Institutionum medicinae practicae

201쪽

DE VARIOLIS.

supra posui, verum etiam in nobilissimas interiores partes metas latice migrat, ibique haerens periculosissimos morbos generat. Quod vero in ambitu exteriore corporis subsistit, subiectas cuti partes atque imprimis telam adiposam, cuius

adeps sere totus computrescit '), erodit saepe ad Ossa usque, sic ut in his caries et spinae ventosae interdum Oriantur. In artubus interea rumpuntur pustulae, nullam exsiccationem adeptae, imo dorsum aliaeque partes cuticula exutae nudam vivamque cutim exhibent.

Periculosiores esse, quo serius dissiciliusque ad suppurationem Perveniunt. Ad hoc maxime respiciens SYDEΝΗΑΙ ΙΙUS tres confluentium species constituit, mitissimas DemΡc, in quibus die a primo morbi insultu undecima ichris sescundiaria accedit, partim ex suppuratione incipiente, Ρartim ex res OrPto P Ure orta, mediocres, in quibus die decima quarta suppuratio tantum incipit, crudissimas, sitiae ad suppurationem dumtaxat die decima septima perveniunt. DisSErt. γiat. P. 405.

33 Pinguedinem in variolis huiusmodi corrumpi atque in

Pus transmutari adeo perspicuum est, Ut pus Variolosum ad flammam incendi atque exardere viderit HALLERUS. Histor. ariOL ann. 1735.

lTandem cuticula tam in lacie, quam alibi latioribus la- Quiartum minis desquamatur, vel crustae crassiores secedunt et dolata si μή μm buntur, id quod die decimo septimo vel vigesimo vel etiam serius quandoque contingit. Crustis aut squamis de lapsis rubicunda subter manet cutis, cui mox albicans pellicula succrescit, qua pariter desquamata nulla quidem sca' brities in vultu percipitur, sed paulo post illam excipiunt squamulae sursuraceae indolis admodum erosivae, quae non solum foveas plus minus altas pro erosionis maioris vel minoris modo relinquunt, verum etiam saciem foedioribus, quam solent discretae, imprimis benignae, cicatricibus R) deturpant. Pus etiam res Orptum quandoque per urinas, quandoque Per alvis luxum excernitur, quandoque parte sui aliqua in cellulosa tela hic illic congeritur, et abscessus aut phymata rubra, dori

202쪽

lentia, et cito in abscessum desinentia es sicit, quae Opportune matureque Sectione aperta pus vertim aut saniem CO-piosam, interdum acrem et erodentem effundunt. Idque plerumque crustis iam delapsis variolisque suem adeptis evenit, subre interim non penitus discussa, sed mitiori reddita et remittentis in modum adhuc accessiones habente, donec et ipsa paulatim evanescit. Nonnunquam Variolis iam exsiccatis et delapsis aliae quaedam minutiores et distinctae variolae succedunt morbidi contagii reliquias ad cutim pro serentes, quas variolas sectindarsas aut repullulaΠ- Variolae re- les Vocant. Sed multa ex his, quae modo exposita SUnt,

VARIOLAE CONFLUENTES MALIGNAE.

g. CXCII.

Confluentium variolarum, quas h nonas Sive mIHUS perniciosuS vocavimus, descriptionem dedimus. Fieri non potuit, quin in ea malignarum quoque mentionem subinde haberemus, ut utrarumque symplomatibus et notis una Collatis clarius singularum disserentia patefieret. Insunt enim cuicunque Variolarum confluentium generi quaedam maligni latis quasi semina, et benignarum malignarumque extrema ita se attingunt, ut maxime ardua res sit, utras perspicue discernere, nisi minus, ut ita dicam, perniciosae, siVe benignae cum perniciosioriatis, sive mulsenis mutuo Conserantur comparenturque; quod supra quidem a nobis prae Stitum sane est. Nunc vero, ut melius inter utrasque discrimen liqueat, confluentes malignas specialiter et distincto persequemur, retento malignitalis eo significalia, quem alibi

j. VI.) iam exposui, et quo uti deinceps mihi liceret, es-

203쪽

DE VARIO LIS.

