장음표시 사용
361쪽
urbibusque populosis. In territorio Iriensi atque in ipsamet Eien M. urbe depressiora humidioraque loca magis obnoxia anno Superiore peticulis epidemicis FRAMBAGLIA concedit quidem fuisse, negat tamen montium et collium incolas flagelli liuius incursionem evitasse R). Lelgi osum oppidum neque in humili neque in sublimi solo situm est, prae eo Vero Stralellae vicus altiore eminentioreque in clivo locatur. At utriusque loci incolae, si qui alii, opidemicam labem atque
atrocitatem experti sunt '). Imo interdum contrarium Om- LM terdum sa-n io eVenit. Loca salubria et puriore aere fruentia in se O G
stantur, intacta quae luimida ac palustria sunt, relinquun- ero instilia tur. Anno 1767. Etruria atque Λemilia sere universa pe P0 ticulari morbo epidemico vastata est. Memini Aretinos, qui editiore salubriore que loco vivunt, atrocius Vexatos suisse, quam alios. Sic Faventini, qui sicco in solo parumque ab Apennini appendicibus dissito versantur, gravissime assectisuerunt, dum Ravennates maris littori proximi aquisque
prope stagnantibus cincti Optima valetudine praeter ConSuetudinem utebantur. I) Diss. c. t. f. XXVI. 23 TARGION. OPusc. med. Pralia. TODl. VIII. 3) TROLLIUS I. c.
Fama quoque est, eos, qui semel ex peticulis labora runt, nunquam in eundem morbum recidere. Sed experientia id salsum demonstratur. Saepe mihi occurrerunt, qui pluries eisdem correpti sunt. Nonnullos quoque vidit IIO BORETUS J), qui bis terque peliculas passi fuerunt. Verumtamen haud inficior, eos, qui semel peticulari morbo perfuncti sunt, dissicilius et multo minus eodem insici. Nec intercurrentes morbi, oui interdum multigeni R) sunt, a pe ticulis immunes servantur. Belgi Ojosi mense Maio anni pro xime elapsi se bres intermittentes intercurrebant, peticulis et Ipsae comitatae, quae cortici peruviano omnino citoque ait scultabant. Febres item intermittentes, quae Casali Pisto
362쪽
rum peticulis intercurrebant, aut earum constitutionem sub Secutae sunt, peliculis comitatas et cortice peruviano facile domitas fuisse, nuperrime me certiorem fecit PINAROLIUS '). Nos quoque hic Mediolani, ineunte vere huius anni 1 S4. peliculas cum intermittentibus complicatas et chinae chinae Obtemperantes in ruricolis ossendimus, tanquam imminentis peticularis constitutionis, quae deinde inter eos insurrexit, praenuncias. Nunc enim, mense nimirum Iunio '), complures ex agro Mediolanensi in urbanum hoc magnum nOSO comium iam peticulari morbo correpti confluunt.
