장음표시 사용
391쪽
ses se se mutuo fere contingant, simul totidem veluti lineas rectas constituant. Tum vero liquefacta pice super imposita , ac demum frigefacta , lapilli ad tabulam quam arctis sim adhaerescunt, neque facile inde possunt evelli . His tamen radulis Indi , qui farinam sibi comparare solent ad paucos
dies, saepius utuntur, quam Europaei. Hi enim Cum magnam saepe farinae copiam consi Cere debeant, ad radices celerius frangendas ligneam rotam adhibent res tam latiori gyro Conten. tam Cujus rotae oram extimam in latitudinem nonnihil ex. pansam undique ferro cingunt in folium attenuato, ubique aspero, crebrisque foraminibus pertus . Radices enim ad rotam , dum summa celeritate in orbem agitur, manu admotae in exilia citissime frusta resolvuntur Aliud etiam instrumentum nacti sunt Americani , quo succum e fractis jam resolutisque radicibus es pellunt. κmolli arundine , arum appellant, qua storeas , aliaque id genus permulta Conficere solent, orti Cem detrahunt, quem , inutatim in longum e cant. X cortice hujusmodi sic praeparato longiorem , ac mediocris crassitudinis Cylindrum , quem
ripit appellant, in ima parte probe Clausum , in superiore
vero apertum ita Contexunt, ut in inde tractus, in contraria facillime diduci possit , interiore totius cylindri capacitate imminuta mac enim ratione fit , ut dum cylindrus suspensus manet totus minutissimis radicum fragmentis repletus, si ex inserior ejusdem cylindri parte pondus appendatur validius fragmenta undique Compta mantur, a succus omnis effluat ipse per se . Europaei tamen , qui festinantiu agunt, torcularibus, vel aliis id genus machinamentis frequentius uti solent. Eodem cortice subtilius dissecto diversa quoque Indi construunt quadratae formae ut plurimum incerni Cul a , quibus tirupem nomen est. Hisce in Cerniculis radicum fragmenta contusa jam succi ere expertia attritu quodammodo attenuant , a simul purgant.
Ut vero fra fias a resolutasque radices, quoties necesse fuerit , Contundere possint ex arboris durissimo trunco ibi
mortarium parant americana voce inua dictum
Te1tas denique diver1ae fingunt magnitudinis, planas aequabilesque, ac forma rotundat, in quibus farinas, S quidquide A sannioeae radicibus Conficiunt, ad ignem torrent. Testa T. HI L V quae
392쪽
quaelibet , cujuscumque fuerit magnitudinis, apuna nomen
Sed jam videamus quid Americae in Colae ex annioeae radicibus essiciant, atque usus tandem earumdem radicum principaliores , in Brasilia praesertim , explicemus. Initium faciam farina , quam Siccam vocant, quaeque Conficitur in hunc modum . Ope ultri radices primum Cortice Xuunt, aqua ad sordes detergendas abluunt; deinde radules, sive rota, quam supra descripsi , in minutissima frusta dissolvunt Cylindro autem supra Commemorato , vel torculari adhibito succum exprimunt tum fragmenta in mortario contundunt, statimque ad reliquum extrahendum humorem in cylindrum rursus immittiant iterum contusuri. Quod farie illi praesertim , qui diligentiores esse volunt, toties iterare solent, donec succus omnis effluκ erit, ac siimul longe minora evaserint Mauniocae fragmen,
ta . Atque id quidem semper ita fieri debet, quod hic semel monuisse sum lat, quot se aliquid confici ex Mannioco radici. bus necesse uerit. Frusta deinde omnis fere humoris expertia , ω incerniculo selecta super testam expandunt subjesto igne calentem , summa diligentia caventes, ne vel ignis vehementior sit, vel frusta nimis diu super testam immota maneant . Quapropter ignis vim , si opus fuerit , temperant; frusta ipsa infornibulo aliquo agitant , perpetuoque motu per totam testae latitudinem circumducunt, donec Omnia aeque siccata fuerint fragmenta; probe tolla . o modo farina sicca conficitur , rustis in minuta fere grana, flavescentia nonnihil, abeuntibus. Hujusmodi farina, optime nutrit ad anu hos menses, vel ultra annum servari solet, si quam fieri potest diligentissime, humiditas omnis arceatur. Servatur autem in corbibus , quibus ursaoavi, Vel etiam panacti Omen est, quosque Indi texunt ex vimine imbo leto, sive ex illis arundinibus per totam longitudinem sectis, quibus artim nomen supra tribuimus. ostiem Indi orbes foliis ex certo quodam palmarum genere , tibi scilicet, durioribus intus undique circum vestiunt. Farina , quam modo descripsimus, λSiso ab Indis appellari solet. Farinam Vero, quam ex aqua dicunt uropaei, Indi verom Catὰ quaeque gratiissimi saporis est , si recens fuerit, acrite conseisia , hoc modo sibi parant Americani Manniocae
