장음표시 사용
221쪽
nempe in febribus leniis neroosis malignis sive typhis nervosis aliter dictis se exserunt. Siquidem aeger, antequam vario lis corripiatur, diu languet, et deinde iis correptus languere multo magis pergit, febris non magna est, pulsus debilis, parvus, celer, inaequalis, animus abiectus, color faciei pallidus, adspectus teter et tristis, urina aquea et cruda, sitis exigua, calor mitis et quandoque naturali minor, caput grave ac facile vertigine assectum, cum irem Ore Br- tuum, nausea, Vomituritione, aegritudine, comate Vigili, sub delirio et lassitudine universali. In maligniori casu tanta est sensibilitatis irritabilitalisque depressio, ut nulla aegritudo, nullus vomitus, nulla iactatio aegrum fatiget. Saepe in
huiusmodi statu et stupore sex, septem, Octo Vel I OVem dies transiguntur. 1 andem exanthemata Variolosa erumpunt, plerumque mali moris, pallida, cruda, depressa, umbilicata, dissiculter prodeuntia, quae nunquam, Ut par esset, maturescunt. Plana enim, flaccida, serme inania remanent, aut in Vesicas ampullasque humore crudo, aqueo, ichoros O plenas confluunt, donec sub sinem, quae faciem tenent, incrustam horridam, nigram aut luridam cineream et cadavericam , apprime adhaesam fl) desinunt.
Putrida demum symptomata adesse dicimus, cum san- Θm tomataguis ita in Variolis liquescit et dissolvitur, ut paene putresta re /-ς Vc is ere Videatur. Tunc sane signa inflammatoriae diatheseos g. CCX.) absunt, eorumque loco cuncta phaenomena Putridam humorum tenuitatem et facilem corruptionem prae se serunt. Neroosa I. CCXI.) vero vel omnino deficiunt, vel, si non desint, cum alcalescentiae dissolutaeque sangui nis compagis symptomatibus coniunguntur. I Oetet vehe menter Oris halitus, foetet sudor, urina foetet, pulsus lan guent, et pressioni vel levissimae se submittunt, molliterque subsiliunt, peticulae, ecchymoses, vibices in cute apparentaemorrhagiae ess renes corpus exhauriunt, Vires proster-
222쪽
nunt, pustulae Variolosae nigricant et gangraenosae evadunt, et saepe, simulac effloruerunt, sanguineae videntur, sanguinemque lacile tandunt. Id maxime evenit, ubi variolae exiguae admodum sunt, et distinctae cum signis tamen malignitatis, aut calidiori regimine praeter modum Urgentur, aut in scorbuticam dyserasiam inciderunt. Exempla
supra g. CXCVII. et CXCVIII.) reperies. Caveto autem, ne lias confundas cum aquosis, ichorosis et crystallinis sili quosisque g. CXCIX.), quas a Vere putridis Omnino Se cerni oportet. Disserentiae igitur istae a symptomatibus indicatae g. CCX. CCXI. CCXII.) animadversionem summam merentur, ne in administrandis remediis tui pit ei erremus, ut suo loco patebit. 1 Id. ib.
At non satis est medico, morbos per Suas notaS Cognoscere, aptamque iis curationem adhibere; nam saepe morbi, etsi perspecta sit eorum natura, quodcunque tamen artiSconamen eludunt atque aspernantur, aut contra aegri, ignoto licet medicis morbo, vel naturae solius vel sortuita artis Ope convalescunt. Quo sit, ut ex adverso vel secundo
morbi exitu de medici praestantia iudicium serri nequeat. Non desunt funera vel sapientioribus, nec imperii lSSin IS Interdum triumphi. Sed summa veri et sapientis medici laus in eo versatur, ut quid spei aut discriminis morbus habeat, quo contendat, quem sinem asseculurus sit, recte prudenterque praevideat ac praesagiat. Quod quidem nemini unquam licuerit, nisi peritissimo exercitatissimoque artifici. In hac igitur medicinae parte eum excellere oportet, qui a Vulgaribus ignarisque medicis distingui velit. Itaque cum variolae multiplicis generis sint, magnitudinemque periculi non
unam habeant, neque exitum unum COUSequantur, rem non
223쪽
mutilem neque superVacuam fecero, si quaecunque longa clinicorum observatione comperta habemus ad praesagiendum, in unum coacta et digesta oculis cuiusque subiiciam. Quia vero ex his alia, quae suturae variolae sint, edocent, alia praesentium naturas atque eventus ostendunt, idcirco ea in antecedentia et in comitantia recte tribuuntur. De
illis primum dicam, deinde de alteris.
