장음표시 사용
171쪽
viculi iidernisna,quo cibris concoctus Habitur a
sum semper expectet absolutam eorum,quae in vere triculo recepta sunt,concoctionem: neque sume lumesse ab utero argumentum, qui, concepto semine,
clausus patiendi tempus expectat ; quoniam uterus vi officio, ita structura a ventriculo differt : exposui quoque brutas an instanteis,& pueros,& edaces quosdam viros esu crebro docere, non posse fieri, quin eventriculo aliquid egrediatur ante totius ingesti cibi plenam, atque perfectam concoctionem: id vero ut plurimis nullo incommodo continigit, ita pueris est
necessarium: etenim ut iustam corporis molem adbpiscantur, perpetuo membra cibo, potuq; distentana re oportet: at si quicquid esca una comeditur, prius esset concoquendum, quam aliquid illius egredi e ventriculo posset, vasa conciderent,& necessario, magno accretionis impedimento,conuenirent: at si crebro cibus ingeratur, ut a pueris fit; cum prius ingestus adhuc in vetrictilo crudus continetur; quan obrem aliqua eius pars nondum cgressa sit; usque adeo stomachus distendetur, ut eum disrumpi demum necesse sit: itaque ad haec vitandum incommoda; & absurda, stomachum oportet puerorum, nondum plane concocto priore cibo,nouum recipere, &prioris pariem aliqua iam concoctam ostendi enim eadem disputatione,non simul cibu uniuersum confici posse ad intestina demittere: cui rei ipsa ventriculi structura respondet, quae duo habet ora e regi ne, ut alium recipere, & altero simul dimittere alia quid possit: uterus Ucro. Vbi iam concepit, naturaliter neque emittit, nisi statu iam absoluto, neque padiriter admittir, quoniam parte, qua concipit, caderi& reddere conceptum debet: & ex hoc, Iemavi
dum cum docebainus,posse aliquide ventrisula concoctum
172쪽
De sanitate Tuenda. Lib. I. 61
coifim cκ ire, dum reliquum in codem ventriculo contcntum, conco Fitur; ita nunc intesti gimus; dum cibus in eadem parte concoquitur; pollio, sine animalis incomiraculam ases eas adni illi I idq; cidcinnaturae prouidentiae,cuius initio mentione icci, consentancum cstit quae abundantiae studiose noluit, ut, instar vaeri y miemel concino 'semine nihil deinceps recipi in Gnlii raris smh, soletι venti itulus claud returi sed ita constituit, ut quocumq; lcmpore,& loco cibus inueniretur, recipi valetet. scd quia cum hoc
est aliquod periculum, ne immodice, & incontinenter ωatur,& bibatur quae morborum caussa est praecipua brutis instinctum quendam largita est, quo intelligant, satis cibi sumptum ei se,& homini rationem,qua epularum similiter modum, atque mensu ram cognoscat; cum tamen infantes, pueriq; bruto
potius di ipsi instinctu, quam ratione ducantur, nisi maiorum consilio auscultent:quaniobrem existimo, ita nos esse constitutos, ut, sine periculo bonae valc-tudinis, cibus posterior possit priore nondum plane consecto misceri: idque non si modo fiat scinet, &longo temporis uateruallo, sed sicli ni crebio,& sinasulis diebus, modo expletionis non avitiat signa, quae 1uperius recensui: & ainstores qui ciborum ακαρίαν damnarunt, ita sunt intermetandi: volui se illos quidem, ut debitum tempus ki uaretur, & iustum interestas spacium interponeretur, ne augeretur cruditas; sed,tum dumtaxat, praecepisse, continendu esse, cum cibi crudi notae apparent; hanc Onim cruditatem neque fingere, que somniare debemus; illae autem nota si quis diligenter obseruet nunquam apparent , licet posterior cibus ante prioris conctionem ingeratur ; ni si grauius erratum sit in ciborum modo, a
