Institutionum medicinae practicae

61쪽

CAPUT III. DE IGNE SACRO.

ponunt. At in peculiares et proprias cuiusque pro Ugumenas causas inquirere Oportet; quibus detectis non arduurn est decernere, quaenam auxilia Opportuna sutura sint. In universum antiphlogistica, attemperantia et praesertim serum lactis, succi cichorei, furnariae, taraxaci, nasturtii aquatici, aquae medicatae, balnea aquae dulcis et potissimum cat har-tica refrigerantia subinde repetita palmam reserunt. Caute ria item, se tacea aliaque ulcera manantia, sive, Ut VOCant, emissaria quam plurimum prodesse Visa sunt. Crura post erysipelas Oedemati plerumque Obnoxia si unt. Huic malo prospiciunt ocreae ex tela cannabina aut ex corio canino rite praeparato consectae, et cruribus nudis, dum mane de tumuerint, ad amussim accommodatae, ut laxas partes Susti Deant et sirinent, diuretica atque hydragoga, quae humores revellant deriventque, et topica discutientia et roborantia, quae atonia in emendent. Novi medicos chirurgosque, alioquin suae artis non imperitos, qui ab Ocrearum, quas pro posui, usu indiscriminatim quam longissime abhorrent. Sed, bona eorum venia, quando pedum Oedema ex hac

tantummodo causa oritur, necta malo totius corporis habitu est, quicunque ipsorum metus extiterit, prorsus conitemnendus est, nam nullam inde noxam unquam Vi dimUS.

CAPUT III.

g. XLIV.

Est quoddam exanthematum genus, quo exterioreS COrporis partes corripi solent, interdum cum febre coniiunctum aut eam Subsequens, paucissimis notum, quod, quia magnam cum erysipelate affinitatem quibusdam habere Videtur, atque

licto ouuE VEmedio Sitit.

62쪽

CAPUT III. exanthemat cis morbis labrilibus accensetur, nequaquam line loco praetermitti licet. De eo vero ita obscure et breviter veteres Verba secere, ut disceptari adhuc queat, num iis re apse innotuerit. Excipiendus fortasse inter ipsos est l)LITIUS, qui, etsi paucissimis verbis, quandam lamen ignis Sa

cri speciem commemorat, cui coster sive zona nomen eSt,

et magna cum nostro convenientia R) tribuitur. Ignis au tem sacri duas species descripsit C. CELSUs quarum priora GORTERIO uua eademque habetur cum ery Oeliale huLDSo '), posterior Vero cum erysipelate, quod ulcerosum ipse appellat. Nec a Gon ΤΕnio dissentit JODOCUS LOM MIUS '), qui ignem huiusmodi sacrum cum C. CELSO ' malia ulceriatis adnumerare videtur. FRIDERICUS quoque D OFFMANNUs id morbi genus ad peculiare erysipelatis genus reserendum existimat '), eandemque in sententiam migravit LoRRYUs '), GALEXI etiam permotus auctoritate R). Multi, ut GORTERIUS ipse satetur, herpetibus adnumerari dUm esse censent, atque ex his nonnulli, ut ΡΙ ΑΤΝΕRUs )et TVLPIUS φῆ) ad herpetem speciatim Ihiam non sive exedentem spectare eiusmodi malum non dubitant. Neque ab eorum sententiis deflectit PLATNERUS '), qui ad ery sipelas referri posse scripsit rarum Hlud morbi genus, quod ceteribus zoster, zona cel herpes dictum est. Verum IIAENIUS, qui illud saepe in Batavia et semel etiam Vindo- bonae, quale est, de quo hic agitur, se Vidisse asseverat, Omnino ambigit, an notum priscis temporibus et peculiari nomine donatum suerit, aut illud vere habendum sit, quod ignem sacrum vel senem sancti Antonia vulgo vocant, cum de vera huiusmodi vocum interpretatione non satis liquere, iure, ni salior, ipse ') contendat ').

