장음표시 사용
391쪽
rifer re, licet tutias ma-sed S apian o fide periculo sese exercuerint, si cauerint, ne venitenim is distento labores subeant;& illud, quod seinper est obseruandum, ne statim a laboribus, sed
aliqua interposita mora cibos assumant; quae tanta esse debet,quanta opus est et,qui se exeri uerit,ad intelligendum; subsedisse omnia. quae in eius corpore,
dum exercebatur, commota erant vehementius. Si
calor, si sudor, si anhelatio, si oris siccitas adsit, &quicquid sit,iamdiu cibus differendus est,donec omnia haec conquicuerint. rationem dicebat Aristot les, quod corpus adhuc purgatur, mouetur, & excrementis redundat: perinde ac si mora aliqua necessaria sit,donec penitus cespus expuigetur, & omnino quiescat: quibus tamen rationibus non intelligitur plane caussa morae interij ciendae; itaque Apponensis problematum interpres addit,calorem per corpus uniuersum diffusem non posse ad ciborum con- coetionem asgredi. Sed sertasse aliquis dixerit, etsi non statim, fore tamen, ut paullo post calor ad ventrem reuocetur, & sertasse tanta selum mora a cibo sumpto, quantam inter laborem, & cibum interij-ciendam existimant. An quia labore calor ingenitus ad extima trahitur, si statim cibus, iratusq; inger tur, ventrem,& viscera,eo calore destituta, nimis frigefaciet, & vim flaget caloris partibus eisdem insiti quem coplantatum calorem schola vocare consu uit quamobrem minus ad munia propria obeunda in posterum aptae reddantur ξ propterea calidae potiones a labore tutius, quam nigidae offeruntur, ut alibi indicauimus An nimio calor impetu a cibis
reuocatur,& ex motus cotrarietate vis caloris ipsius fiangitur, quamobrem cibi corrumputur citiuS, qua concoquuntur rhactenus de tempore. - V u a Do
392쪽
Deambis usionum reliqua disserentia
Deambulatio iDRAEsYAτ etiam sub dio,quam locis tectis am-lub dioia a ventorum, aut pluuiae,aut similium vis nulla molestiam pariat; hyeme vero in Sole, ut a lib. 3. δε dixia aestate in umbra; εν inquit Hippocrates, a. vii ' ἰρ αλ- dixerat, cum de hyeme, & autumno verba In Sole aibaea- secerat, hoc est in tepore. Solem vero non esse hy
me timendum, docet Hispanorum mos, qui salubritatis,& sere delitiarum caussa hyeme non ambulando solum, & equitando diu morantur in Sole ; sed stando etiam insolatione plurimum gaudet: quamobrem ortum est vulgatum illud; Hispanorum focum Solem esse, quod de Urbanis pariter, atque de agrestibus dictum puta. Sed innumerae gentes sunt, quae non hyeme tantum, sed quavis anni parte insolatum patiuntur: & Celsus , diserte meliorem dixit deambulationem in Sole,quam in umbra: sic tame, . , Ut Solem meridianum cauendum, monuerit,& nonnullorum capita propter imbecillitatem insolatum non ferre. Verum in hac re potest plurimum consuetudo; propterea constat,rusticos in Sole ququis tempore, quam Urbanos, tutius versari. Eise autem,quae in Sole fit ambulationem efficaciorem ca, quae in umbra, satis superq; intelligitur, cum libro secundo de diaeta Hippocrates dixerit, Solem, atque ignem siccare quod exercitationis munus est) umbram &filgus moderate humectare,quod est ab exercitatio
ne alienum ASalubriorem autem in Sole esse vclocem ambu e lib. de salubri lationem,quam segnem, non est ab Hippocrate e di-4 finem, ut aliqui acceperunt, quod ipsi
393쪽
De Sanitate Τuenda. Lib. II. I7r
emper in Sole mora nocua sit; sed malendam aestate speciatim,docuit; ait enim tunc quiete ambuladum, atque sensim,nisi per ardorem; καυμα, ambulare opus sit; hyeriae celeriter est ambulandum,non ut Solis noxam vites de qua re nihil dixit, nam, inctuit;
ἀσυλn; ἄν μή δια καυματορ οδοιπορεε, ac si dixisset; hyeme semper celeriter ambulandum, aestate vero
sensim, & lente; nisi per Solis aestum sit iter, quasi &in Sole, & in umbra sit hyeme celeritas utilis dixit