que mensura: quod nulli multis huiusnodi expeta mentis
173쪽
mentis persuasum est: nam pleriq; homines bis die,
aequa prope mensura, nutriuntur, atque AEnam i
ter, & prandium diei succedentis, duplum interuallum illius, quod est inter prandium, & eiusdem diei
csnam, interijciunt, & cruditatis signa non habent, ac bene valent: cumque ad concoestionem quies, &somnus, & teporis longitudo conserat magis, quam vigilia, cum labore, &oreuiore temporis interuallo ut ante dictum est fieri non potest, ut octo horis. tantum, atque sexdecim concoquaturiideo verisimiale est, ab his,quos dico,cςnae tempore prandium nondum penitus consectum esse, sed aliquam eius partem excipi a cςna: ispe quoque contingit,ut prandium paullo largius accipiatur; quamobrem somnus sequitur,& corporis grauitas,&segnities notae scilicet expletionis) quae cenae tempore nondum recesserint; cumque cςna insuper sumatur; si ea non dubia sit,sed simplex, & exigua, non est impedimento, quin nocte, quicquid in stomacho est, conficiatur, adeo ut postridie nulla expletionis, nussa cruditatis nota reliqua sit: his autem intelligimus,cibo nodum consecto nouum posse misceri sine detrimento.
Quod cum sit necessarium in minoribus natu,corpora quorum adhuc capere incrementum debent; fit etiam in alijs aetatibus sine periculo, ob longam a teneris constetudinem: illi tamen timere debent,qui victui exquisito assueverunt, & qui cruditates ex gerant: non equidem negauerim, sicut frigida cerniamus calentis reruorem aqua inhiberi, ita cibi ni ros concoctionem a recenti interrumpi; sed dixerim, .non ea vi hoc fieri, quae impediat, ne mox deintegro. concoqui cibus uniuersus incipiat: nisi sit cibi extuperans copia, & cruditatum aceruus struatur. Sed
verum di illud est,quo longius interjicit spacium,
174쪽
De Sanitate Τ uenda. Lib. I. 6 I
eo pauciores cibi reliquias inueniri, & ideo nouas
escas securius admitti: itaque,uti antea statuebam, nullam esse ciborum mensuram, praeter sensus iudicium; neque escam de lance petendam esse; ita &nunc assero, neque Blario nos, neque horologio indigere, ut iustum dignoscamus inediae interuallum, sed ab eodem sensu consilium posci oportere: cum , scilicet, fames accedit quae, pro ciborum natura,pro eorundem copia, pro exercitationibus, pro anni tempore, pro praesenti aeris constitntione, alias serius, alias ocius accedere solet tunc satis ieiunasse nos intelligimus,tunc cibo tempus opportunum est,m do cibi praecedentis abundantia nouam famem suspectam non reddat: itaque non est mirari, si medici veteres hanc horarum subtilitatem praetermiserunt: sunt autem cruditatis notas diligeter perstauti: quas& nos attentius,quam Blaria,inspicere oportet.