63쪽

Ib) De siniae s. Anionii, pessimo Qtiis sacri genere, d s-quisitio absolutissima legi potest in Momos . de Ira Soci Io Aortiti de x decine VoI. I. P. 260., in qDa a quatuor cl. viris

JUSSI EU, PAULET, SAILLANT et TESSIER decernitur, morbum illum esse veram sicciam Viar rueniam sive Mescrosis/ν SAVI AGESII, interdum etiam humidam QUESNAEI, ut ex allatis undique exemplis historiisque ostensum CSt.

g. XLV. Sed quinam hic assectus intelligendus sit, quibusque notis

disserat a reliquis morbis, quibuscum similitudinem habeat, non melius clariusque patebit, quam si primum unam vel alteram aliorum huiusce morbi historiam breviter in medium esseram, deinde eiusdem pleniorem descriptionem, collectis

in unum atque ordinatis cunctis phaenomenis, prout etiam a nobis Observata sunt, ob oculos cuiusque ponam. Vir plena habιlus et calidι recinoras QEhementer circa Pracco V-dsa doluit cum acri yrtiritu, insigni dolore et frequentia THI si obseribus PuSIuliarum conglomerat artim cs ctilis, Primum rubrA, ' imox albicantibus et comparente is qualibet earum crusta nigra, qua conoenienti situ separata quaelibet degenera ost in hiamidum ulcusculum cum acri dolore, Sudore effiaso clanterdum Iam impetuoso obulentae materiae r Iu ad δε- .lemora, ut animus non secus aliquo fias desceret, ac sii Sum occupasset coni Asa aliqua pestilentia . II. 3

64쪽

CAP. III.

g. XLVI.

Hos anni Post TVLPIUM hanc habet observationem FRIDERICUS

Gισος ' t O ΗΟFFMANNUs δ): Professor celeberrimus, quinqu- tG et aliquot annorum, Pur Pura Scorbiatica crebrius Q ictus, post corporis infensam refrigerationem corripiebatur subiso Ianguore pirium, inquietudine, somni appetitusque defcctu, horros liane, aestu, cui iuncta quaedam mentia turbatio. Durabant haec per tres fere dies, quibus elapsis nocte an tecedenti sensis intolerandiam plane ardorem in Praecordiali regione ad dorsiam usque excurrentem; marie autem, inspecto loco dolente, insolitum comparuit exanίhema, rubicunda ncmye area, ex praecordias ad dorsum cinguli instar extensa, cui Asidebant confertisa pustulae partim albas, Part- rubrae riserescentes. Inde quidem Stymplomata remiserunt, excePlo exquisito ardente dolore, qui tantias erat, ut Nec Somnum caseere, nec Iocum affectum contingere posset. 3Iedici, quortim consilio utebatur, quid hoc res nesciebant, et Pur Purae Peculiare Serius aut Scor-bulscum quoddam exanthema esse oolebant. Ego pero Π-lsco cogno os Reiorem erysipelatis speciem, et interne Ga-phoretica Iemperiata et externe in Ane oleum oporum a Ghibui, quibus utiquamdiu usurpatis infra quatuordecim dies Mur conquieost, pustulae tirtierunt, cuticula GSPc a facta, Asa et GSquamata. I L. c. Obserc. V .

g. XLVII.

mensi obser- UAENIUS, qui iapud Lalacos frequenter huiusmodi V morbum viderat, semel f), inquit, Viennae occasionem ha-hui eum auditoribus demonafrandi, idque, quod huc usque nunquiam os fere mihi configerat, in sola facia. Nam

antea, quantum numeroSi me castis docuere, non nisi nLterutrum tib intais Ialus post febrim, non raro calidam,

65쪽

DE IGNE SACRO.

