장음표시 사용
331쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. I o
na esse,& augescere,& probe consenescere & contra, si quis non utatur, & in otio relinquat, morbosiora euadere,non augescere, & cito conteneicere: modorata igitur exercitatio cum moderata alimonia, etsi quaedam absumit, ipsum tamen corporis habitum, Carne replet.
varise exercitationibus ex Hippocrate. Cap. IX.
LI I s autem notatis, ad Hippocratis diuisionem redeundum est: sunt enim aliqua explicanda,de quibus nihil notatum animaduerti a clarissimis au-etoribus,qui eruditissimos commentarios de exerciatarionum generibus, & facultatibus ediderunt; ea licet nec inutilia, nec scitu iniucunda videantur; Hippocrates igitur labores alios naturaleis, alios elleviolentos dicebat. naturalem dixit laborem visionis, auditus, vocis, solicitudinis . Nec mirari licet Hippocratem magis, qui visum, & auditum inter labores enumerauit, quam Aristotelem, a qui ex quibusdam scriptis de natura voluminibus retulit,& approbare visus est, videre,& audire laborem esise, cum in illis scriptum esset, laborare semper animal ; αεπονῆ γ -οὶ 'υσικοὶ λολοι μηρ
quit laborat animal, quemadmodum phylier i stantur sermones,qui videre,& audire dicunt molestum esse; sed iam adsueti sumus, inquiunt. Laboramus igitur videndo: idque facile sibi quiuis persuadeat, qui animaduertat, ut, paulo acrius oculos in rem quamcumq; intendens defatigetur, utque
Labores natura visus, Audistus u
332쪽
a Arist.lib.a.de inque excellcns a visum videndi instmmentum eorrumpat, utque diu in toncbris versato lux repentina tex. . 67. 68. cccitatiS periculum afferat, debereq; illum pauli tim luci terendae adsuescere, & cogitet, animali r cens cdito, noua esse omnia & vires infirmas ; ita enim intelliget videndi funcitionem in eo sine lab re oste non possc: sed quia lux demum necessaria est, , per vices somni, ac Vigiliae, diei, atque noctis, ita ad- Iucscimus, ut nullus videndi labor videatur, nisi H. acrius,& diutius fiat, & visa vehemcntiusassiciant: b 31. probi. 1o. & Aristotcles h libro problematum exposuit,oculos ex rerum conspectu laborare, exceptis viridibus, a quibus non, ut ab alijs vehementer, sed mediocriter commouentur: nec crit fortasse quisquam,cui ignotum sit, longiorem vigiliam,&lectionem oculis laborem parere; sed, quae demum aegriS corporibus a cidunt, hCc maXime confirmant, quorum oculi, &lumen saepe refugiunt, uniusque& alterius versiculi lectionem non sustinent: cst igitur in visu labor, sed quem sani ob virium integritatem, & consuetudinem non aduerta at .
Sic laboramus etiam audiendo, ut ab utroq; auctore affrmatum est: sed labora sanis non aestimatur ob consuctudinem,& robur, nisi Vchementior sonus occurrat,qui auditum labefactere quoque valeat, uti sentiendi instrumentum quodcumq; labefactari, Cut soli visuq& I rumpi ab excellenti sensibili Aristotcles docuiti auditus dicxi u- aegroq; , & imbecilli corpori auditio manifeste la-' ' borem affert, & sano quoque sonus, etsi moderatus, at diuturnior. Vcrum licet dubitare, ct quaerere,cur Hippocrates solos visum, & auditum labolam dixerit, treis vero reliquas sensus non nicinoraucrit, sicuti
Aristoteles libro septimo de moribus, in physicis se monibus dixit, faetam esse de visu,& auditu mentio
333쪽
De Sanitate Tuenda. Lib. II. IqI
fitim, atque si solis hisce labor conueniat, non autem
reliquis,quos tamen sentiendo laborare, & grauiter assici, pro comperto aliquis acciperet. An diuersa res est corruinpi,& male assici, quam proprie laborare, quod est 3ονειν graece ρ scilicet senuis quilibet ab excellenti sensibili male assici,& corrumpi potest: sed non quivis sensus sentiendo laborat: hoc enim solius
est vitus, atque auditus: nam laborare statuimus ca, quorum functionibus, certo spacio, & tempore durantibus, aliquid humoris absumitur; hoc vero in odoratu, gustatu, & tactu usu venire non videtur: nam sensibilia, i et immodice sensus mouent; quam-Obrem momento pene illos labefactant,&destruiit; quod omnibus sensibus euenire potost; vel modice movcnt, atque ob id e X hauritur quidem aliquid ab auditu, atque visu, sed ab alijs tribus nequaquam: itaque in visu solo,& auditu laboris opus exsiccatio apparet. Scilicet, gustatu, qui est alimenti sensus; &olfactu est autem odor veluti genus alterum nutrimenti tantum abest, ut dematur aliquid de corpore, ut additio quaedam potius contingat; ni fi ex secundario, ob iniucunditatem saporum, & odorum, vel nausea concitetur,& vomitus, vel trahatur ad os pituita, & sternutamenta excutiantur. Tactu quoque nihil absumitu cinam quae tanguntur, si modum superant, non laborem inserunt; sed labein,& corruptelam,& paulo diutius ferri non possunt, si vero intra naodum sint, corpus ipsum fouent, atque sustentant,& nullo nKocio, nullovo labore feruntur.