Quaerendum primo est, qua aeger valetudine ante usus sit, an bene habuerit, an bono corporis habitu praeditus exstiterit, num commode et tranquille vitam duxerit. Tum enim variolas melioris notae exspectari licet, utpote quae bonam vel malam corporis humorumque temperiem plerum que sequuntur. Contra cacochymia, debilitas morbos toleratos SubSequens, prava Victus ratio, moeror, Vini ab USUS, nii a cibi, carnium imprimis et rerum farinacearum Vora tio, tumores strumosi, scorbutica, Venerea, herpetica, Scabiosa, phthisica labes, complicatio vermium aliorumque morborum, de perniciosa variolarum natura suspicionem iniiciunt. Suspicionem inquam; nam ex cach exta, scropbulari morbo, Spina xentosa aliisque mali habitus assectibus certo praedici nequit variolarum sutura malignitas, quod in his interdumi benignissimae variolae observatae sint. Hinc HAMNIUSi recte conclusit, inquiens: mala corporis prae dispositio in-ce la admodum lege oel auget, pel non auget periculum
Attamen habitus corporis mediocriter pinguis φ), SQHu, quae cutis mollis et albida, color nitidus, sacies laeta et serena, tag hristi
Oculi hilares quidem, sed non nimis vividi nec scintillantes et contra benignas utplurimum variolas pollicentur; contra malignas deterioresque corporis gracilitas, cutis arida et dura, color fuscus, adspectus gravis et tristis, Oculorum languor aut ru-I0r, pilorum nigredo, Vocis asperitas et raucitas. Hinc aetas variolis opportunior est trima aut quadrima, aut quaeia quarto anno ad decimum quartum ad summum concludi tur, quam nimis tenera aut provectior, aut, quod peius
224쪽
est, senilis. Magni refert, genus a parentibus ducere, qui
benignas variolas habuerint, non plethora laborare, nec cor pus haemorrhagiis exhaustum esse; nam his contraria Variolas mali moris praenunciant, quamquam magnis praegressis evacuationibus variolas interdum benigniores supervenire viderit ') MEA DIUs. Nec meliores in mulieribus utero gerentibus, puerperis, et inordinate aut dissiculter menstruantibus, aut recens nuptis exspectandae sunt '). Multum etiam ad variolarum benignitatem confert constitutio temporum salubris et morborum malignorum aut putridorum non ferax; nam si praegressae tempestates, uti sunt calidae et humidae, corpus impurum reddiderint, atque Sanguinem ad corruptionem proclivem secerint, aut iam morbi exanthematici, maligni, putridi aut inflammatorii dominentur, tum fieri non potest, quin variolae quoque aliquid de eo rum malignitate ac natura sibi arripiant.
I) Inal. confin. T. I. cv. V. 2) Pueri valde pingues atque obesi, variolis colassuentibus correpti vehementer periclitari dicuntur a Cl. VAR Enio Ioiarn. de Modec. T'. V. P. 152 9, quod universa pinguedo
in pus vertatur, citissimeque gangraena et corruPtio superveniat.
variolis correptae abortum Passae Stant.
