장음표시 사용
371쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. I 6o
rius vocetur etre ηιe; ipse praxis facilius apprςhen
dituri quia tota pene in sensu est, etenim a in 11ngum a Arist.lib. cde laribus omnis actio versaturr singularia autem sub m*Drusensum cadunt: theorica supra sensum nos evehit,rerum est enim uniuersarum, quas una mem capit , ideo difficilior: scietitiarum vero aliae in rebus Uersa'ntur, quae sensibus percipiuntur, aliae in sublimi-hus,& sensem effugientibus; lis dubio procul quam illae captu difficiliores sunt. Vt vero quaevis facilior est, aut difficilior addiscendum, ita mens magis,aut minus laborat, & magis, aut minus carnes exsiccat, & tabefacit: & quia coniunctio corporis inserte mentius laborem, & disificultatem ad intelligendum, ideo quo plus aliouis studuerit corpulentiae, eo ineptior ad mentis officia reddetur: itaque cibus multus, atque potus, litterarum.& bonarum artium studijs aduersatur:propterimantin eo solum utilis continentia per se est, quod
is, ibie 'Mibro expositum est; sed etiam, quia studia, hillesarum escit, ut salubrius exerceantur: nec litterarum sesum sed artium quoque omnium,quae inentis intentionem aliquam exposcunt, itaque de Pro-ito eproditum est a Plinio, e dum Ialysui tabu- clib.3s .e. I larum' eius lini datissimam, pingeret, madidis lupinis vixisse,quonpam famem simul sustinerent, ct sitim, nec sensus nimia dulcedine obtruerent: inde natura veluti duce factusti est, ut studiorum tempu3 omnes delegerint matutinum, & lucubrationes post somnum laudaueriti tis lucubrandum est, inquit Celsus, d non post cibum id facere, sed post concoctio- d H .r.α x.
nem: itaque nec a prandio, nec a cςna salubritcq iis serijs cogitationibus, nisi multo spacio interposito . versamur, a prandio quidem mmiocri nam post
epulas Ebstatiores omnino studia deserenda sunt
372쪽
quinta,vel sexta hora,a na vero post iustdm Amrini modum, de quo , alibi: propterea Marsilius. Ficiis nus, a in libro de vita sana, aggredi nos studia v luit Sole oriente, aut hora citius una, vel altera, quamquam Aristoteles b Solis ortus r tione, quam Ficinus, non habuit, sed dixit, nocte surgendum p . trifamilias, quoniam, & ad sanitatem, & ad curam,
rei familiaris,& ad stata philosophis cofert quam-
plurimum: cum videlicet cibus minus onerat cor pus, tune minus quoque graue corpus est animo: hoc vero post concoctionem fit: accedit noctiet sile tilim quo intenditur animus magis,& quies curaru . quas semnus aufert Apissime. Solem vero in ortu,&, meridie,& hora nona viribus magis pollere, hamq; iob id ella tempora Musis, & grauioribus studijs, &inuentionibus aptiora,hoc Prtasse speciosius, & iucundius, quam verius a Ficino dictum est; illud est egregie ab eo notatum, eum studiorum modum d bere esse, ut crebro de intentione mentis aliquid remittatur, nec ulterius progrediendum meditatione. ouam voluptate: scilicet ita laborandum, ne corpus detrimentum patiatur; ut vero in epulis succedens voluptati iniucunditas, satietatis index est, ac propterea tunc abstinemus; ita studiorum voluptas coniueta cum cessat,quiescendum admonet.
animi perturbationibuου. Cap. XVIII.