Sed docebis Uietas Io, tangendi quoque sentum laborare, quoniam vestimentis onustos sudare, & in therm arum calidari; s, atque sub sole versantes sudore persundi nemo a scit, igitur ab immodico calore ablami, exhia trita humorem,& laborare corporμ, N ii non
334쪽
non corrumpi. At sudor,qui ex vestimentorum pedere fit, non excitatur ab externo rei 1enssibilis cal re, sed onus ipsum vestium instar est exercitationis ,& motus, cuius opus est, calorem in nobis comm uere; sit itaque labor est, non ex calore est, sed ex onere. In calidarijs vero, & insole magnus quidem est calor, sed non semper essicax ad corrumpendum; sed cum mediocritatem superat: nec laborem etiam ivducit, nisi qua in calidarijs aer, aquae vapore crasesor iusto redditus, anhelitum nonnunouam impedit,& animi desectionem quibusdam infert:vt sud rem quoque ibidem, & in sole calor mouet non ob laborem, sed quonia cutim laxat, & rarefacit, quod
quidem facere solet labor, sed etiam alia sine labore
Sed alius sertasse diceret, Visa Ipsa, colorem, I quam, ignis naturam referre; non enim fine ignei alo cuius praesentia cemi potest, ut aluctori placuit Aris lib. x.deanima stoteli, a & Plato in Timaeo colores dixit vocari - ' ii 4ς sin flammas a corporibus manantes, Φλργα σωυ ἀ πορ μουσαν. & idcirco vim exsiccandi habere,
Sonos vero Hippocratem dixisse fieri a siccis libro,nui de carnibus inscriptus est, οδεμ sIuρα. Sed haec satisfacere non videntur: nam m tactu quoque locum habent, quia sunt aliqua, quae tanguntur sicca, & ignea. omissus tamen est tactus, tamquam absque la cxerceatur. An possumus docere, similiter in omni sensu laborem esse, sed ob consuetudinem videri in nullo esse, euidentioribus ' tantum iudicijs in visu,& auditu percipi, atque Obi id omissos caeteros. An demum soli visus, & auditus laborare simpliciter dicuntur, quia, ut caeteris I lalibus ossicii dignitate praestant, ita instrumenta sortis iniunt, quae aliorum sensuum instrumenta superant
335쪽
De sanitate Τuenda. Lib. II. I qa
tem peramenti, & structurae nobilitate,& sui ita dicam tam delicate constructa, ut minimae cuiusq; rei iniuriam sentiant, cum caeteri sensus ignobiliores riadiore materia sulti rerum occurrentium vires valentius serant, sic solis calorem corpus reliquum stri iucunde,& salubriter sustinet,cum eiusdem solis splendorem oculus ne momentum quidem temporis serat absque labore, qui nec lucernae flammulam paullo diutius citra caligationem intueatur. Auditusq; parem esse rationem intelligemus, si memincrimus, 'quam paruae rei in cursu offendatur. fortasie vero Hippocrates secutus cssicaciora, & veriora; solos vi-' sum,& auditum inter labores memorauit. Sed his, quae dicta sunt, cupimus ingenia studiosorum excitari ad illustranda loca, quae in optimo auctore Obscura sunt. Curas deinde,& voccm,c inny lab res vocat naturaleis. Sed hominu a curiS, & sollici- cuia . tudinibus exsiccari, & tabescere; notissimum est ex Galeno, a dicebatq; apud Ciceronem b mcta Ve' a lib. de ejustus, curas coquere, Itaque Visiccant, ita laboriS n morb.e . lib. s. mine,ac genere comprςhenduntur. Devoce autem
minus dubitari potest, nam medicinae posteriores 'Π' ' Hippociate auctores, non solum sermonem, lectionem, & cantum, de quibus Hippocrdios inentionem Ah '' fecit,sed vociferationem, fletum, risu inq; inter exemeitationes collocarrunt:& ploratum Aristoteles c lo- e lib .politieco exercitationum pueris, si eri asseruit.