radices sex septemve dierum spatio sui aqua detinent, donec
393쪽
OpusCULA corte omnis digitis detrahi possit labore sere nullo. Atque
hic diligentius observant, ne radices in aqua nimis diu maneant. Corrumpi enim facile possunt, a faede putrescere. Spoliatas Cortice radices, quia mollissimae sunt, in frusta statim resolvunt. Succum deinde omnem eo , quem supra diximus , modo X trahunt a tandem frusta eadem incerniculo per attritum attenuata, durioribus ac ligneis quasi filis per medias radices XCurrentibus ejeetis, in te Ra , ut supra diximus, ad ignem torrent Farinae hujusmodi grana grandiora nonnihil prodire solent , thuris granis simillima , sed flavi ut plurimum Coloris . Europaei fere omnes, qui in America degunt, quemadmodum, Indi, an farinam plurimi faciunt. atque in deliciis habent eamque , dum recens est , nullaque adhuc humiditate vitiata , triticeo pani a Cile anteponunt. Verum servari diu non potest , ut farina illa , quam siccam su
Nonnulli farinam ccam ad ignem Vehementius tostam farina etiam , quam ex aqua diXimus, interdum modice adisjecta, in mortario magna vi usque eo Contundunt dum inminutissima grana, vel si mavis in pulverem flavi fere coloris resolWatur. Hujusmodi farina, Calido ure superfuso gratissimi saporis est , atque optimum praebet alimentum Quoniam nullis Indi, dum comedunt, instrumentis ut1
solent, manu collectam farinam in apertum os mira aciunt dexteritate , ut nullum ferme granum in terram deCidat. Quos ego interdum imitari cum vellem , atque Americanus videri; facilius, mihi crede , a multo saepius quam os utrosque invitus implevi oculos, ni Vertis qui aderant ridentibus. Aliam quoque farinam . quam rectius hoc nomine appeblaveris, ex Mannioca eliciunt Americani Radices eodem plane modo praeparant, ac si farina ex aqua esset conficienda.
Verum fragmenta super testam ratione longe diversa ad ignem torrent. In primis enim diligenter Curant, ut ex igne subiecto calor longe remissior sit, a libi semper aequalis fragmenta deinde validissimo perpetuoque attritu super eamdem testam Comminuunt, ne in grana siccentur ino modo illud essiciunt, ut fragmenta omnia in tenuissimam subtilissimamque farinam resolvantur albi coloris, nostraeque e tritico farinae per quam simillimam . Ex hac farina, quae carim dicitur, panes Conficiuntur, aliaque satis permulta quae tamen si ad paucos. V v a dies
394쪽
dies serventur, edi ab homine quantumvis esuriente vi commode possunt. Venio jam , Basi ornatissime , ad illum , qui in MannMor radicibus latet , tenuissimum subtilissimumque re Inorem, quique ab Indis apioo vocatur . Hu)usmodi remor Ma to-cae radicum praecipua sane pars est , a multo melior sine quo aetera omnia, quae e illis radicibus conficiuntur, nullius fere apolis essent, atque alimentum praebere vi possent . Verum hoc modo e radicibus Indi apioeam separare solent. Radicum fragmenta minutissima utraque manu collecta totis vi-Υibus saepius atterunt Comprimuntque, succum, qui interea decidit, aliquo vase colligentes cremor enim una Cum fuCCo seras elicitur. Duarum horarum circiter spatio cremor Velanioca lactei Coloris pulcherrimi in fundo vasis totus subsidet. In quo vase sub aqua , noxio prius humore reje no , ad plures dies , decem scilicet vel amplius, servari apioca potest, si bis tamen quotidie nova semper aqua superfundatur. Papiso si probe siccata fuerit digitisque contrita in subtilissimam resolvitur farinam pulcherrimo candore nitentem. Hinc amylum gummi, pulvis ille muliebrium praesertim Capitum ornamentum praecipuum . Iura etiam e hac se
rina fieri bsent longe a luberrima atque in primis pectore
