Institutionum medicinae practicae

481쪽

iis arida, oculi languidi et pene exstincti aut semiaperti inter dormiendum, aut contra mobilissimi, irrequieti et quasi

scintillantes, obtutus defixus, visus obscuratio, coecitas, insensibilitas, stupor dentium et labiorum nigrities, foetens halitus, animi deiectio et desperatio, extrema frigida, deiectiones se rosae, pingues, veluti adipi sitso similes, aut inopinata alvi solutio cum intermixtis vermibus et virium exsolutione, quam omnino lethalem observavit MOLINARIUS '). His addit ANTON1Us DE AUGUSTINIS, ut signum periculi plenum, molestum pruritum in tota parte capillata capitis et in extremis naribus R). Quo plura eiusmodi signa concurrunt, eo maius periculum et certior suturae mortis significatio ; quo pauciora, minus. Non enim necesse eSt, Ut omnia simul compareant, sed satis est aliqua adesse. Nec eorum oblivisci oportet, quae singillatim supra recen Suimus, ut prognosis recte fiat. In epidemica Corregiensi constitutione singultum, sordes nigras aut flavas circa dentes et labia, dolirium, convulsiones, carphologiam, quae Utplurimum lethalia signa esse solent, talia tamen non exstitisse in Omnibus testatur BAR DIUS '). I) L. c. P. 116.2) L. c. ρ. 44. 45. 33 L. c. ρ. 78. Cau Sag.

g. CCCCXXII.

De causa proxima huiusce morbi, sive potius materiali, ut vocant, non convenit inter scriptores, imo non satis in ter eos liquere videtur. Λlii enim unam, alii aliam atque aliam ponunt, prout in diversas sententias de morbi ipsius ortu ac natura iverunt. Aliqui etiam non satis sibi constant, dubiique quasi haerent, utrum unam aut plureS 3gnOS it, qualisque si equentior et probabilior reliquis habenda demum sit. ΙΙAMILTONUS, cui principem locum tribuimus,

482쪽

CAPUT XI.

serosi humoris copiam atque acorem incusat, eo innixussundamento, quod viderit, pallidos ac debiles huic morbo

obnoxios imprimis esse, sanguinemque serosiorem habentes, et sudorem, qui ex eorum corporibus manat, acidum olereae spirare. Comprobat autem hanc suam de acido sero opinionem felicibus morbi curationibus bene multis, quas an tacidis, absorbentibus et leniter diaphoreticis peregit. FORDYCIUS, reserente PLANCIIONo '), sexdecim annorum experientia edoctus prositetur, Vera Omnia Se reperisse, quae ab I IAM ILI ONo antecessore suo de miliari exanthemate scri pia suere; ex quo videtur causam etiam ab eo constitutam et probatam confirmare. CHAMBONUS quoque de MO

TAUX R) Regiae Societatis medicae Parisiensis sodalis et

scriptor novissimus, non ignarus Certe eorum omnium, quae contra ab aliis aut scripta aut excogitata sunt, non dubitat lamen HAMILTONO adhaerere, causam ab eo propositam existimans ad evidentiae claritatem sic evectam esse, ut de ea nefas sit disceptare, additque vir doctissimus, nonnullos HAMILTONI argumentis non contentos applicuisse Chartam Oeruleam cuti aegrotantium, eiusque colorem in rubrum mutatum reperisse, manis esto indicio, sudores in miliari morbo serosi humoris 3 Orem Ostendere. I) Dissert. stir D incor. miliair. des fenim. en cotiche S. 3.2) MuIud. des fomm. T. L. ch . III. P. 470.

g. CCCCXXm.

Ad eam ac- Neque ab ΠΑΜILTONO longe abest FRID. IIOFFΜΛΝ-po morinti, TUS, nam materiam, quae miliarem morbum proxime facis , in I mpha corrupta speciscae indolis insidere tradit,

eamque ab interioribus maxZme Hercosis Partibus sub forma exanthematum miliarium tam alborum, quam rubentium ad summam cutem naturae Ope protrudi ). Quoniam vero miliares eiusmodi pustulas duplicis omnino generis esse putat, rubras nempe et albas, duplicem quoque humoris corrupti naturam aut degenerationem, quae utrique generi earum gignendo idonea sit, admittere c0gitur, unam

483쪽

DE EXANTHEMATE MILIARI. videlicet acido - o ptatim paulo sitoris an lotis, alteram sulphureo oetidam indolis magis ratiatinae atque poliat IA. In illam pronum esse credit pellucidum, insipidum, ge Hi nosti is latinosum succum, quem lympham dicimus, in hanc sangui- momunem, eiusque serum, quibus inest magna sulphuris et salis copia. Lympham igitur corruptam exanthemati miliari albo,

Sanguinem Vero eiusque serum rubro causam eSSe CenSet.