AE c hactenus de anim i motu, in quo actio pstius enitet,quam passio. Iam dicendum est quo- de animi passionibus, quas Galenus a vocabat: etenim in i)s aliquid inest etiam. quod
373쪽
De sanitate Τuenda. Lib. II. I 6 r
quod id bonam valetudinem conseruandam pertinet, & silentio inuoluendum non fuit. Galenus igi tur intera raecepta sanitatis conseruandae admonuit libro artis medicae cauendam esse immoderationem omnium animi assectionum, videlicer, irae, tristitia, furoris, timoris, inuidiae. Hoc aurem perinde est, atque debere illum esse, qui studio sanitatis tenetur. Omnibus ornatum virtutibus : Siquidem virtus nil aliud sit, quam omnium animi affectionum mediocritas, ut ex ijs notum est, quae Aristoteles libris de moribus disputauit. optima sane,& valde salutaris Galeni admonitio: nam etsi Utest auarus, timidus, superbus, iracundus,& huiusmodi sanus esse. minus tamen securiis est, quam is, qui viiijs eisdem careat inam auaritia quanquam animi morbus est, non corporis, ex ea tamen potest morbus in corpore suscitari: ut si, studio cumulandae pecuniae, parcius aliquis,& durius vivat, quam pal est, & cibos viles, & mali succi,& negligentius paratos sumat, & potus similiter prauos; quis non vereatur fore, ut hic tandem g a. ui morbo capiatur non aegrotabit ille quidem conomine,quod auaritia est animi vitium, sed quia vitium illud hominem adducit ad ea peragenda, quaen orbum efficiunt: sic intemperantia morbum non excitat, sed efficit, ut, qui intemperans est, vel ob nimios cibos, vel ob tumulentiam, vel ob nimiam V nerem, morbo tandem aliquo crucietur: propterea dictum est a Catone apud Ciceronem, libidinosam, & intemperantem iuuentutem corpus effletum tradere senectuti: Ira, aegritudo animi quaedam est; sed ira concitus aliquis excandescet, & exclamabit; in-dh vero vel racescet, vel sanguinem de pulmone re-iviet;reliquarumq; similis ratio est. Optima igitur, ct salutaris est Galeni admouitio, cauendas omneu
374쪽
ultra modum asse nes,quoniam qui hoc effece securius bona fluetur valetudine.
t ' his affςetibus modus adhibendus; hoc
iam non est a medico postulanduis,qui corporis curam gerit,sed ab eo,qui animorum onus curadoru Iustinet. Neque Galeyi sententiae contrarium est
quod Aristoteles docuit libro secundo de moribus, nullum esse in 'iiijs Aodum laudandum: fiam ali cst vitiorum, de quibus Aristoteles , alia asset uotium 'tio, de quibus Galenus loquutus est. immo in ideincidit utriusq; documentum: etenim virtus, de qua Aristoteles, non est aliud, quam affectuum moderatio,quam probat Galenus: virtutes enim dumtaxat moderantur, non autem tollunt affectus, & perturbationes quod fieri non potest neque aliud Galeni verba significant, licet a nonnullis ita accepta sint, ac si Galenus affectus tollendos existimauerit; & ob hanc caussam acuti quidam intcrpretes illum reprς- henderint: qui tamen visi sunt, parum accurate Uc . ba illius perpendisse, qui inquit; se εχεο s τηρτριας χρή απαντων τῶν παθων . abstinere oportet ab immoderantia omnium animi affecti nu: non dixit, ab omnibus assectibus α δ τῶν απαν- των παθωνε sed ab eo, quod in illis est nimium, μα τηρ μετρίας . itaque liuro de cogn6scendis,& curandis a animi morbis, ab ira, inquit, prorsus ti rari simul, acquis velit, non potest; comprimere autem illius perturbationis intemperantiam, atque insolentiam potest, quanquam hic non dicit, αμπρίαnsed, ασχημον τω. -αθουρ; quod est idem, pertui battollis turpitudinem: alioqtii par est,&euni non ignorasse, affectus non temere,& frustra esse nosis a natura tra.ditos, itaque necessc radicitus euellendos. 'Quinimo virtutum quodammodo sulit actitus