Dispicere deinde oportet, variolaene Sporadicae, an epidemicae vagentur. Illae generatim sunt his benigniores. Si epidem ice oberrent, in earum benignam aut perniciosam indolem inquirendum est. Sunt enim quaedam epide micae constitutiones valde benignae, aliae contra malignae et deteriores. Plerumque in tempestatibus salubribus mitius ingenium obtinent, praesertim si parum temporis ab ultima epidemica constitutione elapsum fuerit; malignius vero, si iamdiu variolae siluerint. Initio epidemiae aut sub eius sinem Variolis corripi praestat, quam in eius augmento et
225쪽
stalii; tempore etiam verno aut autumnali, quam aestate praeservida aut liteme algenti ); corpore puro et Ventre a sordibus vacuo, quam contra. Epidemicae enitia, sicut morbilli solent, Februario et Martio mensibus caput esserunt, aestate sero ciunt, autumno mitescunt. 11inc initio et sine Discretae benigniores plerumque sunt. Discretae item plerumque Va- ὰns, itie. eant periculo, si rite curentur, et malignitatis expertes fuerint. Confluentes, cohaerentes et mixtae periculi plus ha- Co LenIesbent, imprimis malignae. In universum si signa adsint dia- 'a theseos inflammatoriae g. CCX.), Vires Vigeant, et ma' riae minus ligni tatis notae deficiant, utut vehemens morbus et pericu cumGac
losus sit, levari tamen et mitigari plurimum eum posse conr histridis. grua curandi ratione, sperandum est. Contra viribus languentibus, ut in Variolis nervosa symptomata habentibus,
I LUDWIGIUS contra opinatur, variolas aestate et hyeme iamlurimum herilaniores esse, quam pere aut autumno I). Idcirco temporum et epidemiae constitutionem inspicere oportet. Nihil enim tam perpetuum in medicina est, ut aliter interdum non accidat. i) L istis. med. clinia. f. CLXXXII. 2) STORCK. dis ruet. med. Aratia. P. L. P. 278.
Dum singularum historiam supra tradidimus, notasque euiusque generis proprias enumeravimus, subinde non praetermisimus eas quoque attingere, quae mitiorem aut graviorem m0rbi gradum et prosperiorem aut funestiorem eventum significant. Quare non est, cur ea omnia, quae ad hunc locum spectarent, repetamus, cum quilibet illinc sibi ea comparare possit. Ibi quae ex confluentibus perniciosio- Mullanarum res Sunt, nimirum erysipelato,ae S. CXCIII CXLIV.) Vς γέ
morbillosae g. CXCV. , cohaerentes g. CXCVI.), 3 an- ρEriculum. Su eae, Sangraenosae et putridae g. CXCVII. CXCVIII.), crystallinae sive I ymphalicae et siliquosae g. CXCIX.) et reliquae satis abundeque, ni salior, eas explicavimus. Quod
226쪽
vero speciatim attinet ad sanguiseas, liae multo periculo si ores crystallinis habentur, cerrucosae autem crystallinis, ubi vere malignae sint; crystallinae videlicet, quia nunquam suppurant. Scire tamen convenit, has interdum vel cula Dea exspiratione evanescere, vel urinae copia densiorem earum materiam excerni posse. Atqui oe reticosae maius periculum asserre dicuntur, quia nec suppuratione, nec aliis
excretionibus solvi queunt. Hinc III1Assis et MΕΑ1,1Us R)mortiseras eas declarare non dubitarunt; quod tamen de malignis intelligendum puto.
