장음표시 사용
181쪽
est: miluus etiam uisus est bibere,quamquam raro 'Potus remmo- haec ille: est igitur cibus, qui potissimum nutrit, qu cum per angustos calles in corpus uniuersum ferri debeat, soluatur primum, & tabescat in ventriculo opus est. hoc autem promptius,& absolutius plerisq; animantibus euenit, si liquor aliquis cibo miscea- . tur: hoc igitur commodum ipse potus nobis affert, qui est in Rapo cibo pro vehiculo, ut facilius in ve-
a Plutare' m. nas stibile queat: quod Erasistratus a quoque opi-Poc Dec. 6. P in natus est, ct a Galeno scriptum est,qui ex Hippocratis auctoritate humorem tenuem sanguini in venisb cap. s. admistum, , appellauit libro b quarto de usu partium: est enim ille humor necessarius, ut ,
, inquit Hippocrates postremis verbis libri de alimento. Cibum igitur tanto felicius confectum iri,& distributum puto,quanto potus tenuior fuerit,&calo-- rem natiuum detinere minus poterit, qui cMor eo diutius detinetur, quo durior,& crassior iii ixeries est, in qua versatur: vinum autem crassam quandam,
atque terrenam materiam motine , Ut constat,quo-c lib. 3 de alim niam longo seruore crassessit; deii Galeno dictum est, quod crassius est; nutrire quidem magis, sed tardius confici, utque distrilvii; aqua νero omni vino tenuior, calorem nasiuim minuS potest, quam ubnum quodvis detinere: & ideo concoctionem adiuruare magis potest; posuitq; Galenus eodem quasero deusvi partium, aquam animalibus priuatim adri . Alimenti distributionem conducere. Insuper verim yidetur,concoctionem cibi inco potib e 2. ,. desaeui. rostris eliacationi similem esse, ut Alistotele M
ita. humidi, seu liquoris,in quo res concoqui debet; qinpigitur
182쪽
De Sanitate Tuenda. Lib. I. 67
igitur humidiora, eo sunt ad elixationem, & conc et ionem aptiora: at vinum Hippocrates a censuit calidum,& siccum esse: & b Galenus scripsit, mustum
CX primo, Vinum vero aliud ex secundo,aliud ex tertio tum calefacientium, tum exsiccantium ordine esse: c aquam vero etiam summe calidam semper ii mectare: iure igitur dicimus, aquam,omnis siccitatis expertem, magis, quam vinum, ad concoquendum
idoneam esse:quae fuit sententia , t d Athenaeus retulit Plistonici medici vetustissimi, quem e Galenus inter probatissimos enumerauit:& a nobis stare Hippocratem credimus dicentem uoniam hoc consentaneu ijs est, quae ante de aqua icta sunt. g Celsus inquit, ubi expletus est aliquis, facilius concoquit, si, quicquid assumpsit, potione
aquae frigidae includit: & aduersus tardam concoctionem prodesse dixit, h omnes potiones aqua frigida includere: neque est alia potior caussa, qua obrem multis in morbis, ut ante dictum est, vini usus suspectus sit, & noxius reperiatur, quam quod vel aliorum conccinionem ciborum retardat, vel irsummet dissiculter concoquitur, vel Vtrumq;: qua propter succus in concoctus tantus congregatur, Ut necessario morbos vel inducat, vel Queat, vel adaugeat. Vini, ad haec, contumaciam a Celsus notauit, cum, instantes frequeter discuti morbos, admonuit, sola vini abstinentia, quod subtractum, inquit, plus quam si cibo quid dematur, adiuuat: contra vero aquae facilitatem x ostendit, cum potiones ita distin Nit, ut asseruerit, valentissimam esse, quaecunq; ex stumento facta est, i emq; lac, mulsum, de frutum pas- sum, Vinum aut dulce, aut vehemens, aut Valde Vetustum: in media i cro materia esse, acetum,& id vinum, quod paucorum annorum, vel austerum, Vellene
183쪽
lene est: aquam autem omnium imbecillismam es.se: dixerat autem, fere sequitur, ut quo valentior quaeque materia est, eo n anus facile concoquatur: aqua igitur,quia inlbecillissima dcbet facillime concoqui. neque solum obest, si intempcranter vinum bibatur: nam; tsi modice sumpti sua quaedam commoda existunt, de quibus aliquid postea dicendum erit; tamen in his etiam ,qui sobrie,& temperanter Vlusit,
cum aegrotant, subtractum vinum magnas atque euidentes utilitates afferre, expcrimentis innumeris compertum est; quo argumento intelligimus, moderatum quoque illius usum criminis omnino expertem non este.
