Institutionum medicinae practicae

391쪽

DE PETICULIS.

acerque sit, et indusia non modo madeant, sed sordido glutine rigeant, aut timor sit, ne refrigerentur, quin ea mutari debeant, dummodo aeger bene habeat, et caute id fiat, atque eo maxime tempore, quo sudor substiterit aut mi

uui videatur.

g. CCCLXI.

Vesicantia ut in reliquis exanthematicis ac malignis De oesicantia morbis, sic in peticulis tam initio, quam progressu et statu δε με universim adhiberi solent. Initio quidem, ut cunctantes peliculae malusque interior humor extrorsum cito alli clantur, progressu, ut maculae, Si retro Cesserint, revocentur, ut vires, si depressae sint, excitentur, ut delirium Soporque arceantur, ut denique metas lases eVitentur, atque a capite aut pectore revulsio fiat, statu demum, Ut torpens inersque natura ad aliquid moliendum excernendumque impellatur. Loca, quibus applicantur, communiter sunt brachia et crura; sed pro varia indicatione et assectarum partium ratione

multis etiam aliis locis, nimirum parti capitis capillatae, posteriori cervicis parti, dorso, pectori, carpis, tibiis pedibusve imponi possunt. Ubi maxima est malignitas, inquit

pias nimirum, utrique briachio piarte tale sors Afer cubistimet hia merum et utrique femori Parte etiam taleriari inferinguina et gentia, felici cum successu. RIVERII opinionem experientiamque confirmat ET MULI ERUS, scribens; si tiua est febria, in qua orsicatoria coΠpensurit, eSt GPrimis pe- Iechialis φ). Suppeterent innumeri alii magnae auctoritatῖs viri, qui vesicantium usum hoc in morbo proponunt et celebrant, sed eos missos facio et praetereo, ne longior sim ad taedium usque. Quamquam Vero non immerito vesicantia a multis laudantur, non desunt tamen, qui ea vitupe-

392쪽

CAPUT X.

rant, aut saltem eorum laudes intra quosdam limites coercent. Illud quidem certum est, in quibusdam constitutio Dibus Votis nequaquam respondisse. In peticulis epidemicisa PETRO A CASTRO Veronae curatis '), in illis quoque, quas I AMAZZINIUS descripsit '), itemque in Taurinensibus, quibus medicam opem praestitit B ICII Α '), vesicantia non modo inutilia, verum etiam noxia exstiterunt. Sunt igitur constitutiones quaedam epidemicae, in quibus Vesicantia pro fuerunt, suntque aliae, in quibus nequaquam. Causam eiuS- modi discriminis interest, quam maxime nOSSe, Ut tam Prae stanti artis auxilio apposite atque opportune illi possimus. 000Mdoque Mihi quidem, pensitatis, quoad ponti, diligenter constitu . . esse infiis, tionum complurium descriptionibus, Videntur vesicantia egregiam opem attulisse in illis epidemicis peticulis, quae cum diathesi sanguinis phlogistica aut phlogisticae proxima co putabantur, nihil vero boni, aut potius nocumenti plurimum, ubi sanguis ad dissolutionem liquationemque Verge

bat. Ilinc auctor tironibus essem, ut vesicantia adhibere volentes in sanguinis naturam detegendam incumbant prius. Vt eorum =- Hac firma et satis cohaerenti deprehensa, Vesicantia audens ζ με P μ i admoveant: sin contra prudenter ab eorum Usu absti ne3nt, ne Suis aegris noceant. Nolim tamen hanc legem ita firmam et perpetuam habeant, ut nunquam ab ea discedere se posse credant, si aliquod grave indicans occurrerit, aut constitutionis genius aliunde cognitus aliter docuerit. Nam

tum medici sapientis et periti est a generalibus praeceptis

opportune desciSCere. I) Prax. med. lib. XVII. cv. f. ρ. 348. 23 inor. T. 2. P. L. COI ς. yractic. cny. f LII. S. I . P. 398.

L e. f. 24.

g. CCCLXII.

