장음표시 사용
301쪽
De sanitate Tuenda. lib. II idis
robore species illa corporis coniungenda λι qtiam violento victu cςterae Grcciς Ciuitates ais tabant: nam victus laconum simplex, & stugalis urat, & ad illam speciem athleticam inducendami minime id
sed oblitus non sum, te postremo dubitasse pin. pter 'Hippocratis auctoritatem libro prurio de dicta dicentis; Medicum si adiit, posse ration 'cognost re, qua conseruanda sit illius valetudo, quim udus in gy mnasij s exercetur; quo ex loco sumebas, medicos illis teporibus praeesse gymnasijs consueuisse; Quod
tamen non sequitur: etenim cum sermo sit Hippo .crati de ciborum, & laborum mensura ad tuendam valetudinem; cumq; eius scntcntiae esset, mens alii hanc apte, & adamussim a medico absente praescribi non posse; ac vellet idipsum exemplo illustrare; visa est opportuna illius artis nurntio; cui clam naedicinae cognatio quaedam, siue affinitas intercedit: eo vero nimio magis efficitur, medicum gymnas; spraefuisse, quam agris, ubi multi partici exercontur; cum pamriter dici possit, medicunt. si viderit in agro arat rem,aut istarem, posse cognoscere; oua ille ratione valctudinem tueri possit. Itaque vi noc non efficit medicunt agricolam, neque agricolam medicum ita illud non efficiet modicum gymnastain, vel cou- ira. Alias nouimus Galeni a tostimonio, medicos a eod.ad Thγώ non consueuisse Gymnasis s praeestis cum enim gymnasta,quem illic arguir,clanmasci, quando Hippin . crates in caueani ludorum, quando in palostram descendit ξ cum haec, inquana, clamando ille interro . sasset; Si medici consecuistent palestrae adsidete,dclaui stet suomet gladio confodi: debuisset, inquam PGalenus respodendo,affirmare; Hippocratem Pym
302쪽
medicum, quam in culina, aut pristin' versari de Abuisse, quibus artibus, ut alis S. tia in non. paucis, In dicina,, uti archi ludionica, praelidet quidcm ; sed munus illarum neutiquam sibi vendicat, nec frequentat ollicinas; ini id ais Bacastoriὸ tum illo, qui tacuera Lino possum, inquit, satis affirmare, quid mihi videatur; fateor non tam mihi rem hanc curaefuisse, ut alia quaedam, de quibus quid multo lab re, ac studio repererim ditis libellis qgibusdam,exposui; neque enim tanta capere animus meus μtest; tu capax omnium, de re hac tum prompte, impi uiso licet respondisti, & tam copiose, quam si meditatus addicendum venisses; sed magna in te omnia sunt, quod egregia tot tua volumina exteros qu que docent, qui te de facie minime norunt. Ex nis, quae dixisti, multa mihi noua visa sunt, de quibus iudicare in praesentia non ausim, praesertim Galeni commotus auctoritate, cuius tu sententiam in quibusdam non adprobas; tempore, & spacio ad haec examinanda opus est; Iam cupio a te quaedam explicari, quae inter disserendum Orcurrebunt dubia, ne quid me lateat, quod nosse expediat, cum me ad hoc examen, si unquam otium dabitur, collegero .. Immo inquit Fumanellus, cupio haec a te perpendi
diligenter mea non minus,quam tua caussa; ut si de- I ceptus ego sim, tuo Mncficio resipiscam: licet enim magna res non videatur; quae a nonnullis etiam in nis Arrasse penitus censebitur; eiusmodi tamen est, ut Galenus librum integrum condere non detrectauerit, quo praecipue docere conatus cst, Gymna sticam medicinae partem esse: contra quem videor ego nonnulla dixisse: quonia existimo, vocabulum tum
gymnasticae, tum boni habitus ab eo secus, quam a veteribus usurpatum. Sed exspecto quid velis. Haec illea
303쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. I 26
ille. Sed sol asse malam nimis, Romane,abusus patientia, & humanitate, ac tempus est, ut aures tuas
obstrepere desinam . . . t . . ROM. nihil minus. ι
Hospas, quaeso, quere,siue colloquium Ucrum, sue duo ex ingenio tapromptum,nares, nihil iηcunddius multis;abhinc mensibus audiui. i.