sagitavi. Cum autem pleraque signa, quae ad mal gnas variolas pertinent, a nobis supra pluribus tu locis memorata sint, et ibi praecipue, ubi variolae discretae malignae g. LXXVIlI. et seqq0 expositae suerunt, cumque multa in descriptione variolarum confluentium benignarum g. CLXXXIV. et aeqq.) obiter quidem, sed apposite hic illic intersperse rimus, quae ad confluentes malignas distinguendas plurimum

saciunt, ea cuncta huc revocanda existimo, utpote bis apprime spectantia, ne praeter necessitatem, quae iam tradita et communia sunt, hic repetantur ad nauseam. Qua de causa etiam praetermittam res erre, qua ratione confluentes malignae invadant, erumpant, progrediantur et suppurent et exsiccentur; cum iam ista, quoad utrisque communia sunt, in benignarum confluentium recensione satis comprehende

rimus. Satius igitur erit, quasdam confluentium malignarum species, sive disserentias malueris, quales a medicis peritissimis Observatae fuerunt, breviter describere; quo equidem consectum iri spero, ut omne confluentium malignarum ingenium per suas notas et proprietates facile cuique

pateat.

g. CXCIII.

Ordior autem a pessima perniciosissimaque omnium Prima me-mGlis HGrum con sitientiam specie, quam diligentissimus scri D Uptor MORTONUS vivis expressit ) coloribus, Pro ut suis gnariam. ipse oculis eam vidit. In primo eius stadio aeger ViX, quod ad pulsum spectat, febricitare videtur, dum interim in summo

languo Ie Versatur, arteriarum micatus, utut celereS, Sunt

tamen debiles et parvi, urinae tenues, clarae et aqueae, li-lp0 thymiae languorum et hystericarum susso cationum instar saepe recurrunt, dolor capitis et lumborum atrox, acutus et plane spasmodicus torquet, Sitis vero exigua est, et Calor moderatus, nausea, Vomitus atque aegritudo praeter consuetudinem sere nulla, quibus symptomatibus si addan

tur reliqua malignarum signa, uti fluxus ventris debilitans, Vigiliae pertinaces, tendinum subsultus aut aliae spasticae af -

204쪽

CΛPUT IX. sectiones, coma profundum, peticulae, aut maculae purpureae, aut nigrae in summa cuti, aut miliaria exanthemata pellucida et veluti crystallina in collo et pectore, itemque largae haemorrhagiae vires magis magisque prosternentes, nulla amplius sallax mitioris morbi in reliquis imago incautos decipiet.

Eius alteriam studium.

Secundi stadii initium sacit ipsa variolarum eruptio, quae modo praematura est, ut plerumque in confluentibus evenire supra iam dixi g. CLXXXVII. , vel tardior, quam in discretis aut in confluentibus benignioribus. Sub ipsa

autem pustularum eruptione, quae minus certe conspicuae sunt, mox universa cutis momento fere temporis rubore

erysipelato de atque altius penetrante sussunditur atque in tumescit. Qui rubor toto triduo, quo eruptio absolvitur, perstat assiduus, aequalis atque immutabilis, si excipias sa-ciem et labia, in quibus tumor iste toto huius stadii cursu magis magisque increscit, manifestiorque sit ad primum usque maturationis diem. At protinus ab incepta huiusmodi eruptione natura, quae iam languida erat, propemodum fatiscit, viribus penitus destituta, febris nullo modo remittit, sed persistit ut antea, aut etiam, quod saepius incidit, ingravescit cum deliriis, vigiliis, liaemorrhagiis aliisque terrificis symptomatibus, quae Omnia invalescunt ad satalem usque diem, qui in hoc est reni ac stinestissimo genere non disser tur ultra huius stadii sinem, aut, quod longissimum est, non ultra initium stadii sequentis, sive primum vel alterum

suppurationis diem. Tunc vero ante appropinquantem In teritum universa cutis, sed praesertim saciei, plumbeo all)o. que colore foedata pergamenae chartae speciem exhibet, Visum c mcci 4 horridam. Haec porro pessima variolarum spe Cies, quae ViX

binis: ullum iudicato tempori superstitem f) relinquit, rarissime

205쪽

Quod in superiore modo g. CXCIII. CXCIV.) de S ecias a

scripta specie toti universaeque cuti obvenit lioe in altera. si .

