장음표시 사용
21쪽
DE CONSTR. UE- Et si sunt quinctae, ternae quoque saepe uidebis.
Irrito,irritas, irritavi, irritatum. per irritare. Leuo, leuas,l euaui,leuatum. . per alleggierire. Educo ducas,educaui, educatum, per alleuare Cibo, cibas, cibaui,cibatum. per dar da mangiare.
vacuo, iracua S, aui,vacuatum. per u uotare,& uacuare.
Farcio,sarcis, farsi,sertum, proprie quod saturo. Spollo,spolias, spoliaui, spoliatum . per spontiare. . Sterno, sternis, straui, stratu. per diste dere,& spianare. Peto, peris,petiui, petitum . perandare addosso. Asficio,assicis, affeci,affectu per indurre,& disponere., ut sic ego afficio discipulos, ut libenter studeant. &afficior. per disponerti. Cic. in Laelio: Sic afficior interdum, ut Catonem, non me, loqui existimem.& sic sine ablativo. cum ablativo uero accipit significationem ab eo ipso ablativo, ut afficio te honore, pudore,damno, dedecore, gaudio, maerore, uoluptate, id est dispono te ad haec omnia.
orno, ornas,ornaui,ornatum. per ornare.
Impleo,imples, impleui, impletum. perem Pire. Salio,as, aui, alii. per satiare. undd sati ait pro satietas. Saturo, saturas, raui, saturatu . per satiare. unde satur. Lanio, lanias, laniavi, laniatum. per stragrare unde la- .nius,& lanista. Lacero, aS,aui, a tum per straEEare. unde laceta, sis. iiii, itum, & lacessitus, ut feci lacessitus iniuria, id
Caedo,dis, caecidi, caesum per ae diphthogum , cae, peruccidere. unde homicida, qui honainem. Patricida, qui patre. & paricida, qui cognatum, alium ue oc- Inficio,inficis,infeci,infectum.
Munio, munis, muniui, munitum. Tego, tegis, texi, tectum. per tingere. per fortificare. per coprire Lacto, laetas, lactaui, lactatum. Pasco,pascis, paui,pastum. Alo, alis, alui, altum, uel alitum.
per allatiare per pa Icer . per nutrire.
22쪽
magis adverbium signa scat, ut albior,magis albus. Quod est nomen superlativum=Quod ad plures sui generis comparatur,& superponitur omnibus,quibus comparatur, ut Achilles Graecorum fortissimus. Quod est nomen Patronymicum Quod proprie a patre derivatum secundum formam Graecam significat cum genitivo primitivi filium, uel nepotem, siliam uel neptem , ut hic Priamides, filius , nepos vePriami. haec Nerine, filia, neptisue Nerei. Quod est possessivum3 Quod cum genitivo primitivi significat aliquid ex iis, quae possidentur, ut Aeneia nutrix , pro nutrix Aeneae: Euandrius ensis pro ensis Euandri. Quod est diminutiuum 3 Quod diminutionem sui primitivi absolute demonstrat, ut homuncio, honiunculus , homulus, homullulus, paruus homo . Senecio , paruus senex, Fraterculus, paruus frater. Virguncula , parua uirgo. Sororcula, parua soror . Recula , parua res . Corculum . paruum cori Quod caustis proferuntur diminutiva Tribus, necessariae significarionis gratia , ut tantillus . Gratia urbanitatis, ut ingeniolum, fraterculus . Item caucta adulationis , ut corculum , animula . Quod est denominatiuum 3 Quod a nomine derivatur, ut crinitus, quod derivatur a crine, cornutus, a cornu, citharoedus, a cithara, albior, ab albo , Aeacides ab Aeaco, Hectoreus ab Hectore. Quod est uerbale Quod a uerbo deducitur, ut amator , doctor. Quod est participiale 3 Quod derivatur a participio , ut uenerandus. Quod est adverbiale Quod derivatur ab adue bio, ut crastinus,hesternus,hornotinus,quotidianus.