Cur aliqui potu vini non ladantur.
AE T E R v M duo sunt animaduertenda, priamum, consuetudinem potestate parem naturae saepe numero euadere,& naturae iura labi vindicare, alterum, non esse existimandum, nullum esse vinivsum,perinde ac si vel frustra, vel ad perniciem receptum seret: immo sunt multae, ac magnae illius utilitates, quas tum experiri, tum apud auctorcs varios
legere, cuique in promptu est : consuetudine igitur fit, ut multi vinum bibendo minime laedantur, &multi, si abstinere eo velint, non leuius offendantur, quam si quis aquam bibere assuctus ad vini potum
temere transeat: non est tamen vis tanta consuerudinis, quin aliqui ex assuetis vini abstinentiam sibi quoque utilem nosnunquam cxperiantur: est enim o tanta carum rcrum varietas, quae cibi, o potionis necessitatem seu gcnus, seu mensulam frecies) VM tiare
184쪽
De Sanitate Tuenda. Lib. I. 68
riare solet; ut ipsamet, quibus assuetii sumus, noxia
quandoq; non aliter, quam insueta,reperiantur. Vini autem comoda, prςter illum potionis V sum, Vini eommoda quem ante dixi; quo aqua vino inferior non est; nisi torte sit etiam superior; haec sunt: Vinum celerrime vinum eue s nutrit, &; quod Hippocrates egregie notauit; fa- mem eximit. mem abolelmon quidem; ut aliqui existimant; quia momento celerius in venas subeat, & ad iecur perueniat, ubi in sanguinem confestim Vertatur: nam sibila famis extinctio huic rationi tribui non potest: etenim vinum simul atque in ventriculum d scendit, fames cessat,nec antequam cesset,vinum adiecur pertransit:quia ad illud, nisi concoctum sit, minime fertur, concoctio vero tempus aliquod requirit: &, quamquam Galenus a dixit, vina rubra, & a lib.3.desim. crassa ad sanguinem generandum aptissima esse , quia minima egent mutatione; ut languis fiui, idem tamen asseruit,eadem concoqui debere, &, quo sunt
crassiora, eo ad concoquendum, & ad distribuedum dissiciliora esse, & ait, in ipso ventriculo conficienda esse, non in solo hepate, ut quidam existimarunt;
quod Auermes b testatus est, ac nescio, utrum Ga- b lib. 7. eollig.