igitur hyeme celeriter ambulandum, ut calor ssit excitari; nam & in Sole ambulatio tunc non admodum calefacit; nisi velox fuerit,quoniam per id tempus vim non habet Sol magnam ad calefaciendum: nec dici potest tunc ardorem esse, τὸ καυμα, cuius Vitandi caussa illud enim dumtaxat vitandum admonuit celeritate opus sit. Nec etiam illius rei rationem, ut putarunt, Aristoteles a reddit: non enim quaerit, cur in Sole stam a s. prebi. 34. esul uam ambulantes magis isdimur, sed cur magis
in Sole ambulanti, aut quomodocunq; se exercenti non enim Aristoteles ait απεριπατῶντες, sed κινου- μοῦνοι,cum movemur,inquit,quod omne genus exe citationum amplectitur duplicem calorem acced re,alterum ex Sole,qui stantem quooue, & sedente, di decumbentem, & quocunq; mocio quiescentem Calefacit, alterum ex ipso motu: qui ex motu est,p test esse maiori ac minor pro motionis natura, atque modo,erit enim ex cursu, quam ex ambulatione maior,&ex celeri ambulatione, quam ex tarda item maior, & ex vehementi aliquo exercitio poterit non in
te tantum, 'ehementior cieri calor, quam qui ab
394쪽
Gymnastica, Vel - - 1pse solo ciebitur Sole; versim in umbra
quamquam ex aequis laboribus in Sese,quam in vinbra, maiorem oriri debere,rationi consentaneum est, Aristoteles de calore verba facit, quem Sol ipse mi citat, non qui ex ambulatione prouenit, alioquifausum sumeret,quia Φρο ex motu magis,quam ea S te calescimus. Verum est,ab eo examinari illam rationem, quod motus omnis calefacit ; sed non quia
comparauerit calorem ex Sole ei, qui eX motu, ve Tum, ut obiectioni resin)nderet, ac si quaesitum esset , cur stantes magis in Sole calescimus, quam cum movemur, cum duplex est caloris caussa, Sol, & motus; deberet enim ex duplici caussa calor nasci veheme lior; cui respondetur, ex duplici caussa sortiorem alterius effectum non nasci, nisi caussa utraq; conueniat, quonia si discors altera suerit debilior alterius esseetus producetur, ut in hac quaestione euenit: Sescalefacit; motus quoque,sed motus non adiuuat ca-Iorem,quem Sol incit,immo cohibet: nam aeris motio, ac quies plurimum conducit ad calefaciendum .& refrigerandum: immotus aer calorem Solis ingeminat, ventus autem reddit eundem moderatiorem,
quod vero est satus homini quiescenti in Sole, dem est motus hominis in aere ipso quiescente. Motus
autem hic debet esse moderatus,alioqui non esset i cus quaestioni; cur in Sole, dum movemur, mimis. quam stando calescimus, nam vehementior motus potest, Vt ante dixi,magis, quam Sol ipse calefacere. Illud sertasse dilucidius quaesitum esset; cur in Sole cum movemur, minus quam stantes coquimur, seu comburimur, ut quaeritur ab eodem Ari solete 38
γυμναζομεν i: est enim Solis vis ea, qua
non solum calefaciat, quod di motus facit, sed etiam
395쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. I 71
adurat, quod a motu, licet vehementi, non effiatur nisi cum solidorum attritu corporum ignis excitatur,quod hominibus non accidit. Quibus vero Sol omnino fugiedus est, his tamen
non ante Solis exortu, neque ab occasu, vel hyems,
vel ςstas fuerit,ambulatio sub dio salubris est; ouamquam nemini salubris proprie dicenda est, sed aliquibus, vel ob corporis robur naturale, vel ob consuetudinem minus iericulosa.Veteres eundem Apollinem dixerunt,& Solem, finxereq;, serpentem,e ter ra natum lutulenta, Phςbi iaculis confictum vulgatissima haec fabula est: fabulis autem naturaleis rationes illi claudebant: serpentem sane significare dixerim vaporem humidum Sole absente sublatum e terra in aerem,qui veneni fere instar humana potest corpora inficere; Sole autem oborto disijcitur,& consumitur: quaobrem purus,& salubris aer redditur: hac de caussa insalutiri, semper censenda est Sole absente ambulatio: proptcrea Biptum est illud, Hippoe.lib. 3. matutinum,& vespertinum fri us cauendum esse,& Ceiu li. r.e.,. id speciatim,quod flumina,& Hagna,&niues exhalant: propterea & villas b dixerunt aedificandas ne- b Pliniuili. ig. que iuxta paludes,neque aduerso flumine,& Home- φriam seriolisse, e flumine auras antelucanas semper esse insalubreis. Addunt quoque ventorum ratione negligendam Deambulatis non esse: fuitq; Antylius auctor, ut libro tertio Col- .