Nec temere, nec sine probabilibus rationibus ita opinatur; nam multa, inquit, lympham in albo acidam esse evincunt, nimirum magna per sti fores e usos, urinas coPIOSGS tenue. , quandoque phyalismum aut desectiones aqueas aquosae partis a sanguine secessio, ut acoriS sanguinem cogentis, et a queam partem exprimentis essectus, nocumentum ab acidis cuiusque generis et a refrigerantibus largius in curatione Sumtis, iuvamen ingens ab an tacidis et blande volati libus, praecedens acidorum et acescentium abusus, vita deses et otiosa ante acta, et demum grumi in vasis maioribus et cordis thalamis eorum, qui exanthemate albo desuncti sunt, inventi acidum cogens significantes ). In rubro ero Scrum acre Salino - Sulphia eram peccare conii cit ex plurituet ardore cutis, longe moleStiore, L lain in albo, ex eo item, quod maxime in rubrum incidant, qui sanguinis tui puri copiam habent, uti scorbulici, senes, consuetis Sanguineis evacuationibus carentes, diaetae salsae et vinosis liquo

ribus dediti, et laxiori corporis habitu donati, et parum

exercitati, ex causis sordes sero Sas aereS, quae per CutiS

poros exire debuissent, retinentibus, uti aura frigidiori, potu gelido sudanti ingesto, repentino terrore similibusque, ex utilitate involventium et temperantium medicamentorum, ex augmento ardoris et pruritus, quod efficiunt calefacientia, volatilia et calidum regimen ') I HOFFM. 'Ied. rationi. systcrra. T. 4 P. f. cv. IX. S L

484쪽

CAPUT XI.

g. CCCCXXIV.

P rsytie oia Reliqui demum Scriptores, ni omnes, certe maior pars,

iis vulnia eo Certe conVeniunt, quod lymphaticum serosumque humo - HOscurit; rem Corruptum, aut impurum et acrem insimulent. VOGE-

non nudent qu0dcunque miliaris morbi genus, sive primarium, sive definire. Symplomaticum, aut, Si mavis, secundarium, tam rubrum, quam album, sine ulla distinctione, Peculiar I et Vonia Neobmphae patro, Sed pix determinando acceptum refert, non tamen negare ausus, interdum Mino feriato concupis aestuet stragulis mullis et cardiacis copiose dialis in acula febre extorqueri eum po e, cras Gisias non accessisset ). Serum quoque sanguinis causatur JOUBERTUS, cavens lamena definiendo peculiari eius vitio. Ex collatis quippe com pluribus observationibus colligi posse, sibi persuadet, miliaria exanthemata semper es sici a sero sanguinis multiplici ter alterato vitiatoque; seque in hac sententia confirmari ait, Ι. quod huic morbo magis subiiciuntur iuvenes Sangui Dei, qui nullum Vitae regimen observant, et omnibus vitiis aetati propriis se dedunt, otio indulgent, intemperanter bibunt, parum dormiunt, et crebris multisque pathematibus anguntur; 2. quod puerperae imprimis eodem prehenduntur ex lochiis suppressis aut lacte repercusso; 3. quod post biemem frigidam et humidam, qua exspiratio supprimitur, aut rectius minuitur, frequentius exanthemata ista sese ostendunt, quando nimirum Vere ineunte serum depravatum Secedit, et ad excretionem tendit. Quamobrem evenire, ut tam crebro cum febribus catari halibus et rheumaticis iungantur. IIoc igitur sero per eiusmodi causas impuro reddito ac depravato, ad vasa cutis exhalantia perlato, ea irritari, perstringi, corrugari, et stagnatione eius pustulas miliares R) procreari, ipse colligit. I) L. c. f. 140.