leno digna vox fuerit dicente, vinum rubrum & crassum secillime in sanguinem mutari, quando constat,
in ventriculo vini tum saporem, tum colorem, inter concoquendum perire, ac omnino Vinum in aliam
naturam, antequam advenas seratur, degenerare:
sanguinem autem non prius fieri, quam in venas subierit: ut nihil multus reserat, nigru elli, vel album siue potum, siue cibum, ut ex eo sanguis oriatur. Sed nutrit vinum celerrime, & prompte famem eximit: quoniam fames,cum ventriculi inanitatem tequatur, ingcsto vino, inanitatis cessat molestia: sed hoc habet communc cum aqua, dc alijs liquoribus,
185쪽
qui pariter implere ventriculum possunt; Vert'na materia crassiore, quam aqua, vinum constat, ideo as nutrkndum accommodatius: SP odorum est, quian
obrem spiritus, qui in fame deficiunt, protinus re ciuntur : saporemq; habet; cuius iocunditate plurimum recreamur: nabet praeterea inclusos quosdani spiritus, qui,dum potatur, subito exiliunt,& suauiter corpus calefaciunr: quo non aquam tantum ,sed lac, di potiones alias, quae ex fruilibus, pomis, herbisq; componuntur quae tamen habent naturam vino' proximam post sc relinquit sed & vino recreari si machus dicitur non solum illorum, qui assueti eius potui, eo nonnunquam intermisso, stomacho imb . cilles redditi sunt; sed aliquorum etiam,qui,cum aD sueti non essent,& male ob stomachi imbecillitatem assicerentur; vino modico rcstituti dicuntur: ut aliqui e contrario, cum essent assueti, nec usum ci fisintermisissent, in illud tamen incommodum incid runt, quod vini abstinentia cauendu fuit: alijs enim stomachi ea infirmitas est,quae aquam ferre; frigore fortasse aduersantem non potest: alijs vero, quae vinum nequeat;ob illius fortasse crassitiem; supelare. Hilaritatem praeterea vinum conciliat:ctenim certum est,duritatem curarum,& asperitatem, quae animos nostros collidit, ac Iacerat, hoc pacto mitigari, Salomo prou. atque mollesccre: itaque sapiens a ille dixit,date sit ceram moerentibus, & vinum his, qui amaro sunranimo, & Plato b scriptum reliquit, vinum datum quasi remedium aduersus lancictutis duritiem: ut enim igne ferrum molli sit,sic vino animus mollior ossicitur. Haec sunt commoda ex vino praecipua: retia qua vero vel ex his proficiscuntur, ut appetitum e citare, & vomitiones cohibere; quod stomachi r bur, vino partum,sequitur; ves vini sunt,ut pro me-
186쪽
aecamento adhibetur, vicum ad rius vGiena bibi tur,aut ulceribus imponitur. Cum igitur haec vinum commoda largiatur, Illud omnium bonorum consensu auctorum statutum est, vinum tuto nunquam hibi, nisi modeste, & temperanter sumatur: sed nec stis per hac ratione tuto. sumitur, quaedam enim sunt riip a, cum praestat ab illo ut abstineant non si limitaegri, vel incontinentes, sed sani etiam, atque modesti, ne ini morbos incidant, veluti, cum post acrem labore aliquis delaslatus est, is enim ne aegritudine tentetur,cibi diminutiolaem, i& aquae potum
selubrionen, esse,quain vini, sentiethsi est Plutarcho fides abhibrain: qui etiam calidam tunc aquam sim mendari seribit, iuxta. llud a Tibulli, Et calidam
fesso comparat uxor aquam. quamobrem dicere possumus, apulli ex toto vinum, aut aquam semper utili m cssur at medicamentusnesse. UtrumQue, cη9Ii
uirem assumitur; propterea non male aliqui laudaruntmonsitum si aqua vino aidmisi. catur, sed qui in si per se sola inter vina, etiam diluta, bibatur, scilicet vini vim, atque vigorem aquae lenitas frangit, Scaquae lenitatem stomacho plurimorum vini temperatio iucundiorem reddit,Wquorum stoin cho frigus solet insensum esse, is4 amicam laquam, pla iam permistum eis it riuum Di .