375쪽
De sanitate Tuenda. L . II. I 62
ministri, siquis diligentius consideret:ctenim iracith dia magistratum adducit, ut scelera puniat,quod stiustitiae idcircoq; legitur in sacris litterihI irascinnini,& nolite peccare. An non odisse vitia,& hominum scelera oportet Θ & contra, bonos vims & virtutem
ainore Vrbs ut ῆ ergo non est odiunt a latitam ab antistiis nostrisi n5n ainor, quibus assciuilisbus stra niuersitoslatinscruatur; an non ignore assium timor e9pedit, & in egregijs facinoribus ad I ei gloriam ,& Reipublios . salutemuiu dentem cilc ὸ ergo nec ti- Inor,nec audacia euelli ex animis nostris debet; quis euadat sortissine audaeia Θ propensio haec animi ad - adcundum pericula sortitudinis instrumentum est:& ministra : non sunt igitur euellendar affectiones' sed moderandae: hocq; voluit,& scripsit Galenus. ,
Scire autem oporici, cile affectioneS natura in ani o do λha quaemo, & facultates, & a facultatibus functiones nasci natura in animo
neque enim accipio id facultatum genus, quo nos ad penurbationes propensii sum ut, de quo genere Aristoteles Γλο secundo de moribus) affectionum
vero tonnullas praeire fianctiones, nonnullas comi rari,nonnullas sequi; praeeuntes affectiones sunt ucia luti aculei, qui facultates incitant, impelluntq; ad aliquid peragendum: ideoque dixit AristoteleS, a a lib. . dem actiones tum nasci ab ira, tum a cupiditate. comites functionum sunt duae, voltaptas,& dolor; Scquuntur: item duae, laetitia,& maeroripraecedunt vero, quae diricta est, ira, & cupidites, & praetcrea amor odium, spes,timor, audacia, inuidentia,desiderium, aemula tio,misericordia,& quaecunq; sunt praetet has. Voluptatem vero cum Aristotcles libro septimo de moriabus dixerit, functionem esse muneris ud totum,quod animo voluebat, non expressit, eaenim non ost sine
iunctione quidem voluptas ut neque dolor; at si
376쪽
esset voluptas, functionis genus idem omnibus voluptati esset, sed saree euenit,id voluptati essis uni,quod alteri dolori est: itaque Iibro decimo idem , repetita de voluptate disputatione, docuit, eadem alios delectare, alios offendcre, his amabilia es.se,& iucusta, ilis odiosa, & molesta: non est igitur functio voluptas: sed ut ab eodem traditum est indecimo eodem, persectio Anchionis quaedam, &finis quidam functionem consequens, yt sequitur
volaratis deta . Est igitur affectus animi voluptas, qui comitaturnixi functiones voluntati, seu appetitui congruentes, &dolor contra,actetus animi umiliter quidem est, sed qui comitatur functiones ab appetitu, seu voluntate alienas nec est affinus ille,qui parte quadam origo functionis est, ut ira, ut amor, di huiusmodi, sed irsam stinctionem, velut umbra corpus, consequitur-Αb his deniq; diuersa sunt gaudium,& nafror; sam prςter iunctionem,& affectum animi functionis e mitem,alius stinctioni succedit affectus, nam si functio est adiuncta voluptati gaudium parit, si dolori, metrorem inducit; differuntq; a visluptate,& dolore, quia non sunt hae sine iunctione,gaudium velo, mpetrorq; a funistione quoque remanent, eamq; natura liter sequuntur:etsi nonnunquam, cogitando Vent
ra. praeuertit animus, perueris ordine; ea percipere ante quam aliquid efficiatur,quae re peracta naturaliter percipiuntur, iuxta prouerbium; Trium usante victoriam, itaque & laetamur,& meremus saepe la futuri successus tristis,aut laeti meditatione; ut hcontrari quae naturaliter praeire solent, ordine praespostero, nonnunquam re transacta nos non alitet
