Quid comicis debuerit Lucianus

71쪽

potius quam ad veram pugnam et dimicationem scribat,qiuamvis amas potius quam utilitati consulat, quamvis

omnia expromat orationis ornamenta, minime tamen omnium ingeniosam orationem Sectatur: imo vero ingeniosos aversatur, odit, ironice miseratur, execratur dicerem, Si exe

beant saepissime comoedia rhetoribus corruptos mores objicit e0sque reipublicae pestem v0cat nunc rhetor comoediae qui enim melius quam comici scurrarum, di cacium et derisorum nomine designari possunt' eadem sere crimina remittit merito-ne an non nihil ad rem emtinet sed inde satis aperte declaratur quantum a c0mica scurrilitate et levitate oratoria majestas graFita8que, ISO- cratis certe temp0re, abhorreret nec multo minus semper apud Graecos abhorruit, qui suas cuique operi proprias leges praescribebant, suam peculiarem formam assignabant. Itaque quamvis animo, si non genere, Graecus sit Luci nus, nemini tamen graecorum 2 oratorum, Ciceroni potius libenter eum comparaverim interque non exilem et jejunam, sed amplam copiosamque orationem adamat, uterque eamdem sententiam pluribus verbis explanat, uterque praesertim ingenium ostentat et dicacitatis famam aucupatur non dicterio Atheniensium et Graeciae salutem posse posuisset Demosthenes : suam ipsius Cicero, suam Lucianus ingeniose m0rdendi causa neglexit Cicero sibi in

animum induxit de clavio dicere, juvenem illum laudan-

l Areopagiticus, 9. 2 Nisi sorie divo Ioanni Chrysostomo, Asiano et ipsi.

72쪽

dum ornandum, tollendum lepidissime quidem sed quid postea Iuvenis ille iratus ipsum Ciceronem abontonio tolli passus est. Item Lucianus aliquid urbanissimum se facere putans latendum est interdum parum sapere ingeniosos homines salsi prophetae Alexandri manum, dum se osculari simulat, valde probo morsu momordit -ματι χρηστῶ η. 3 Rectissime hactenus sed pr0bus ille morsus ei maximi constitisset, nisi in optimum quemdam nauclerum incidisset, qui Alexandri crudelia mandata exsequi noluit. uid quod non nunquam Ciceronem ad verbum expressisse Lucianus videtur , Nisi ineptum putarem in tali dispulatione id sacere quod quum de re publica disceptatur, fieri interdum olei, jurarem per Iovem De0βque penates me et ardere studi veri reperiendi et ea sentire quae dicerem . Sic ullius 2ὶ audi nunc Lucianum

Rursus Cicero de nat. Deorum 4, 30 Isto modo dicere licebit Iovem semper barbatum, Apollinem semper

imberbem, caesios ocul08 MinerVae, caeruleo esse Neptunis. Conse Lucianum de sacris, 3 ἰ ο δι Πραξιτελης, Πολυ

Epicuro dicat Τullius ο) qinum vidisse verum maximisque erroribus animos hominum liberavisse et omnia tradidisse quae perlinerent ad bene beateque vivendum ;

73쪽

persectam absolutamque similitudinem desit, non video nec vero eam ortuitam esse existimare possum. At enim aliquis contendet unum suisse exemplar graecum quod ei Cicero et Lucianus pariter imitarentur : neque id valde prob0 3ὶ tumi alias causas, tum quod locus quem primum attuli non graecum sed romanum et ciceronianum redolet ingenium Longe igitur malo credere Tullium a Luciano et lectum et expressum fuisse : viderint modo docti homines qui illum latine omnino nescivisse contendunt.