Non est mihi in animo hic omnia complecti, quae ad

Cautiones uuaedam de

V i GV rectunt vesicantium usum spectant, cum ista sparsim iam

393쪽

alibi et pluries tradita suerint. Non praetermittam tamen

nonnullas cautiones, quas nobis reliquit experientissitnus ΡΕ-ΤRUS A CASTRO. Is primum animadvertit, temperamentum sanguiartim aut biliosiam minus vesicantibus accommodatum esse, pilustosum Vero aut melancholicum opportunius ); illud, quia ad motus pronatius a natura confictum est, ne

que irritamento eget; hoc, quia segnius et pigrius est, et stimulo idcirco opus habet. Secundo, in biliassi et siccio

ribus praeler pigilias et ingentes dolores, quos oeSicani lainferunt, pel ulcera excitari θsepulo lica, et quae factis cacoethsam induunt; oel nullo attracto Peccante Succo, spem frustrari δ). Tert o subiicit in melanchollcis et ρι- Iullosis , in quibus prae ceteris conoeniunt, Videndum esSe,

num in cruribus tumores sint scorbialias aut oede natoSι. Tunc enim ex Vesicantibus necroses immediaabales natas me

morat '). Quarto a pueris satis feliciter, a senibus pramasensi et succulentioribus hoc remedium facilius serri, quam ab exsuccis aut decrepitis ' . Quinto, temptis administrandi

esse Principium morbι, non Statum, nec quando ac Volan-Ies iam sunt exstinctioni proximi ν). En ini vero IILOGIIE RIUs q) vidit aegros plurimum levatos a Vesicantibus, quando ante diem octavam apponebantur; nihil, si serius. Quae singula tamen suas exceptiones habent, ut Omnia medica praecepta habere solent; neque hae poterunt latere medico, qui cuncta consideret, et ea, qua Opus est, mentis perspicacitate deliberet. Illud etiam sciri convenit, quod non omnis ne rosis Vesicantia subsequens statim exitiosa est. In terdum enim translationem maligni et necrolici humoris ad exteriora significat. Hanc autem a priore distingues ex omnium paene symplomatum decremento et manifesta na turae victricis instauratione. Denique ubi dubitatio 1ncidat, utrum vesicantibus locus sit, tutius erit somenta atque epi- 's, cisti a Spastica, quorum multiplex genus est, cruribus pedibusque ct fomeratu. imponere, ut de OrSum eXtrorsumque avocent ac revellant. i) L. c. 2) Ib. h. a xu.

394쪽

g. CCCLXIII.

De friationi- Magni frequentisque usus sunt tu peticulari hoc morbo, is n=ιὰ hi m βk VH lu'm fricti0nes Universi corporis tum siccae, ium

iij. humidae. Ilis cunctantes lenteque erumpentes maculas sol licitare student, aut retrocedentes aut retropulsas revo are tentant. Veteribus mos erat manibus inunctis corpus fri

care diligenter. Imprimis utebantur unctione illa AETII, quae Constat ex aqua, oleo et nitro una decoctis, aut aliter commixtis et subactis. Recentiores ad id adhibent aquam Reginae Hungariae, aut aliam eiusmodi, quae spiritalis et

volatilis utcunque sit; nec desunt, qui aceto utuntur. Singulorum unum idemque consilium est, etsi ratio alia atque alia. Ρrofecto lenes, calidae et siccae fricationes meatus cutis aperiunt, exspirationem promovent, et culini versus humores invitant, atque adeo eruptionem macularum adiuvant. Ouae unguinosis lini mentis si unt, aridam siccamque culina molliunt quidem et laxant, sed eius poros et exspirantium canaliculorum Oscula Obstruere videntur. Quae de inum spiritibus aliisque volatilibus rebus administrantur, non obstruunt quidem, sed non satis assequor, an humores cogant aut resolvant, num Vasa reserent, aut inducto stimulo

potius Occludant. Quae dubitatio aeque cadit in illas Dicationes, quae OXycrato peraguntur; nam, etsi aceto dene gari antiseptica virtus non possit, quae utilitatem aliquam pollicetur, acer tamen eius irritandique potestas tanta est, ut vasa et vasculorum oriscia, quae irritabilia plane sunt, corrugari constringique debeant. Λccedit, quod actu fisi gida repellunt, aut humida quaeque, etsi cales acta, sacile frigescunt, et demum, quod frequenti et saepe improvida corporis detectione eiusque aeri inevitabili obiectione serin0n Potest, quin cutis spasmum incurrat et convellatur.

395쪽

Quas ob res satius est lenibus ac calidis frictionibus culim Lensti serio demulcere, aut cucurbitulis siccis attrahere ac rarefacere, Ne Goduc,

desuper impositis linteiS moderate calidis, aut, Si ariditas si ' sieeti omen

mul emendari debeat, vesicis aqua moderate calida plenis, tum istutu et iuxta crura sub stragulis utrinque dispositis, aut stamentis concinne aliquamdiu admotis, sic tamen ut vapore quo dam tepido et blando cutis humectetur et foveatur, non vero aegri nimium incalescant.

g. CCCLXIV.

