Quid comicis debuerit Lucianus

41쪽

vellem, totus liber et longissimus quidem efficeretur; deinde, qu0d ea potissimum, quae inter comicos et Lucianum

c0mmunia sunt, demonstrandarauscepi quo autem verius suam aetatem depinxit Lucianus, eo magis, ut par erat, a comicis recedit qui multo ante vivebant. Itaque vix uno verbo commemorare possum quam a ecte, quam adulatorie avidi homines Luciani tempore testamenta captarent s), quas aliis insidias struerent, quam ridicule deciperentur, et suis retibus ipsi se implicarent, quam negligenter provinciae 2 administrarentur, quam male 3 jus diceretur, sed silenti neque praeteriremias de divitum superbia ei pauperum humilitate, quae de amore gloriae,

de superstitione dixit Lucianus, cum haec vitia et creberrime et acerrime exagitaverit, si modo ostendere Volo eum in scriptis quasi in quodam speculo suam aetatem intuendam lectoribus propOSUi8Se.

Semper quidem divites ad superbiam, pauperes ad humilitatem adulationemque, nunquam autem fortasse tam impudsinter quam Luciani temporibus, delapsi sunt. Adi Nigrinum, ad Cynicum, Saturnalia et praesertim de Memcede conductis, videbisque quo superbiae et insolentiae divites prorumperent. Immanem, ut ita dicam, luxuriam assectant in vestimentis, balneis, epulis et etiam in sepulturis, aliena loquuntur voce, alienis pedibus ambulant, alienis oculis vident Temporum, regionum rationem pedi

42쪽

turbant de se actum esse clament nisi aestate nivem bibant, hyeme rosam odorentur, in Italia Numidia aut Phasidis aves comedant. uantam autem importunitatem et inhumanitatem adversus pauperes adhibent Malunt corrumpi frumentum, tineis vestes odi quam egenis dare raro inopes ad coenam invitani et etiam iuni superbe et indigne tractant, dum nihil illis nisi ossa, reliquias, et acidum vinum apponendum curant Quid ergo mirum si Lucianus in quem non Saepe cadit eloquentia, eloquenter divitum insolentiam exagitat facit indignatio eloquentiam. auperibus quoque et merito quidem succen Set. Cur enim tantopere divitum domos, villas, argentei pedibu menSaS, FeSteS, argentum, aurum, Signa, tabula8 mirantur Cur ipsos magnificis invectos quadrigis, magna clientium turba stipatos inspiciunt et sicut Deos venerantur Haec est causa, neque alia, cur divites se conditionem humanam excedere arbitrentur. Quod si saltem solum ab imperit0rum vulgo

indoctorumque ita colerentur et obServarentur, non laniam fortasse arrogantiam, n0 tantos astus Susciperent. Nunc

autem homines docti, omnibusque liberalibus studiis ornati, poeta ipsique philosophi quo quid lurpius intolerabiliusque excogitari potest' ad humillimam servituleiuslagitiosissimamque adulatiouem descendunt Clare et Vehementer describit Lucianus primum quam dissicile in divitum domum accipiantur, quam multa abjecte, indigne sacere et pati necesse habeant, qu0vc0ntumelia devorandae sint deinde, cum accepti fuerint, quot inc0mm0da, qu0llabores tolerent. Quid autem pr0 libertate, pro dignitate, pro valetudine accipiunt ecuniam Datur quidem sed muli0 minusquam impendunt. Gratiam et auctoritatem Asaltatoribus, scurris AEgyptiis praestigiatoribus se facillime Superari vident. Si ridere volunt, procacitatis, si Serii esse,

43쪽

tristitia crimen subeunt. Cibum p0tumque sufficientem Ne id quidem Scelesti ministri qui omnes her0rum oluntates optime intelligunt et se excelsi 0res fieri arbitrantur, si alios deprimant, miser philosopho nihil nisi ossa ei nasturtium apponunt, usitatum illud quasi consolandi

causa jocose et contumeliose addentes: si B0ster enim es. Nunc tandem ille quantum peccaverit sentit, sed sero. Cum senio, laboribus et morbis corpus sit fractum, ad quid se conVertet, quam artem poterit exercere arae8tat ergo manere quam alibi novam aleam subire sed ne manere