quam describere instituo, soli vultui contingit. In hac enim fias. sola totius saciei cutis aequali, plano et erysipelatoso tu more crassescit atque attollitur; dum in artubus et trunco corporis exanthemata Variolosa sunt serine discreta, colore

tamen, magnitudine et sigura a discretis regularibus et be Diguis non parum discrepantia. Colorem enim habent, qualem morbilli, sed minus vividum, si guram incertam et magnitudinem multo minorem. Hinc primo eruptionis die a morbillis non distinguuntur variolae istae, nisi duritie quadam renitenti. Secundo et tertio depressae et sessiles adhuc remanent, et Vix, aut ne Vix quidem acumen proserunt, nec in fastigium elevantur. Interim colore quasi livescunt, non secus, ac in iis sanguis stagnaret atque immotus consisteret. Primo demum suppurationis die faciei cutis at bescere chartae pergamenae instar, ut in priore Specie, Consuevit, morte paulo post Subsequente, aeque ac in toto corpore Variolae confluxissent ). Haec species morbiIIosa Morbia sa. dici posset, estque aeqUe maligna ac Superior, Sed frequentior et magis obvia. Huius propemodum generis suerunt Variolae consuentes a nomalae ann. Ι670, TI, 72, quas Londini saevientes vidit SYDENIIAMIUS R). Quia tamen discrimen aliquod inter ii asce atque illas MORTONI interce dit, Dictico harum quoque descriptionem adiiciam. Secundo

vel tertio die se primum exserebant specia tramorsi sti brubritatque uniformis, cultum Omnem contegentia, ery SOcule quidem densioris, nullo fere ossibias pustularum discriamine. In reliquo corpore Sparsim cernebantur quaedam latiora spatia innumeris prope pustulis rubris et acribus in unam coalescentibus conspersa, inter quae in se moribus potissimum vesiculae Satis conspicuae, iis, quas ignis excitat, persimilis, sero limpido plenae eminebant. II is subinde disruptis, et sero copiose essus O, Digra et veluti sphace lo

206쪽

CAPUT IX. assecta caro subter apparebat. Quando dirum hocce spectaculum Occurrebat, rarum enim erat, et luna Solum Obvium, cum ferocius epidemica constitutio debacchata est, non diu post aegri mortem obibant. Ceterum die undecimo subrubrum saciei tumorem hic illic primum excipiebat

alba pellicula splendens, quae mox toti vultui Obducebatur. Ex hac alba pellicula brevi post materia quaedam splendes cens, in crustas desinens colore Saturate rubro concreti sanguinis speciem reserente, qui maturescente pustula ad nigrum magis in dies vergebat, donec tandem tota facies, quasi suligine tincta, atra appareret. In hac pestilitate qui gravius et serocius aegrotabant, paucis ab eruptione diebus, ut dixi, interibant. Reliqui non undecimum diem, qui com muniter confluentibus malignis extremus est, Sed decimum plerumque quartum, aliquando etiam decimum septimum, nisi malo regimine mortem accelerassent, satalem experie bantur. Quem si es fugissent, res in tuto erat. Febris et symptomata omnia, quae Vel praecedebant vel comitabantur hanc luem, solito graviora erant, et manifestiora igneae cuiusdam et causticae conflagrationis indicia exhibebant. Maior quoque solito erat ad ptyalismum proclivitas. Pustulae vero mole longe minores, sed ita ardentes esserataeque, ut non facile, tibi primum G arebant, iab ery Oetale quis eas discreoeril, oel etiam a morbillis. Crustis demum de cidentibus succrescebant furfures diutius haerentes, foedio raque stigmata cuti inusta relinquentes. Tempore eodem dysenteria epidemice urbem peragrabat. Ab hac interdum variolae, imprimis regimine calidiore provocatae stipabantur, quod notandum erat, ne quis credat, proprium Variolariun symptoma suisse.

g. CXCVI.