laborantibus mirum in modum utilia Farina vero, quae Vulgo apisco farina dicitur, quaeque ad longissimum etiam tempus integra servatur, o modo fieri solet. Super testam Indi apiocam adhu recentem ac mollem, atque in frusta solutam ad ignem torrent, doneesin grana albi coloris ac paulo majora frusta ipsa siccentur . Huiusmodi grana dum calida sunt, si digitis contrectentur, mollia
quas ex Cera essent sentiuntur quae tamen evanescente calore
durissima statim evadunt. Hujusce farinae usus patet latissime sed illis praesertim , qui peetore laborant, saepe magnum asserre solet ad jumentum Ex spiso in ebullientem aquam immissa usitatissima potio fit, ac celeberrima elegantissimo hoc nomine laeso insignita . Ut dici potest quam avide Brasiliae incolae fere omnes, quemadmodum, Europaei in regionibus illis degentes, potionem an appetant, hauriantque. Sed parum admodumta ioca in aqua bullire debet, ne in gluten abeat ac sim ut Perpetuo motu cienda est, ne in globos efformetur . Jura dei in
395쪽
de insunduntur divers generis cum succo annis ae Jam cocto, contuso piper. hic enim fit potio multo suavior. Verum illi omnes, qui primum hauriunt, e summa quae statim oritur nausea propter tenacitatem hae Uitalemque nonnullam , ad vomitum impelli solent . Sumitur haec potio dum adhuc tepescit nutritque mirum in modum , ac famem sedat. Ex eadem etiam apisca genus quoddam placentarum sit , quibus est icca nomen est . Hujusmodi placentae super testam ignis calore siccatae, si adhu Calidae a butyro conspersae comedantur, optimo sane gratissimoque sapore palatum
Ρlacentae vero illae majores vilioresque quas Indi uappellant, ex Mannioe frustis ut plurimum fieri solent, succo prius extrast, e quibus fruitis farina icca conficitur . Verum hujul modi plaCentae fatim κ tincto calore insipidae fere evadunt haerentesque palato dissicile admodum glutiri possunt. si istis Indi placentis, sed latioribus multo crastioribus que, potionem eliciunt longe potentassimam generosissimam. que , ingrati tamen austerique saporis , quae eju , aggrὶ ca-tiam, vel etiam buu zzu appellatur eamque ibi Comparant in hunc modum Placentas tratis latioribus soliis ita disponunt, ut aliae aliis in Cumbentes erectum fere Cylindrum Componant. aucis pol diebus ejusdem cylindri superficies extima tota mucescit , roseoque tingitur colore atris favisque maculis hinc inde consperso Placentas tunc Indi calore jam perfusas , dulcesque palato, distrabunt essiciuntque ut rigatae , qua late patent , UCidae fiant eodem modo . Quod statim ac vident contigisse, pia Centas Omnes manibus in iusta discerpunt, frusta ipsa in calidissimam aquam projicientes . Omnia deinde eo usque totis viribus miscent, done placentarum frusta in pultem evaserint subtilissimoque incerniculo liquorem omnem leparant , quem disposita ante O ilia recipiunt ii hisce fiftilibus f meiatatur liquor , ebullitque ad se vel et dies eamque vim concipit interdum, ut Vasta etiam disrumpat Verum ultra quintumis decimum diem hic liquor se vari potest . modo ut vas immotus omnino quietusque maneat. Nam si ali uid de vase sumptum fuerit; reliquus, ne a Cescat, liquor totus statim ebibendus est . Quod sane ad numquam inviti recus ire solent. Hanc Indi , praesertim barbari , potionem sumunt ad ebrietatem usque, quoties tripudia, sole notio μ
396쪽
opus CULA resque fallationes horribili cum cantu, ut solent, simul con
Eodem fere modo, rarissime tamen, e placenta illa, quam etsi ilaea supra vocavimus , Indi potionem quoque aliam eliciunt, quae multo potentius multoque celerius ebrietatem gignit. Hujusmodi liquores uropae nonnulli artificio illo, quo hemici utuntur multo subtiliores reddunt suavioresque atque ad varios usus in promptu semper habent, magnique faciunt. Sed, Manlius planiatae folia in cibum , quasi olera , sae pius ab Indis praeparari solent. Folia nimirum in mortario
contundunt atque in aqua ad ignem Coquunt una cum Car nium , aut piscium frustis, pinguedine etiam adjeeta cum 2 au-nioeae succo , pipere, & falsamento mun ego cibum , quem
mannietzovim Cunat , Contemnere haud potui , quamquam barba