Sunt igitur octo quod multis in usu est) vel ut
aliqui statuerunt nouem horae inter prandium, dec nam interiectae; vel in paucioribus epulis pauciores, ut cum aliqui tertia, vel quarta hora,deinde sexta,vel septima, postea nona, vel serius reficiebantur, ut ante narraui; hoc minimum momentum habet
ad bonae valetudinis custodiam: nam pleriq; in morbos ob victus rationem incutiunt: & ex his plurimi, nulla in re ciborum solita mensura immutata, aegrorant: quia cum expletionis notas ignorent: & cruditatis noxas lange prospicere nesciant,& se cibi,temporisq; mensura uti putent, quae careat culpa I non animaduertunt,quid cςli varietas,quid ocium quid curae,quid ipse annus vel commodi, vel incommodi
asserat cui incommodo, ciborum commutata mensura, promFh occurri potest, quamobrem necessano tandem aegrotant: quod si capitis dolor sponte
175쪽
accesserit,breuem in iste inoraim causabuntiir simiacte praeter momin sudauerim aut in verum imbecillilitatem, aut in grauiora tegumenta culpam resticis si pondus in ventre fuerit, id a flatu fieri iudicabunt; quem genuerit degustatum alicuius in ris moinen
tum, vel carica; & quicquid sit, qui Manes, iamias, ferat crisi ructas aliqui praui orti si ura, qtueares ne pueros quidem latere taet) omne aliud cogitant,
quam satietatem, & cruditatem: & medicos, repletionis remed a vel ieiunio, vel purgatione ventris parantes, mirari solent: dissicile est enim, ut sita per-1uadeant,cum quare diu sani vixerum,& alij plures non aegminuti ex ea se morbum contraxisse, ignari scilicetiquid rerum,quae singulis diebus accidunt,aia ferre varietas possit: & hominum corpora quantum inter se differant, ut sanitate fruantur, vel in morbos' incidat: sed potest etiam horarum obseruat neconmtrarium viiij genus accidere: nam, ut mensura non una omnibus conuenit; quam nonnullae ampliorem
naturae postulant; alioqui citius debito senescunt, sic, nouem, vel octo spacium horam aliquibus noxium esse potest ob longitudinem. Itaque horarum obser iuatio existimanda potius est inanis,& aliquando noxiae curiositatis, quam fiuctus magnifaciendi. Haec. situr de cibi,& potionis modo, atque mensura dicta sunt hucusque.
T. A M vero in do eorum, quae ante Toposita sunt poa stere videtur, ut de vini continentia verba faciam. quakilicet haec disceptatio ad bonam valetudinem conducere videtur, non est enim huius loci, contra ebrietatem declamare,& ea dedecora recensere,quia
176쪽
De sanitate ruenda. Lib. I. 64
bus se potores incontinentes subij ciunt. Illud autem vino noti
primo sumendum est, gentes, ac nationes,& inultas,& magnas, uti nunc, ita olim omni saeculo vino caruisse: & licet multis locis, vini loco ex fiugibus, heribis,& fructibus uti nunc, sic etiam praeteritis seculis, Varia potionum enera , vinum imitantia, condita sint; alibi tamen narc quoque cum vino defuisse, &solius aquae potuin cognitum esse, immo apud gentes innumeras; ad quas vinum potest ex ijs locis,
quae vino abundant, vel commodissime comportari, & quibus uuarum copia ad vinorum consecti nem non deest; lege cautum esse, ne bibant; sic olim Iberos, ait Atheneus a ex Phylarcho,etsi ditissimos, a lib.1.S nos.
aquam bibisse,& apud Locrenses Zephyrios Zalc ci lege capitale fuisse, vinum bibere . qui nunc Ma-hometi sectς addicti sunt, lege non vinii, sed aquam
bibunt, ritu scilicet Sarracenorum, qui ante Mah mesis quoque tempora aquam bibcbat non vinum; quod Spartianus docet, ubi narrat, Pescennium Nigrum in victos a Sarracenis milites tumultuates, & dicentes, idcirco,quod vinum non accepissent,se pu-snare non potuine, graui illa castigatione usum cs-Ie,dicentem, Erubescite, qui vos vincunt, aquam bibunt, propterea Asiae, Asticaeq, pars magna, & in Europa I hracia, atque Grςcia fere tota; vinis quondam, perinde ac viris, nobilis,& *cunda; nunc aqua