1 Vide tamen Menandrum Meineli. IV, 335).

74쪽

omnia fere quae comici cum Luciano habent communia mihi videor esse exsecutus restat nunc, ut huic opusculo finem imponam, quaerendum illud, cui omnium maxime debuerit, quid ipse proprium habuerit, et, deni que quid de illo existimandum sit. Et primum, haud aegre apparet Lucianum ex Aristophane potissimum pendere. 8Sumpsit quidem nova comoedia meretricios dialogos, philosophiae amorem Deorum contemptum a media allegorias et Parasitum sed quanto plura ab Aristophane mutuatus est Illius instar nominatim personas traducit, et Saepe etiam easdem, Cleonem scilicet Calliam, Hyperbolum, Hipponicum et Socratem eadem audacia mirabilia fingit, eadem acrimonia et acerbitate in privatos hostes invehitur, eadem incuria saepius verisimilitudinem et diversarum partium congruentiam negligit eumdem ordinem rerum sequitur, eamdem dicendisormam assectat. Quid multa Ipse et quantum antiquae comoediae debuerit, in Prometheo satis clare, in is ae-ο αι aperte declarat, et Aristophani quantam potest gratiam ingeniose refert in Vera insιoria, dum se urbem Nephelococcygiam vidisse assirmat, eosque ituperat qui

Aristophanem mendacii arguerint I, 29j Haec satis habui de similitudinibus dicere jam venio ad dissimilitudines, quae et mullae et graves sunt id

autem Luciano non gratulari non p08sum. Si enim semper imitari comicos salis habuisset, illis comparari nullo m0dop0SSel. Uui enim Semper equitur, Semper p0Sterior Sit neceSSe est. Cujus rei apud ipsum Lucianum non pauca

75쪽

exempla occurrunt: lepidum sane Timonis decretum fl) lepidius tamen mulierum 2 jusjurandum salsus idem Timon 3), qui a Demea impudenter mentiente laudatus

quod solus mille Lacaedemonios internecione deleverit, sua ei Verba regerit, dum frustra clamantem plagis conficii salsior vero isthetaerias, qui salso vatis oraculo salsum oraculum opponit et suam ei cantilenam λαεε et βιελιου opportuni8

sime et ingeniosissime remittit ο) sestivus Micyllus, b)

qui, celeris mortuis vere dolentibus gementibusque ficio dolor ironice eiulat longe festivior Dicagopolis 6ὶ dum suam elicitatem longissime et crudelissime Lamachi infortuniis comparat; solertissimus Megapenthes 7), qui

vitae amore et mortis odi alias super alias causas invenit ut ad terras remittatur, moras nectit ut quam tardissime ad

inferos descendat solertior tamen improba Myrrhine 8), quae conjugem Cinesiam longo supplicio enecat, dum ejus

amori semper se velle bsequi simulat, et nunquam obsequitur. Rem0vendus est puer removetur asserendus lectus assertur, substernendum stragulum : substernitur; supp0nendum pulvinar supponitur; undendum unguentum landitur quum autem jam omnia parata videntur, pessime ornatum nequissima relinquit. Ridiculus Thrasycles 9 philos0phus, qui, dum divitias se despicere prositetur, imoni suadet ut aurum, aut in mare mittat, non

76쪽

alte lamen, et se uno vidente, aut egentibus distribuat, ita tamen ut philosophi duplam partem accipiant ipse videte hominis modestiam erit contentus si peram suam viderit plenam magis ridiculit fortasse, venustior certe Aristophanea coronaria fl). Audite illam querentem et Euripidi

multa mala precantem multas jam coronas vendit, liberos alere non potest, ex quo sceleratus ille Euripides nullos Deos esse hominibus persuasit. uis mulierem n0nani8eraretur, quis Euripidem non execraretur Sed finem expectate. Cum multa deblateravit bilemque effudit, abire properat scilicet ei viginti cor0nae imperatae sunt quod inventum haud Molierio 2 indignum. Itaque, si Aristophanem autum effingere voluisset, longe inserior esset, quippe qui illius vim impetum et