lectaneorum Oribasius docuit,praestare ambulati ''nes flante Zephyro,quam Austro,& Borea,& Ap liote, quoniam ille flatus est omnium moderatismus: & alibi quoque anteposuit Zephyrum Boreae, Euroq;,eodem Oribasio auctore libro nono Coli ,
neorum eorumdem. cui tamen sententiae contra
m Hippinates tradidisse videtur libro de aere,
396쪽
aquis, & locis, dicens Ciuitates ad occasum sesitas
morbissimo situ esse, vento'; occidentales esse autumno similes: Sed & Plinius libri secundi capite
quadragesimo septimo; Saluberrimum omniu aquilonem asseruit, & recentiores nonnulli aquilonios ,& ortivos flatus occiduis, & meridianis salubriores produnt, & ob id ciuitatum ad ortum, & septentri nem Vergentium, situm praedicant salubriorem. Sed volo studiosos admonitos, nullam esse contrarietatem;&non esse negandum, quin Zephyrus, Ut om nes dixerunt,sit ventorum saluberrimus:nam qui ad vitam conducit plurimum, cur non & ad salubrita-trm conducere par est ξVerum hoc interest inter Hippocratem, &alios auctores,quod illi ventos ut causta; Hippocrates ve 'ro loco dicto ut signa accipiebat: ventorum videlicet appellatione Hippocrates situm ciuitatum designabat, quarum tamen salubritatem non ex ventis, sed ex Sole aduenire admonebat: Ciuitas ad ortum posita salubris,non quia Apeliotes spiret, qui flatus salubris non est; sed quia Solem tempestiue admittit
Orientem; contra, quae ad occasum utar sunt, insalubres,non quia spiret Zephyrus blandus,& vivificus satus, & saluberrimus; feci quia a Sole serius ill strantur: itaque has autumno,illas veri simileis Hippocrates dixit. Quod vero legitur, ventos occidentaleis esse autumno simileis,hoc fuit interpretum virium; quoniam de Ciuitate hoc dictum est ad occa- sum posita, ut eam, quae ad ortum, veri similem di- Nerat. Ab his vero non est alienum quod Zephyrus dicatur saluberrimus, subsolanus vero e contrario ἔnamque in Ciuitate eadem flatus omnigeni spirant, di pro eorum varietate salubritatis quoque, & insalubritatis status mutatur. de licet Ciuitas ad ortum posita
397쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. III
posita salubris sit, erit tamen seipsa tunc salubrior, cum Zephyrus spirabit, namque a situ salubritatem
habet veluti ingenitam, & natiuam, a saIubri vero flatu aliquando veluti aduentitiam,& alienam o tinet;& econtrario,quae situ insalubri est,ut si ado casium ivergat, erit insalubrior, oem subselano per sabitur, & minus insalubris spirantibus Zephyris Euadet. Esse igitur Ciuitates ad ortum,& septentri nem positas salubriores, quia salubriores inde venti spirent, & falsum, & praeter Hippocratis consilium dictum est:nam saluberrimus ut caussa fauonius, cui sic it Aquilo,quem subsolanus sequitur, cum notus sit omnium deterrimus. Quod vero Plinius Aquilonem saluberrimum, dixeriti hoc non nisi ex accidenti locum habet, quia expurgat acrem, ut Hippocrates eodem libro admonuit. Sed & salubris natura flatus ratione situs fieri potest insalubris,si dimitus spirans liberum perflatum non habeat quamobrem Hippocr. duo illa conivnrit, προσωχου p.& προσκειν perseuerant & insidunt, contraq; sitiis
ii ratione lalubris ob paludem propinquam, vel ob aliam quamcunq; caussam insalubris redditur. ha pauca sunt,de quibus liceat libere affirmare, aut negare. itaque recte dicta est ambulatio spirante Zephyro salubrioriquam austro, dc reliquis.