Ex tradita hactenus peticularum historia sacile eruitur earundem diagnosis. Attamen signa potissima et magis propria earum sunt capitis gravitas, cephalalgia acris, insignis totius corporis membro rum que lassitudo ac torpor, dolor
lumborum, dorsi, scapularum velut rheumaticuS, univerSOS-que artus prope contundens aut lancinanS, auoreXia, nau
Sea, anxietas, pulsus parvus plerumque, parum frequens, celer, inaequalis, suspiria, lipo thymiae, aurium tinnitus, Oculorum in plerisque rubor, saucium et gutturis angor, quarto, quinto, sexto vel septimo die peticularum eruptio, sub sultus tendinum, manuum tremor, mentis aberratio, Vigi liae, sopores, lingua arida, sitis, potus aversatio, deglutitio quandoque laesa, lotii suppressio, abdominis elevatio et tensio, delirium, motus convulsivi, febris an Omala, Iemit tens, Vaga, protei formis ')./Λtque haec quidem prope communia cuicunque peticularum disserentiae habentur; in malignis graviora, in benignis vero mitiora. Ilae autem ab
363쪽
ill Is speciat in distinguuntur, quod sebris, quae eruptῖonem
praecedit, cum omnibus aliis symptomatibus mitior est, quod eruptio primum in collo, pectore, epigastrio, deinde paulatim in universo corpore ad extremas manias usque et pedes se explicat, quod peticulae utplurimum rubro et roseo colore donantur, quod post eruptionem febris et reliqua symptomata mitigantur aut prope cessant, oculi nitidi, se reni, vultus laetus, spiratio facilis, aequalis, tranquilla, cutis humida, urinae serme naturales, mens libera, pulSus elatiores fiunt, ni iam suerint validi et pleni, quales plerumque esse solent toto reliquo morbi decursu * , demum quod diu peticulae exstant, septem, octo, nOVem alat Undecim dies, nec nisi lente decolorantur, atque die uti luxi mum decima quarta aut decima septima δ) evanescunt. Omnes, qui pulsum habuerunt magnum, validum et parum Pulsus maerebrum Belgioj0si brevi post citam et sacilem poticularum g et Cati eruptionem convaluerunt '). Eademque observatio est CAM BIERII, cuius aegri omnes huiusmodi pulsu praediti suerunt, feliciterque morbum ') superarunt.
Magnam habent peticulae primariae sive essentiales si S VIIudo militudinem cum gastricis febribus acutis et speciatim cum cum Vicis
sacile confundi possunt, praesertim quando eum Laco chylia Disomodo digas trica complicantur. Sed ab ea disserunt peticulae: l. quod stinguiaratiaryn 0mnibus aegrotis apparent; 2. quod iam primis diebu, μθ δεμε
364쪽
CAPUT X. erumpunt, etiamsi purgatio praemissa sit, et primarum viarum Sordes eXpulsae; 3. quod non semper cum cacoetiyliae signis coniunguntur, et quando cum gastrica saburra Complicantur, nec emesis nec purgatio quidquam earum cursum retardat aut mutat: dum contra in febre gastrica alterutra aut utraque evacuatio continuo morbum imminuit et cito averruncat, aut certe mitiorem reddit; 4. quod saepe sine ulla sensibili alia excretione evanescunt; 5. quod retro pulsae aut Cito evanescentes periculum vitae asserunt. Contra in gastrica febre peticulae raro erumpunt, et Seritis omnino, morbo videlicet ad ultiore, et saepe ex neglecta purgatione, aut ex regimine calefaciente atque aliena curationis methodo, et plerumque in graviore dumtaxat casu cernuntur. Imo laxata mature alvo praecaventur. Semper Signa CaCO-chyliae adsunt, et nunquam sine alvinis deiectionibus sebris haec integre iudicatur, neque grave aliquod malum ei Super venit, si cito exanthemata dis sugiant aut repellantur. Vissere ipsis notis a febre calarrhali maligna Germanorum
Vol. I. g. CCCCXIV. distingui etiam possunt. Quibus vero signis disserant a febre LIungarica, cui valde assi nes videntur, iam alibi ol. I. g. CCCCIA.) comprehen-
Ρericulosum morbum esse et saepe mortiferum peticu las Primarias, sive essentiales, nedum medici, verum ipsae
mulierculae non ignorant. Attamen benignae g. CCCXXV. minus periculi habent, quam malignae g. CCCXXV. , ut
per se cuique patet. Quae item sine febre invadunt, suUmque cursum sine ea, aut cum leviore et gravium Sympto- malum experte absolvunt, plerumque discrimine Vacant. Ιutiores etiam habentur, quae discretae, circumscriptae lataeque sunt, Ordinatimque in superioribus primum partibus,
365쪽