485쪽

g. CCCCXXV.

Corrumpi serosa et lymphia ista sanguinis pars, et cau- PDrachom alica quasi reddi in hocce morbo creditur quoque a l 'LAN Cilodio '), qui eam sic perverti depravarique putat ab impedita cutis exspiratione, communissima et frequentissima causa. Materia istitur miliaris non est, ut ipsi videtur, in- Exwιrufιο flammatoriae indolis, sed putridae et corruptiVae- At in , ,hiis puerperis loco exspirationis retentae humorem lacteum a - Humo i lucusa , atque eum persaepe a lochiis cohibiti. et rcitu exiti Lbhh-ὰ histi bus plus minus vitiari, et quandoque ad talem septicitatis Miti. gradum perduci iudicat, ut totam . Oeconomiam peSSU uidet,

hum0resque perturbet. Nec aliter visum est GASIELLERIO '). Is enim exspirationem retentam et acriorem stactam Ei ιra ιo

potissimum pro causa habet, quae lympi an , β 0gut 0qm in Gisis. mei olemque corrumpat. Negat autem, acidam eSSe materiam probes ur. morbum sacientem, etsi sudores acidum spirent. Verum gratisnititu. praeter exspirationem cutis retentam sateri cogitur, noxiamiasmata ab aere impuro, palustri, aut aliter insecto in sanguinem extrinsecus quandoque immitti, quae priorem causam deteriorem morbumque graviorem faciant, quasi haec

g. CCCCXXVI.

Λb expositis hactenus sententiis omnino dissentiunt alii, ingenio, experientia et operibus editis non minus conspicui, inter quos honoris causa nominandi sunt ΛLLIolcius modi cinae et botanices pro sessor Taurinensis, TISSOTIUS sania et celebritate nemini secundus, STOR CRIUS archia trorum Caesareorum comes, MATTHAEUS COLLINIUS et MOLINA BI Us clinici Vindobonenses non insimae notae; quibus si adieceris dosEPIIUM QUARINIUM Archiatrum aulicum, novique magni noso conati, quod Vindobonae providentia Josephi II. e tandamentis excitatum est, rectorem moderato

486쪽

CAPUT XI.

remque supremum, puto, te recte facturum, cum ipse et ab e idemsca quandoque consisIuliane, ef a stimulo in Gerelatente, quem possibilem cum magno S ETENIO concedere videtur, exanthemata haec prodire non negat δ). Hi enim miliarem morbum ex peculiari quodam miasmate sive Veneno, non secus quam in variolis poni solet, oriri et so-

veri contendunt, eoque febrim sui generis gigni, quam nulla ars potest imitari aut procreare. Atque hoc quidem nostris quoque, imprimis BARALDIO ') et ANTONIO DEAUGLsa 111s ') et FELICI AST1o ') mihique, si quid iudico, verisimillimum videtur. Nam serosior sanguinis dia- thesis serique acescens aut a id a degeneratio, cui originem Anima. Em miliarium exanthematum tribuit HAMILI ONUS, per se Vix mil/oni ,- Cretii potest, pro Simam eorum materiem continere; quam feratιum. quam non inficior, pallidos debilesque huic exanthematum generi facilius quidem patere, eorumque sudores, ubi hoc morbo implicantur, acidum nidorem exhalare, Veroque a Core esse praeditos; sed illud etiam scire convenit, quod facilius etiam evadunt; contra quam, si duplex eiusmodi lymphae aut seri vitium morbum saceret, sequi deberet, cum in iis praeceteris uirumque abundet. Ilanc vero utramque CaUSam Saepissime in ca secticis, virginibus chloroticis, in pueris rhachiticisque, in quibus serosus humor abundat, De C plerumque acidum spontaneum abest, concurrere multa Suadent, nec tamen frequens in iis exanthema istud videmus, quemadmodum idias, si ab huiusmodi causis solis gigneretur, videremus. Obnoxii ei quoque sunt sanguinei et bono habitu pollentes, in quibus nec serosam sanguinis partem ex Cedere, nec a Corem spontaneum praesentem esse, dici po- snso HowΥ- test. Neque assentiri fas est HOFFMAN O, qui alba exanthemata lymphae acidae, rubra sanguini eiusque sero salsis, sulphureis alcalescentibusque principiis reserto deberi docet. Nam non modo in eodem homine et rubra et auia quandoque cernuntur, Verum Saepenumero etiam quae alba prius erant, in rubra mulantur, et rubra vicissim in alba, quod supra a

nobis iam comprehensum est g. CCCLXXXVII.), ita ut

487쪽

DE EXANTHEMATE MILIARI.