rorum esse videatur. Etenim cum isto ab hinc annis fluminis Amagonum oras perlustrarem , accidit, ut , multorum dierum longo confesto itinere, seditios milites fugam arriperent, incolarum ingenti cum metu damno, omnia quacumque transirent hostium in morem depopularentur. Quo laetum fuit ut cum cibaria jam defecissent, ex proximis etiam provinciis
De annioca denique succo, quem Indi lucupi vel mannicuera appellant, aliquid etiam dicendum superest . Succus iste sulphurei coloris e radicibus expressus, crudus dulcis esse solet gratique saporis perniciosissimum tamen Venenum Continet potentissimumque Animalia enim universa, e quacumque fuerint specie, quae hunc succum biberint majore copia , quam oporteat, promptam a paratam sibi mortem habent . Primum enim turgere corpus vehementer, Contremiscere incipit, modi vertigines subsequuntur , deinde frigus in extremis artubus, tandem mors. Ac sane plures ex Indis puerulos e matrum cura elapsos memini extin istos ita fuisse, quod crudum hauserint observante nemine Man-nioco succum . Sues tamen , ac Cervi , atque alite fatis ubi ae minores bestiae si radices, quas avidissime appetunt, o mederint cortice adhuc involutas nullo, quod observatum fuerit, assiciuntur incommodo. In se sta etiam quam plurima, atque innumerabilium formicarum praesertim agmina integras mamivo plantationes magno cum agricolarum damno saepe
397쪽
devastant, ne tamen pereunt. Verum homines neque succum dum adhuc crudus 1t, neque de radicibus quidquam, neCfolia ipsa , dum viridia sunt, atque ignem nesciunt, sumere possunt me certissimo mortis peri Culo Interdum tamen Contingit, ut bestiae majores robustiorenque , quemadmodum sunt qui , a boves, atque alia id genus animalia , a proximo eripiantur interiti, si parva admodum hausta venenati succi potione , statim nullaque mora interposita aliquo remedio iuventur. In palpitantis videlicet iacentisque animalis os ad vomitum usque oleum Indi profundunt ac simul vehementiorem ignem circumponunt Usque dum
totum animalis Corpus in sudorem rethlvitur. Saepius tamen hujusmodi etiam animalia moriuntur, quamquam omnis diligentia, cura impensa fuerit. Quamvis autem Mannioca sucCus tam mortiferum in se venenum Contineat; ad ignem tamen si coctus fuerit , nullo pacto nocet , usumque habet amplissimum. In cibis enim fere omnibus hunc succum plerique Brasiliae incolae adhibere solent, eodemque nomine , tucupi Videlicet, appellant Eumdem Mannioco succum diutius fervefastum , atroque colore perfusum , non raro Indi apioca modice adjecta insolidum ac durum corpus compingunt. Id 1t, quod vocant lucupi sciuna atque ad Cibos condiendos in longum tempus conservant . Condimentum an ei barbarorum epulis dignissimum Atque haec , Bassi ornati si me illa fere sunt, ae deman.
nisi νιε planta, seu potius de praeCipuis apud Brasiliae populos Mannioco usibus, ad te scribere constitui. Quorum an maximam ipse partem vidi , atque non solum in Par urbis vicinia . sed aliis etiam in locis ab illa urbe remotissimis diligentius observavi. Multa tamen consulto praetereunda duxi, nedum placere tibi studebam, molestiam etiam afferrem. Εκ his Vero , quae in hunc sermonem Congessi, facile ipse per te videre poteris, qui Scriptores alii de his rebus agentes minus reste dixerint. Nolo enim hunc locum attingere . Tu , qui libris abundas , non enim diligentiae, ut bibliothecam domesticam tibi instrueres, non labori, non sumptui pepercisti isque es, tantumque rerum naturalium usu memoria vales, ut ullo vi libro indigeas , de his omnibus , quae ad
te perscripti, judicium feres. Mihi quidem in factis ipsis nar
398쪽
mabis . Ceterum 1 quid forte opinione lapsus fuero, Wignosces .co Diges; elegantiam autem non postulabis ab homi ne prope jam mericano Quid frater, aliique mei agunt, qui item, tui sunt Ut valent Cui studio se an In Acadi Dia nostra quid rerum geritur λ Ave ex te cognoscere Z in otium utrumque, Franciscum Eustachium, quorum memoriam nulla mihi umquam delebit oblivio , saluere jubebis meo nomine plurimum. Dispeream , nisi unam vel horum oblocutiunCulam, vel tuam . non dicam , Americae , sed universo terrarum orbi anteponam. Tu etiam atque etiam Vale, meque, ut facis, ama. GRE-
399쪽
GREGORII CAS ALII. De s liberis syrii per machinas dimetienda