deinde sensim ad plantas usquo pedum efflorescunt, et laeterlabent, et diu exstant, nempe sex, septem, OetOVe Saltem dies, et demum paulatim pallent, flavent, lenteque e Vane scunt. Id praesertim in mitiori morbo et minori humorum labe evenit, atque ubi vitae vires magis vigent et valent. Contra diffusae g. CCCXXIII.) STRA Io damnantur, ut si usae cur P0 e perniciosae, sugaces et facile ad interiora possvontos; V ωβέ quod nobis quoque experientia comprobavit. Ρrae aliis vero periclitantur, quibus sine ullo sobris indicio peticulae erumpunt, Sed post earum eruptionem febris S. CCCX. Peri'
supervenit; nam haec gravi Ora symptomata Solet asserre. febrim tinfe-Quo copiosiores consertioresque prodeunt, vulgo peiorem V
mortium indicare creduntur; Sicuti etiam illae, quae aegrius o. ν, sapparent, quae minutae, parvae vixque visibiles g. CCCXXII.) erum eratos sunt, aut profundius quasi latitant, non meliorem naturam jaut exitum promittere videntur, aut certe dissiciliorem longioremque morbum ') efficiunt. Sola tamen copia ac fre- SOL c iuuid si*Di quentia, aut raritas et exi uitas, aut parcitas nihil certi conta V
tinet , nisi ad reliqua signa respiciatur. Quae praematurius, habCl. nimirum ante quartum diem et copiosius Sese exserunt, generatim exitiosae R) reputantur, non quidem quod ante Pria maturae coctionem prodeunt, ut vulgo credebant olim, sed quod εαγο m luc copiam, ut ego arbitror, peticularis somitis plerumque de clarant, neque omnem exhauriunt. In Taurinensi constitu-lione a B ICIIA descripta fere omnes perierunt, quibus iusto citius erumpebant. Puella decennis, cui secunda die eruptio Exem M. contigit, sexta Obiit. Sexta quoque salo cessit miles, in cuius cute die tertia se ostenderant. Chirurgo cuidam prodierunt diu secunda, is decima interiit. Alium dies quarta supra decimam rapuit, cum quarta peticulae ei erupissent δ). Mutinas quoque, ut refert B AMAZZINIUS, Omnes Occubuere, quibus maturius peticulae exiverant. Contra TI OLLIO q)res aliter omnino cessit. Omnes enim, quos mature, id Infordum δεομ
est secunda die peticulis conspersos vidit, mitiorem brevio remque morbum habuerunt, et SerVati sunt. Ilis et eru- Eico M. Plio plenior et maculae latae et pulsus magnus Validusque
366쪽
CAPUT X. suit. SAGARIUS quoque peticulas tertio, quarto quintoque die exortas quas nemo dixerit non praecoces benignas, faciles, levantes observavit '). Non ergo solum eruptionis tempus, sed et alia simul attendi debent, ut prognosis sausta aut infausta eliciatur. 1) TROLLIUS I. c. 2) ROBORET. I. c. cv. XI L.
Ρerniciem quoque utplurimum minantur, quando peticulae modo apparent, modo evanescunt, et Si pluries eiu-ptionem moliantur φ . Sed multo magis timendae sunt, si iusto citius aufugiant, aut repente introvertantur, quam plurimis id testantibus R). Vindobonae retrocessio sunestissima symptomata attulit, respirationem Videlicet frequentem, an belosam, inaequalem, pulsum debilem, celerem, intermittentem, sudorem frigidum circa frontem et collum, ac demum mortem '). In Faventina peticularum constitutione a nobis descripta, etsi eruptio paucos levaret, earum tamen retrocessionem subsequebantur delirium, pectoris oppressio convulsiones et cita demum in Ors '). In illa, quae nuper Lelgi osum amixit, ni mors, mortis sane periCulum maXimum imminebat ex earum simili ad interiora regi essu ). Scire autem convenit, interdum sine periculo et noxa peticulas dis fugere aut intro verti; quando nimirum diarrhoea. aut urinae copia, aut sudor earum desectionem supplent Variolae ipsae, si deprimantur aut retrocedant, lusce e Vacuationibus supervenientibus, ab exitio alias inevitabili saep liberantur. Hac sortasse de causa, quoniam post pelicula rum retro Cessionem nullum gravius symptoma interdum in surgere viderunt nonnulli, continuo opinati sunt, peticula tunc symptomaticas fuisse. Color etiam earum Observationem meretur. Lividae, plumbeae, suscae, nigrae, aut eγnigr
367쪽
n gro virescentes corruption Is aut sphacetismi saepe signum praebent. Color quoque valde puniceus suspectus est FI Α-casT ORIO M . Si cum iis vibices nigricantes aut liventes concurrant, exitium significare, nec iniuria '), dicuntur.