Quot sunt genera nominum praecipua Duo, quae B x iola
23쪽
sola nouit ratio naturae. Masculinum, ut hic Anchises. Femininum, ut haec Penelope, sola enim haec generat, atque ideo appellata sunt genera. cetera uero a praec puis ueniunt. ut Neutrum, quod neque masculinum est, neque femininum, ut hoc templum . Commune duum generum, quod & masculinum est & semininu, ut hic & haec aduena . Commune trium generu, quod omnia supradicta genera cotinet, ut hic & haec & hoc felix. Promiscuum quod uel masculinum est, uel femi ninum significans animal utriusque sexus, atque ideo a Graecis seri Miror dicitur, ut hic passer, h*e aquila. In certum, quod modo masculinum, modo femininum inuenitur apud auctores, ut hic uel haec dies . Phaeton cuius generis 3 Masculini. Quare Quia omnia nomina uirorum , deorum q. cui ulcunque sint terminationis, masculini sunt generis, ut Caesar, Cato , Saturnus , Iupiter Pasiphae cuius generis p Feminini . Quare uia omnia nomina mulierum , dearum q. cuiuscunque sint terminationis, seminini sunt generis, ut Penelope, Iuno, Glycerium . Vir cuius generis 3 Masculini . Quare uia omnia nomina, quorum significatio ad mares tantum pertinet, masculini sunt generis , ut Pontifex, cerdo,
Mulier cuius generis 3 Feminini . Quare uia omnia nomina , quorum significatio ad feminas tantum pertinet, seminini sunt generis, ut Puella, saga,
Dux cuius generis 3 Communis duum generum. Quare 3 Quia omnia nomina, quorum significatio re ad mares pertinet, & ad feminas , communia sunt duum generum , ut Princeps, Comes, Conuiua, Auriga , fiduena, Homo , Incola, Alienigena, Capri
gena . quae tamen auctores usurpant tanquam adiectiva. Virgilius, Caprigenumq- pecus, Valerius Maximus
24쪽
ximus, Alienigena studia.. Bonu , cuius generis 3 Masculini. Quare 3 Quia prima quaeque uox adiectivi, est generis masculini,ut bonus et secunda, feminini, ut bonae tertia, neutri, ut
Omnis cuius generis 3 Communis duum generum. Quare = Quia prima quaeque uox adiectivi, cui duae sunt uoces, est communis duum generum, ut hic &haec omnis, hic & haec pulchrior . altera uero est generis neutri, ut hoc omne , hoc pulchrius . Pernox cuius generis Communis trium generum. Quare 3 Quia omnia adiectiva, quae habent duntaxat unam uocem , communia sunt trium generum, ut uelox , pauper Malus prima producta cuius generis p Feminini. Quare Quia omnia nomina arborum sunt generis seminini. Oleaster tamen, Dumus, R ubus, masculina sunt. Siler, quod Priscianus ait non ponendum inter arbores, sicut nec Rubus, neutrum est. Virgilius, Ut molle siler, lentaeq. genistae. Sic Robor, suber, balsamum , hebenum . dicitur & haec hebenus. I tem buxum. dicitur & buxus secundum Seruium. Priscianus , Buxus arbor, buxum lignum. Tibullus pomum genere neutro pro arbore usurpavit. ipse seram teneras maturo tempore uites. R usticus, & facili grandia poma manu . Plinius quoque epist. lib. v. idem fecit, inquiens, Alternis metulae exsurgunt, alternis incerta sunt poma. Pirum cuius generis p Neutri . Quare Quia fructuum & lignorum nomina , neutra sunt. excipiuntur hoc uerticulo annotata, Haec nux, Castanea,& iuglans, Glans,Ficus, Oliva. Padus cuius generis Masculini. Quare 3 Quia fluvioru nomina masculina sunt. Inuenies tamen pauca seminini generas, ut Albula. Ouid. in quarto Fallorum, Et tanto est Albula pota Deo. atem haec Lethe. Sirx,
25쪽