color causae diversitatem significare nequeat, sed tantummodo ab aegri temperie, habitu, aetate, curationis ratione aliisque circumstantiis vero stini lius derivandus sit. Si 'eIO

exspirationis retentae materia vera et proxima causa eSSet miliarium exanthematum, ut PLANCHONUS et GASTELLERIUS PIunchoni et praecipue existimant, cur, quaeso, cum Duiusm0di c)V iris o communissima et frequentissima sit, miliaria aut rarissime mittitioner occurrunt, aut quibusdam tantum in regi Gnibus, a Ut l0Li 1 Ahfish. aut temporum constitutionibus caput extollunt, et in nivei Si

sim in quosque debacchantur. Cur hi ipsi scriptores quasi incerti ac dis identes, perspirabili materia seposita, modo adlochia suppressa, modo ad humorem lacteum retentum, modo ad noxia paludum e siluvia aliaque naiasmata exti in

g. CCCCXXVII.

Praeterea miliaris morbus quandoque epide micus aut Anytimentis, endemicus est, nemini parcens, quaecunque suerit hominum constitutio, temperies, aetas et Vitae ratio. Saepe contam confrinti ur. gione communicatur, et robustos, exercitatos, sanissimos inficit, in omnibus pari modo decurrens, et simillima phae nomena et potissimum nervosa Symplomata, et demum mi liares pustulas certa quadam lege et constanti pariens. Exanthemata ipsa adeo essentialia, propria, inseparabilia Siant, ut minime pro epiphaenomenis, aut accidentalibus, aut sactitiis haberi queant, nec ulla plerumque arte evitari arcerique. Non enim a regimine calido, aut a remediis beZOarriticis, aut sudoriseris, aut spirituosis progigni unquam visa

sunt, COLLI IO' , TISSOTIO '), ΗΑLLERO, CRANI ZIo ')aliisque clinicis side dignissimis 'Μ. MOLINARIUS asseverat se pluries vidisse miliaria suis aegris supervenisse, etsi re

488쪽

CAPUT XI. Digerantibus atque antiphlogisticis curati essent, et aeri si i-gido continenter obiecti q). IIoc ipsissimum confirmat QUA

ce ra fuissent q). Quod multoties a me quoque atque ab aliis studio partium liberis Observatum est. Experientia quotidie sere medicinam facientibus ostendit, nullo quandoque modo ea praecaveri posse; nam et regimen refrigerantissimum, et potum gelidum, et sanguinis missiones vel septies noviesque interdum iteratas, et emesi in et catharsim repetitam, et frequentes clysteres nonnunquam Oludunt 3Spernanturque. Ilis enim inter initia, ante videlicet eruptionis tempus adhibitis, vix unquam sit, ut exarathemata ad cutem, prout natura seruntur, non demum appellant. Quae cum ita sint, Cur non peculiare quoddam virus sive naiasina, quale in variolis et morbillis omnes agnoscunt, in miliari quoque morbo existati' Hoc siquidem explicabitur illud Peculiare stir hae oti sim o d terminiandum, de quo SUS

picatus est VOGELI Us g. CCCCXXIV.), aut illud aliud in

desinitum seri sanguinis inquinamentum multiplexque depravationis genus, quod in hoc morbo ex collatis Observa lionibus statuendum censuit JOUBEItTUS g. ea d.), ut supra retuli. Huiusmodi autem causa proxima recepta, Consequens est, ut reliquae a scriptoribus adductae g. CCCCXXIV. CCCCXXV ) pro remotis tantum, tam pro 'gumenis, quam

489쪽

CCCCXXVIII.