De frigidae aquae potu, tamquam in febribus quibus- De aquaed)m Praestantissimo ac praesentaneo auxilio saepius alibi, et i G i ς praesertim in primo volumine disseruimus. Is interdum etiam in peticulis locum habere potest, speciatim ubi sebris δι Losa atque.ardens g. CCCXIX. eas comitatur, quae ut plurimum ingens vitae periculum assert. In hac igitur,

etsi exanthemata exstent, aqua frigida, imo nivata a nou nullis proponitur tamquam unicum praesidium. ROBORETUS ea feliciter usus est in peticulis, quando in aegrum iuvenem, carnOSum, firmum et robustum cadebant, et tempus erat aestivum sebrisque ardentissima, dummodo signa inter nae Phlegmones et pectoris angustia abessent. Ρropinabat frigidam copiose et ad satietatem usque. Non modo autem ut refrigerans remedium, sed etiam ut evacuans eam dabat. Quo nomine eius libras saltem duodecim brevi spatio hauriendas praecipiebat, ut nimirum incendium exstingueret, et sursum aut deorsum evacuationem aliquam promoveret. Quibus frigida non arridebat, eius loco quatuor vel quinque seri lactis libras eundem in sinem ingerendas curabat. Nec solum in summo eiusmodi febris incendio atque aestate praeservida id fieri posse existimat ΡΕΤ RUS A CASTRO, Verum

etiam, ubi non multum calor emsciat, nec humoriam coctio adest; nam potest talentem illam ac Aestiferiam humoriam im cum manifesta quia liliale coniunctam mirabiliter ex-alinguere, dummodo frigida copiose et agmatim, id est quan tum uno haustu aeger ingurgitare potest, bibatur Τ). Et

396쪽

CAPUT X.

quoniam pomisus, qui Per eam, inquit, solet Propocari, sere in principio utilis est, dummodo copiosus, danda est repetitis oscibus, ut comatur, ndditis inferta nonnullis quae seminaria sive Iniasma putridum. respiciunt, Sullulis iaceis, aut succi mali medici, aut citrei, aut spiritus su fluris, aut chalcan hi '). Tempus ad id aptum veteres puta bant circa morbi augmentum. Verum nostri quovis morbilem pore nivatam aquam potui praebent, hacque sola sine ullo alio alimento aut certe tenuissimo utuntur a principio ad sinem usque, curationemque omnem absolvunt, quando et servor ardens, et virium robur, et putredinis metus eam indicant. ΙΙac methodo proprium silium ex peticulis laborantem sine aliik medicamentis servavit XAVERIUS BERTI NIUS, medicus Florentinus doctrinae laude et fama clarus '); ut exempla quam plurima eiusmodi curationum, quae passim in Italia a medicis patrantur, silentio praeteream. ΡΓu dentem tamen et bene peritum culictaque apprime circum spicientem hominem haec medicina requirit, ne pro salute exitium comparetur. Non paticos vidit ΡETRUS A CASTRO, quos repente pila prioaost aqua frigida, improvide nimirum et inconsulto adhibita, naIurali simul cum seneo ca

g. CCCLXV.

Cortex per uvianus, qui olim ad sebres duntaxat inter mittentes sugandas ceu specificum remedium adhibebatur, paulatim detectis miris eius proprietatibus ad alios quoque morbos bene multos curandos traductus est, sic ut minime sit mirum, si hodie in peticularum etiam curatione non in simum locum teneat, non quidem antis ebrili facultate, quam nullam esse adversus peticularem febrim cum nostra, tum

aliorum tentamina ac pericula g. CCCXVIII.) evicerunt '),

397쪽

DE PETI CULIS.