dia iam primo pel altero oel tertia Occupaverant maculae rubrae ea m PDSa, nempe exferna, cito admodum g riandescentes dolenteSque, pariolis discretis maioribus perssmiatis, sed a fores et racemalim uno in loco seciana cohaerentes, tum et AlerSIDsa cacua muriaque inter se relinquentes. Hac tamen perpetua lege, ut ab anteriare parIe abdominis nunquam laneam albam, nunquam a PsSisca vianam transcenderent. In hac porro HsInnisa infer Ita iam albam et spinam dorsi sunt nonnunquam paucae racemalim cohaerentium pustulariam insulae, alia osce mustiae, alia quando etiam Da, ut zona syilhamiam Iala, patioA Isberia plagis duntaxat relictis, mediam iabdomen perfecte cingat. Viennae igitur ob odontal iam passus dentem sibi eoetii clarat, unde dolore curabatur quidem, sed oactio A maxillatico molestum sibi aeris conquerebatur D ressum. II octoliam quod anamn A docesal, quae tamen, Πum Sequenti malo faoerit, omnino diabiso. Oritur posthac ipsi mediam fronte Iuberctiliam, Iriduoque post febris horrisca cum tumore SiritStrae frontia, palpebrarum g enaeque eiusdem lateris, tumque Pustulae, quales 3 radescrotae Omnia loca Hcla exacte implenus, sed ultra mediani faciei lia

neam minime excurrentes.

g. XLVIII. Ex his igitur g. XLV. XLVI. XLVII.) satis patere

arbitror, zonae nomine exanthematum quorundam genus

intelligendum esse, quod, ubi erumpit, racemos pustularum Vehementer dolentium et rubrarum sic exhibet et disponit, ut ad aliquot digitorum transversorum mensuram Cinguli instar corpus ambiat. Verum ut huiusce morbi exanthematici, rarius descripti, amplior cognitio habeatur, operae pretium me facturum spero, si non modo ea omnia, quae alii de eo scriptis tradiderunt, sed etiam ipse, qui pluries eum curaVι, adnotarim, in unum colligam, atque in tironum

Quid corrae

Ityi debeat.

66쪽

CAPUT III. Descriniis et commodum proseram. Eruptionem plerumque aliqua sebris S μ' cum horrore, modo brevior, modo longior, modo levior, modo gravior antecedit. IIaec interdum gravibus stipatur symptomatibus, uti delirio φ), vigiliis, anxietate, inquietudine, corporis iacatione, vomitu R) aliisque eruptionum se brilium phaenomenis. Quandoque exigua est, ut vix pul- lsum acceleret, et nocte taut Ummodo Se exserat calore, agrypnia, siti atque irrequie . Interdum omnino abest, aut abesse videtur '), vel Vesperi dolentibus et suppurantibus pustulis supervenit levissima, quae mane tamen decedat. I) ΙIOFFΜ. l. c., PLATNER. I. c., IIΑΕΝ. I. c. f. I 66.2) ΗοFFII. A. 33 GE OFFROYus mss. de Iu Soc. Rutil. de Modesciti. an. 1777. et 1778. T. 2. Immoir. R. 27.

g. XLIX.

Febris des Ubi labris eruptionem antecedit, eruptione facta, qu0d scibiti post unum vel alterum diem contingere consuevit, ipsa illico cessat ac desinit, nisi, quod rarissimum est, tanta sit morbi vis tantaque inflammatoria sanguinis diathesis, ut ut tra illum terminum exardescere pergat. Aegri Vero ante eruptionem, etiam tum, cum febris eos non corripuit, Semale habere per plures dies queruntur, et puncturas eo in loco, in quo exanthema proditurum est, molestissimas sentiunt. stulac co- Deinde pustulae parvae, elevatae, rubrae, variolis interdum Vεμ ' valde sinisses, circulum inflammatum habentes, partim discretae, partim in corymbos collectae et phlyctaenas repraesentantes, plus minus copiosae cum lancinantibus doloribus et quandoque intolerabilibus ardoreque igneo comitatis

erumpunt.