Inter notas periculi et aliquando etiam suturae mortis Sirna heri universim numerautur summa virium desectio, facilis a leni culi Gut illi licet medicamento alvi solutio profusiorque evacuatio quasi ' ex liquatis humoribus, sitis vel nulla, vel inextinguibilis, lingua arida, nigra, scissa, eius tremor et dissicilis emissio, respiratio post peticularum eruptionem adhuc anhelosa, an Gusta, inaequalis, nullum levamen ex facta aliqua excretione, delirium post sudorem, alvi deiectiones aliasque evacuatio Mes cum reliquis symptomatibus invalescens, phrenitis et perpetua desipientia, angina praefocans, saucium ulcera depascentia, magna vocis mutatio, dysphagia sive dissicilis de .glutitio, imprimis si nullo in faucibus tumore aut dolore existente a nervorum spasmo aut resolutione prosicisci vi deatur, Visus obscuratio, gutta serena, strabismus, Oculi pubxerulenti, sacies ex atro rubra, aut livida, aut cadaveris similis, frequens pectoris denudatio, sudor frigidus ac Visci-lus, aut sanguine tinctus, talisve saliva, urina tenuis, cruda, sed mentum non dimittens, neque turbida, aut nigricans, uit nigram hypostasim habens, aut sanguinis mixtione rubescens, abdomen lumidum ac distentum cum alvo fluente
et liquidis foetidissimisque delactionibus, egestiones ichoro
de , aqueae, crebrae, inscio nec advertente aegro, cum
368쪽
CAPUT X. extremorum frigore, pulsus parvus, obscurus, languidus, inaequalis, vix labrilis, aut tardus, lentus, intermittens, nisidiarrhoeam criticam antecedat, vera asphyxia, tendinum et musculorum SubSultus crebri, magni, indesinentes, vigiliae pertinacissimae, aut sopores lethargici, aut comatosi, ac demum nervorum distentiones, vicini interitus praenunciae Urinae quoque suppressio permanens, imprimis ex secretionis de se tu FRACASTORIO lethalis habetur, vesicae vitio non item. Quo plura ex his aut graviora superveniunt, certior vitae periclitatio aut mors, et contra R).
RET. I. c. cinae. XVII. BUCHAN. I. c. RAMAZZΙΝ. I. c. cic.
tacenes magis orictiliantur. Erralia in
Nemini mors parcere visa est, si peticulae sub causi, sive sebris ardentis specie hominem adoriantur. Id PETRUSA CASTRO iure asseverat '), cuius asserti Veritatem pluries ego ipse in quacunque aetate comprobatam dolui. Robustiores, sanguinei, , plethorici, iuvenes et viri utplurimum gravius aegrotant magisque periclitantur. In constitutione Monte chiana ann. 1764. vix ullus eorum, qui grave aliquod erratum in potu aut victu commiserant, servari potuit R). Haemorrhagiae immodicae apud plerosque male audiunt. Quando enim ex Dimia sanguinis tenuitale et liquatione oriuntur, plerumque lethiserae sunt. Contra in plethoricis et iuvenibus etsi largae, imprimis Darium, saepe saluti se Iae. Stillae vero sanguinis e naribus inutilem naturae conatum victamque lacultatem significant. Singultus, non qui eruptionem antecedit, aut a saburra ventriculi, aut a vermibus tantum inducitur, sed qui eruptionem subsequitur, atque adlaphragmatis ventriculique inflammatione, aut a spasmo per virus peticulare excitato dependet, non modo pertinaciter cuicunque remedio Obniti solet, verum plerumque xi tam adimit. In Mutinensi constitutione frequens suit hoc sJmptoma, omnibusque lethiserum '). Ibique Observatum est,
369쪽
lumbr cos inter initia ore egredientes certum suturae mortis indicium praebuisse. De aphthis fauces, oesophagum la- - δε hue rvngemque alte exedentibus quid sentiendum, partim Supra, partim alibi iam dictum est. Quae vero os et linguam Occupant, non adeo timendae Videntur. Imo saepe accidit, ut caustico et venenato quodam principio ad linguam orisque
cavum naturae vi detruso et, ut ita dicam, exonerato, non modo sebris, verum alia etiam peiora symptomata mitescant, et sic ad salutem viam aperiant. Abscessus ad axillas aut Ahscessus ad parotides supervenientes iuvenibus praesertim, morbum /ς Π saepe minuunt; non tamen semper li avum partium tumores abscedunt, praesertim in senibus. Tune aut mole Duces intercludunt et susso cant, aut irritum naturae satis centis conamen Ostendunt, aut repente diffugientes metastasim lethalem comminantur. Anno I 59. et 60. paucissimis SV- rorides.