TTI s autem explicatis, Hippocrates labores, quos violentos esse dkit, exponere aggreditur; scd primo dedeambulatione loquitur, vi quae media est Nn a quo
336쪽
quodammodo inter naturaleis & violentos labores; nam dictis quatuor comparata videri potest violemta; si velocum caeteris, qui post dicentur,conferatur, naturalis existimabitur. Sed de ambulatione speci tim posterius disserendum est. Violentos igitur labores simplicitor vocat cursos,concussiones, quas voeat grice πῖαρ commotiones τα, alleuationeS, αι ακουψισματα, luctam, & fricationem, πάλην, σὰ volutationem in puluere κλιν ισυν, micationem per summas manus χειρίαν, Coryci certamen , numer Iam manuum motionem spiritus dete tionem πινευματος καταπισιν. Tot eo loco violentas exercitationes Hippocrates enumeraticur autem
non plureis cetenim praeter has extabat, Saltatio, Saltus, Rugilatus, Pancratium, Cςstus, Discus, Halteres, Iaculatio, Circi lasia, Trochus, Equitatio,V ctatio Curru, Sella, Iectica, in lecto penuli agitatio, Nauigatio, Piscatio, Natatio, Venatio cur, inquam, non omnia haec genera memorauit: non sane quia in usu non suerint,aut hae prae caeteris insignes, vel co ferre, magis ad bonam valetudinem nila sint; nam quae ante de saltatoria ex Xenophonte dicta sunt, has rationes refellunt: ex io s enim vetustatem eius intelligimus,cum Socrates fuerit Hippocratissuualis, aut paullo seni intelligimus, & cum utilitate
praestantiam, cum a Socrate carmis exercitationiabus praeferatur ob eandem rationem, qua pilae ludum Galenus mirificecommendauit.
Si Hippocrates saltatoriar non meminit idcirco, mrtasse quod hoc suit genus alterum gymnasticae; Nam Plato ut constat ex libro eius septimo de i cibus) gymnasticam diuisit in saltatoriam,& Pale-
itncam, di credUt viri docti ad palaestricam referri
337쪽
De sanitate Τuenda. Lib. II. I 43
omne aliud genus exercitationum, saltatione semota;quod verisimile videtur, quoniam pugilatum eo dem loco Plato memorauit tamquam partem luctatoriae,aut eodem genere comprςhensam. Voluit igitur .Hippocrates solius palestricae paries quasi laui examinare; idest,' quasdam dumtaxatexercitationa formas, quae in palaestris usurpabantur, eui ludiam, non,Vt praecipuam recensuisse, appareat, & pugilatum silentio inuoluerit. Scio, Coryci ludum qu buudam videri ad saltationem pertinere sed hi rem valde dubiam affirmant.
Verum haec nosse, non tam utile est, quam curi medico desum: neque enim multum refert, neque medici ma- Q xiomb
sis est intelligere,quot, & qualia fueritit vetustis se- 'culis exercitationum genera, quam nunc sigillatim perspectas habere omneis omniu anificum formas Iaborum,quod infinitum est. Ea debet medicus nosse, quae ad omne tempus, ad omnem nationem, ad omnem ςtatem,& sexum,& ad omne opificium pertinere videntur. Intelligere scilicet, quam habeant vim exercitationes, quae corpus univcrsum agitant, quam ear, quae pariem unam, aut plurcis,non autem omneis, quae luperiores, quae inferiores. His enim
piobe Ditis,non erit arduum de quouis labore, &. motu , licet ante incognito iudicium sene. Propinea sonasse Hippocrates aliquot
eluti exempla tantum memor uit,etpliqua exercitationum: . ii , meta breuitatis st
338쪽
Laborum cur alijui naturales, aliqui
dicantur violenti. Cap. ' XI. .