palus est inserni, non flumen. Pauca item neutri, ut Crustumium, Iader. Lucanus, Crustumium'. rapax. Idem, Et tepidum in molles Zephyros discurrit Iader. Leges & hoc Istrum, Tanagrum, Metaurum, Eridanum, Rhenum, si cum flumine iunguntur, ut flumen Rhenum. Horatius,Aut flumen Rhenis, aut pluuius describitur arcus. Sicuti hoc Oceanum cum mari adiungitur, ut mare Oceanum. Sed figurate magis neutris Prisciano teste iunguntur, ut Tiberi, flumen. Sallustius in x. historiarum, Dextrum flumen Turiam, quod Valentiam paruo interuallo praeterfluit., Hic Pittacus cuius generis p Pronia scui. Quare p. Quia uolucrum nomina epicoena sunt. Columbus uero habet semininum columba,& Gallus gallina,& pul. laster pullastra. Capus uero siue capo( utrunque enim dicimus quia ex gallo fit auulsis testibus, iccirco semininum non habet oestrum insecti generis, neutrum est. Picus,& pica non sunt eiusdem speciei. Halcyon commune est duum generum: cuius plurale es hi &hat halcyones. Seruius super eo uersu, Dilectae Thetidi halcyones, ait sciendum, quia cum de muliere dicitur, haec halcyone facit, cum de avibus, hic &haec halcyon, hi & hae halcyones. hactenus ille. Ouidius tamen xi Metamorphoseos de aue haec halcyone dixit, Incubat halcyone pedentibus aequore nidis.
dicta quia erum ebi nuci, hoc est in mari fetificat, ac propterea & adspirationem habet, & y psilon.
Decem cuius generis Communis trium generum. Quare Quia omnia numeralia a quattuor usque ad centum, sunt communia trium generum. Sic etiam mille . dicimus etiam hoc mille, pluraliter haec millia... si cuius ge neris Neutri . Quare Quia omnia nomina litterarum neutra sunt.
A qua cuius generi, Feminini. Quare Quia omnia nomina Latina in a desinetia in nominatiuo singulari, seminina sunt. In plurali uero neutra ta Latina quam
26쪽
Epigramma cuius generis Neutri . Quare uia omnia nomina Graeca in a, apud Latinos genus suum seruant. Excipiuntur pauca, ut o δομο , haec domus: o reprac, haec charta: To ooc, hic chaus: o obar, haec cera, & huiusmodi perpauca. Cubile cuius generis Neutri . Quare Quia in esinita tertii declinatus, neutra sunt omnia, ut hoc monile, hoc ovile . . Libye cuius generis p Feminini. Quare uia omnia nomina, quae ueniunt a nominatiuo Graeco in e , feminina sunt, ut haec Grammatice, haec Rhetorice. Gerundi cuius generis 3 Neutri . Quare Quia i finita , neutra sunt. Excipiuntur a geniti uis composita omnis generis, ut eiusmodi . nam nihili, mancipi, frugi, offici perdi, obliqui sunt, omnibus casibus, & generibus figurate adiuncti. Sermo cuius generis 3 Masculini. Quare Quia ofinita, masculina sunt omnia, praeter uerbalia in io, ut lectio: & quae in do, & in go exeunt, o in i mutantia in genitivo, feminini generis, ut dulcedo, origo, praeter hic ordo, cardo, & Cupido pro Deo. Caro carnis semininum est. Pondo item apto tum, neutrum est. Margo incerti generis. Cornu cuius generis Neutri . Quare 3 Quia u finita neutra sunt omnia, & aptota, ut veru, gelu.Lac cuius generis p Neutri . Quare Quia omnia finita in qualibet mutarum neutra sunt, ut alec, caput, occiput, sinciput .
Lupercal cuius generis 3 Neutri . Quare Quia alfinita neutra sunt. Excipitur hic sal, quod neutro etia
Pugil cuius generis p Masculini. Quare uia tria in il masculina sunt, pugil,mugil, strigil. Vnum com-v munegenere uetustissimi protulerunt Mel cuius generis 3 Neutri .