. sol Sequamur ut libet .it az. bri . t i f. Pugnantia quae-
Tum igitur Fracastorius, dixisti ex Aristo i4 ςoncilian-Τopicis, is quod sanitas sequitur bonuiu habitum s a lib. 1.torie.&postea vero contrarium ostendisti. docendo bonum 3. nabitum, quiddam esse ultra sanitatem,cum sanitas illum praecedat. Immo persuaseras, non posse bonum habitum nisi a sanis comparari: Memento, inquit Fumanellus,quae de priore, ac posteriine non semel Atistoteles d uit: Sanitas & praecedit, & sequitur bonum habitum ob diuersam rationem praecedit bonum habitum, ut a me dictum est, quia sine sanitate bonus habitus acquiri non potest, cum .sanitas esse
in multis possit , in quibus bonus habitus csse non potest . Est igitur sanitas bono prior habitu natura ives physice, ut ita dixerim,& generatione. In testim autem bonum habitum athleticum,& aduentilium quoniam, qui est a natura, Una cum sanitato oritur, Ab Aristotele verbianitas dicta est sequi bonum h brium,& bono habitu posterior,quoniam Dial ctifice agendo, posito bono habitu ponitur sanitas, uti posita senitudine ponitur, virtus habet enim hoc quoque Aristoteles exemplum sane illud est o tuta prius. quod alia ita sequuntur, ut si ipsum n0n sit nec resiqua esse pinni; hac igitur de caussa sanitas prior est: dc hae eadem causa est, quamobrem diiseretido,recte dicitur, sanitas sequitur bonum habitu:
304쪽
neecipitio est, nisi casu eueniat, ut bono habitisprinditus in morbum i urrat,quod fieri potest. Sed antequam bonus acquiratur habitus necessaria sanita est. Tum Fracastorius uno auulso non deficit alter. cur ait Aristotcles, morbus non sequitur malum, habituna, sini malus habitus sequitur morbum Θ graece est nomine medici speciem morbi quandam significant. At e specie iecte genus concluditur,
non e contrario: res est manifesta,est homo ergo animal, non e conuerso: sic est sebris, est Neritis; ergo morbuS, non e contrario ; cur ergo non dicitur est
cachexia & malus habitus, ergo morbus ut dicitur evexi a cst,& bonus habitus,ergo sanitas Θ Recte, inquit Fum anellus,dubitas,scd quc sumis, in hac quaestione non habent locum; non est enim sanitas genus, quo bonus habitus contineatur, estrantum generi umilis, quia latius patet, quam bonus habitus, itaque sanitas sequitur bonum habitu, ut exposui. In cachexia vero diuersia est ratio, nam latins patet cachexia, quam morbus, ideo cachexia sequitur morbum, non econtrario, & si neqtrum est alterius genus . Mira dicis, inquit Fracastorius, &aperte cum auctoribus medicinae pugoantia. Noui, inquit Fumanellus, hoc tibi ac dere de- huisse. data sunt litterae nostraetaereccin ibus m dicinae Doctoribus tractitar, ut miram κideri cuia quati, non debeat, si nondulla modicentem audia; C fimunibus', ac receptis multaudam opinionibus aduersantia. Dico igitur, cachexi in non esse morbum , sed qualitatem, & dispositionem corporis anuis diuersam, oua facile aliquis aegrotare test, Quae ta in sine moriat, quam cum morbo potest esse- Docet nos Aristoteles, cachexiam no esse morbum .
