Commentarii de Bononiensi Scientiarum et Artium Instituto Atque Academia

417쪽

Do ictu sumem alueris.

SIcuti invenire methodum expedit, qua cuiusvis datae vis

quantitatem dimetiamur, ita pro nihilo non est reputandum inquirere, in quo vis ipsa consistat, undeque proveniat. Quapropter , Sodales doctissimi , quoniam mihi

elapso anno per vos ConCessum fuit quasdam hic promere animadversiones in machinas, quibus quantitas vis pulveris pyrii exploratur, sinite aequo animo , nun preCor, me On- nullas addere conjecturas de huju1ce vis principio atque natura . udebat, me , quanta esset vis haec , quaesivisse ; unde esset, omnino ignorare

Quod primo loco statuendum arbitror, hoc est , videli. cet pulveris vim aestimandam esse ex illo ictu, qui impertitur vel globo ferreo , vel cuilibet alteri corpori, ut si V glo huc, sive Corpus quod Cumque velocitatem quamdam Concipiat, qua obstacula, Contra quae dirigitur, impellat. Neque sane

dubitandum est, quin in o toto actionum CommerCio C- Curate serventur lege Communicationum motuurn . De quo

nec verbum quidem fecisse , nisi quaedam supputatio a celebri Mariotio in suo de aeris natura specimine allata , aliquantulum infirmare videretur hanc ipsam suppositionem. Non sunt tanti hominis, quantus Mariotius est , dissicultates praetereundae. Has ergo primum tollere aggrediar Accedens Mariotius ad explicandas dilatationem, condensationem aeris, ostendere Contendit Corporum dilatationem non constitui a disiunetione particularum corpora Componentium . Sententiae suae demonstrationem colligere confidit a pulveris pyrii accensione. Supponit ipse pulveris a libras contineri in cubiculo , cuius parietes fatis crassi robustique sint, serni vero ue lapidibus constet, quorum uniuscujusque pondus o libras aequet. Accendatur pulvis, Quis 'us ita urgebit

418쪽

gebit contra formicis lapides, ut eorum aliqui ad altitudinem

usque extollantur a pedibus parisiensibus malorem. ostquam Austor hoc narravit experimentum , probare nititur, partes pulveris inflammati, quae impellunt lapides, ipsis tribuere tantam elevationem vi earum ictus non posse . Auctoris argumentum sequenti calculo innititur . Quoniam librae o accensi pulveris actionem quaquaversus exercent suam, pars tantum pulveris sexta , idest unciae s , actionem an contra fornicem

exercebit. Sed fornicis lapides cum ue sint, pulveris uncia quemcumque lapidem urgebit idcirco massa unciae urgebit massam scio librarum, seu massam unciarum Ooo. Velocitas pulveris sumitur ab Austore aequalis velocitati globi tormenta-rji qui extolli potest ad altitudinem pedum 3 ooo, quod idem est ac pollicum 36OoO, sive linearum 43aOOO. Quibus positis, juxta percussionis leges si velocitas unCiae pulveris , quae uncias

8oo lapidis impellit, exprimatur per gradus Oo , pulvis

suo ictu unum tantum velocitatis gradum lapidi communicabit . cim autem gravium ascensus sequantur proportionem directam quadratorum velocitatum , pollere videtur lapidem

non plus exsurgere quam ad altitudinem lineae; sic enim se habet 64oi6oo quadratum Oo ad I quadratum , ut 432oo lineae ad lineae . . . orro ascensus hic esset insensibilis, quod experientiae repugnat. Tali paelo argumentatur doctissimus Mariotius corporum dilatationem a partium eorum separatione omnino di ferre. Quod utrum verum sit, ex suppositionibus atque theoriis Auctoris satis deducatur, ipsi videant hylicia nam quemadmodum meum nunc non videretur esse hoc negare, sic nequaquam volo ad hoc concedendum obstringi. Mihi tantummodo examinandum propono, an Vere pro bet Auctor partes pulveris inflammati, quae lapides impellunt, non tantam vi ictus posse gignere lapidum elevationem . Opponit Mariotius calculum ingeniosissimum , sed valde vereor, ne calculus oppositiones fustinere non valeat, quae in ipsum Convertuntur Arbitratus est Mariotius sextam unice partem Pulveris accensi contra fornicem agere , de quo quis posset cum ipso tam facile consentires Sed hoc omisso, est ne JUX taleges percussionis, omni unicationis motus potae re vel OCita