Progressus Paulatim huiusmodi g. XLIX.) pustulae mole augen-Pμε μω μφ' iiij, in apicibus sormant vesiculas siVe ampullulas aqua pellucida plenas et transparentes, quales aqua servens excitat. Gradatim aqua, quam continent, turbida sit atque

67쪽

s opaca. VeSiculae aut rumpuntur aut complanantur, et ins plicas se contrahunt, suscum atrumve colorem acquirunt Obi cutem gangraena emortuam, et in parvas escharas commiIliantur. Escharae demum exsiccantur, et in crustas Si CaS, Ea siccatio.

i duras, nigras abeunt, cito decidentes, quae tamen vestigium: altum in cute relinquunt, ut variolae mali moris. Saepe vero istiusmodi eruptio sit successive et partitis vicibus, et successive pariter exsiccatur et decidit '). Interdum pustullae suppurationem Subeunt et sponte aperiuntur, manentque: apertae, cavae, pus standentes triduo, quatriduo, imo quan idoque ad dies usque quatuordecim R). Dolor ipse inter relum non conquiescit nisi post decimum quartum diem; tum-ique pustulis exsiccatis epidermis finditur, exasperatur et in squamas soluta excidit '). Sed neque tum aliquando do.

g. LI.

Sedem morbi plerique statuunt abdominῖs et hypoch ΟΠ- Otios sedesdriorum regionem. Alii supra umbilicum eum sic collo Occ muro συ eant ' ), ut medium corpus ambiat cinguli instar ex prae icordiali regione dorsum versus latitudine ut plurimum aliquot digitorum transversorum, insidentibus ibi pustulis acribus, instar ignis urentibus, quae intensissimum dolorem Comitem habeant. Alii vero ab umbilico ad gentia usque cutim in hoc assectu per hiisltius Isos ius exasperari, rhibere et multum rodi R) docent. Sed hoc perpetuum non est nam Vidi non semel pectus, dorsum, scapulas, brachia, erurali 0 C exanthemate correpta, imo frontem ab eo non immu

prium eius reputatur '), quod pustularum racemi in ZOuae, .ive cinguli speciem transversim extensi nunquam lineam albam anterius, posterius vero spinam dorsi transgrediantur.

68쪽

tes oua ratione

Hinc unum latus corporis tantummodo assici affirmant, Sic humerum unum aut semur, Sic unum pectoris latus, et tunca spina pustulas incipere et ad sternum antrorsum terminari, nec ultra li Osce sines progredi, sic capitis unum duntaxat hemisphaerium occupari, non alterum '). Num Vero aliquando ab hac lege desciscat et Oster, numque Semper ZO-nae speciem reserat, non facile desinivero. Hoc unum certum est, racematim pustulas apparere et sparsim saepe distribui, sed Ordine non exacte SerVato. 13 IIo FPMANN. I. c. f. VII. 2, PLATNER. I. c. S. 166.

g. LII.

Ex sideli, quam tradidi, morbi descriptione quisque comperiet arbitror, quibus notis ab erysipelate tam simplici, quam btilloso aut v crulo, itemque ab herpete, et speciatim est hiameno sive exedenti g. XLIV.) discriminetur. In ery

tollens primum apparet; in zona contra pustulae elevatae et profundius insidentes se produnt, videnturque primarium esse phaenomenon. Quae Vero pustulae et phlyctaenae crysipelati, quod bullosum dicunt, iunguntur, hae superveniunt eidem in augmento, dum in zona initio statim se exserunt. Sedes praeterea erJsipelatis intra summam cutim consistit, gonae vero altior et profundior locus, nam non modo uni versam cutim, Verum Subiectum panniculum adiposum etiam assici, inflammari et suppurari ) perspicuum est. Non leve item discrimen est inter erysipelas ulceratum et g Onam. In eo ulcera latius proserpunt et diu trahuntur rebellia, in hac parva, si quando fiunt, circumscripta, cava, brevi sanes cunt, et in escharas exsiccaritur. Uerpetes Vero generatim pustulas multo minores mitioresque habent, neque adeo dolentes et inflammatas, nec cinguli ordinem tenent, et siquando exedentes cernuntur, mala ulcera, depascentia, can-