Proynostica His generatim praecognitis ad ea transeundum est, quae cum 2 6 situ speciatim in quolibet variolarum cuiusque generis stadio Primi stodis. Praesagitionum adiuVant Scientiam. In primo stadio rarum periculum perhibetur ), nisi a dentitione, vermibus aut sonu stiminia aliis morbis coniunctis impendeat. In eo autem dolor ca Gu pitis et dorsi levis, calor mitis, sitis moderata, pulsus aequalis, parum a naturali recedens, Vires validae, nullus aut par Vias vomitus, respiratio sacilis et lenis, somnus tranquillus et reficiens, nulla aegritudo aut iactatio, appetitus satis bonus, nulla in abdomine molestia mitissimas benignissimasque
variolas g. CLXIX. praemonstrant R), ut manifestum plane SQHV est. Quo longius ab hoc placidissimo genere discedit mor- 'ε lbus, eo gravior. Hinc acuti capitis et lumborum dolores,
sitis ingens, sudores profusi, vomitus creber et permoleStus, iactatio, aegritudo, vigilia aut Sopor, pulSus Vehemens, Varius aut, quod deterius est, parvus, inaequalis, debilis cum
Virium prostratione, pedum et manuum tremores, PraeSertim quando aut tanguntur aut moventur, veniriS tormina,
nausea, ciborum fastidium, respiratio dissicilis, auxia, anhelosa gravitatem malignitatemque ') patefaciunt. Sed maxime animum advertere debemus ad dolores, si qui sunt, in aliqua parte defixos, qui pleuriticum, colicum, ischiadicum
227쪽
aliumve a variolarum symptoma tibiis alienum simulant. Nam hi, quo id saepe vidi, non modo variolarum eruptionem ad nonum interdum diem usque retardant, verum etiam malignissimas et pene lethi seras variolas antecedunt. De ciborum Intime en stivero fastidio, dummodo alia prava symptomata absint, non m/c Mum m valde sollicitos nos esse oportet, nam pluries Variolae satis
benignae occurrunt, in quibus ad morbi usque sinem sine ullo detrimento vix quidquam cibi praeter potum aut Vinitantillum ab aegris capitur. Quod ad febrem attinet, ca- Febris quo-
vendum est, De prima accesSion lS species benignior decipiat; δὰγ in dissed tota eius ab exordio ad eruptionem usque pustularum ratio et progressio ') perpendenda est. Pro longiori aut Breotas aut breviori primi stadii extensione beniunior aut mali nior va ω si riolarum natura, ΙΙOMIO ') asseverante, se habet. Sed id dium quid UuiVersim nequaquam Verum est. ln discreto potius genere 04 monitum eiusmodi locum Obtinet. Desectum vomitus et ia- Quando 'Octationis et quandam quietis speciem cum MORTONO SUpra δε g. CXCIII.) retulimus inter signa variolarum pessimi mO-fectus borius
Tis. Verum luna solum eventu haec comprobantur, cum si με aeger vim morbi non percipit ob summum naturae languo rem, et quasi attonitus iacet, comate oppressus cum pulsu
debili, urina tenui reliquisque pravis malignisque signis ibidem g. CXCIII. CXCIV.) memoratis. Ceterum urina, minae si DAquae colorem habet vini canariensis, optimae notae si) centas uti Setur, praesertim Cum enaeo remate aut hypostasi levi, alba, copiosa sine aliis malis signis. In hoc quoque stadio aut initio sequentis interdum peticulae et maculae purpureae Exanthema- erumpunt, itemque sanguineus mictus haemopusisve accedit i mala semper significatione, sed nonnunquam adeo exitiosa signa haec sunt, ut ante eruptionem Variolarum, aut ea Vix
apparente aegri ) intereant. Id imprimis evenit in variolis epidemicis anni 16S1, in quibus maculae purpureae, ante quam Variolae prodirent, apparebant, et praematuram mor tem ') asserebant. I in SCHACHΤ. l. c. cv. XIII. f. VI IL
228쪽
cie, bonum. Quando a pias Iaxa nondumnarida. Pustularum de ressis Et febris cori Drauiatio mala. Delirium MOSt erra tio-Nem PESSA
rii remisSio. Praestigia ex faucium et narium Statu.