APulveris pyrii examine , atque a pervestigatione Nais
Chinae alicujus, quae pulveris vim fatis exacte dimetiretur , ad projedia corpora generatim expendenda elapso anno perductus fui ad machinam quamdam inveniendam , quae eo tum leges Commode ostenderet; nunc quasi per eamdem regrediens viam , a projee ilium natura ad naturam pulveris redeo, atque ab ipsa projectilibus inserviente machina moneri quasi Videor, qua pertra 'tandus sit machina pulvis pyrius, quaque vis ejus exquirenda . Quamquam non illud vobis , Sodales odiissimi , persuadeatis , velim , me, si quam vobis machinam Commendavero , eam quasi perseetam habere, atque in experimentis faciendis ab omni vel minimi erroris suspicione liberam . Neque illud volo, ut
conlecturas vos meas pro demonstrationibus habeatis , nam neque illae pro demonstrationibus a me habentur,is ipse facile sentio , me provinciam inire dissicultatis plenissimam Clarissimus Fontenellius in Regalis Academiae cientiarum Parisiensis historia sub anno IIa de pulveris pyrii examine loquens, si ait , has ob caussam XCogitata fuere instru- , menta quam plurima, quae in hoc peccant omnia, quod sunt, instrumenta ; videlicet machinae, quae quamvis paucis κ, partibus Componantur, earum tamen operationes inevitabi-
libus sunt vatietatibus obnoxiae . . Quapropter Fontenellius valde postmodum celebrat Resioni methodum , qua pulveres absque machinis explorantur exploratio enim fit in modica pulveris portione , quae supra chartam accenditur Minime , bitandum est, quin hoc simplicissimum experimentum per maculam , qua chartam pingit , quodammodo pati faciat, quae pulveris sit perfectio quoniam si charta vi Obumbretur , pulvis
optimus esse dicitur: si aliquanto plus charta inficiatur, non T. VP. I No opti-
400쪽
optimus esse : si demum charta κardescit, esse, malum is
improbabilis. Haec omnia Ressonio, Fontenellio .cile concedam . Verum placeret ipsos regulas in medium promere quibus dimetienda sit nigrities macularum ab uno , atque ab altero pulvere in subjecta charta impressarum , ut proportio vis unius pulveris ad alterius pulveris vim determinetur . Usque eo dum regulae hae desiderantur, Pyrotechnicos non desinam ad ma Chinas revocare , ex quibus etsi non omnia praecise discimus, per eas fit saltem ut non omnia omnino ignoremus. Machinae , ne inficior, in hoc peccant, quod sunt machinae; attamen si machinae nullae essent, quae esset Physiical Physica absque experimentis subsistere recusat, experimenta absque machinis . Et quamvis a nomaliae bene multae machinas , proindeque experimenta assiciant, confidit tamen Physica scientiam se esse prae ceteris utilis limam Et fanes, licet multi facienda sit Fontenellii, atque Res ni auctoritas , quot, quam variis semper instrumentis pulvis pyrius fuit pertentatus, pertentatur adhuc , ut ejus vis patefiat Machina utuntur nonnulli , Fig. I. quam insidet tubulus verti Calis parvam pulveris portionem capiens , qui,
cum accenditur , suprapositum elevat operculum: operculum autem jungitur Circumferentiae rotae Cujusdam mobilis circa suum Xem , quapropter operculi elatio efficit, ut rota se se nonnihil Convertat rotae Circumferentia ei dentibus instrueta, qui interim dum simul cum ipsa circum Volvuntur, elastrum Comprim Unt , quod paullatim rotae motum destruens, ipsam tandem quiescentem reddit. Dentium numerus Ue maior,
sive minor , qui elastri resistentiam superavere , vel majorem, vel minorem pulveris vim indicat Machinam hanc docti illimus Sodalis noster Christianus olfius in capite primo Pyrotechniae Commemorat. Hanc proponi Suri reus e Sancto Remigii, aliam insuper addens huic multo similem , in titulo decimo tertiae partis animadversionum in tormenta bellica De hac, deque alia ei simili agit londus in articulo de Instrumentis ad eκ- plorandos pulveres idone , quem legimus in quinto volumine operis celeberrimi, quod Encyclopedia audit. Hanc explicat Fregi erus in capite quarto primae partis Tractationis ignium artificialium . Hujus descriptionem exhibet avertenus in primo volumine Dictionarii Universalis rerum mathematicarum