequo animo Wκγrtet, si materiae ' imorbi aliqua quideliat accesso, sed exigua .cumq; i ,
potiorena a limere semper virium,Cuam morbi r - Galeo. lib. s. tionem medicus debeat; erit etiam in minus noli tu,
vespere largius nutriri, quo fuerit aegri si ita conti- , gerit) consuetudini consentaneum. D. I . lDubium insuperest de capitis praesertim affuisti Dubium secum hibus': quia, nise dicunt capita magis impleri v4- ' poribus quod quia noxium est,idcirco parcius; quo pauciores oriantur vapores,csnandum csse, existi- .mant: at hoc, ut minime nego,sic euenire, ita magni non interesse profiteor, ii tanacia modus adsuerit: debet enim aut exortu vaporum , aut alia quacumq; rati ne,somnus per cibum conciliari, qua de re ante dixi. itaque sit cςna uberim prandio, sed absque intemperantia,& pro morbi ratione,nec repugnet consuetudo, in eo leuius periculum est, qua si contraria ratione somnum impedias, & cruditates adaugeas: quamobre & capitis mala augeri necessariu est, vigi. Ita enim, auctore Hippocrate, b morbum. maturari h lib.1.devicta
non sinit, & cibos potusq; cococtioni rebelles efficit.
167쪽
Dirbium teritu. Postrema occurrit dubitatio. de xpilepticis, nami in eorum curacione Galenus, & Avicenna gya a Galen .ineon- tia dixisse reperiuntur: alter a enim velis pcr Leuis simius Salimentum in cςna, altvr b vero ni-d Auserena lib. bet imbecillius: quo loco iure Matthaeus Cunius imios reprehendit, qui ea ratione concordiam auctorum struebant, ut alterum dicerent de curatione, al-
terum de cautione verba facere; nam utriviq; -- ' monem te enti m passim occurrui, quae hau em ab Him; institutam doceant:iure quoque ab eis illi arguuntur, qui rinam ct nam, cur filiae distinctas apud arammaticos animaduerti aenti Galenum de cςna locutum antiquo morsi jJM unus quod postea prandium vocatum est: asi si lenii , ut Romanus,cum Catone et Fabiol princivi se fecisset: non autem, ut Gratus, Antonini tempo- ribus; cuni multis iam laculis vehinna exoleuiset ;- vocabulum tam Romanis ea tem state, propter vetustatem, peregrinum, quam Graeci ignotum, rimatus esset, ut i estus: quod de Galepo dici non potest: quem etiam constat in ipse consilio de pueroi o mitiali laborante, dixisse Giar αντον de matutinis -opulis & δειπνον de vespertini A ut Hippocratem , . Aristotelem,&reliquos post Homerum Graecos au-- res ficisse, superius abunde exposui. v ivero credu,quod alij commenti sunt,aucto rem alterum aestiui tantum, alterym hiberni iratio--nem imporis habuisseὰ nimis alienuna,& absenum ι est, cordatos viros in praeceptis comunibus aliquid, quod duntaxat partem ali xiam respiciat, sine ulla admonitione, miscere: immo illud dixisse, ac prosini sis esse, quod intelligi non potuisset, nisi qui contra- diceret, inuentus ectet nam Galenus, cum in cςηa
, plus ab aegro sumendum dicit, iis upitur verbis, quae
168쪽
non huic magis tempori, quam illiaccommodatur pquapropter cognosci non potuisset, Galenum de s lac a, quae interdiu aestate sumitur, locutum esse , nisi Auicenna in contrariam sententiam discessistit paritem, Avicennam decςna,quae hyemenoebia cipitur misse in ligendi l, ignorassem us, si seria
Galieni liber quo contrarium probatur temporis i hiria, non extaret: etenim Avicennae vel ba non mi nus, quam Galeni, promistub de omni tempore dicta videntur. Ad haec, ij qui vespemae mentionem hoc locoreserunt.debui ni animaducrtere, cςnam apud Romanos saepius,etiam hyeme, diurnam sitis se, ut ante monui, raro nocturnam ; itaque deceptos intelligimus,qui secundam, tertiam & quartam ho Iam noctis csnae tributam putarui: faeta est quident aliquandu csnarum antelucanarum mentio;viri Cicerone aduersus Catilinam, sed tamquam mi absur dae,& a communi usu abhorrentis. Sed neque Mat- Lib. de pran Sthaeus Curtius harum rerum se peritiorem ostendit. M H ix tono qui horam nonam dixit esse nostram decima moeta-uam, & decimamquartam esse nostram vigesimam tertiam: quam interpretationem sine reprinensione praeterire non possum: nesciuit egregius vir, horas alias esse dictas aequinoctialeis, alias inaequales: &has hyeme breuiores interdiu,noctu vero longiores aequinoctialibus fuisse: aestate autem contra,die longiores, nocte vero breuiores. Romanosq; olim ina qualibus uses cum nostra aetate Roma & Italia tota aequinoctialibus utatur: quamobrem necesse est,n nam inaequalem Solstitio incurrere in vigesimam aequinoctialem, addito quadrante, plus min ve lBruma vero in vigesimamsecundam aequinoctiale,