eum heso Topicorum octauo,ait, morbum csse mat
305쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. I 2 T
lum maius,quam cacheXiam, τὴν νοσον μειζον ην κακον τηρ καχεIἰαρ; quasi non esset morbus cache-Nia. Nec dicas, morbum esse maius malum, quia latius pateat,quam cachexia, ut genus,quam lpecies: quia accepit Aristoteles morbum ut sanitati contrarium, ipsumq; dixit,esse maius malum, quam cachexiam, ut dixerat, Sanitalcm esse minus bonum, quaeuexiam: at dixi antea, sanitatem non esse genus, quo bonus habitus contineatur, ergo nec morbum dixero genus,quod cachexiam ainplectatur. Dixi etiam
latius patere sanitatem, quam euexiam; sed hoc non est, quod Aristoteles dicit, esse maius bonum; quia non dixit. Sanitatem & si latius patet, ut dixi esse maius bonum, immo dixit esse minus, quam bonum habitum. Accipit igitur morbum, & malum habitum, ut qualitates corporum inter se distinctas, quae
eo conueniunt, quod lunt ambae malae, deterior autem morbus, ut sanitatem dixi a bono habitu esse diuersam, cum bonus habitus sit praestantius bonu, quam sanitas,tum is, qui a natura proficiscitur, tum athlericus; nam hic quoque,& si dictus est a Platone ad valetudinem dubius, tamen,dum est sine morbo, maius est bonum,quam sanitas. Galenus quoque morbum inter & cachextam di stinxit,cum libro methodi a medendi primo aduer- asus Olympicum docuit, morbum non esse, quoties ab eo, quod secundum naturam, ad id, quod praeter
naturam est, mutatio contingit, sic enim coloris vitium, atrophiam, cacochymiam, cachexiam, indie gentiam, plenitudinem morbos esse negauit. Nec ideo alios auctores Galeno posteriores aliter exsestimasse, qui licet cachexiae tollendae rationem d scribant, non propterea morbum esse dicunt; sed p tius cautam morborum esse diuersorum significant,
306쪽
vel symptoma,ut aiunt. Vere dicis,inquit pratast
rius, nec apud Galemairi,nec eius asseclas,cachexiam morbi venire appellatione, tamen non ideo mea diu soluta est dubitatio: nam cum affectus sit praeter naturam, & naturae noxius, & molestus morbus vid tur dicendus: dico praeterea, apud medicos affectum esse quendam priuatum, & qualitatem corporis quamdam peculiarem, quae ex morbo concludi non potest,quia minus commune non concluditur eX eo, quod est magis commune, ut falsum est enim, an, mal est, ergo homo, ita falsum, morbus est, ergo ca-chexia,quoniam haec illo minus communis est, non enim e cachexia morbus omnis proficiscitur,aut omneis cachexia morbos comprςhendit, ut animal omneis comprςhendit homines, equos, leones, & alia, Quam dubitationem, ut di lueret, lic denuo exorsus est Fumanellus. Ochexia, ut dixi, latius patet, quam inrubus, γquei leo ex morbo concluditur, & ab Aristotele diacitur,morbum sequi mquam cachexia affectio qua dam corporis sit, qua sine morbus non sit suturus; quamobrem si morbus adsit,cachexiam quoque assi esse concludatur. ac vili sunt Graeci auctores in harum usu vocum ἐυεsue, ει καχεsae diuersam rationem secuti, nam etsi ευ viae dicta est, quasi corpus ea liraeditum dicatur ευ ε tu, , quod Plato significauit ibro, ut Amatores inscribitur, cum dixit, gymnasticae studiosos nihil a Ilud appetere, quam id, quod
effciat illorum corpora M/, bene habere; quod vidcis quoque possit inus apud Xenophontem, qui libro tertio Socratis memorabilium, in sermone decachexia, & euexia, pro euexia bene habere, & procactexta male habere usurpauit, inquit.
307쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. I 28
tus, & bene habere idem sit, ncc non malus habitus,& male habere, tamen hoc ipsum bene habere ut
nomina arbitr o gentium imponuntur non communiter de bonis quibuscumq; corporis a graecis illis dicebatur, sed de bono priuatim habitu vel naturali, vel athletico, de hoc autem maxime vi ante satis diximus; non secus, quam eueniat nobis Poctae appellatione Homerum apud Graecos significantibus, cum Poetas reliquos proprijs illorum numini-.bus appellemus,quae res vulgatis lima est. Male autem hab re, & E contrario; cum enim ea diceretur affectio, qua corpora dicebantur male habere; hoc tamen non habuit, ut de priuata quoque affectione ab eisdem diceretur, sed dicebatur de malo corporis quocumque, quamobrem hΟ- , mo male habet, & si non aegrotat. In bonis corimriS sest pulcritudo praeter sanitatem, est etiam robur, in malis praeter morbum est turpitudo,& imbecillitas.
Esto igitur sanus aliquis; sed imbecillis, ut urbanorum magna par est, qui robori minime studcnt; hic male quidem habet, quia bono quodam corporis
caret,quod robur est; attamen non aegri,t te Si vero aegrotet, etiam male habere intelligitur, nam sanitate caret, quae in bonis corporis ccntetur: ideo ut Aristoteli placet, ex cachexia non concluditur morbus,sed ex morbo cachexia, quae vox malam quamcumq; corporis affectionem significabat. Non esse Vero cachex iam morbum, Plato quoque ostendit in Gorgia, ubi ευεIίαν,&-gymnasticae tribuit, medicinae autem morbos: Sed & Xenophon libro tertio Socratis memorandorum, Socratem inducit
308쪽
cum Epigene differetilem, qui iuuenis tunc Disse du
chur,& malo habitu corporis,cunitamen non om --taret: etenim non aegrotasse, satis intelligetur, si a curate oratio illa considerctur, qua Epigenes arguebatur, non quia aeger, sed quia esset corpore vulgaria ter, vel plebeio more constituto, i mωτικῶς σῶμα. qui vero aegrotant, aliam habent, quam Vulgares, & plebeij homines constitutionem,nam idio tae plerunque,& plerique sani sunt. Est igitur Xenophonti quoque, t sanum cssse aliud, quam bono habitu esse, vel bene habere, ita morbo laborare aliud, quam malo habitu esse, vel male habere, quod &ὲριωτικωρ ἔγε si ab eodem dicitur. Est igitur cum morbo,& absque morbo cachexia. Cum autem bonus habitus unus sit una scilicci forma licci enim alter fit naturalis alter aduentilius, ut expositi; tamen adscitii ius imitatione naturalis efficitur, ipsa. quoque adiuuante natura) Cach exta est duplex: a cidit enim bono habitui, quod & sciciniae, cui di plex est adtiersiria ignoratio, altera κατα altera κατα διαθέσιν, ut Aristo eles a docuit, negationis, inquam,& dispositionis, quarum posteriorem pro scientia vcnditant Sophistar, sic igitur altera,euexiae contraria, Cachcxia est macies, pallor, & virium infirmitas vel ex natura, vel ex morbo,quam corporis speciem visus est Hippocrates b συμπDomis vocare, quasi casus, & ruina quaedam sit cum eue
xia haec habeat cachexiae contraria, membrorumerallimidinem, & ca rnu lenti a m , colorem floridum, 8t virium constantiam, ac robur. Altera vero cach stia est eucxiae veluti aemula, quaeque pro euexia velut se gerit, cum vel corruptus, vel inconcoctus humor corpus uniuersum in tumorem attollit. Vtraque autem cachexia cum morbo,& citra morbum potest
309쪽
esse, & per se neutra morbus est; posterim vero vel