etiam venustatem, seu naturae vitio impeditus, Seu angustis dialogorum sitibus coarctatus, raro assequatur. Sed non ita se res habet saepissime enim Aristophanis aliorumque comicorum vestigia audet deserere, dum aut alia, aut eadem, Sed nou m0do, argumenta tractat. lurima de seminis comici haud adeo multa Lucianus rursus pauca de superstitione, de amore gl0riae, nihil aut sere nihil detestamentorum captatione, de historicis, reliquerunt c0mici, multa autem ei gravia Lucianus Jam vero in oratione neque pauciora neque leviora discrimina acile deprehendes Aristophane aequabilior est Lucianus, Menandro asperior, ne dicam atroci0r, et laeti0 festiviorque Menandri illam sermonis tristitiam vel minime omnium amat et sectatur, imi vero odit et aversatur. Multo saepiusquam comici proverbiis utitur, multo crebrius scriptorum

si Thesmophoriag. 446 58. 2 Les Femmes Savantes, Acie III, Scenes.

77쪽

locos affert, multo pluribus comparationibus, imaginibus, longisque descriptionibus abundat. Comparant et ipsi comici, sed brevius et rarius imagines faciunt quis Aristophaneam Demi effigiem ignorat Sed minus longas, minus accuratas describunt, sed quadam necessitate coacti non describunt ad describendum, ad aemulandum pictoribus, quod se facere Lucianus ipse confitetur Agnoscendum autem, ut nimis multae imagines et descripti0nes de comparationibus supra satis dictum esse existimo apud Lucianum occurrunt, ita plurimum veritatis jucunditatis suavitatisque illas habere. 0uam Calumnios estigiem, quam conditionis vercede conductorum, quam bonae et malae rhetorica Lucianus expresserit, omitto; sed vide quomodo

philosophos depingat fl) Est hominum genus, non ita

diu seculo, spumae instar, innatan8, pigrum, contenti0Sum, inanis gloriae cupidum, iracundum, gulosum, Stolidum, instatum, contumeliosum, ut Homerico verbo utar, telluris inutile pondus, circumposito sibi augusto virtutis nomine, superciliis sublatis, demissis barbis, circumeunt ficto habitu, despuendos mores occultantes, Simile maxime illis tragicis actoribus, quorum Si per80naMauseras et amictum illum auro intextum, quod relinquitur, ridiculum est, homuncio septem drachmis ad certamen illud conductus.

Τales vero cum sint, homines quidem omnes contemnunt, de Diis autem absurda narrant, c0nductisque ad 0leScentulis ad decipiendum opportunis, et virtutem illam multis sermonibus trilam tragico clamore praedicant, et diSputati0nes edocent quae exitum non habent, et apud discipulos quidem tolerantiam semper et patientiam laudant divitiasque et 0luptatem despuunt soli vero secum, quid dicat I Iearum , -

78쪽

aliquis, quae edant, quam venerem exerceant, ut sordes delingant obolorum Gravissimum vero hoc omnium est quod nullam ipsi neque communem rem neque suam in medium conserentes, sed inutiles et supervacanei,

Non habiles bello, non consultantibus apti,

tamen accusant reliquos, et Sermonibus quibusdam amaris congestis, maledicta quaedam meditati, increpant et reprehendunt alios, atque ille inter ipsos serre primas vide tur, qui et Iocalissimus et impudentissimus et ad maledicia audacissimus. Atqui, si eum qui contendit et clamat et accusat alios, interroges: Tu vero quid agis aut quid te dicamus, dic per Deos, ad vitam conserre dicat sane, si justa velit et vera dicere : Navigare quidem, aut agrum colere, aut militare, aut artem quamlibet tractare, super ssuum mihi videtur sed clamo, et squaleo, et frigida lavor, et nudis pellibus per hiemem circumeo, et Velut M0mUS, quae ab aliis fiunt, ea calumnior. Et, si quis divitum sumptuose obsonavit, aut meretricem habet, de hoc laboro atque indignor si vero amicorum aliquis aut sodalium decumbit, aegrotus, auxilio et curatione indigens, ignoro. Hanc habemus emgiem ita plenam, ut nullum lineamen tum addi possit, ita laetam, ut nihil sestivius sit, ita veram, ut phil0sophos cum barbis et vestitu incedentes, habitu virtutem simulantes, lactis prodentes, in publico probitatis personam induentes, in ecret deponentes nobis videre

videamur.