sed quadrante fere minus: aequinoctijs autem in vi- sesimam primam adamussim. Ignorasse m ue
169쪽
Cursiis videtur, nullana a Romanis horam quar tamdecimam numeratam cse, qui horas diei ducis decim, & totidem nocti, quocumqι anni tempore tribuebant: quamobrem ne esse fuit, illas esse inaequaleis, ut dictum est. ln hac igitur contiouasa reliquum est opinari, vel Galenis litentiam Aulaeon non placuisth, vel librarii alicuius culpa Auicennae lectioneni deprauatam cita. quod Curtius notauitλ&ob id ex Galeni perspicuans UIxca,quam L ntina orationeinstiganda mede . l . , a Cum autem statuimus ςnam uberiorem tibim liori: prandio tutius admitti; non pugnamus comitet Iasentcntia,quam ante defendimus, salubrius, stillacci, esse codem die saepe, ac moderate semper, quam semel, ac multum capere: nam qui sispe,& moderate comedit, minus Oncratur, ad corporis, atque mentis munera, & sunctiones, promptior remanet, & non minus nisi etiam magis sonino fruitur, quo noncsm
na solum, sed &, si quid ipsus prandij reliquum est
ut plerumo; est) concoqui potest: qua vivendi ratione non est illa quidem salubrior, qua copiosiorc na probatur; nam s*pe maior cibi copia somnum Vel impedit, vel differt, vclimcriumpit, delogiorem noctem desiderat; sed eam sequi praestat,quam econuerso liberalius in prandio vesci, quod est, ob lab res, & negocia, quae prandium necessario excipiunt, permolestum : nam a Galenus docuit, non leuiter eos laedi,qui cibo graues se exercitationibus dedunt: itaque , etsi continpit saepe, ut ille melius dormiat, qui pransus liberaliter, inccnatus dormitum vaditi tamen uberior cςna praeferenda est:quoniam tutius post cibum quiescimus, quam laboramus :&exesecemur: quod si ob Dinnum, minus,quam natura re
quirit, firmum, ac profundum, aliquid desit; ipsa: υ quietis
170쪽
De sanitate Τuenda. Lib. I. 6 I
ietis longitudo,& in ea somni repetitio illud rest
tuet: naturale autem quietis, & Emni tempus csnae succedit . Sed illius obliuisci numquam debemus, nullam esse tam firmam vivendi legem, nullamq; de hac ipsa re sententiam tanta argumentorum fi mitate, ac robore sulciri posse, quin eam lacile conuellar, aut frangat sensus iudicium, si huic sorte vel sententiar, vel legi, aut hominis conluetudo, aut naturae proprietas,qualiscumq; si aduersetur, cui medicus incumbere maxime debet,qui non hominem, sed Petrum, & Franciscum curandum sulcipit: itaque non solum debet, quid homini generatim con-,ueniat, inspicere: sed quid Petro,& Francisco conducere possit, diligentissime animaduertere: ne, dum praeceptis communibus hominem seruare nititur. priuata ratione Franciscum intersecisse reperiatur.
Tempus inter prandium, es coenam.
Tu oe autem loco iure, & merito aliquis quaeret, quanto spatio,ac tempore interposito, Hadium c na sequi debeat: magni enim interesse videtur hoc
intelligere,cum maxime conducat,ad illum errorem euitandum,quo Auicenna a deteriorem nullum este a lib. 1. F. t.
professus est,cum, scilicet,cibus prior, crudus adhuc, excipit posteriorem: est vero haec illa ακαρia, quam Galenus recenset inter concoctionis impiaimenta, de qua non est alienum aliquid dicere ante, quam propositae quaestioni responsum afferatur. Olim e posui in ea disputatione, quae de ordine in cibis seruando a me edita est,dicamq; in postremo huius tractationis volumines non esse necessarium,ut Os -