sed antisoptica, cardiaca atque antispastica virlute. Liberaliore admodum manu et ii Osi, quod sciam, non antea a quoquam tentata primus fortasse omnium HAEMUS in febribus continuis malignis et, ut vocant, putridis eo uti coepit, tanta profecto considentia, ut extracti eius unciam quotidie ad sinem usque morbi suis aegris prabere non dubitaret. IIAEMUM imitati HASENOunLIUs et STORCKIUS eodem re- Eius Drysor medio eademque liberalitate peticulas oppugnare aggre,si hi h, sunt. Et quamquam eo nihil detractum morbi gravitati ac durationi sit, ut ex eorum ΙIAENIIque clinicis tristoriis apparet, tamen Omnes in animum sibi induxerunt, eius usas actum esse, ut nullus sere, aut plane rarissimi Occumberent. Est apud SIMsIUM descriptio δ) febris epidemicae cuiusdam adeo mortiferae, ut eam pestilentis quodammodo naturae iudicaverit. Videtur vero suisse peticularis morbus SimSti Obser-

malignus et putridus pessimi Sane moras. 'am praeter maculas peticulares, quae cito in eo prodibant, symptomata praecipua et quasi pathognomonica erant desperatio summa, tremores convulsivi, perpetui, in dies invalescentes ad sinemusque. Initio statim, antequam putredo oriretur, Sanguine semel detracto et postea excitato vomitu aegros aeri libero, ut sieri solet in variolis, exponebat ipse, et chinam cliinam largiter dabat eis, ita ut singulis diebus illius unciam, imo duplum, triplum et amplius insumeret. Non dissimulat se briles accessiones ab amplo istiusmodi remedii usu intensiores primum sactas, deinde paulatim mitiores, vel saltem, etsi idem febris gradus perstaret, demum se liciter ad sinem solutionemque perductum morbum esse, quin ullus periret, cui ea ratione china cliina praebita esset. Videtur igitur QMundo ma-

cortex per uvianus, quod Iam alta Compererant, UDI Vires

languent, ubi alonia solidae partes laborant, ubi nervosum genus a maligno naiasmate assicitur, ubi humores ad lique Scendum propendent, ubi facilis ad necrosin est transilus, in peticulis nempe malignis et putridis et quasi pestilentibus plurimum boni praestare. Largiore equidem eius usu Admonilio interdum Opus esse, non negaverim; sed modum tamen ali

398쪽

CAPUT X.

Vbi demum

quem adhibendum arbitror, ne inutili copia aegros obruamus. Non enim remedii, si bonae notae suerit, vis in

enormi eius quantitate, quam paucissimi sive molestia, nausea aut vomitu aut alvi fluxu diu serre possunt, sed in prudenti, apta et conlinia ala praebitione consistere tota Videtur. Ubi vero contrariae assectiones conditionesque OCCurrant, a quibus tonica, cardiaca atque antisoplica nequaquam indicantur, prudentis medici plane erit a cortice isto temperare, aut non ita largiter neque ita universim eum pro tandere.

I Clianam chinam parum profuisse, etiam peticulari mortio ad sinem Properante, notavit Is AMAZZINIUS Disseri ci . f. 32.

Inutilem qNoquc eam expertus est anonymus auctor tristoriae constitutionis Moralecchitinaes stapra memoratae, atrali te ComplureS.

g. CCCLXVI.

De remediis insignioribus non plura. Superest potius, ut pauca de curatione quorundam symplomatum, quae pe culiarem interdum opem postulant, summatim hic adiicia mus. At quid vigiliis, comatosis assectibus, saucium dolori, ulcerationi aphi bisque, quid siti linguaeque ariditati, quid haemorrhagiis, sudori immodico, alvi profluvio, urinae suppressioni, quid respirationi dissicili, pulmonum in sarctui aut

peripneumoniae, tussi, catarrho Vermibusque, si cum peti culis complicentur, seri conveniat, toties iam supra, ac Speciatim ubi purpurae scarlatinae, morbillorum et Variolarum curationem exsecuti sumus, explicatum a nobis Videtur, ut prope supervacaneum sit id iterum pertractare, cum eadem prorsus documenta repeti hic quoque Oporteret. Dicam lamen de duobus symplomatis, quae non parum terrere Solent, singultu videlicet et meteor smo abdominis. Itaque singultus, qui ante pet cularum apparitionem ingruit, itemque inanis vomendi cupiditas, quae cum eo saepe iungitur, plerumque a sola irritatione nervorum cietur, Sedaturque paregoricis atque ipsa macularum eruptione. Ctim Vero Iudicia non desint cacochyliae ventriculum gravantis, leni eme- tico

399쪽

DE PETI CULIS.