In altero Stadio pro symptomatum varietate Varios quoque discriminis gradus habent variolae. Pustularum eruptio praeceps, praematura, nempe intra sexaginta horas conspicua, conserta, minuta et copiosa, praesertim in lacie re probatur, itemque, si statim confluant, aut acriter pruriant, malae habentur, et contra R). Quo pauciores faciem impetunt, ut plurimum eo mitiores esse ') consueverunt. Si incipiente eruptione alvus laxetur profluatque, malum '), imprimis in discretis aut confluentibus adultorum; quamquam hoc minime perpetuum est. Interdum enim eiusmodi alvi fluxu gastrica et biliosa cacochylia, quae morbum graviorem redderet, utiliter subduci visa est. Quo magis pustulae deprimuntur, et quo minus post eruptionem febris sese remittit, eo gravius imminet periculum, et contra. Delirium, quod eruptionem subsequitur, terrere ') debet, et multo magis phrenitis quarto post exclusas variolas die superveniens, quia perniciem q) ominatur. Nec delirio remittenti licet considere, et spem inde alere, si eadem febris vis y perseveret. In hoc ipso stadio inflammatio faucium, dissicilis deglutitio, respiratio frequens, anxia, intercisa interiores quoque partes Variolosa materia Occupari non Sine periculo significant '), imprimis si ore hiante et naribus obstructis spirare aeger cogatur. Contra nares et sauces liberae et circa nasum paucae pustulae bonum praesagium '
229쪽
Tertii stadii praedictiones ex suppurationis ratione potissimum ducuntur. Optimum et naturae legibus consentaneum eSt, suppurationem diebus Septimo, octavo, nono, decimo undecimoque in pustulis saciei, deinde in reliquis partibus duodecimo et decimo tertio die sieri cum sensu doloris, aut cum magna sensibilitate in locis, ubi pustulaesitae sunt; bonumque indicium est, eas turgere, plenas humore tendi, reniti, dolere fl). ΙΙinc eo maior salutis spes assulget, quo variolae ad suppurandum paratiores δ) exi Stunt, quoque magis earum intervalla rubent, colore videlicet rosis Damascenis δ) simili. Contra si pustulae aut earum interstitia palleant aut liveant, aut variolae rugosae sint, flaccidae et dolore vacuae, aut in medio subsidant, aut Migricetit, aut peticulis ex atro purpureis stipentur, mortem in propinquo esse ') scito. Pus vero album, viscidum, lente flavescens, vesiculas persecte opplens bene auguratur; malesusCum, tenue, aut praemature flavum, aut nimis paucum. Palpebrarum tumor circa diem octavam et capitis instatio circa nonae diei initium atque ad undecimam usque protracta saustum eventum q) promittit.
Facies quoque sua signa habet; hanc aequaliter tumere, Tertia stadii
230쪽
ut oculi occludantur, aut vix ullo tumore assici, quod qui dem in benignissimis variolis plerumque evenit, bonum. At
copiosissimis pustulis obsitam esse, nec tamen inde intumescere, aut sola labia et palpebras tantum inflari ), malum. Quod si sacie detumescente, aut piyalismo cessante, quod die undecima utplurimum contingit, non cito primum braclita et manus, deinde crura et pedes successive intu mescant, paene mortiferum ') est. Collapsus variolarum, nisi ptγalismus aut alia copiosior excretio Opem serat, itemque 1 tyalismi desectus in confluentibus adultorum augurium triste dabit; nam p tyalismus summopere necessarius atque utilis est non modo in confluentibus, sed etiam utilitate non caret in discretis, si his, ut interdum accidit, Superveniat. Ex Ctrido e Stridor quoque dentium in infantibus et pueris cum dormientibus, tum vigilantibus, aut convulsio quaecunque alia Dic fututior huic stadio superveniens, iure ') metuenda est. In Variolis discretis dies plerumque satalior esse solet Octava, in Confluentibus, ut alias diximus, undecima '). Quod ingens vitae periculum, die undecima futurum, Omnemque fere medelam spernens multo prius praedici potest ex sola pustula Ouid 'GHOD' rum exiguitate, multitudine et frequentia. Siquidem in
nurytitieutii Z multitudine aut Paucitate exanthematum magna ex parte P Mosmi discrimen aut spes salutis consistere saepe ') videtur. Sa
facilis, liquidus in confluentibus adultorum, aut in puerorum Variolis nullus aut parvus, ut salutis spem facit, sic dissicilis, viscidus, cito deSinens, aut repente Supressus eXi-Febris S - lium q) minatur. Sed maximum periculum est tam in dis- , id h, iatin creti , quam in confluentibus Variolis a febre suppuratoria. habcat. Haec si vehemens est cum dolore capitis, virium desectu, Oculorum rubore, anxietate, iactatione, delirio, pectoris OppreSsione atque angustia, mortem sere certam ') intentat. Sub crat G Contra tutissimum est toto ii occe stadio parVam Vel nullam ιν iam somno sebrem esse, somnum tranquillum, respirationem sacilem et facili re- et ') aequalem.