Tertia vc- Quae sequitur variolarum confluentium species, ma- ligna item est, sed minus feralis. In hac Variolae consertim

207쪽

erumpunt, parvae admodum et discretae, sed ubique, non excepta facie, cohaerentes et sine ordine dispositae. Hae quoque, postquam eruperunt, toto reliquo eruptionis sta dio, nunquam acuminantur, sed cutim tantummodo, veluti urticarum ictus exasperant. Initio vero tertii stadii sive suppurationis albescunt et ipsae, et sic confluunt, ut speciem albidae cuiusdam telae, praesertim in facie, exlii beant. Hae quamvis binis prioribus minus perniciosae, utpote quae sa-cilius suppurant atque exsiccantur, egent tamen ptyalismo

protracto, Urinae copia atque extremorum diutino tumore, ut in salutem terminentur. Sin Vero phyalismus, qui a prima mox eruptione incipere solet, iusto citius sistatur, aut eum in suppuratione suppressum non suppleat uberior urina, aut alvi fluxus, aut sudor largus atque universalis, aut harum evacuationum quodammodo Vices gerat citus et permanenseX tremorum artuum tumor, vix quisquam ad decimum

quartum aut decimum quintum morbi diem vitam producit. 1) Id. ib.

Quarto loco reseram illam variolarum confluentium et Quarta mo-

mali narum SDeciem, quas sanctitaeas vocant. Sunt enim C sis a

vesiculae sanguine veluti plenae, quae modo liVeseUut, modo guineti .maculas lividas coniunctas habent, aut purpureas intervallis liberis interspersas. Tales vero vel iam ab ipso initio apparent, videlicet minuta tubercula atro sanguine plena re praesentantes, iis profecto simillima sugillationibus, quas cutis aliqua particula sorcipe comprehensa et vexata relin quit, vel tales processu tantum morbi evadunt, cum nempe Variolae consertim iam natae tertio vel quarto ab eruptione die, quo suppurare deberent, nequaquam luna SUppuratum eunt, sed lividae et subcruentae si unt, maculis simul nigris, ibicibus vel peticulis per totum corpus obortis; quae ni hil aliud esse videntur, quam parvae quaedam gangraenulae, plerumque intra unum vel alterum diem secuturam mortem

208쪽

Sanguineae dicuntuVeliam gan

significantes. Tunc temporis saepissime sanguis sic diffluit, liquatur et corrumpitur, Ut ex ore, naribus, oculis vel ex quocunque alio corporis meatu, renibus praesertim, Vesica uterOVe quam attenuatissimus prorumpat. Atque id quidem non solum in eo, quod dixi, suppurationis Stadio, Verum etiam in duobus prioribus quandoque ) usuvenit. VariOlas hasce sanguineas brevi livescentes cum mictu sanguinis copiosissimo semel vidit HAEN1LS, quinto morbi die R) iam et letinales. Si quis eas gangraenosas et putridas VOCare ma lit, praesertim cum livent, et nigras phlyctaenas imitantur, iure eum quidem iacturum ego putaVerim.

Putridiarum con uentium timueri.

Putridae certe et malignae fuerunt variolae confluentes plerumque cum peticulis, interdum cum exanthematis miliaribus, imo etiam nonnunquam cum utrisque complicatae, quas grassari vidit magnus ΙΙALLEBUS anno 1 35. Lampluribus annis, ut ipse narrat ), quieoerans carioliae, marsim paucis molestae et sensenae. Annus 1735 tota parte priori humidus, pluosus et adeo a qui risus suis, ut Iota

aestare tonitru semel aut Lia sis exaradisum, raro certe hisce in tErris exemplo, et aquarum eluoiones RaSS factae sint. - Martia mense prodierunt pariolae discretae, et, ut in noStra reSione plerumque, benignae. Auctus yaulatim aeg rotantium numerus, et Maia, Iunio, Augusto mense plane insolitus fuit, et pauci omnino homines --munes manserunt, qui prius id tribusiam naturae non δε- penderant. Septembri morbus languere comis, et Paulatim cessit febri mitiari. Aesticis mensibus rarZouc COH-quentes frequentes fuerunt, neque raro eriam erit IbΠS Su-Pcrcerierunt maculae riserae, et in adullis Gygris exanihemata miliaria. Plurima ergo funera cula Sunt, et SI G-VDS Gegro lanistim pauci eoiaserunI, sique Post longum demum tempus. Graosus diutiusque ii laborarunt, solique