quidem diu licebit: 0minus, ubi eum intelligit prorsus

inutilem factum suisse, minimam arripien8 causam, inse-licem philosophum e doni praecipitem dicit. Hic dramati sinis imp0nitur, ut ait Lucianus. Multa omisi eaque atrocissima : edi paucis, Vae c0mmemoravi, salis apparet divite et pauperes, temp0re Luciani, se homines esse quasi oblit0s suisse, dum illi superbia immani se esserebant, hi autem omnin suam abjiciebant dignitatem et sere bestiarum instar se haberi patiebantur. Correxitne utr0sque ad meliorem frugem Lucianus Major erat corruptio morum ut coerceri, violentior torrens ut retineri posset laudandus tamen qu0d saltem tentavit et egregium pus aggressus est laudandus quod litteratos homines vehementer hortatus est ut libertatem, ut digni latem tuerentur neque pulcherrimam artem turpissima servitute dehonestarent. 2.

Non eodem modo omnes gloriam quaerunt alii, ut vulgi animos atque ora in se conVertant posterisque nomen

44쪽

tradant, rerum potiri conantur, nullisque impedimentis, nullis periculis, nullis legibus humanis et divinis de temrentur quin ambitionem quovis pacto expleant filii, neque ii pauciores, secum immensa armatorum agmina trahunt, terras igni ferroque vastant ut famam unius mullorum sanguine emant alii denique vestitus, incessus, habitus sermonisque insolentiam quamdam prae se ferunt; quod vulgus despicit, venerantur, quod veneratur, deSpiciunt divitias scilicet voltipiates praesertimque gl0riam, Sed eam in eo ipso assectant quod contemnere videntur fistuli enim et callidi non ignorant omnia quae extra0rdinaria, nova et inusitata sint, ulgi ocul08 perstringere euadmirationem movere fl). Et, me quidem judicio, non minus gloriae cupidus sui Diogenes quam Alexander, qui quidem id probe intellexit nam, quum illum omnia superbe despicientem vidisset, conversus ad amic0S nisi, inquit, Alexander essem, Diogenes esse Vellem. Idem quoque sentiebat lato, qui a Diogene ob astum reprehensus respondit se non minorem fastum sub trito et sordido Diogenis palliolo videre. Caeterum ne Diogenes quidem id dissimulabat, im vero Cynica libertate, ne dicam, impudentia, quid sentiret aperte declarabat, cum ei praeciperet

qui gloriam vellet adispici, ut illam despicere simularet 2). Quod praeceptum magistri bene tenuerunt discipuli et

nihil unquam praetermiserunt ut a vulgo soli Suspicerentur. Ρraesertim autem Luciani tempore Cynici, quasi morb0, gloriae amore laborabant. 000rum unus,Ρeregrinus 3 n0mine, quum jam oumes sui ostentandi causa rationes adhibuisset in animum inducit coram omnibus Herodi cuidam maledi-

45쪽

cere quod lympiam aquas duxisset et praeclara oratione ita auditorum invidiam in se concitat ut manibus xlx temperaverint tum sequente lympiade aliam viam ingressus eumdem Herodem ob eanadem causam summis laudibus extollit quum autem omnin0 negligeretur, tertia0lympiade praedicat se novum aliquod spectaculum praebiturum, in rogum scilicet ascensuriam ut vivus cremaretur et reipsa ascendit Alter sin, Alcidamas nempe, vere Cynicus, ad caenam nuptialem p0nte neque invitatus venit, amplissima frusta aliis eripit avidoque dente appetit, spon8ae ridicula et turpia propinat, praesentibus mulieribus pudenda aperit, cum scura luctatur ei invidens quod jamdiu solus totum convivium delectabat. 4 duobus omnes discere poSSumus valde autem numerosi erant, cum multi operarii ad cynicam philosophiam transfugerent quid mirum Alias artes vel vilissimas discere et exercere nonnullius erat curae et la-b0ri cynicum autem stori et esse, expeditissimum et sa-cillimum. Quid enim minus arduum quam palliolum tritum

induere barbam pascere, peram d0r80 SUSpendere, Semper in manu baculum, in re conluvielia pro impla habere, clamare Seu potius rudere latrare omnibusque eonviciari Nulla autem ars aut tutior omnines licet maledictis probrisque lacerareti VulcisS, nemo succensebat, nemo iraScebatur, inituitam licentium Cynico dabat veneratus habitus; aut honestior illum omnes admirabantur et colebant, illius audiebant consilia, exprobrati0nes reformidabant: aut luerosior a publica credulitate quasi tributum exigebat Cynicus, caeteros homines quasi oves tondebat. Itaque cum aliquandiu cynicam exercuerat phil0sophiam, salis multam pecuniam, Sati magnas opes c0llegerat, tum vero illud infelix

46쪽

palliolum deponebat, agros emebat, mollissima vesteS, comatos pueros totasque villas, Cratetisque perae, Antisthenis palliolo, cado Diogenis longe valedicebat l.