Miasma autem lioc g. CCCCXXVII. tenue, aere ner- rastismotis Visque potissimum inimicum perhibent, et reapse phaeno- P in se

mena ipsa tale declarant: tenue, quia sacile in halitus resolvitur, et ab aegrotantibus in sanos transmittitur VaporiS forma, recipiturque inspiratione, inhalatione, as flatu. obstat, quod ad cutem delatum sub epiderma de sistatur, ibi que haereat; quemadmodum ALLIONIO Obiicit COLLINIUS. Amonsis, Non enim id semper evenit, imprimis cum liberum et quasi Hy Uuitur. solitarium illud ad eam appellit; quo casu Sine mora et I H-

sensibili exspiratione quandoque illud effugere, iam supra patuit. Quando vero ibi subsistit, pustulasque format, non

id eius lentori ac densitati, sed humorum, quibuscum com mixtum atque implicatum est, tenacitati debetur. Neque credendum est, Semper per vasa minima exhalantia illud es serri. Probabile enim est, quandoque per poros in organicos exsudare, et sub epidermide colligi, ibique coerceii. Nec rationi repugnat, nonnunquam cum lympha, quae nervos alluit, eorumque Vaginis continetur, ad Summam cutimperVenire, atque ex Dei Veis papillis, quae vaginale involucrum ibi deponunt, exstillare sub epiderinidis legumento, eamque in pustulas elevare. 1 e vero illud esse ex eo li quet, quod non modo febrim et saepe acutam valdeque Ca loriscam, sed etiam inflammationes, punctiones pruritumque

non levem excitat, et demum cuticulam ipsam exsolvit, Ut in squamulas secedat et decidat. Nervis porro maXime in

sensum, quia caput imprimis invadit, vigilias aut coma vigil

inducit, crian OS SiVe Spasmos physodes, tremores, tendi num subsultus, dJspnoeam convulsivam, singultu si, convulsiones, epilepticos insultus similesque nervorum assectiones parit. Si piscum nonnulli, propius ad eius naturam aggre- An s Alicum dientes, esse illud addunt, quod naturalem sanguinis cras msubvertit, partes eius constituentes seiungit, serosum lati

cem e cruore Sic ei Cit, Ut abunde per renum cutisque la

xata vascula urinarum et Sudorum copia undique e siluat,

490쪽

CAPUT XI.

diam.

lium oresque ad putrescendum reddat proclives, quod non modo ex halitu corruplo ab aegris manante, verum ex cita cadaverum putrefactione salis patefieri contendunt. Tantumque abest, ut ex sudoribus acidum olensibus acore inque adeptis naturam acidam ei tribuant, ut potius lymphae serique corruptionem ex iis demonstrari putent. Notum enim esse aiunt, lymphaticum humorem aliosque succos alibiles, antequam penitus putreScant, acescere, acidumque exspirare. Non lamen ex his, ut quidem mihi videtur, necessario et recte colligitur, mi asina istud, quamquam putrefacientem sive septicam vim haberet, putridae ipsum esse naturae. Non enim omne id, quod humores corporis Viventis ad corruptionem perducere potest, putridum sit, oportet; quod apprime norunt physiologiae et pathologiae non ignari. Utinam putrida ei esset natura; nam acidis et antisepticis illico, antequam corpori humano noxam inferret, emendari, innocuum reddi, et pene destrui posset; quod minime illa praestant, ut experientia iterata compertum est. Neque essecla eius talia sunt, ut certam et claram septicam eius sacultatem ostendant. Saepissime enim sanguis eductus inflammatoriam diathesim exhibet, eamque confirmant et sebris ardens et pulsus Vehemens et durus et peculiares viscerum inflamma tiones, quae in primo, et quandoque etiam in secundo stadio iteratas phlebotomias desiderant, quas prosecto putrida humorum dissolutio nequaquam ferret, neque admitteret. Atque hinc factum est, ut ΛLLIONIUS crediderit, naiasinati huic cogendi sanguinem aliosque humores facultatem inesse Cadaverum vero cita putrefactio morbi potius vim, pote statem et essecla, quam causae eum efficientis indolem peculiaremque naturam commonstrat. Si quis igitur venenum miliare adhuc non satis perspectum esse, dixerit, et ab Omnibus aliis omnino disserre, et peculiare quoddam genus constituere, solis phaenomenis cognoscendum, is nullo modo reprehendi posse videtur.