209쪽

DE VARI OLIS.

maculis nigris infestali fuerunt, qui medicamentis et victu

calidioribus morbum corruperant. Erumstebant maculae m-grae simul cum cons entibus pariatis dia morbi quarto quisloce, ab eruptione adeo Secundo tertioque, copiosae, planae, ad duas lineas latae, ex caeruleo nigrue, Same iatramento Π0rior . GS Praecedebant acres dorsi dolores , Pleuritica Puncta, Sanguinis Spulum, excoiabant δε- L stilussis ferox, et octa oo dia nonoque SubSIGNIIa Pu- siti larum funesta. - Aderat Summa humorum alcia Scentia, inde foetor horridus tum pustularum, tum animae aegrotoriam. Qua ratione Vir summus a tam terribili malo Suos aegros servaVerit, dicemus postea, ubi de variolarum curatione sermo habebitur. I uscut Autholog . p. l 12. Lausariri. 1755.

g. CXCIX.

Confluentium quoque malignarum species interdum sunt Sexta me-cr restauinae, sive 'mphalicae itemque Siliqu0βσο, de qui Irim histhibus supra g. CLXXXIII. memoratum est. SAGARIUS in crystaVinae. ferali illa I axiensi variolarum epidemia, quam memoriae scripto prodidit, plures constaen es II mphatiatis sibi aria

cenies interdum coivisse in oesicas magnitudine nucis m)r Alicae, oesI Io oss. Has fiasquasas alii vocant, ipse bullatas. Raro eas II milha aquea pellucida, sed plerumque Sems aca candida, aut sub opaca sua. oel pulla repleri Penicus vidit, aut quod saepius coniseis, flaccidas pacuas invenit. Praeterea testatur, se nunquam bullatas istas SO-las per se in ullo aegrotante reperisse, sed inseminalias

mti I ). Concedit tamen, stadia omnia in eis de more suisse longiora, et imprimis illud, quod dicunt, suppurationis, si hoc nomine lamen dignum est, cum nulla stippuratione terminetur. Ampullae enim vel a lympha contentae esae atque arrosae Vel disruptae morbo sinem saciunt R). Mirum sane est, quod nonnulli ex variolis lymphaticis una eum Stippuratorias decumbentes, qui senapi et sui quasi

210쪽

Quando sub

CAPUT IX. Acuria iacebant sine febri, sine ullo faciei tumore et sῖne ullo serme ptyalismo, repente ex latente causa occumbere interdum visi ') sunt. Probabile est, id ex metastasi humoris variolosi introversi evenisse. I) Dissert. de parsoL ODO. P. I 0.

Omnes autem memoratas hasce species g. CXCIII. ad CXCIX.) post variolarum etiam eruptionem sebris continuam i moris cum pulsu debili et crebro aut celeri, lingua arida, calore ad tactum non magno, deliriis, Comate, pervigilio , subsultibus tendinum aliisque id genus perniciosis symptomatibus per totum secundum stadium prosequitur; non enim post eruptionem, quod iam notavi g. CXCIV. , ipsa cessat aut remittit, uti in benignis aut mediam naturam

CLXXXII.) habentibus ). In his aeque ac in reliquis

confluentibus niti solet natura se ab Varioloso veneno RSSi mi latisque per ipsum humoribus liberare vel ptyalismo, Vel di arrhoea, vel sudoribus, vel urinae profluvio; Verum non Semper suo sine potitur; nam saepenumero in inutilem ac crebrum mingendi conatum omne eius studium resolvitur, subsequente demum ischuria lethi sera. I) MORTON. I. c. P. 81.

Quando Vero variolarum benignarum g. CLXXXI I.

CLXXXVI.) more invadunt erumpuntque, quod interdum sit, et sallacem quodammodo speciem assumunt, abdita tamen earum malignitas manifestatur ab esserato alvi fluxu, sudore colliquante, deliriis, agrypnia aliisque malignis symptomatibus, aut peticulis vesiculisve miliaribus, interstitia Variolarum occupantibus, quae, uti iam diximus g. CLXXX.), secundo saltem ab eruptione die in collo, pectore brachiisque se exserunt. Praeterea, quemadmodum discretas Vario-