'N X hist autem manitatium eritiis fit prioribus oecurrendunt rationibus, quibus vinum ostende batur maiorem habere vim concoctionis promoueudae, quani aquam: cum b enim pliauisui consuetudo
187쪽
facienda sit, inde proficiscitur, quod nonnullorum
stomacho aqua nocet, quodque multi sine noxa via a ad arg. 3. num bibunt, quod vero a ea suerit Galeni opinio,
vinum plus prodesse ad concoquedum, qua aquam Inon est dubitandum, quia multis ille locis hoc perspicue a firmauit: quod si etiam non generatim, sed solum de quodam nominum genere vecta Erisset , nihil fortasse ditanum ab hac sententia, quam e
plicaui,intellexisset: sed cum videatur uniuersh-ne genus comprehendisse,& ideo non consentire his, quae a me dicta sun N, meminisse oportet, ab eo uadiatum esse libro methodi sesundo, non debere auctores tyrannorum ritu iubere, sed euidenti ratione, quod volunt,comprobare, lis autem certe Iocis,quos. ante memoraui, suam opinionem nullis confirmauit argumentis: propterea aequo animo se oportet, si nos eodem iure usi fuerimus, quo ipse nos uti d tuit. Itaque dimissa auctoritate rationes,quaso ad aT. q. minemus, deposcimus. At non b videtur alia esse
ratio, qua probari possit,a vino concoquendi vi aqua Vinci,quam illa,quae a me quarto loco posita est,calorem stilicet concoctionis opificem esse, vinum a rem calidum,aquam stifidam esse. Quae tamen ratio me minime mouet. Sed priusquam respondeam, tolletida aequivocatio quaedam est: nam ut aliquid ad concoquendum conducat,&a g do,& patiendo euenire,& intelligi Wilest. Vt
igitur calornatiuus est auctos concoctionis, ita agenilla concestionem adiuuant, quae calida sunt, ut aromata,& cibi qui, aromatum instar, simul, atque ingeruntur, calefaciunt; quod & vinum lacitaqi propter calidum vinu dicitur, licet tactus frigidum esse demonstret, contra quam aqua: nam cum per se
sigidam esse sensus docet,lum etiam, cum hauritur, 'calore
188쪽
ratore nullo corpus afficit, & idcirco frigida nuncupatur. Illa vero patiendo concoctioni auxilio esse dicimus,quae facile in succum nutritioni aptum, atque
idoneum conuertuntur: & contra obelle, quae dura
sunt, & difficulter soluuntur. Cum autem iermo est de cibis,& potionibus concoctionem adiuuantibus, patiendi potius, quam efficicdi rationem habemus,& merito, quoniam nutritio natiui caloris opus est, calor, inquam est opisex, cibus vero materia, quam calor membris,quae nutriuntur, similem reddit: cibi
igitur est pati: quod si cibus aliquis, praetcr nutriti nem,etiam aliquid operatur; quia scilicet calefaciat,
aut frigefaciat, aut exsiccet, aut humectet; id iam' non ut cibus, sed ut medicina facit:etenim medicine scientia,& ars est effectrix quintam caussa, & medicamenta similiter, ut artis instrumenta, caussae sunt effectrices sanitatis: nec dicat aliquis cibos omnes pari ratione esse medicamina, quia omnes calefaciunt; nam a Galenus docuit,quo aliquid nutrit, eo etiam a lib.3.detemp. calefacere; non, inquam, n dioedum est,quod enim se
hoc modo calcfacit, id proprie nutrimentum ab c dem Galeno dicitur, quod videlicet; in ventriculo concoctum,& in venis,iam nutrit,& corpori adiungitur: ex quo intelligimus, calefactionem, quae alimentis generatim tribuitur, esse concoctione post riorem,& concoctioni nihil prodesse:nunc autem l quimur de calefactione, quae concoctione prior est, cui concoctioni auxilio esse credimus alimenta calefacientia ; cum sint etiam frige facientia quaedam concoctioni minus propitia. calefaciunt autem, &fiigcfaciunt cibi, non ut nutriunt proprie, nam hoc modo cuncti calefaciunt; sed ut vicem subeunt m dicamctorum: quorum alia calida,alia frigida sunt,