mouent, quam in praesenti mouere debuissent, ut de
377쪽
De sanitate ruenda. Lib. II. I 63
. nonnullis proditum est, qui flumina, & lacus hieme inedia gelu stantia,& niue tecta imprudentes transiuere,& rc deinde cognita,eoq; concepto timore, qui transeuntibus & periculi conscijs oriri debuisset, lubita virium ex Alutione cxanimati ceciderunt. itaq;& in ipsa actione sepe non solum voluptate, aut d lore, sed gaudio quoque aut merore assicimur: sed
non tam est temporis,quam naturae ratio habenda: sunt enim multa,quς, si tempus respicias, simul suru, at, si naturam,haec illis priora. Haec ita natura constituit:quae non debent ei ignota esse, qui vel animum, vel corpus animi particeps curandum suscipit. Non est autem dubitadum,qui n. naturae consilio effectum sit, ut voluptatem, & gaudium, tanquam rem nobis salutarem studiose qua
insalubres,& nobis aduersos: natura enim bonum appetimus,atque du in eo consequendo laboramus, voluptatem percipimus, ubi vero consecuti sumus ,
gaudio perfundimur, quod risu significare selemus;
ct contra, cum inuiti quid agimus,quod malum a bitramur quod natura renagit ciolemus, mςmmusq; ,& re peram,in mςrore persistimus,qui fletu saepe significatur, & lacrymis. inis ergo negabit, dum naturae congruenter vivimus, hoc etiam esse salutare, & contra insalubre, dum id agere cogimur, uod sit naturae contrarium,& alienum dicebat e em loco Aristoteles, Non temerε nos voluptatem
appetere; nam omnes vitam expetimus,quam Voluptas perficit. rorem autem me naturae atrarium a clinent,quae cla morbis auctores ex mi rore nascentibus tradiderunt,inde enim atra biliati, a fiunt,qui Hipp-Α-Postea vel epileptici, vel amplectici, vel furentes , ' δys csci fieri silia. tantum aduertere expedi ne in
378쪽
temperantius voluptatem sequamur, inde enim cile sanitas euertitur. Voluptas igitur,& gaudium salubria,dolor,& meror insalubres sunt: itaque & aD sectus ij salubres erunt, quos sequitur voluptas,&insalubres ij,quos excipit dolor. Verum non est eius obliuiscendum,quod Aristo .is. s teles a egregie notauit,& docuit, voluptates aliquas' ab lute bonas esse, aliquas non bonas. voluptat non bonae sunt, quas pueri,& bestiae persequuntur; bonae autem, quas viri sapientes, atque prudentes: hae ad animum, illae ad corpus magis pertinent; d bet igitur, qui vitam hominis propriam vivore vi
li , ut omnes debemus, hoc est rationi congruentem,
in bonis voluptatibus Christiane, catholicoq; υμ quor quaerendis exerceri; scilicet sunt temperantis, inquit idem,propris quaedam Voluptates, sed sunt in omnibus honestis munerum functionibus; Sunt iniustitia suae, sunt in sortitudine, sunt in magnanimitate, & id genus alijs, sunt etiam ex contemplatione rerum,&disciplina. Adsuescat igitur a teneris opo tet homo bonas. absolute voluptato prosequi: ita
enim fiet, ut ab honestate nunquam recedens Voluptate fiuatur, & simul hilariter, & salubriter vivati immo etiam salubrius, quam si genus voluptaturi
sequatur, quae ad corpus pertinent, quoniam voli1ptas cilicit, ut magis, ac magis id emciantias, und4
ipsa voluptas manat, quod optime docuit Aristote les in cisdem libris septimo, & decimo de moribus rhoc vero minus affert periculi in ijs,quae ad animv, quam quae ad corpus pertinere dicunturiquod facile prasuadebimr cogitanri, quam prompte homines ex