Quae vero per loca fit inaequalia, ut magis exsic- Deambulatis icat, ita quoque cubi exercitatio necessaria sit, quod intelligendum semper est salubrior est. exsiccat, in--am,magis, quoniam catarein magis excitat, & sudorem, laxatis corporis perspiramentis, magis p u aliquod ut experimentis compertum est, ita non dubiam habet rationem; nam locis inaequalibus modo ascendimus, modo descendimus, modo perpla
na incedimus: ascensus vero dissicilior est,quam i X x cessus
398쪽
cessus per plana loca; ita etiam contra naturae impe tum grauis corporis moles sepe mouetur; dicebatq; Aristoteles a ἔτι - παρα Φύσιν, γαρ ἔτι
πασα αρσιρ: attollere est praeter naturam, vi enim
constat omnis cleuatio; & alio loco, b incessum per acclivia etsi hebetiorem, mouere magis sudorem, quam per decliuiamam serri sursum praeter grauium
rerum naturam est; τοις βάρεο ιν παρα φυσιν. idem e tamen asseruit, magis delatigari nos aequalibus locis,qnam inaequalibus, cui videtur contrarium,quod modo diximus,& illud quoque,quod ab eodem d dicitur, breues deambulati nes defatigationem mouere, quoniam sunt inaequales,& cogunt ispe nos ad contrarium mutari:ita igitur per inaequalia loca, δe inaequalis est ambulatio,& contraria, & licet non sit inaequalitas cadem, atque contrarietas, quae breuibus est adiuncta de m-bulationibus,est inaequalitas,& contrarietas: ascensus enim, dc descensus contrarij & per inaequalia loca necessario motus est inaequalis: & maior est inaequalitas haec, quam sit in breuibus deambulationiabus, ubi contrarietas potius est, quam inaequalitas, nisi locus sit inaequalis, estq; laboriosa magis contrarietas in ascensu, & descensii, quam in processu, atque reditu per plana loca: illud enim videtur veru, .ud alibi Aristoteles e tradidit, ascendentes tibijsendentes semoribus laborare; neutrum vero est in plana deambulatione, nisi dicas,totum corpus ex
longo itinere laborare, at in ascensu, & descensu laborem breui percipi Sed ut haec quςstio diluatur,animaduertere ore tet,non cilcidem defatigare,& salubrem esse, vel insalubrem: neque rursus idem esse defatigari magis,& exerceri magis: nam contra, illa salubrior videri
399쪽
De sanitate Τuenda. Lib. II. 17
debet exercitatio,qus minus fatigat:propterea apud. Platonem Phedri initio dicit ille, se ambulare liben-
. tius in vijs, quam in curriculis qui locus erat in pa- I stra Ha Graecis vocatur quoniam minus 1
tigatur; ac rursus saepe euenit, ut qui minus exercetur, maiore lassitudine corripiatur: praeterea non est
praetereundum Aristotelem non simpliciter dixisse, magis defatigari ambulanteis per aequalia, quam per inaequalia: videtur quidem hoc dicere problemate decimo ,& vigesimotertio quintae sectionis, sed hoc accipiendum est, illa adhibita distinctione,cuius mentionem facit problemate primo eiusdem secti
nis, cum ait, ambulationes prolixas de per inaequalia, magis,breues autem minus Iaboriosas. ad haec notandum est, primo probicinate dicto, non comparari longas ambulationes breuibus intelligatur autem longitudo, & breuitas spacij, non temporis) ut factum est problemate duodecimo,& tertiodecimo; sed longas per aequalia longis item sed per inaequalia : & breues rursus per aequalia breuibus per inaequalia . Si comparatur longa breui, laboriosior omnino breuis, ut dicitur problemate decimo, & trigesimotertio, & Phaedro, quoniam semper est in ea quaedam inaequalitas, videlicci frequens conuersio ad contrarium, ut Aristoteles ait; si comparatur longa per loca aequalia longae per inaequalia, illa prior est laboriosior; breuis e contrario, minus cst labori la,quae per aequalia semper tamcn cst, quam proli-κa,laboriosior quam quae per inaequalia: quoniam in breui per inaequalia duplex est inaequalitas,altera,quam habet ex frequenti vertigine, altera, quam habet ae loci inaequalitate. Haec vero non eificiunt,
quin deambulatio per loca inaequalia sit salubrior; nam etsi longa per inaequalia minus fatigat; rtiagis
400쪽
tamen calefacere valet,& sic re vehementius: itaque quod ait Celsus, a ambulationem melius m uere corpus,qus cum varietate quadam,astendendo videlicet,& descendendo, id efficiat; nisi sit imbecillum; hoc accipicdum est de breui ambulatione,quae per aequalia infirmo commodior erit, quia minus f tigat: nam,contra, longa per plana loca laboriosior est, quam per inaequalia,&magis fatigat,itaque robustiora corpora exspectat; per inaequalia vero est utilior,quam per plana, quia magis mouet,& cal facit magis. Est autem par ratio. curuae, velociS, &Vehementis, quae rect*,tardae,& leni praeserenda est. Quae vero per se est,non est illi comparanda, quς maiores sequitur labores, & vehementiores exercitationes:est enim alius finis,&alia necessitas. Quae per se est,& salubris,& necessaria est: altera in usum venit,quod post violetas exercitationes subita quies periculo non vacat,ambulandum igitur est, ut veluti per gradus a labore ad quietem reuertamur: quod tamen necessarium non est,nisi cum a labore sub dio morari nos oportet: nam subita refriseratio morbos selet acutos excitare; tunc igitur senum expedit a labore ad quietem redire;& idcirco deambulatio utrulis est: Alias si commode post laborem possimus in
tepidum cubiculum nos recipere ;& ibi quiescere, deambulatio necessaria non est: propterea Hippocrates b labori ex quocunq; motu remedium in quiete, non autem in ambulatione, positum, docuit, qui vero locis publicis,& apertis excrecbantur,ut Lac daemoni j in agro iuxta Eurotana,& Romani in campo Martio prope Tiberim,illo commodo carebant, propterea Aeambulatio post exercitationes in usuri venit, quae απολίαπια dicta est, quasi resarcitrix,