장음표시 사용
411쪽
lauandum idoneis, cum Hippocrates, a haec omnia β. apte conuenire Oportere,admonuerit, ne incommordum aliquod ex ipsa lotione proficiscatur. Et hoc primum expediendum est. , .
loco balnei, Ministris, atque infirm- mentis. Cap. XXV.
T O c a igitur quaedam sunt a natura, quaedam hominum industria,& labore constructa. De naturalibus nihil dicendum est.Vbicunq; aqua est, ibi lauacrum est. Mari quoque loti dicuntur ab Hom ro b Diomedes,& Vlysses. quae arte constructa sunt b Uid.M. ad lauandum aedificia quae a m publica olim fuere cum apud Graecos, tum apud Rotnanosi quorum celebris memoria est; quaedam priuata; haec vero aut ad solum familiae usum, aut ad quaestum etiam faciendum, Vt 'Frae quotidianae popularibus locarentur; θαλαμα Graeci appellarunt,quae eiusmodi suisse Athenis, vetustissimis temporibus, & multorum usui paterent; testis est Aristophanis comedia Nebulae, ubi sermo iustus conqueritur, quod palsstrae vacuae, balnea x cro plena essent. Vtrum vero aedificia quaedam essent aere publico magnifice ibidem constructa, cuiusmodi Romae fuisse constat, quas Thermas graeca voco appellarunt; an secus, hoc quς- rere curioritatis est. Pausanias, qui curiose totius Graeciae loca sibi sumpsit describenda, & Atticae in primis, nullum huius rei monumentu reliquit. Gymnasiorum meminit, quae condidere Athenis Lycu Sus, Ptolomςus,& Adrianus;sed esset ne locus in eis. dem aliquis ad lauandum dicatus,ab eo praetcrmis
est. Victruvius Graecorum describens palsstras
412쪽
quie nondum eius tempestate in Italia consimi coiisueuerant etsi ante de balneis seorsim dixerat; me morat iamin frigidam, calidamq; lauationem, quo intelligere est, Graecorum palestras adiuncta balnea habuisse. balnea vero extra palςstram Italico more
tunc priuata tantum sui'. -- . e
Scilice erant aliqua In publicis aedificiis balnea, aliqua erant priuatorues quidem, sed usui publico
lucri caussa exposita.Sic Ronas nunc quoque exstanthublicorum fragmenta aedificiorum, quae iam inde ab Agrippa Augusti Genero cspere ad balneorum usum aedificari: quae deinde & exercitationibus Graeco more accommodata Nero primus, ut initio huius voluminis notauimus,extrui iussit:quem imitati deinde sunt, Titus, Adriantis, Caracalla, Alexander Mammcς, Antoninus, Constantinus, Diocletianus terant etiam priuatorum balnea, popularium tamen usui exposita; itaque Martialis, a lauabimur Vna,
scis quam sint Stephani balnea iuneta mihi: sed haec aberant a pals stra. Hippiae cuiusdam priuati hominis balneum Lucianus descripsit, cui pals stram adiunctam suisse perspicue significauit: Sed hoc tam
quam rarum accipiendum est. Privatorum pro usu-
familias dumtaxat, balnea Hippocrates significauit libri acutorum segmento tertio,cum dixit, in paucis domibus reperiri idonea instrumenta, & ministros ad lauandum: & ideo rarum esse lauacri usum : l Juitur autem de aegrotis, quos ad publica lauacrae serri, perniciosissimum fuisset: itaque dc bucre in proprijs domibus lauarii sed hoc pauci efficere poterant: quoniam priuatorum domus lauandi apta in strumenta,& famulos pauca habcbant. e. In priuatis vero balneis non crant illa membra, quae in publicis graeco more exstiterc:tcpidarium,&cali-
413쪽
De sanitate Tuenda. Lib. II. i s 1
calidarium dumtaxat Victruvius memorauit. erat quoque bypocaustum,& super hypocausto tria vasa aquam continctia, superius stigidam capiebat, quae in medium deflueret, ubi calescere incipiebat,& ideo tepidarium vas vocabatur, unde in calidarium d mum cadebat. frigida lauatio,calida lauatio diue sar res a calidario dicto, & a vasis item dictis rursus frigidarium quod a frigida lauatione aberat) fuere balneorum, quae in palestris exstruebantur, uti quoisque propnig um. Sed Concamerata sudatio, & laconicum, non solum gymnasiorum balneis, sed priuatis quoque adiungebantur. Nec idem fuit laconicum, & calidarium, quando seors in Victruvius in balneorum descriptione de laconico, & calidario locutus est. In pals strae descriptione idem tepidari,
mentionem praetermisit,an quia graecoru:n palς strenon haberent, ut aliqui crediderunt, mihi incertum
est: Lucianus Hippiae balneum describens tepidarij mentionem secit. quod igitur necessarium magis, &salubrius est,calidarium est vocatum,& tepidarium: est enim salubrius a stigido in calidum, & c contrario a calido in higidum ingredi per locum tepidum, quam statim a frigido in calidum, & a calido in frigidum meare: nam subitas mutationes natura non lib.deartimes.
facile patitur, ut Galenus auctor est. Calidarium ve- ςro necessarium, quoniam nudis lauandis locus cal, dus necessarius est.' Cur autem Victruvius voluerit calidaria,&tepi- .daria ab occidente hyberno, vel a meridie lumen habere, in promptu ratio est, dicente eodem, maXime lauandi lepus exstitisse a meridie, vel ad vesperum. itaque splendidiora loca sunt Sole ad ea pertita ente: conducit hoc tamen ad locum calefackndum ut 'calore indiget: quapropter Hippiae balneum descri, Za hens
414쪽
bens Lucianus, memorauit cellam caloris Indigam ad austri,euri, Zephyriq; , frigoris vero egenam ad aquilonis flatus oppositam. In calidario autem hypocaustum fuit necessario,& vasa antedicta: item labrum erat, SI alueus, ut Victruvius indicauit ut omittamus curiosius quaerere vasorum genera, quae Iulius Pollux recensuit libro decimo labra vasa am, pia suere, e marmore aliquo figura multiplici, sed pleraq; oui figuram exhibebat. Alveus cauitas erat in medio balnei pauimento, quae instar amphitheatri rotunda, gradus habebat, quibus descendebatur ad imam partem, qui quoque gradus sessioni insem utebant,& hoc priesertim praestabant, ut posset quiuis aqua alueo contenta mergi magis, aut minus:
nam in supremo sedens solos pedes, in propinquo vero tibias quoque, ut in inferioribus & semora, &medium, & totum ventrem, & pectus vel medium, vel totum ad fauces usque mergere valebat. Labra Lucianus vocavit πυελουρ cum dixit in Hippiae balnei calidario exstitisse πυελουρ, quaS κολυμ nuncupauit in frigidarij mentione. Gr amVocem pelvis latinorum videtur reserre; sed non me
sugit V arronem lib.quarto de lingua latina scripsisse,a lauandis pedibus dictu petulaquasi pedeluina. .
Sed noui doctissimum virum negasse, aquam VNIam in calidario exstitisse:quod sertasse de publicis,& magnificentius exstructis balneis verum fuit: sed in priuatis balneis calida lauatio,& calidarium non distinguebantur: quinimmo balnei nomine locus calidus humido humore ad sudorem eliciendum ido-
lib. 1.e.i . ncuS veniebat:quod illa Celsi a docent; sudor elicitur, vel sicco calore,vel balneo: siccus calorerat arenae calidar,laconicum,& clibani,& quarumdam na
turalium ludationes: sed balneum quid erat,nisii,
415쪽
De salitate Tuenda. Lib. II. I 8a
sum calidarium, cuius calor humidus ob aqua, quae ibi continebatur, sudorem prouocabat ξ ideo Lucianus in calidario tres agriouit pelueis, πυελους, inquit, quo vocabulo codem sensu Hippocrates a quoque usus est. quae vasa Homcrum bdixisth; Didymus interpretatus est. erant autem alia quam tria superius dicta, frigidarium, tepidarium, calidarium: namque in pelui lauabantur, siue labro lauabantur hausta aqua ex calidario. & licet Lucianus treis pelueis memoret, tamen plureS, & pauciores esse poterant loci amplitudine, & lauandorum hominum frequentia. Cicero unius mentionem se cit scribens ad Torcntiam liabrum si in balneo non est fac ut sit. Scapha vas simile ad lauandum, quo Vt
pelvi veteres, cum balneae nondum cssent Utcbatur,
ut apiid Suidam legitur in vocabulo λουρ. Sed cum esset idem usus, curiositatis est quaerere, quo differrent figura ne, an materie, an utraq;.
Genus hoc vasis Solium dixisse Celsus videtur, in
quo aqua pleno desidere homines consueuerimi. Labra marmorea plurima Romae exstant, e thermiscruta publicis, quas magna in parte diruit saeua Gotthorum barbaries: maxima vero sunt duo ante aedeis Farnesiorum amplissimas omnium oculis reposita, quae ora habent parte cχtcrna aliquantulum eminentia, & modice deorsum inclinata, ut in rotunditatem tumentia labri inferioris humani speciem exhibeant quare & labra vocata. Aluci nomen a Liuio pro scapha usurpatum grammatici obsei uarunt. Sed
qui alueus in calidario, is in frigidario piscina nomen sumpsit, & baptisterium, nonnullis placuit: quanquam aliqui credunt, piscinas in frigida lauatione locatas fuisse, non in frigidario, de qua re certandum non est. piscinarum stigidam aquam exstru
416쪽
tige covstat ex diciis a Lampridio de Alexandro Seuero, quod Caldarijs numquam, Vel raro, piscinis semper vicietur, & frigidam quoque Claudiam i iuniis biberet. quibus intelligimus,& frigidae potu, & frigido lauacro deicetatum: atque ideo credeuum,
aquam in piscinis frigidam exstitisse.
Nostra aetate, ut multis ante seculis, usus balnearum vulgaris in Italia remansit. Locus est ad vestes deponendas topidus, cui adiunctum est calidarium, in quo hypocaustum, & vasa tum calidam, tum friagidam continentia, ex quibus mistis tepida, quibus opus est,confestim paratur. ibi solum ligneu, si quisco uti velit ad insessum, & mersionem, alioqui sine solio,& sine labris in subsellio lauantur. nusquam aluei, nisi in paucissimis principum quorumdam virorum aedibus,cuiusmodi Rotaue in edibus templo Sancti Apollina iis,& S. Marii, in regione transtyberina adiunctis alias videmus: sed erant balnei parua veluti exemplaria cum alveolo exstructa. nudus nudas, minister manibus tergit, si icatq; , & aqua aereo per
fundit vase vel calidam, vel tepidam, vel si opus est, frigidam pedum plantas pumice expolit: sti igitum
Vsus exoleuit. postremo sicco linteo corpus inuoluit lotum. inde in tepidarium regressus; Vestes ibi resu- inuntur,& inde quisque dimittitur. Audio apud Germanos alueoru usum vulgarem esse, & alicubi tams minas, quam mares mergi, & lauari, sed vcstibus lineis talaribus quas Lampridius in Alexandro balnea reis vestes vocavit) pudicitiam delandi. Olim Romanis mulieribus fuere aedificia ad lauandum propria, virorum tamen lauacris coniuncta, postea, viris mistas laui se,constat. Sed,hoc per sicqui diligentius, nostri instituti non est. Illud non praetereundum, bonae valetudinis caussa viros a se-
417쪽
De sanitate Tuenda. Ub. II. I 83
minarum lauacris arcendos Hesiodi a praecerio, aqad libidinis illecebram vitandam, non alis constante. Proclus Hesiodi interpres utrumq; amplectitur, inquiens, praeter dedecus,a mulierum corporibus es: suuia quaedam excrementitia prodire, virorum comporibus inquinamentum,quod vitari non potcst, siue quis in eodem aere versetur, siue eadem aqua a Iuatur. Clemens Alexandrinus, libro tertio pedag gi, rem ad mores spectare arbitratus est. Hesiodus tantum dixit, pςnam illos manere grauem, qui muliebri lauacro usi fuerint: quam admonitionem αλ- γορικωρ IZeZes interpretatus ad mores pcrtinere ostendit,& lauacrum muliebre pro omni mundo muliebri accepit: a quo vir quiuis abstinere debeat, ut dedecus, & infamiam vitet nunquam intermoriturum: quod vero infici virorum corpora a muliebri
effluuio valeant, digna scitu res est. de Hesiodi sententia non est disputandum, qui nihil de re hac manifeste striptum reliquit. vulgaris fama est, amenstruatis mulieribus prodire inquinamentum, quo speculoriam fulgor hebescat, eboris nitor perstringatur,&aer ipse diro odore capiatur: ne caetera meinorentur,qus tactu muliebre profluuium monstra producere,proditum est. At e contrario menstruum sanguinem suapte natura vitiosum, & corruptum esse, demostratum non est: quid autem coegit naturam, Vt Venenatam materiam sartui alcndo praepararet ξcur deteriore alimento fartum in utero alendum, quam iam editum, instituit ut edito fartui lac paratum est aptissimum,& vitio carcns alimentum, sic in utero sanguine puro, & incorrupto quoad fieri potest) fartus nutrire debuissct. Sic enim eX Ouo na- ,1ccntibus optimum ex ouis,&suauissimum alimen- ,
tum primum parari, constat. & cibis laudatum su
418쪽
Hen,& vulva,suilla, a unieto est,naturam diatum faetibus alimentum studiose parare; illud nega dum
non est, menstruum vitiari nonnus uarii, & alienam concipere qualitatem non siccus ac reliquum saligui . nem, qui in viris quoque saepe vitia concipit,vnde. plures morbos nasci,compertum est: itaque *minis
quibusda aliquando liquidior sanguis profluit, quibusdam fuligineis imaginem exhibet : sed sepe purus, & incorruptus prodit, ergo si non in omni muliere vitio praeditus est sanguis menstruus, non ab omni inquinamentum prodibit,quod ab eo sanguine oriatur. itaque in lauacro non est 'minarum con suetudo hac de catissa fugienda, sed ne libidinis incentivo viri capiantur: quae res bonis moribus,&probae rei piiblicae institutioni contraria est. Verum. de loco, ministris,& balnearum instrumentis haec memorasse satis esto. . r
Vtrum calida salubrisi , an frigida Cap. XXVI.
VT R v M vero lauatio praeserenda sit, frigida, an calida,non erit difficile statuere, si utriuiq; commoda,& incommoda innotuerint. quae non aliunde petenda sunt, quam ex aureo aphorismorum libro, . quem magnus Hippocrates confecit. ex quo gen ratim acci pere est,calida balnea salubriora esse, qua frigida: quoniam plura refert comoda ex calidarum Vsu aquarum, quam frigidarum, & contra ex stigidartiin usu plura incommoda, quam calidarum; quamuis autem aquam non nominauerit, de ea tamen sermonem esse, ea docentiquae ab eodem copi a lib. r. aph. it. sius libro de humidorum usu tradita sunt. Frigida a
419쪽
igitus ossibus, lentibus, neruis,cerebro, spinae medulle inimica est:item a mordet ulcera,cutem obdurat, δ&,lor ne suppuret eficit,nigredinem inducit,rigores fibrileis excitat,neruorum distentionem, & eorum- cdem rigorem efficiti. item bobest herpetibus exeden- b xx. tibus, sedi, pudς o, ytero, vesicae, lS'dit c etiam vi e 13. cerata erysipelata; quod ae si frigus excellat, Vtinni d L . iue,& glacie,hoc etiam pectori noxium est, tusses m0uet, sanguinis effluuia prouocat,& distillationes: Sed & e mortem saepe frigida inscrt. Haec ibi frigi- e , i. dete incommoda traduntur. Calidae vero haec, carnium effeminatio, neruorum incontinentia, torpor smentis, profluu ia sanguinis, animi desectiones, quti mors quoque sequi solet: Et haec Clemzns quoque g lib. 3.e.s. Alexandrinus in suo retulit pmagogo. Ea tamen sunt multo pauciora, quam de stigida quae dicuntur: commoda vero longe plura. Vim h habet calidum suppurandi, cutem mol- b lib. s.aph ia. liendi,extenuadi,dolorem sedandi, rigores febrium, neruorum distentiones,& rigores mitigandi,capitis grauitatem soluendi: item confert plurimum fiacturis, maxime nudis, praesertim vero ulcera in capite habentium, ad haec rcliquis incommodis, quae a fil- 1 lib. s. aph. it. sidum efficit,calidum remedio est: vi quot affert fri-sidum maleficia, tot & plura afferat calidum benencia. Frigidi vero commoda pauca,& ea fere ex a cidenti; scilicet,reuocatio x caloris, quae a multa fri-. k xx. gida insula suscitaturi distetionem aufert neruorum sine vi re, in iuuetae boni habitus, & media aestate, sed non sanat Digida suapte natura distentionem, sed calor a frigidλ reuocatus. prodesti rursus stigidum I x s. inspersum circum parteis, unde sanguis si urus est, prodest etiam linstammationibus, & erysipelati non Vlcerato. Constri quoque aduersus tumores articulorum
420쪽
lotimi, dc dolores sine ulcere: iuuat inseper Magriacos, & conuulsos; sed fere ex accideiui, quia torporem indncit, a quo dolor solui consueuit. Cum vero haec frigidae commoda numerata sint, non est de eo dictum, quod calidae incommoda sanet aut calidum, auferre ex frigido maleficia, dictuni est. Immo dixit a I. pli,i'. speciatim: Hippocrates. Qu aecunque a refrigerata sunt, excalefacere oportet: non dicit, quaecunq; calefacta stigefacere; scilicet calidum naturae suopte ingenio amicum est, frigidum inimicum. immo admonuit, calidi incommoda simpliciter nulla; sed latum, b ic s.saepius Paliquis utatus. quod de frigido non admohuit: quoniam ratus quoque illiusvsis tuae ius ivel. 2 ialtem periculosus est, ut constat exemplis ante m moratis Alexandri,& Friderici,qui fluuio semel im- mersi frigido, grauissimam confestim noxam subi-uerunt, alter enim extinctus, alter neruoriun disse tione, ama una tremore,&totius corporis stupore cor
Si quis autem velit e scientiae de natura ij ijs venari commoda caloris,cificiet fortasse rem memoria dignam, sed nimis recedet ab opere instituto, unum ex eodem Hippocrate memorabo, Caeteris parcam, ad vitandum disputationis tardiu ni proli, xioris; is rerum omnium, quae in nobis sunt, auela
rem, & opificem id, quodcalidum vocatur, libro de' carnibus disertissimθ, ac copiosissime exposuit: cui, schola praesertim medici uniuersa consentit. Scripsit. autem de balnei usii sp iatim Hippocrates libri de ictu uni esuri segmentotenta est, se i moneta esse decalido,hon de frigido lauacro: frigidi, autem cummoda nut m paucissimis exceptis,dei
quibus paulo post dicturi sumus) edc,cuit:itaa' a tuendum est, lauacrum calidum frigido conducibi-