69쪽

DE IGNE SACRO.

crosis similia, diuturna et chronica exhibent, dum Zoster acutus et brevis utplurimum morbus est. Nam quamquam chronicias

LoRRYUS et chronicum et Interdum epidemicum eSSe e XI Sti- mei φ), quod de igne sacro late sumto sortasse ei concedendum est, hanc speciem tamen diutinam non vidi, nisi se mel in Vetula, quam stigmata pustularum sub Omoplata sinistra ad aliquot menses Summo cruciatu atque ardore Pertinaciter divexarunt. i) Lon RYUS I. c.

Ardor igneus, punctiones, dolor parVas phlegmonas comitans, facilis in phlyctaenas et gangraenulas transitus Osten dunt, causam materialem non esse simplicem, biliosam vel Salsam, nec tantummodo sanguineam et phlegmono dem, sed CaUStiCam, aerem, urentem et naturae putres acientis partici pena, quae Simulac evolvitur, nervosum genus irritans totius corporis Oeconomiam perturbat ), delata vero extrorsum locoque aliquo defixa nervos imprimis culaneo S, VaSa quaevis et cellulosum contextum inflammat, rodit et propemo dum adurit. Variam in ea naturam et indolem agnoscit LOBRYUs, ab erysipelacea et biliosa ') diversam, et ex pri marum viarum tamen sordibus succisque vitiatis et retentis insensibilis exspirationis recrementis conflatam. B emo te Stip peditatur ab habitu corporis pravo, a scorbutica, arthritica similive dyscrasia, a cibis acribus, salsis, piperatis potiaque

LOBRYUS et GE OFFROYUs nunquam periculosum aut lethiserum esse hoc exanthematis genus perhibent; quia,

70쪽

CAPUT III. quodcunque ipsi curandum susceperint, bene feliciterque cessisse viderunt. Λt PLINIUS lethalem nonam dixit esse, si totum corpus cinxerit et circum ambiverit. Periculosam et lethalem duobus exemplis demonstravit LANGIUS ), uno Marchionis GEORGII ab ONΕLsΡACHIO, qui ex ea interiit, altero Comitis Palatini ORΤiiΕΝRICI, qui a lumbis ad genua

Usque hoc exanthemate assectus et simul febre ad delirium usque exardescente, morbi tamen vim elusit incisa utriusque pedis vena aliisque adhibitis remediis, quae febrim restinguerent. Omnitim cero, inquit ΙΙΟFI MANNUS, tit ita dicam malignissimum est, quod Post magnum Osrium languorem in corporibus Sens bus, eminentius cacoc micis, nonnunquam etiam ia febribus malignis et pestilentialibus stib papilla et cordis re sone, oel etiam in manibus aliisque exquisistoria sensus partibus prodit, Loidum mox si, demum Osriam, morte cito Stibsequente, ut suis illud I LATNERI. Nec periculi expers a I LATI ERO reputatur *). Plerumque tamen, etsi atrox malum et discrucians, vitae discrimine vacat; nam egomet ipse hactenus neminem eX eo periisse comperi. Interdum etiam exitium, si quod imminet, a perversa curandi ratione, aut a repentina ad inter Ora metastasi, prae- Sertim Si cerebrum aut pulmo petatur, profluere probabile admodum est ' . I) IIo FFΜ. et Lang. At. mes liam. P. I 10. 9 in micr.

Curatio. g. LV.

Cum in hoc morbo viribus vitae materia caustica et sere deleleria ad exteriora vergat seraturque, et quodam modo criticae excretionis speciem noster reserat, Nullo modo salutare hoc victricis naturae conamen beneficiumque turbari oportet. Ei igitur prudenter et caute obsecundandum plane