quomodo &cibi alij calidi, alij fiigidi dici meren-
189쪽
ur: cibi igitur, siue alimenta, patiuntur, agunt vero medicamenta: & idem, vicibus, patiendo, ut phar macum agendo concoctioni auxiliatur: itaque via dere est, Galenum vires alimentorum enarrantem, notare passim, & ubique quae facile, aut dissiculter concoquantur, quod cst pati:in examine autem medicamcntorum docere potissimum,quae calefaciant, quaeve fi igefaciant, quod in agere: quemadmodum autem atomata qllaedam,ob duritiem concocta disficilia sunt, aut concoqui nequeunt, etsi calefaciunt, ut gariofilum,nux myristica, piper, & alia sic etiain bibi quidam erunt,qui similiter, ut aromata, calefa-eio tes, ipsi concoctu dissiciles inuenientur: quod Caleni probatur auctoritate,qui de citrio dicebat, te- Eumentum extrinsecus circundatum suave olens es- se,& aromaticum, non odore modo, sed etiam gustu: iure igitur conctarii csse difficile, ut quod durum est, ac callosum;.quod si quis ipso ut medicamento utatur, concoctioni nonnihil conserre, quomodo & alia omnia, quae acrem habent qualitatem Vinum igitur calidum qsse iure dicimus, scilicet ut medicamentum, quiae statim, atque hauritur, calcfacit manifeste, & hac ratione concoctioni nonnia 'hil prodest, & magis prodest,quamiaqua: sed, ut cibus, siue ut alimcntum, minus quam aqua conducit,quia crassius est, quam aqua, atque ob id mai rem,qu*m illa,operam requirit, ut concoquatur; ut superius exposui. Cum Vero se mutuo superare concoquendi potentia Vinum, & aqua videantur; nam hoc illam superare ut medicamentum, & ab illa superatur, ut alimentum,Vtrius maior victoria est, vini ne ut pharmaci, an aquae, ut alimenti vini cales filo, quam aquam superat, breuissime extinguitur,& evanescit citissime: atque ideo non videtur posse
190쪽
De Sanitate rienda. Lib. I. TI
magnopere ad concoquendum conducere,cum id&eempus, & spatium, & calorem assiduum requiset: sed &aquae frigus, quo concoctioni videtur latae sa, citissime ab innato calido extinguitur, quamobrrem eo videtur concoctioni parum obesse ' qua vero nutrimur, aqua tantum vino vidctur faeilitate coc coi ndiexcessere, ut idcirco pl esse ita a ς pQxuiutilitatis,& salubritatis,quam in potu.vini statue -- τ .
d a prompta est in Hippocrate obrectio, aqua Ig minime coqui, vinum vero iamem abolere: adde, a nobis ante sumptum estu, aquam non nutrire. at prompta quoque responsio Eu, aquam nec nutrir ,
nec concoqui, ii sola,&i ab omni cino secreta, scilicet si a ieiunio prorsus,&ὶ vacuo ventriculo sumatur: hoc'ue Hippocratem voluisse.ex illis verbis intelli
tem ingressa fuerit: at cibis permixta &concoctilis redditur, & nutrit: ex aqua cnim, & cibis flaccus, Graeci appellant, conflatur qui in venas si, biens, proprium evadit corporis alimentum: in sanguinem scilicet vertitur, quod ultimunt selet Arist teles vocare alimentum, & proprie ex Galeni s tentia b nutrire tunc dicitur, cum relictis iamivenis b lib. 3. deten corpori adiungitur:quod vero fames a vini Diuixi, latur, non aliud prooat, quam Ninum esse. alimen-- tum, quod sequitur etiam, cibos vines plus nutriin, quam aqua permistos; non tamen sequitur,etiam facilius concoqui: saepe enim fit ut quo aliquid magis nutrit, coquoque dissicilius concoquatur, & multis experimoniis compertum est, cocios ex vino cibos , quam ex aqua euadere solidiores. Quid vero siti duic ς ad I am
caleno dicendum, qui vinum facillimh mutari assuruit, habetur ex ijs, quae ante posita sunt, ubi cxplis