Quis non credat non magis suam quam nostram aetatem depinxisse Lucianus Non mortui sunt omnes eregrini et Cynici, imo vero multi etiam nunc ivunt neque mores mutaverunt. aupertatem praedicant ut divitias comparent gloriam verbis elevant ut famam adipiscantur, summo fastu et apparatu simplicitatem atque modestiam, Summa acrimonia lenitatem atque mansuetudinem commendant, solos se veritatem et amare et tenere profitentur aut potius clamant impudentissime tamen mentiuntur, impudenti8Sime καὶ δοὐ νι, . raestantissim08 io republica gubemnanda viros, summo poetaS, oratores, historicos graxissimis indignissimisque c0nviciis lacerant , turpissimos flagitiosissimosque homines, crudelissima instituta, maxime impios mores non clam ei himide excusant sed aperie et audacter summis laudibus extollunt. Denique vide quam illi Peregrino similes sint rogos strui Volunt, n0n tamen ut ipsi conscendarit sed ut alios cremandos immittant.

Religionum negligentia et superstitio, cum natura di 88imillima videantur, saepissime tamen ita bene conVeniunt, ut eas non inimicas, sed sorores repulare facile possis. Nulla magis quam Luciani aetas Deos contempsit, nulla quoque magis superstitionibus sui dedita Nec tantum imperitum Vulgus, nulla doctrina excultum ridiculas et incredibiles sabulas narrabat eisque credebat sed etiam graves philo-

l Fugitivi.

47쪽

phi aetate, studiis venerabiles quos non pudebat contendere morbos sympaιhicis remediis curari, Hyperboreum quemdam volare, per aqua et igne ingredi Statuas sponte ambulare, aulam circumire, denique in suam basim se

reponere, Hecate cum canibus non raro videri, mortuos

post triginta dies resurgere, gyptiacis sormulis daemonas expelli, carminibus quibusdam magicis pistillum aut scopulam ministrum sieri qui veri hominis partes agat, aquam hauriat, dapes coquat ei in mensa apponat. Quid quod non contenti xsseverare illas aniles sabulas Veras esse, indignabantur si quis credere nolebat eumque impietatis accu

Cum ita animi praeparati essent, necesse erat quosdam callidiores caeterorum stoliditatem quaestui habere quod tum multis aliis, tum Alexandro, salso vati accidit, qui nihil omnino, ne comam quidem 3), Verum habebat, cujusque estigiem et animi ei corporis nobis Lucianus diligentissime expressit. Non ingenio carebat Alexander primum enim indoctos et hebetes elegit homines apud quos artis periculum saceret, tum multis modis litteras resignare lectasque denu obsignare callebat, easque retinebat quae apud principem c0nsultanlibus nocere possent, dolis vim addebat et atrocissime Christianos Epicureosque insectabatur, denique vulgi culos inusitata quadam et religiosa pompa perstringebat. Itaque incredibili fama et honore soruit, ejus

nomen mox pervulgatum St, omnes undique ad eum consulendum accurrebant. Quid quod uni e potentissimis Romae civibus, Rutiliano scilicet, siliam collocavit Iamque talis viri gratia fretus, omnia impune lacere potuit caeterum ita

48쪽

plerorumque mentes obcaecaverat ut nihil illos stulto errore liberare posset Frustra Alexandri oracula eventu salsa reperiebantur, semper tamen ei sidem adhibebant frustra vi gines puerosque tentabat, colebant tamen et venerabantur, quin imo si magnum etat unicuique atque optabile si cujus uxorem aspiceret; si vero sculo etiam dignaretur, consestim ut bona ortuna in domum suam insuere suturum esse unusquisque putabat Multae vero etiam se peperisse ex eo gloriabantur et vera illas dicere, illis mariti testabantur 1 . , Tanta stultitia, tanta ineptia vix credibilis videtur ne protinus tamen Lucianum accusemus quod salsa scripserit et odio Alexandri potius quam veritati consuluerit. Ut enim quo humana intelligentia pr0gredi, ita et multo magis nescitur quo stupiditas descendere queat. Quis ignorat paucis annis antequam vixit Alexander, pollonium