bibit. Germaniae; quae a Rheno flumine,& Alpibus in ortum,& Septentiones latissime patet; pars maxima,ct Britanniain hordeo quidem vinum quaerit:. sed Indos occiduos; prioribus s ulis incognitos; aquam bibisse manifestum est, idemq; facere Iaponios, ante hoc seculum a nostris penitus ignoratos ,
certissimum est:nonnulli quidem apud illos,ex o - Σa vinum exprimunt, sed aquam bibunt plerique,
177쪽
&eam quidem saepe quod magis mireris
Sed quia historiam non condimus ἱ paucis re exemplis illustrasse satis esto. Si quis tamen remo
tarum gentium commemorationi non acquioscit, hoc addam; probatos extare vetustos auctores; quia Niniusti. t . asserunt, a Romae olim seminis, vinum bibere, non
Athentu, ii. ib. licuisse; immo nec seruis, nec etiam liberis a pubem dipnos. tatis tepore ad annum usque trigesimum quintum: hia iid, emissimu est, multa Christianorum mirulia,pietatis ergo, non alio potu,quam aquar usa esse . haec igitur mihi cogitanti visa est illa sentcntia maxime probanda, vini potum non esse naturalem,nec vini potus non necessarium. Plinius dicebat,duos esse liquores coi-ino xv si poribus humanis gratissimos, vini, & olei, sed olei necessariu, quasi vellet significare, vini necessarium liquorem non esse, seque ita existimare; dixerat a b lib. t .e. 11. b saluberrimum ad mitus aquae liquorem a natura datum, quo caetera omnia animantia utuntur et
ac si, ob id quod caetera animantia aquam bibunt, statuendum sit, illius potum naturalem esse, atqu necessarium: sed non ob id tantum ego id astirmau rim, sed etiam quod maxima hominum pars vino abstinet, & aqua sitim extinguit: quod antea expliacaui: nec male argumentum a brutis animalibus du' citui ; nam etsi non parum distamus a brutis, propter rationem,qua illis excellimus; sentiendi tamcn,generandi, & nutriendi facultate eisdem amnes existimus a
Neque obijcere debes,ergo & nos stinum,& car- . . nes crudas comedere oportere, vel frugibus incoctis. aut solis fructibus vesti: ctenim neque animalia bruta omnia foenum con, cdunt,aut fiuges, vel fiuctus deuorat; canes,& fi les exemplo sunt:sed sunt etiam, quae carnem non attingunt, ut equi, ues,caprae, &
178쪽
De sanitate Tirenda. lib. I. ss
alia: cocti scp. cibis alia delectantur: cum igitur bruta
ad cibos varie affecta sint,eundem tamen omnia potum sequuntur: quem ess c naturalem, de nccc ssarium iure dixi, immo vinum nobis non magis, quam brutis animantibus ideo conuenit: quia nos illud bibamus, illς solam aquam: sed nobis conuenir, quia non est nobis naturaliter contrarium, & longa fit a ten ris consuetudine familiare: at bruta quoque animalia vino assuescent, si copia non desit: coque intelligetur, illis etiam non esse naturaliter contrarium. Plinius a inquit, at nos vinum bibere & iumenta cogimuS, utitur autem Verbo, cogimuS, non quia repugnet natura, sed usus. Aristoteles libro de ebrietate hoc enim ab Athenaeo b relatum est) Simiam scripsit, Elephantemq; vino inebriari, ideo simiarum, cum ebriae sunt, venationem fieri. Raphael e Volaterranus inquit, ipse quoque vidi Romae ursum ex Vrsinorum aedibus cellas vinarias passim quas poterat, per urbem ingredientem, doliaq; exhaurientem: sed equos etiam nouimus vino assuefieri,& hoc cecinisse de equis Hectoris Homerum: . rependite mihi ait ad illos Hector commeatum vobis ab Andromache traditum, quae triticum apposuit, vi
lius Pollux e dicebat, apud Homerum equis pro cibo triticum etiam dari,&, si credimus inquit pro potu Vinum : vini igitur usus necessarius non est.