pervenerunt parotidiam tumores; sed hi paulo post in Oriebantur. Belgiojosi quatuor tantum aegros habuit TILOLLIUS, binos mares et binas foeminas, quibus intumuere parotides. Mares, qui senes erant, post longas moras tandem perierunt; so eminae vero paulatim convaluere. In urbi Iri ensi leviter intumuerunt quibusdam parotides, sed cito sinen OXa evanescebant, alvo nimirum fluente et earum vicem Supplente. Quemadmodum vero in omnibus acutis morbis, I certae
Sic in peliculis incertae sunt lam Salutis, quam mortis prae rihi sagitiones. Hinc TnoLLIUS D ullum symptoma tam saevum sc acra erfuisse in Belgiojosanis aegris testatur, quod certum interitum ') praemonstraret. Fuerunt enim non pauci, qui ad signis cree trema redacti et desperatissimis rebus oppressi videbantur, si V m
et tamen convaluere. Neque semper signis, quae uniVersim salutaria habentur, considere oportet, ut omnino de vita aegrotantis nihil timeamus. Non raro enim rerum facies repente mutatur, et ad exitium, quod abesse videbatur, contenditur. Quaedam lamen non praetermittenda Sunt, Signa salia-fluibus praesentibus saepenumero salus obtenta est. In his primas tenent nitor Oculorum naturalis, pulsus elatus a
mollis, surditas, praesertim circa statum, et quies aliqua
370쪽
CAPUT X. subinde capta V). Respiratio item facilἰs, lenis ei. libera,
toto morbi processu aequalis bene sperare iubet. Pustulae quoque circa labia et nares morbo ad inclinationem vergente exortae, aut exanthemota peticulis in augmento superaddita, aut moderata ventris laxatio circa quartam vel quintam diem cum miti calore et blanda diapho resi, dum modo aliquod tempus continuent, bene augurantur q). SO-por a nono aut decimo die ad decimum quartum aut ultra protractus in . quibusdam morbum solvit; generatim bonus habetur, si versus finem accedat cum bonis aliis signis.
Cuniae muL Inter causaS morborum epidemicorum et speciatim peti lice . ticularum video recenseri austrinas aeris con Stitutiones, Calidas nimirum et liumidas, tempestates anni praeter inorem varias, insolentes, inaequales anomalasque, meridionaleS Ven los, aliorum salubrium desectum, annonae Caritatem, praVaalimenta, alcalescentium aut putrescentium ciborum Usum, fruges rubigine fl) aut aliter vitiatas, aut locis humidis re positas, uliginosas paludes aquasque stagnantes et Corruptas, aut locustis iniectis contaminatas, inundationes, Stagna, sOS-sas aliaque aquarum receptacula exsiccata et sermentantia, cloacas, sentinas latrinasque reseratas et temere Commota S, cadavera insepulta et sub dio relicta, vapores cannabis, lini et coriorum, quando in aquis pigrioribus macerantur, repentinam halituum exitialium e specubus aliisque terrae latibulis eruptionem, aerem impurum, mephiticum nOSOCOmiO-