Thyaneum 2 eisdem fraudibus et praestigiis mirabilem et

pene divinam famam sibi comparavisse, dum omnes tum animi tum corporis morbos curaret, expelleret daemonaS,

mortuos vitae redderet Non ipsum Apollonium audierat Alexander sed Apollonii discipulum et popularem qui omnem ejus artem allaciamque combiberat. Nihil ergo mirum si tali disciplina tali magistro usus, eis sucum secit qui decipi et facillime possent et quodammodo marent. Jam vero quo tandem jure indignemur aut etiam miremur si Luciani aetas tanta stultitia laborabat N0s ipsos, si quis

rem seri considerare voluerit, non multo minus credulos et stolidos reperiet. Non jam statuae ambulant, sed pl0rant, annuunt, renuunt, non jam mortui redeunt vivos im-

49쪽

ploratum ut unum cremetur sandalium, sed ut votum quoddam reddatur; non jam podagra 2 dente muris aranei in leonis aut cervi pelle incluso curatur, sed omnes sanantur morbi si e certo sonte haustam aquam biberis in quibusdam regionibus surditatem depones si esto die caput tintinnabulo submiseris, puerum febre liberabis si vel media hyeme nudum in rigida unda immerseris. 0uid quod sere omnes nuperrime credidimus mensas

Sponte verti, audire, respondere, Scribere, numerare et sutura praedicere Valde nobis gratulari debemus quod verbis tantum neque facto mortui resurgunt: nam si Lucianus rediret set, magnopere timeo ne nostram magis quam suam aetatem risuruS SSet.

Antiqua coria india, cum non de universis sed de singulis rebus et hominibus agat, pauca de natura humana, pati caS de moribus videtur reliquisse sententias Media longe alia est rati quae humanam conditionem contemplata et mala, ut par erat, potius quam bona videns, vitam 3 aleae c0mparat aut divers0ri in quo aliquantisper comm0remur eamque execratur 5 et praesertim senectutem 6);

50쪽

etiam epiciare concludit eum optime vixisse qui in illo di Versori optime comederit, potarit atque amarit. Eadem fere apud novam occurrunt, sed multo tristiora scilicet omnia sortunae temeritate et caec sat regi, hominem a bestiis statu s0lum differre 2J, imo vero illis miseriorem 3 esse aliquando etiam ita graves, ita flebiles, imprimis apud Menandrum, sententias invenimus ut non comicum sed elegiacum scriptorem, non ethnicum sed christianum nobis legere videamur ο). Illud quoque christianum habent comici quod humanitatem, misericordiam, caritatem praedicant b), nullum inter liberos et servos 6

naturale discrimen agnoscunt, divites magnopere o tantur ut pauperibus opem ferant, inopes solantur, dum ostendunt neque diu inopiam tolerandam esse cum adeo brevis vita sit, neque locupletes tam fortunatos esse quam

videantur I)

'Hic, ut alias, Lucianus multa quidem similia comicis habet ut illi, humanae naturae vitia sagacissimis acutissimisque oculis perspexit, ut illi, Scepticus est, ut illi, pauperum dolorem solatur, divitum superbiam retundit; sed

1 Antiphanes miles, einech. III, II 5, 116. Cf. III, 96, 102, 103, 104, 138 248, 309, etc. 2 Philemo, gyrtes, ei nech. IV, 3. 3 Philemo, eineck , IV, 33, 36.-Menand Theophor Meinech. IV, 134, 135. - Cf., IV, 230. 4 Philemo, Sardius, Meinech. IV, 23. Menand Meinech. IV, 227 233, 24 . 5 Philemo, Fragm. incert. 51ε, - eineok. IV, 2. Menand. B s- colus, eineck. IV, 2iil , 88sa τ' ID 6 Philemo, 'Eξοικιζοριευος, einesok. IV, 9. - cf. IV, 4 . - cf. picurum Seneo Epist. Im l . v Menander, citharistes, einech. IV, 149. Gubernatores, einech. IV, 15 . cf. Philemo, Fragm. incert. , , . - einech. IV, 35. 36.