Bruta vinum bi 'bentia. a lib. I .c. 22s
b li. Io. dipnos. e lib. 3 ad Iliad. s. e lib. I. Ira Digiliaco by Cooste
179쪽
Vinu minus adiuuat concoctioneim,qua aqua. a arg. I. pro vi
Vini potus noxius est. Cap. XX VL
C E n neque est etiam bonae valetudini simpliciter utilis: nam quae communi quudam consensione aegrotis negamus, ut vinum, quod ne dilutissimum quidem, concedi solci in plerisq; capitis affectibus, in articulorum doloribus, in inflammationibus, in sc bribus, in ulceribus, in fractis, & luxatis ossibus: quamobrem inquit ille; vinum ςgrotis,quia prodest
raro, nocet saepissime, melius est non adhibere,quam spe dubiae salutis in apertam perniciem incurrere;&quamuis medentium nonnulli professi fuerint, tuto se aegris daturos; hoc tamen nec culpa saepe, nec suseicione unquam vacavit; quae igitur in aegris pautim damnantur ea quoque sanis suspecta oportet cD se, quasi morbos illos prouocantia, quibus arcendis ablata conducunt, qua enim ratione morbos pellere didicimus, eadem etiam vicosdem caueamus, nitidebcinus, ut probatissimi auctores docuerunt. Vini igitur abstinentia ; si ut ad pestendos, ita ad euitandos morbos prodest ; sanis nominibus tutior, quam vini potio,censenda est. Cumque magnam in nobis vim ad bonam, vel malam valetudinem concoctio,vcl cruditas habeati. vini potus aquae potui est postponendus, quia viis num, quδm aqua, minus est ad concoquendum accommodatum, quod etsi nonnullis, immo plurimis videbiturinam vinulti a stomacho d bilibus prodesse, Apostolica h etiam a iustoritate confirmatum est; & c multos ex iis, qui vinum bibunt; integra frui valetudine manifestum est. Galenus duero passim ait, concoquendi facultate aquam a vino superari: intantuin, ut, quo loco Hippocrates e
180쪽
De Sanitate Υuenda. Lib. I. 66
scribit, Aqua vorax, ibi distinguat intcr voracita-ic m.& concoquendi potentiam: aqua c nini ; quia frigeficiendouangui ncm Ventriculi tunica, riganzem, in angustum cc git; semcm cxcitat; quan obi cm multus ingeritur cibus: concoquc te a uicin, & multum com c d redivcrsa sunt, Vinum, inquit, ad con quendum aptius est, i immo & ad distribuendum, ad sanguindui lionum g ncrandum, ad lotium ciendum,&ad reli tradum,quam aqua: immo quocst meracius, alias a dixit, coplus his prOdc sic, qui retinerc, Sconcoquere alimentum volunt. calor b insul cr, opifex concoctionis cst, vinum vero calidum, aqua frigida est; crgo illud magis, quam istaec,concoctionem promouere, diccndium est: sed Hippocrates e nonne auseruit, aquam tardi se transitus βραδ μορ ον ob frigus,& in concoctilitatem eius, mαπε π7ορ δνα t dixit etiam, d vi nil ira fana m auferre, quod de aqua non dixit, quo significare visus est, vinum facilius, quam aquam concoqui: itaque Calenus, e vini propriam dixit mutationis celeritatem,& minima egere, praesertim rubrum, mutatione, ut sanguis fiat: propterea, inquam, etsi paradoxon videtur, quod a stirinem Vinum minuS, 'uam aquam, stomacno prodesse ad concoquendum: tamen id firmissimis mihi persuasum est argumentis, ac primum ipsam rei naturam inspici cnti: quod enim vere, ac proprie nutrit, cibus cst:. nam, ut aliquot exemplis ante docui, sine potu vitac re aliqui naturaliter potuerunt, cum absque cibo nullus: suntque animalium plura genera, quae nunquam bibunt. Aristoteles
inquit, genus autem auium cum omne potu Giguo conirntum est, tum aduncis nullus ominino usus bi
bendi est,prii terquam paucissimis quibusdam, quardi ipsς raro utiantur: qualis potissimum tinnunculus R a est: