Ioannis Sarii Zamoscii De senatu Romano libri duo. Index auctorum, & rerum memorabilium

71쪽

nes conuocat. Illius uero meminit consuetudinis Cicero in sexta ad D. Brutum epistola: Cu Tribuni pl. edixissent, senatus adesset ad x II I. K. Ian. haberent i; in lanimo de praesidio consulum des . referre: quanquam statueram in senatum ante K. Ian. non uenire, tamen

cum eo die ipso edictum tuum propositum esset, nefas esse duxi ita haberi senatum, ut de tuis diuinis meritis fleretur. Cui loco similis est ille libri lx. epistolarum ad Atticum : Senatum Κ. uelle se frequentem adesse, etiam Formiis proscribi iussit. Et tertiae in Antonium Philippicae: Cum tot edicta proposuisset Antonius, edixit, ut adesset senatus frequens ad I I x. Κ. Dec. eo die ipso non affuit. At quo modo edixitὸ haec sunt opinor uerba in extremo. Si quis non affuerit, hunc omnes existimare poterunt, & interitus mei, & perditissimorum con stiorum auctorem suisse. Erat autem edicti formula quaedam solemnibus quasi uerbis concepta, cuius illa est apud Liuium, Festum, & Gellium clausula: S E N A TORE S, QUIBUS Q. IN SENATV SENTENTIAM DICERE LICE T. At ab initio statim post magistratus annuos institutos, teste Liuio, citabantur hoc modo: Qv I P AT R E s , QV I in C ONSCRlΡTI ESSENT. Bello uero Punico secundo, ita consules edixerunt, ut docet Liuius lib. XXIo. quoties senatum uocassent, uti senatΟ-

res, quibusq; in senatu sententiam dicere liceret, ad portam Capenam conuenirent. Alii uero, cum Hannibal tria millia passuum ab urbe castra admouisset, frequentem senatum continebant in soro, si quid in tam subitis rebus consulto opus esset, ut idem tradit lib. X X v I. Item, in apparatum Macedonici belli conuersa ciuitate, P. Cornelius consul edixit, qui senatores essent, quibusq; sententiam dicere liceret, quique minores magistratus essent, ne quis eorum longius ab urbe Roma abi

72쪽

ret, quam unde eo die redire posset, neue uno tempore quinque senatores ab urbe Roma abessent. Suggerit postremo Liuius simile quiddam an. DXXIV. Mancinodi Serrano consulibus: interim, ait, Marcio praetori mandatum, ut edicto senatores omnes ex tota Italia, nisi qui Rei p. caussa abessent Romam reuocaret, qui Romae adessent , ne quis ultra mille passuum ab urbe abes.set. Ea uti senatus censuit facta sunt. Antiquitus uero cum in agris habitarent senatores, ad cos accersendos uiatorcs mittebantur. quod significat Cicero in Catone maiore, Plinius lib. x II X. & Columella lib. 1 .Fuit & illa quondam ratio praeclara, quam Valerius commemorat lib. II. Antea, inquit, senatus assiduam stationem co loco peragebat, qui hodie quoque senaculum appellatur, nec ex pectabat ut edicto contraheretur, sed inde citatus protinus in curiam ueniebat: ambiguae laudis ciuem existimans, qui debitis Rei p. ossiciis non sua sponte, sed iussus fungeretur. quia quidquid imperio cogitur, exigenti magis, quam praestanti acceptum refertur. Aetate porro Augusti signum conueniendi suis mcnto dari coeptum est. Dio lib. L I V. Praeter haec autem, qua de modo senatus cogendi diximus, M. Varro, ut apparet ex lib. X I V. Gellii, de pignore capiendo, deque multa dicenda senatori, qui cum in senatum uenire dei, ret, non adesset, disputauit. Cicero lib. I H. ea de re hanc legem rogat: Senatori qui ncc aderit aut causa , aut culpa esto. caussam uocat excusationem iustam, & legitimam , ut aetatis, ut iudiciorum, ut funeris familiaris, ut morbi. Sexagenarii enim habent uacationem auctore Seneca illo, quem recitauimus, loco, & libro de breuitate uitae. Datur etiam cxcusationis uenia illis, qui iu- ' diciis operam nauant, propterea Augustus cum certos dies, quibus senatus haberetur, constituisset, cauit, ne iist diebus

73쪽

diebus ius dicere, uel aliud id genus publicu negotium,

quod senatores impedire posset,quo min in senatu uenirent, attingere fas esset. Haec Dio lib. L v. Et in S. C. illo in epistola Caelii additu est, ut eos, qui in CCC. iudicibus essent, quando cos. de prouinciis referret, abducere liceret. Itide& Sallustius in libro de Rep. ad Caesarem ait: His tepestatibus alii iudiciis publicis, alii priuati suis

atq; amicoru negotiis implicati haud sane Rei p. consiliis adfuerunt. Illos, qui familiaris funeris procuratione impediti abessent, non potuisse multari dixi, quod in defensione C. Rabirii animaduerterim, hanc caussam etiam ad prolationem iudicii, satis grauem , & idoneam habitam. Morbi excusatione utitur Cicero in Philippicis : An ea res agebatur, ut etiam aegrotos deserri opo

teret Hannibal, credo, erat ad portas, aut de Pyrrhi pace agebatur: ad quam caussam etiam Appium illum &carcum & senem delatum esse, memoriar proditum est . de supplicationibus referebatur ; quo in genere senatores deesse non selent: coguntur enim non pignoribus, sed eorum, quorum de honore agitur, gratia . quod idefit cum de triumpho resertur. ita sine cura consules sunt: ut pene liberum sit senatori non adesse . qui cum mihi mos notus esset, currui; de uia languerem , & mihimet displicerem : nisi, pro amicitia, qui hoc ei diceret. de quo sonte & illud manavit: Nec erit iustior P. C. in senatum non ueniendi morbi caussa, quam mortis. Ex illo autem superiore loco intelligitur etiam , qua poena senatores, qui erant in culpa,assiceretur. Multa enim iis dicebatur, & antequam haec solueretur pignora capiebantur. Rem ita se habere paullo post in eadem oratione Cicero clarius significat: Quis unquam tanto damno senatorem coegit Θ aut quid est ultra pignus, aut multam ξEt Liuius lib. Hi . Postquam citati non conueniebant,

74쪽

sl DEI IENATU ROM. dimissi circa domos apparitores simul ad pignora capiri

da, sci scuandumq; num consulto detrectaret. Uendi autem solita innuit Cicero in prooemio tertii de Oratores cum ita Crassum facit loquentem et An ita, cum Omnern auctoritatem univcrii ordinis pro pignore putaris, ea in conspectu populi R. concideris, me his pignoribus existimas posse terreri Θ non tibi illa sunt ca deda, si Crassum uis coercere: haec tibi est excidenda lingua, qua uel evulsa, spiritu ipso libidinem tuam libertas mea refutabit. Caedere antiquo uerbo dixit pro eo quod est auctione distrahere. Namque caedere significabat consumere, ut est a Nonio in commentariis linguae Latinae ueri terra ditum. Et homo eloquentissimus, ac scitator constantissimus, lust in uerbi ambiguitate, ut hoc ipso ostendehet se consulis furiosi amentiam & acerbitatem contem nere, & pro nihilo ducere. I cuiculum autem est quod putauit Franciscus Connanus, uir ceteroqui iuris anti,quitatis, & litterarum peritissimus, pignora ablata consules concidere & frangere consucuisse. Indeq ue ait Antonium se disturbaturum aedes. Ciceronis minari Sed utrum talia tantae ciuitatis instituta, & cogitata siccc lum, an uero asotorum hominum coepta, & temule torum Q mnia iudicabimus Eodem modo consules minores magistratus, pontifex maximus sacerdotes, & imperatores in castris legatos , & senatoreS coercebant. ,

Quaeris unde hoc praeceptum hauserim Θ unde nisi ex historiae sonte. Plutarchus in Catone: Narrat dixisse Munacium se, re comperta, neque ad camas, & prandia uenisse, neque si ad consilium uocaretur paruisse, cu que minaretur se cum pignore ita cnim agi solet cum illis, qui non obtemperant magistratibus coacturum, nihil istos terrores curasse. IIuius lib. x x xv D : Priusquam in prouincias praetores irent, certamen inter P. Licii uu

75쪽

minem quirinalem, quale patrum memoria inter L. Metellum& Postumium Albinum fuerat, cos. illum, cum C. Lutatio collega in Sicilia ad classem proficiscentem. ad sacra retinuerat Metellus poni. max. pnaetorem hunc, ne in Sardiniam proficisceretur, P. L icinius tenuit, & in senatu, &ad populum magnisscontentionibus certaiatum est: & im peria inhibita ultro citroq; & pignora capta, & multae dictae, & tribuni appellati, di prouocartum ad populum est, religio ad postrenui in uicit, & dicto audiens esse flamen pontifici iussus, & multae ex iussese populi remissae . Ceterum luminam, quam penderent senatores, si Reio. conii lus nollent adesse, lcgibus credo fuisse praefinitam. Et enim Dio prodidit Augustum, cum unus omnia teneret has multas ampliasse. Multabantur uero non selum si abessent, uerum etiam ii uenissent tardius, ut eidem placet libro Liv. Ac de modo cogendi senatus diximus. Intelligendum autem est nis legitimus esset coactus senatorum numerus, nullum S. C. fieri potuisse . Ita uius lib. xxx tax. Neque his contentus Aemilius con sui fuit, sed postea per infrequentiam adiecit S.C. Ambraciam nouideli vi captam esse. Et alid eundem Iib. xxxi x. Fulvius quaerit quid ab eo quisquam possiet ae . qui expectare, qui per infrequentiam turrim S.C. fa

um in aerarium detulcrit.Item Dio x x x et x. sic scribit: Cum non conueniret is numerus quem ad S. C. faciendum leges praetcribunt.Itaque, M. Pomprio teste, curni inpedimento esse u ult senator,numera senarum ait consuli. Ac certum numerum ad S. C. faciendum nccessarium fuisse, inter omnes constat , qui uelo hic fuerit, uariatiunt, & discrepantes uirorum doetorum opinion CS'.

Me uero haud poemaei eorum semcntiis, quibus de te.

76쪽

: DE SENATV RIO M.

natus consilio, quem numeruin conficere deberet, non

eodem modo, sed pro magnitudine rerum, de quibus ageretur, definitum placet; & cum, ut disserui superi

re libro, no eadem semper Romae senatorum esset su m-ma, ratione & proportione totius ordinis numerum S.C. faciendis legitimum modo auctum , modo diminutum . Liuius lib. X X X I x. narrat S. C. cautum, ne qua

Bacchanalia Romae, ne ue in Italia essent, si quis tale si crum solemne, & necessarium duceret, nec sine religio' ne & piaculo se id omittere posse, apud praetorem urbanum profiteretur, praetor senatum consideret, si ei permissiim esset, cum in senatu centum non minus essent. De re igitur adeo graui centum senatorum consilium satis habuit ponderis illa aetate, qua trecenti in altissimum ordinem legebantur. Hoc enim S. C. factum est anno

DLuta. Sp. Albino in Philippo cos. Anno autem post id a senatu decretum C x x. in M'. Glabrionis & C. Pisonis consulatu, tulit legem C. Cornelius tribunus pl. ne quis in senatu legibus solueretur, nisi CC. affuissent. A paucioribus tamen alia S. C. facta, praeter id, quod nominatim in lege scriptum erat de iis, qui legibus soluerentur, Cicero etiam in Epistolis ad Qe. Fratrem palam ostendit: Sane, inquit, frequentes fuimus in senatu, omnino ad ducentos. Vnde & aliud argumentum urget pro me, si Lentulo & Metello cos. pauciores quam ducenti sulficiebant, multo magis ante legem Corneliam , & post eam latam quinque circiter annis, antequam Pisone, & Messala cos. tot in summum gradum ciuitatis essent cooptati. Ac quaecunque haec suerit lex, eam sepe uiolatam ab optimatum facti nibus ex Asconii in Cornelianam commentario clarum & perspicuum est. Proptereaque hanc nobilium hominum licentiam numero senatu multiplicato repri

mendam

77쪽

mendam esse Caesari suadet Sallustius, in libro de Re .

ordinanda. Si quis uero antiquorum temporum m moriam recordari uelit, C. Caesarem, in illa senatorum multitudine, numerum senatusconsultis faciendis maiorem intulisse non negabit. Quod si quibusdam hominibus, qui sibi nimium acuti uidentur in mentem uentiasset, non adeo temere, Dionem mendacii accusassent, cum lib. LI v. in hanc ferme sententiam scribit: Videns Augustus senatum non semper frequentem conuenire decreuit, ut S. C. etiam a paucioribus quam quadringentis fierent. Namque prius usque eo rata non erant, quoad is numerus effectus esset. Non enim haec uerba,

ut illi inepte censent, reserenda sunt, ad illud sub liberi te populi R. & gubernatione magistratuum , sed ad hoc sub dominatione Caesaris positum tempus. Ab eodem historico proditum est Augustum, cum C. Mario, de C. Asinio cos. denuo ea, quae uitiis, uiolentia superiorum temporum inuecta erant mutaret , & legibus uniuersam alligaret senatus disciplinam, numerum S. C. faciendis alium, atque alium, ut res, de quibus senatus consultabat, diueris erant, constituisse. Nunc de loco senatus habendi ordiri pergam . Ac primum scire omnes uelim, solum Festum senaculum curiam appellare, Liuius autem lib. XL v.& Varro. lib. 4 v. itemque Valerius lib. ii. senaculum dicunt fuisse, locum quendam ante curiam, in quo senatus, aut seniores consisterent, dictum ut apud Graecos. Ita uero more maiorum comparatum erat, ne S. C. nisi loco legitimo factum, iustum haberetur. cuius rei multos habemus praeceptores, sed neminem aut doctrina pra stantiorem, aut auctoritate grauiorem Varrone, qui hoc lib. iv. Epistolicarum quaestionum , ut memorat Gellius , prodidit. Si quis autem in altiorem memoriam di-

78쪽

DE S E N A T V i R O M. ligenter aciem quasi mentis intendat, primum statuet, nullum Driuatum locum senatui habendo fuisse legiti, mum , adinde non omnes publicos, sed templatatum . Quorum unum Zonaras&si non aperte dicit significa . tione tamen quadam ostendit. Quoniam Vulsinie si uiri

legatos clam missos Romam aegre impetrasse narrat, ut in aedibus priuatis, ne eorum legatio evulgaretur, senatus conueniret. Alterum M. Varro lib. I v. ad Oppiadum perspicue demonstrat. In eam uero intuenti rem doetis imo uiro multa occurrebant, inde factum esse, ut m curia Hostilia, inde ut in Pompeia, & post in Iulia templa

constituerentur cum ante profana ea loca fuissent. Idem etiam affirmat Cicero, quando in defensione Milonis, curiam templum sanctitatis, amplitudinis, mentis, consilii publici appellat. Et Lampridius haudquaquam spernendus rerum scriptor, in libro de uita Seueri, quando ait senatum frequentem incuriam, hoc est, in aedem cocordiae templum inauguratum conuenisse. credo autem disputationis illius epistolicie Varronis sententias persecutum esse Seruium Honoratum in explicatione lib. vi I. Aeneidos . Nec enim apis similior est api, quam id quod in septimum Vergilii librum adnotauit, docti imae illi Varronis, paullo ante a nobis ex Gellii lib. x 1 v. al latae. Augusta, inquit, moenia uocat augurio consecraria. Hinc non multo post: Tectum augustum ingens. nisi in augusto loco senatus consilium habere non pol rat. Subiicit deinceps Gellius Varronem scriptum retia quisse non omnes aedes sacras templa esse, ac ne aedem quidem Vestae templum uideri. Quod idem Seruius non solum tradit, sed aliud etiam praeceptum ex Varr ne praeterinissum a Gellio profert, atrium Vestae ab aede non ita procul remotum templum fuisse, ct senatusconsilium eo loco habitum. Ac potissimum quidem ha -

79쪽

satur senatus in deorum immortalium templis, ut ueneratione quoque loci senatores a prauis cogitationibus abducerentur. Sic enim Tullius pro domo: Censor, in

quit, penes quem maiores nostri id quod tu sustulisti)iiudicium senatus de dignitate es e uoluerunt, Concordiar signum uolebat in curia, curiam i, ei deae dedicare . Praeclara uoluntas , atque omni laude digna. Praestribere enim se arbitrabatur, ut sine studiis dissensionis sententiae dicerentur, si sedein ipsam, ac templum publici consilii religione Concordiae devinxisset. Quare maxime illae celebrantur annalium monumentis propter si iratus consilia aedes;Iouis Statoris, Iouis in Capitolio, Iouis Mariana, Concordiae, Fidei, Telluris, Vulcani, Vintutis, Apollinis, & Bellonae. Illud tamen addo, si quis templi uim definiendo explicans, genus eius uniuer-st in aedem alicuius Dei esse diceret, nae ille in Latinoruconsuetudine obseruanda haud plurimus fuisse uidere tur. Iam id patet ex eo, quod de atrioVestae diximus Edhoc amplius quod campus etiam modo sit per augures constitutus templum est. Pro Pterea bello Hannibalis Flaccus castra inter portam Elquilinam Collinamq; cuposuisset, consules eo, ut inquit Liuius, senatusq; conuenerunt, & ibi de Rep. consultarunt. Idem intelligere licet, ex illis Propertii nobilissimi,& doctissimi Elegiae, rum scriptoris de antiqua Roma, & Romulo uersibus:

Buccina cogebat priscos ad uerba Quirites centum ιἷti in prato sepe si natus erat.

Praeterea fuerunt quaedam nullius dei religione o stricta templa, sed tanquam sedes ab uniuerso populo uni senatorio concessae ordini ; ut curia Calabra, curia Hostilia, ct alia ad portam Capcnam, item Pompeia Iulia, Octauia. De quibus, quae obseruaui non alienum uidetur ab instituti sermonis ossicio detinceps sub-

texere

80쪽

DE SENATU ROM.

texere . Curiam Calabram Romulus condidit, adlquam senatus mandato resis, ct populus iussu pontificis, ut rationem dierum, sacrificiorum , ludorumq; c gnosceret, calabatur, hoc est, uocabatur. Auctor Sem, uius, homo non summa praeditus doctrina, sed tamen non nihil scit. Curiam autem Hostiliam, ut nomen idi,

sum declarat,& Varro lib. t v.de lingua Latina, Liuiusq; libro primo testantur, Tullus Hostilius exstruxit. Eius istum indicat Varro his uerbis: Ante hanc sunt rostra. Et Festus, cu narrat antiquissimam fuisse curiam illo lo,co ubi, Nicostrati aetate, cuius libro de senatu haben- .do usus est, in componendis de uerborum priscorum. significatione libris aedes Concordiae fuit, inter Capi- itolium ,& sorum. Ceterum & ante Caesarum impe-itium cogitauit Cassius censor signo Concordiae, quod a in Marcio in publico collocatum erat, translato in cu iriam, templum illud ei deae dedicare, sed ex commen-,tariis pontificum M. Aemilius pontifex pro collegio resti spondit, nisi eum nominatim populus R. praefecisset, atque eius iussu faceret, non uideri recte posse dedica-,ri. Cum autem Milo interfecisset Clodium, corpus illius a plebe vanissimo, & leuissimo hominum genere incuriam perlatum, ibique rogo ex subselliis constructo,

cum ipsa curia, combustum omnes tradunt. Verum sta itim a Fausto Syllae F. Dione teste, ex S.C. resecta est,&ide secundi condit is nomine aliam traxit appellati nem. Nam & prius, inquit, Sylla pater curiam eandem Hostiliam nouo aedificii genere exornauerat. Quo fit, ut ita Pisenem uerba facientem quincto de Finibus dialogo Cicero induxerit: Equidem curiam nostram , Hostiliam, dico, non hanc nouam , quae mihi minor esse uidetur, postea quam est maior, solebam intuens Scipionem, Catonem, Laelium, nostrum uero impri-i