ex caustis morborum est, vel symptomatibus, Ar teus a aperte pro caussa accepit, cum inquit, ab hac a Iib. r.e. ra. d. et ascentes morbi ineuitabiles sunt, ut puta aqua in-- d gno ter cutem,aut phttulis,aut eliquatio. Hoc igitur posterius cachmiae genus a medicis tractatum cst, alterim praetermisso; nisi si quis opinatus sit, a tabe non differre, quod afferendum non est, tabes namque morbus est,cachexia vcro morbus non est. Ideo videtur affectus priuatus quidam ut dicebas qui ex
morbo concludi non potest; sed cachexia, ut altero modo accipitur, amplior,quam morbus est,quapropter ut Aristoteles dixit, si morbus est, caci xiana quoque adesse colligimus:eme autem ampliore morbo cachexiam, non est dissicile docere, quia nuquam aegrotat aliquis,quin vel macies adsiti vel color pallore mutatus sit, vel vires imbecilles redditae uni quod est male habere, maloq; habitu praeditum eia se,ut veteres dicebant. Tum Fracastorius, mihi sere, inquit, persuasisti, solus assiensem Hippocrates , meum retardat,qui in aphoriseiis cachexias inter senii morbos recensuit :nisi dicendum sit apud Hippocratem, morbi appel-llatione casus venire,quos Graeci symptamata appellant,quae res sunt a morbis distinctae, ut Galenusculi; nec magis esse morbos cachexias, quam vigilias, spiralidi, & lotij reddendi dissicultates, & alia,
quaedam,quieodem aphorisno comprςhenduntur, , di a Galeno symptomata,non autem morbi nuncurpantur. Hic Fumanellus, Concludamus igitur Gymnasticam medicinae partem non esse, quo dicto discessurus surrexit. Sed Fracastorius, siste quaeso, inquit,non Alet bonus sine auctario lanius emptorem cimittere. Vtinam inquit ille, ne lani; sdcteriores si-
310쪽
mus, quando iis tractandis litteris tam crebro diuisionibus utimur, ut lanienam quadam exercere Viri, deamur.' Sed misis ioco, quid est, quamobrem hic di illius morari debeamus Θ In horum inquit Frac storius gratiam iuuenum, qui nos tam studiose audiueruiit mecum stilicet aderant aequales mei aliquot,qui bibliopolae cuiusdam officinam,in qua colloquium hoc habitum est,fiequentare sesebant pauca quaedam addere oportet: quod enim Galenus ait; Sanitatem, & bonum habitum. nondifferre, nisi quia bonus habitus ad sanitatem addit firmitatem,& stabilem,& perpetuam permansionem; confirma
tur Xenophontis testimonio,cum dixit,bono habitu praeditos sanos esse, & robustoS, υγι--σιν οἱ τα σω μιαρονα ἐυ ἰσχυουσι; his enim videtur, firmam, ac stabilem valetudinem significare, contra quam ijs accidat, qui malo habitu praediti sunt, qui nihilominus sani etiam sunt,quoniam tu disseruisti,& asseruisti, malum habitum, & bona valetudinem. posse simul esse; sed ea non erit aeque firma, & permanens, atque in illos, qui bonu esse habitu dicuntur : propterea eodem loco Xenophon dicit, in bene habentibus multam esse securitatem , τα σωματα ἔν ἔ, - - ἀσι λωα, quod ratione binne valetudinis dicitur; nam & Hippocrates libro de victu in acutis naorbis eam, dixit, contemplationem seqj . utilem esis ad securitatem,ἰe irari ἀλεικν,i ad tutelam videlicet bonae valetudinis:sic ergo & Xenophon, yx arbitror, voluit significare simili verborum serm la, bono habitu praeditos, tutam habere sanitatem firmam scilicet, & permanetem, ut Galenus voluit. Jod tamen altera ex parte Platonis testimonio repugnat dicentis Athletarum habitum esse ad valetudinem dubium. Insuper memini te retulisse ex Pla