lico ea excutienda ) est. Singultum etiam non raro Vermes movent. Tunc anthelminthica omitti non possunt. Ve rum si ventriculi aut intestinorum inflammatio eum pariat, ut interdum morbo ad ultiore sit, exitium vix averti potest. Ρraeter enim sanguinis missionem, quae tamen raro bene sertur, Omnia tunc, quae demulcent, quae temperant, quae aliorsum extrorsumque avocant, opportunissima Sunt. Interdum peticulae intro versae aut peticularis somes retentusserate lioc symptoma inducunt, ut docent maculae peticula res tam in intima ventriculi atque intestinorum sacie, quam aliis internis sedibus post mortem repertae. Tunc blanda diaphoretica et moschus generatim commendari Solent. Nec Conou sfo- alia convulsionibus, ubi eandem causam agnoscunt, accom- Ucε'modata sunt, aut efficacius Succurrunt.1) STOILCK. ADD. med. L. mcDS. Dccembr. P. 42.

g. CCCLXVII.

Peticulis iuniorem ventris tympaniticum et resonantem D Pentris secunda ut plurimum hebdomada supervenire, nequaquam in l OG Q

frequens est, ut iam supra g. CCCXXVII.) annotavimus.

Meteorismum vulgo nominant. Hunc es scit aur ventriculum aut intestina aut utraque simul distendens. Is nunquam non in istarum partium cavo reperitur vel extrinsecus cum potuet cibo ingestus, vel ex his calore et mora evolutus atque extricatus. Quamdiu libere per eas vagari potest, et I a lurali continentium tunicarum robore ac renisu comprimi ilur, ut praeter modum expandi nequeat, abdomen nullo modo intumescit, non elevatur, non tenditur. At Si Spabm0 31 ho Amsalicubi nato aser in illis intercipiatur, statim loci calore ra- . Pici genias. rescit, expanditur et maius spatium Occupare nititur, quod sieri nequit sine tunicarum concludentium distractione; hinc enormes ventris inflationes tumoreSque resonantes prosicis

Cuntur, quibus abdomen assurgit ac tenditur. Id ipsum tincidit, si ventriculi atque intestinorum lonus infirmetur aut desiciat; nam victa eorum resistendi vi aer liberius dilatatur, ex tumescit, et cuncta, spatium sibi quaerens, Velie -

400쪽

CAPUT X. Primi remea nienter urget ac distendit. Primum illud colatingit, quando cis riatio, sensibiles irri labilesque partes ventriculi intestinorumque variis dissitisque locis a principio aliquo acri assiciuntur, puta bile, Vermibus, excrementis retentis, medicamentis Salinis, irritantibus, catharticis assumtis aut pravis humoribus

ad intestina aut ventriculum ex universo corpore Confluen- Alleriua ye' Notum enim est, ii asce partes, qua irritantur, bebe contrahere et prorsus occludere. Λlterum vero sit, quando nervorum Vis ad la asce partes spectantium maligno ac venesico miasmate, vel alia quaque causa resolvitur, aut sit, rarum tunicarumque firmitas ac cohaerendi potentia a corruptis Septicisque recrementis, stagnantibus, coacervatis, non cito excretis debilitatur, ac paene destruitur. Ρutredo enim irritabilitatem summopere minuit atque evertit.

g. CCCLXVIII.

Signa mesco' Priore casu praeter notas causarum, quas indicavi, at si P viis saepe adstringitur, aut pauca, tenuia, acria, urentia, aut mucosa et cruenta egerit, tormina non raro, dolores, teneSmum aegri queruntur, et tactui abdomen non modo renititur sonitumque reddit, Verum etiam manu compressum

aut totum aut aliqua in sede multo sensibilius est, atque indolescit. In hoc igitur meteorismi genere ea omnia indi cantur, quae molliunt, laxant, demulcent, sedant ac lenite Inus citratio. subducunt. Hinc somenta emollientia et discutientia loliabdomini calide imponantur, intrinsecus oleum lini aut oli Varum parva, sed repetita subinde dosi praebeatur, et sub ter enemata blanda ex decocto malvae, althaeae, chamae meli, butyro recenti, aut oleo lini addito parata iniiciantur. Quod si haec non satis abdominis tensionem relaxent, nec alvum subducant, aliquid salis anglici, aut cremoris tartari multa aqua diluti, aut uncia una aut altera syrupi cicho rei cum rhabarbaro, aut dilutum tamari ridorum pro

pinari potest, aut clysteribus aliquid mellis simplicis, dummodo tenesmus absit, adiici, ut quod in intestinis hae ret irritatque, facilius deorsum propellatur, descendat ex-