Innumerabilia sere alia ejusmodi exempla asserre possem;

cianus sutorem Micyllum laete e vila exeitatem ad primum

79쪽

mortis signum fl), amatoria Ixi0nis 2 artificia, meretricios Charicleas 3 dolos, quibus lenociniis Diniam ad amorem

sollicitet et quasi in sua retia vocet, qua solertia irretitum retineat, qua insatiabili avaritia penitus exhauriat, quale fidia ad inopiam redactum derelinquat et ad noIam praedam transvolet. Sed modus in rebus: nequeo tamen animo imperare quin hunc quoque locum asseram Mercurium ι)edocetitutus quae fieri soleant ubi quis dives decessit. Cum mihi Plutus loquitur ab alio ad alium migrandum est, me in tabulas testamentarias conjiciunt ac diligenter obsignantes dona meis utorum opera efferunt interea mortuus in obscuro aliquo aedium loco jacet, detrito linteo obtectis genibus, dum circa ipsum decertant seles ejus cadaver attingere gestientes me autem ii qui landiu speraverant, ad larum itidem ut hirundinem advolantem pulli exspectant. Ubi autem sublatum est sigillum et lineum

testamenti vinculum incisum e8t, tabulaeque apertae, ac novus opum dominus declaratus e8t, cognatus aliquis, aut a8Sentator, aut servulus denique qui ad obsequium venereum prae8t erat, et ea gratia caeteris praelatu omnibus, rasa

etiamnum barba, magnum pretium serens tot voluptatum quas hero attulit, dum se jam exoletus, ei perdepsendum obsequi os permittit. Is igitur, quisquis tandem it, cum testamenti tabulis me arripiens curriculo domum contendit, mulato repente nomine, ut, qui antea Byrria vel Dromo aut, si mavis,albius vocabatur, deinceps Megacies, Protarchus aut Megabygus dicatur illos incassum hiantes et inter se aspicientes relinquens. dolore non sic t lugentes, qui

80쪽

tantum thynnum ex intimo sagenae receSS elapsum, p0Stopimam escam consumptam, amiserint. In me igitur ir-rruens talis vir, rerum bonarum imperitus stolidus, qui pedicas etiamnum exhorrescit, et, si quis temere praeteriens loris increpuerit, arrectis auribus repente resistit, pistrinum autem velut templum adorat talis, inquam, vir iis quibuscum Iersatur, non amplius tolerabilis, sed in homines liberos contumeliosus est, conservos autem suos stagellis urit, quasi experiendi gratia num id sibi quoque

liceat usque adeo donec meretriculam aliquam nactus, vel equorum alendorum studi insaniens, aut assentato ribus se totum iradens dejerantibus sormosiorem ipsum dire esse, Cecrope aut Codro nobiliorem, lysse prudentiorem, sedecim simul una Croesis ditiorem, puncto temporis ea effundat infelix quae unciatim ex multis periuriis, rapinis ac fraudibus sibi peperit s. uis visionibus concipiendis adeo tardus, qui non sibi repraesentet mortui corpus indigne neglectum, testamentum religiose obsignatum, solemni pompa in medios prolatum, spe destitutos haeredes vera lacrymas undentes, novum divitem insana laetitia exsultantem, tantae fortunae mutationi vix credentem et

male parta male dissipantem Quid videremus amplius si adessemus ipsi

Quis tales descriptiones non vehementer miretur, nedum graviter vituperet Praesertim cum, etiamsi dramatis naturae parum congruant, etiamsi sabulae cursum morentur, non magis tamen noceant quam prosint. Quamvis enim comico imitaretur Lucianus, non obliviscendum est illi verum theatrum, veram cenam defuisse in quam ante oculos Spectatorum personas traduceret, sed ita veras imagines lacit, ita fideliter describit et depingit, ut orationis

veritas et evidentia ευαργεια theatri et scenae icem quodam-