Ο s est autem praetereundum, cur hos violen tos labores, illas naturaicis Hippocrates dixerit. Naturaleis vocavit visum, auditum,vocem, solicitudinem, quoniam ad eos maxime procliues sumus,& nolentes etiam in illis exercemur;at cursus, lucta, & reliquae similes motiones non absque consilio exercentur, neque sic nobis Occurrunt, Ut nolen-.tes illis animum aduertamus,& corpora offeramus. Sunt igitur voluntarij labores, non autem natur Ies, dicuntur autem violenti, non si animo comparentur, quia ratione, & consilio, idest de animi sententia suscipiuntur,ergo citra violentiam, sed corpore,quoniam vi sibi quadam illata mouetur,non a tem ut suapte natura moueri solet. Dubium est a tem de voce,quoniam saepe loquentes, atque legentes, canentes quoque perinde laborant,atque ij,qui currendo,& luctando exercentur. Sed Hippocrates vocem dixit esse laborem naturalem, quoniam de communi, solo, &. vulgari l ,
quendi more, & lactione quoque demissa. & cantu
pariter, cui nulla sit adiuncta vociferatio. Sic noa lib. de intera nunquam admonuit, a vociferationem Bony vita dam esse, non autem sermonem dixit lecti nem ἀνάγνοισιν, cantumve quae hoc loco nominantur: quia cani clamor,& vociseratio his possit adesse, & abesse, de his ipsis locutus est, cum neque clamor adest, nec voci seratio. Scis auditus quoque,& visus, violentum aliquid habere videntur: nam motus animalis naturalis quid cin est, ut animalis est, ut autem corporio est, potest etiam praeter nat
339쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. Iqq
rameae,ut Aristoteles a docuit nam,partes anim, a lib. 8.phys η'lium, Inquit, mouentur praeter naturam iuxta positiones, & motus modos: &, ut ante quoque di-etum est, male a sensibilibus lape afficiuntur, quod sine violentia non fit. Visus tamen, & auditus tam l vij sunt, atque expositi, ut omnis ab illis violentia abesse videatur. praeter naturam quoque esse Valent, si modum superet usus illorum, qui moderatus
cum est, salubris est, & naturalis ςxercitatio dici potest. o
Cur Hippocrates dixit, animam siccari. Cap. XIL
C E D est.quoque notatu dignum, omnibus Hippo-O cratem laboribus tribuisse quidem vim exsiccanditaed,ut a naturalibus anima,a violentis autem corpus siccetur. De visu scilicet, inquit, τροπιεχουσα του υσρου, anima aspectabili admota mouetur, & calescit, calescens siccaturi dum humidum euacuatur. quod similitor dicit de,auditu, vo , & selicitudine. &de his veluti de ani- ma locutus est. De reliquis vero corpora,& carnes calciare dixit. De deambulatione, τε σω
ματος, κἀθερμαινομενο . Decursu, ιερμαίνοντες τημ σαρκα. De concussione διαδεμασμένον - σωμα ac
similiter de reliquis violentis laboribus loquitur, corpus, & carnem memorans, animae omissa men- tione. Sed quam de anima Hippocrates opinionem habuerit, cum incertum sit, non est etiam quaerendum anxie,cum de hac re meliores Hippocrate magistros habeamus.& si quis ea loca,in quibus anim
340쪽
ficit mentionem diligenter examinet, 'quanda m corpoream ab eo creditam animam intelliget, calori, frigoriq; is similibus obnoxiam.quod quanis 1- num sit, patet sed non est nostri instituti pluribus
ostendere.' Nod huc pertinet, potuissemus interprotari, dictam siccari a laboribus naturalibus anima, quia in illii animae vix potius, quam corporis eniatet, videre,' iudire, loqui, cogitare, trahi, m rere; &similia officiasotiquae animae potius,q iam corporis videntur esse licet no absque corpore exerceantur. ambulare autem, currere, luctari,& alia huius generis, non quidem sine anima fiunt, sed corporis magis videntur esse: a quibus caro, & corpus sicca tur. Rursus, cum saepe corpora tabescant ob studia, & solicitudines meque hoc fieri ab his, ut ab alijs laboribus videatur per vacuationes manifestas,cuiusmodi est copiosa mictio, vel profluuium ventris, vel sudor, vel naucus, vel sputum, vel si haec non fiant, ex sensibili saltem corporis calefactione modus percipitur, quo per meatus cςcos cutis laxatos,clam sensibus humor exspiret, quorum nihil exstat in visus,'& auditus laboribus, & vocis citra vociferari nem) ac studiortim, vel solicitudinum, vel animi
quarumcumq; affectionum; propterea, cum libliis nihilominus corpus tabescete soleat, occuli rem caussam concipi cndam Hippocratcs arbitratus,ania 'ma in dixit ab ho laborum genere commoueri,&' concuti,& hinc cala cre.& calefactam, humori con sumpto,emaciari: tamquam animae occulte accidat, quod manifeste corpori contingit, cuius humor cuna a vioIcntis laboribus per mans fistas vacuationes consentatur, & a naturalibus per occulium quasi v nenum tabescar, hoc priuatini visum est animae tribuendum, quae suo quodam modo moueatur,cal