27쪽
mune, uigil. Duo neutra, nil, nihil.Consul cuius generis p Masculini. Quare 3 Quia ut infinita duo masculina sunt, consul, praesul. Vnum commune duum generum, exul. Delubrum cuius generis 3 N eutri . Quare Quia idim finita, neutra sunt. Praeter nequam,& totidem omnis generis. Item tantundem,& cim, quae neutra sunt. Carmen cuius generis Neutri . Quare 3 Quia in en correpta , neutra sunt omnia . Flamen pro sacerdote, pecten ,& a cano composita ut lyricen, tacetera omnia in en, masculina sunt, ut lien , ren , splen Torcular cuius generis 3 Neutri . Quare 3 Quia arfinita, neutra sunt. sic&quae inir desinunt, ut ir, gadir. Canister cuius generis 3 Masculini. Quare 3 Quia in er, masculina sunt. Linter femininum est. Vber, iter, spinter , cancer pro morbo, papauer, cadauer,& significantia foetus terrae, ut cicer, piper, neutra
Labor cuius generis 3 Masculini. Quare 3 Quia erfinita, masculini generis sunt . Quattuor in orinu niuntur neutra, marmor, aequor, cor, ador. Quattuor item, indecor, memor, immemor, auctor, & a corpore & colore composita, ut bicorpor, discolor:& comparativa omnia, ut melior, communia sun et duum generum, excepto hic senior, quod tamen in obliquis uidetur commune trium generum, ut senioris aetatis, senioris aeui. Fulgur cuius generis 3 Neutri. Quare Quia ur finita, neutra sunt. Astur, anxur, turtur, vultur, sumfur , masculina sunt. Fur, augur, Ligur, communia. Horatius tamen sermone, Egressum magna, anxur in neutro genere protulit, Impositum saxis late candentibus an Xur.
Pietas cuius generis 3 Feminini. Quare. Quia as
28쪽
finita,seminina sunt, praeter as assis, uas vadis, masculina et uas vasis, fas, nefas, neutra. Nugas, commune trium generum, & indeclinabile. Nubes cuius generis 3 Feminini . Quare 3 Quia ines prod uetam detinentia, seminina sunt. Dies, incerti generis est in singulari: in plurali masculini tantum, sicut ab eo compositum meridies. Praes etiam &pes masculina sunt. Aes & hippomanes neutra. Poples cuius generis p Masculini. Quare Quia ines correptam , masculina sunt . Praeter seges, te es , apes, compes, feminina. Ea uero quorum significatio utrique generi conuenit, sunt(ut supra quoque est dictum communia duum generum, ut diues, lupe sies , hospes, miles , deses , & similia. Inueniuntur
quaeda neutris adiuncta. Lucanus, Imperiumq. comes.
Iuvenalis, Depositu tibi sospes erit. Valerius, Diues,&praepotens naturae regnum. Sallust. Iter inquies. Bilis cuius generis 3 Feminini. Quare Quia is finita,seminina sunt. Caulis,& molaris pro dente, uel lapide: & cassis rete,masculina sunt,& quae ante is habentn, ut sinis, uel duas consonantes in eadem syllaba, ut uectis, (axis, pyxis, Graeca sunt & quae penultimam una ex liquidis rerminant, ut collis, ensis, amnis, combis, uel in genitivo crescunt una syllaba,ut lapis. Excipiuntur bipennis, pestis,febris, uestis, uallis, pellis, cuspis,cassis cassidis, iis, turris,pelvis,glis non animal,seminini generis. Item finis, & clunis incerti generis. &dis in singulari comune dusi generum, in plurali trium. Ros cuius generis p Masculini . Quare 3 Quia os finita, masculina sunt, praeter cos, & dos feminina,& os neutrum.
Metus cuius generis p Masculini. Quare Quia usfinita, secund*,et quartae declinationis masculina sunt,
praeter haec domus,nardus, carbasus,aluus, coluS,Uannus, intubus, porticus, acus, tribus , manus, penus, quod & masculinum, & semininum,& neutrum inuemnitur.