' morbos incurrant: dc cqntia, quamdiu, qui temperantes sunt, sine incommodo, in comparandis VirtutibuS,
379쪽
De Sanitate Τuenda. Lib. II. I 6
tutibus, & disciplinis, . versentur. Quod vero timore quidam perierint, & alij gaudist, negandum non est: huius vero rationem quaerere, curiosum fortasse magis est,quam utile, quandO- uuidem, rarissima quaeq; persequi, artis esse non Vi- turi illud tamen constare, putauerim, in timore Iani guinem, & spiritus intro consestina, & subito rere,id quod nonnunquam tanta vi fieri potest, ut ob. caloris insiti in extimis partibus desectum, & venarum, & arteriarum in eisdem partibus conniuetiam ex subita inanitione cuius indiciu pallor est adeo. sanguis in corde, & cordi proximis regionibus impingitur,ut seras amplius reuocari non possit; sed quali concretus,& instar gelu immotus maneat, geliduiq, coit sermidine sanguis, inquit Poeta: prohibit' vero sanguinis recuris ad extimas parteis necessaria, &repentina mors sequitur. ispius tamen ex timore membrorum nastitur ex lutio, quam vacuatio aliqua sequitur inuoluntaria. Contra in gaudio: non quia sit Armidini contrarium gaudium, sed quia dis imite, & iii ordine rerum contrario est; timor spei aduersatur, & audaciae; gaudium vero mςrori co uarium est,sed ut timor,& mgror, sic spes, & laetitia affines siqnt:.itaque etsi non est laetitiae contraria ser- .mido,contraria tamen Armidini essicere potest contraria igitur in gaudio, quam in timore eueniunt: seras sanguis sertur, & spiritus, nonnunquam Vero
tanto impetu, ut intro nequeat ampliuS reuocari.Itaque& hi subito moriuntur, quod Chiloni Laceda: m io, phocli, Dionysio tiranno,& alijs quibubdam euenisse, proditum est. - ,
Sed pudore quoque nonnulli mortui dicuntur, ut Diodoras, sapietiae dialecticae professonlusori ' Istione non protinus ad interrogationes Stilbonis dis-
380쪽
siluta, ut Plinius a scripsit. Est vero pudor pec
tiare timoris genus, ne de dignitate detrahetur,& la, ceretur fama, in quo tamen foras sanguis mouetur rnam erubescunt,quos pudet: nisi quis credat, verun in Diodoro ex pudore timore exortum, de quo anto dictum est: eoque non autem pudore interijsse. Sed quid haec persequor, quae tam rarasint,& cum eueniunt,medelam non admittunt nequis vero in haec pericula incidat, debet adsuescere, nulla vi pertu 'Datione inferior sit, & nulli obuiam insertunio imparatus prodeat, sed valeat, ut Anaxagoras filij mortem nuncianti respondere, sibi non ignotum Lisse. illum a se mortalem genitum: sic fertur Socrates e dem semper vultu piospera, S. aduersa excepisse. Sed haec praeliantioris cuiusdam medicinae sunt. Timori autem,& mςrori,qui plerumq; accidere solet,& medelam recipere potest, & spac: um ad consultandum exhibet; praeter ea auxilia,quς prudentia,& ipsa BF ficit philosophia;praesidio esse solent laeta amicorum' conuiuia, loci, spectacula, v. num ipsum m rores, dia 'cebat Socrates, b ut Mandragoram homines, sepiare, & hilaritatem, sicut oleum flammam, excitare: itaque meri potio saepe tum metum, tum mςrorem
discutit; quod pluribus Galenus exponit libro, c
quod animi mores corporis temperaturam sequa tur. nec alienum est ab his alterum ab eodem traditum , d .Escillapium multas instituisse cantilenas , mimosq; ridicularum rerum,& melodias quasdam, quibus animosa pars languens erigitur,& vehementius commota corpus calefacit, quod in formidine. 'ac mςrore fiigescit.
Sunt praeterea Helenium, oenopia radix,Buglossum ab antiquis ob eandem caussam laudata. de H