419쪽

tem pulveris aequalem velocitati globi ferret , qui a pulvere 'actus est Cur Mariotius, quoniam ipse judicat leges hasce aliud diversum concludere ab illo, quod per suum experimem

tum Concluditur, Cur, inquam , non animadvertitis massam PulVeris, quae motum Communicat globi massam, cui motus Communicaturi Si pulvis totus computaretur , qui adjaciendum globum in tormentum immittitur , pulveris massa se haberet ad massam globi ut 1 ad L. Verum si placuit Mariotio in suo experimento considerare pulverem secundum proportionem illius partis superficiei eiusdem pulveris, quae respicit lapides dimovendos , id est ei placuit considerare I pulveris, sumenda pariter erat ex cylindro pulveris , qui in tormento CCenditur, quique accensus emittit globum, portio ea tantum, quae esset ad totum ut circulus maximus globi ad integram superficiem Cylindricam pulveris , quae est circiter proportio I ad G igitur massa pulveris sit se haberet a massam

globi, uti ad 1 seu uti Quod cum verum

esset supponenda erat a Mariotio a vicibus major pulveris velocitas. Immo censeo Mariotium eam supponere debuisse multo majorem nam si accensito pulveris fit, sicuti vel ipse concedit , ad initar sphaerae, multae pulveris partes , quae globum impulissent, agentes juxta direstionem axis tormenti, non amplius pellent nimis divergentes altae , multaeque aliae, qui eipsum aliqua obliquitate impulissent, pellent obliquitate majore , vel per directiones ipsum tangentes effugient, et ideo aliae minorem ei Communi Cabunt velocitatem , aliae nullam . Ex his consi erationibus , atque ex multis aliis, quas Colligere datum est , effectus omnes diligenter persequendo , quos pulvis producit, interim dum e tormento projicit globum, arbitror dilucide apparere longe majorem esse pulveris velocitatem velocitate globi a pulvere acti . Addite , preCor, Considerationem alteram , quam miror fuisse a Mariotio praetermissam . Intererat animadvertere elocitatem a librarum pulveris valde differre a velocitate massae

pulveris aeuualis ' ponderis globi, nisi globi pondus 6 libras

aequaret. Doctissimus Belidorus in secunda parte peris, cui titulus est Ballistari u Gallus, ostendit tempora accensionum pulveris sequi proportionem multo minorem proportione

massarum , quae accenduntur. Quod probat, si pondus globi

420쪽

Opus eULA a Mariotio suppost minus sitis libris , librascio quae in

cubiculo accensae fuerint, debuisse juxta proportionem magis magisque ad se 1 inflammandas properare, ac proinde majO. Tem Concipere Velocitatem, quam minor illa pulveris quantitas in tormento inclusa concipiat. Nec ab re sit adjicere, diversam figuram massarum pulveris , diversamque methodum qua pi accenduntur , praestare posse , ut pulvis vel citius , vel tardius incendatur idcirco ut sit pulvis seu majore , seu

minore velocitate donatus sane massae pulVeris, quae in tormento continetur etiam si massae figuram mittamus, quae secundum multorum sententiam non omnino probabilis Censenda est accensionem , quae tam longe a centro principium sumit, minime sperandum est accensionibus aliis se sit natione

antecellere

Vestrum jam sit, Sodales sapientissimi, judicare quantum valeat Mariotii calculus ad separandam ab dea vis pulveris ideam ictus, quo vis haec percutiat sive globum , sive lapidem, sive aliud quidpiam . cui e se communicet Minime vero arbitror, quoniam calculum Mariotii sustulisse videor, me demon1traviste hujusmodi ictus existentiam . Caeterum ne scio, Ur iupponi nequeat pulverem impertiri ictum objestis resistentibus, rasque partem sui motus Communicare; in quoidi omnes profecto serventur leges communicationum motuum , habito , ut par iit , respeeiu massarum is figurarum. graduum vel duritiei, vel elasticitatis orsorum , quae sive per actionem sive per reactionem in Confli 'tum veniant; neque tibi tandum est , quin scuti massa pulveris, momento temporis omnino accensa , esset elastrum, cui facultas se se expandendi Concederetur, sic massa pulveris, quae flammam paulatim concipiat, elastrum sit, quod, lentius expandatur, regulis magis compositis. Attamen mihi non est opus demonstrare hunc ictum , dum vis pulveris globo communicatur , fatis enim est me posse ictum supponere vi jam communicata hanc vim considerare, non quatenus globo sensim Communicabatur, sed quatenus communicata plane est, globum insidet, partibus omnibus , quae communi Catae antea fuerunt quasi summa unica componitur. Hoc pariter usurpant Physici, dum corporis velocitatem indicant, dicendo , tantam eam esse , quantam acquireret corpus si a quadam alii tudine caderet, quod idem est ac dicere, si corpus caderet Per