29쪽
nitur. Pampinus incerti generis est. Idus vero seminimum est pluralis tantii numeri, praeter etiam hoc putavarus, pelagus, vulgus, quod est etiam masculinum. Munus cuius generis Neutri. Quare Quia in ustertiae inflexionis, si non retinent u in genitivo, neutra sunt . dicimus tamen hic lepus. Si vero retinent &crescunt, sunt feminina, ut salus, palus, incus. Excipiuntur haec monosyllaba, crus, rus, quae sunt neutra, ct hic mus masculinum.
Lodix cuius generis 3 Feminini. Quare uia x finita, feminina sunt, vi celox , pax, lux . Excipiuntur grex, varix, calix,sornix, limax, sandix, quincunx,calx pro ictu, narix, & quae sunt huetuu tertiae, ut mastix, quae masculina sunt. Similiter in ex supra syllabam, ut culex, praeter haec obex, forfex, tarpex, ramex, supellex, vsbex: item hic vel haec cortex, silex. Verbalia intrix inueniuntur, & neutris adiuncta in plurali, ut Vi
oricia tollite signa. Sardonix, incerti generis legitur. Stirps cuius generis 3 Feminini. QIare Quia s fi-
ita, antecedente consonante monosyllaba, feminina sunt, praeter dens, mons, fons,pons, masculina : scrobstamen masculini etiam generis est.
Tridens cuius generis 3 Masculini. Quare Quia s finita, antecedente cosonante non monosyllaba, masculini sunt generis, praeter hiems, & cohors seminina. Quae videmur praeteriisse, ut sunt Graeca, ut synodus, crystallus: item adiectiva,& propria hominum tadeorum,& quae ad mares,vel ad feminas, vel ad viro que pertinent, & similia, colligutur tuis regulis. quod facile poterit accuratus lector aduertere. Quot sunt numeri nominum Duo, singularis ut lio mo, Pluralis ut homines. Quot sunt figurae nominu Tres, simplex ut iustus, Composita ut iniustus, De composita ut iniustitia . Quot sunt casus nominum 3 Sex, Nominatiuus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus. Ablativus,
30쪽
qui etiam Latinus dicitur. Ex casibus quot sunt recti Duo, Nominativus, &
Quot sunt obliqui Quattuor, Genitivus, Dativus, Accusativus, Ablativus.
Quot sunt declinationes nominum p Quinque, Prima, cuius genitivus singularis in ae diphthongum desinit. Secunda in i . Tertia in is . Quarta in us, uel in v. Quincta in ei in genitivo & dativo, ut hic poeta,huius poetae: hic dominus, huius domini: hic Cato, huius Catonis: haec manus huius manus: uel hoc cornu huius cornu: haec species, huius, & huic speciei. Nominatiuus primae declinationis quot terminationes habet Quinque, a, as, e, es, & am: ut musa, Aeneas, Penelope, Anchises, Adam. sed in am barbara sunt duntaxat, atque ideo aptota. Nominatiuus secundae declinationis quot terminationes habet e Sex, er, ir, ur, um, us,eus, ut aper, uir, satur, templum, dominus, Theseus. In os autem,& inon, ut Delos, Ilion, Graece declinantur. De nominativo tertiae declinationis. Nominatiuus tertiae declinationis quot terminationes habet Circiter octo & quiquaginta, uidelicet tres vocales, a,e, o, ut paegma, mare, Cicero. c post a & e, ut lac, alec. d post i & u, ut David, Bogud. l,r,s,X,nS, post omnes vocales, ut sal, mel, pugil, tot, praesul, par, pater, gadir, cor, fur, mas, pes, iis, mos, mus, pax, lex, nix, nox, nux, quadrans, dens, tyriias, mons, aruns. Nec non & bs, & ps,& n, post omnes uocales, sed praeter ta, ut trabs, caelebs, calybs, scob S, daps, manceps, cynips, inops, Pan, flamen, telphin, Si non . Item rs post omnes vocales, sed praeter i , ut pars, inerS, mors,Tyburs et aus, ut latis: ars diphthongum, ut praes et a lx , ut calx: anx,ut lanx et unx, ut coniunx : arx, ut arx: irps, ut stirps. urbs, ut urbs et aes, ut pulset ems, ut hiems.