De Deo Aeschyleo

71쪽

et passim, sed nihilominus, cum aliquem audit remitum, exclamat v. 27):παν ριοι φοβερὰν το προσέρπον,

ita ut chorus eum placare debeat his verbis μηδεν φοβηθῆς. Vv. 3I3-s Is denique rometheus dicit μοιρα set Erinyes velle ipsum innumeris fractum doloribus vincula

tandem effugere: ου ταυτα ταisTI μοῖρα arcu τελεσφοροδκραναι πέπρωται, μυρίαι δ πημοναῖς δύαις τε καμφθεὶς δε δέσμα spi/γγανω'

Hic igitur de Κρονου patris αρα sermo est Sed πατρος αρα apud Aeschylum planes idem estis πατρος 'Eρινala, sicuti sub terra 'Eρινιυς Ἀραὶ appellantur. 2 Et licet Κρονο ipse intereat, de vel 'Eρινυ eius interire non potest, Sed semper memori est Iovis impietatis, cuius poenam ali-

72쪽

quando ab Iove repetet. Inde illud κνημονες. I Cum igitur imprecatio Κρονον Iovis sortem quodammodo clemnire debeat, eatenus dici possit eam αναγκης οιακοστρυφον esse, sed revera ipsa est pars τῆς νωκης, quam Μαιραι gubernant ). Sed ne sic quidem Μοιρων potestas in raevadii, nam rometheus vim illius άρας, i. e. Μοιρων, tollere potest, ut ipse dicit v. 12-sI et 767-768 vide hos versus p. 36 laudatos). Quodsi modo πιυς v. 26 I), modo rometheus την μοιραν ad arbitrium mutare potest, quae tandem eius vis manet aut quam vim romethei verbis v. I 8 tribuendam esse putabimus ΘΝon est igitur cur putemus Μοῖραν vel Μοιρος Supra Iovem esse, hun autem earum ministrum. Unum tamen non negamus. Supra p. I iam monuimus in Eumen dibus et Prometheo rem non tam inter homines agi quam inter deos. Praeterea in utraque hac tragoedia priorum deorum mentio fit, quodque et in Eumenidibus et in Prometheo dii Olympici νέοι θεοὶ appellantur, eodem Pertinet. Qui antiqui dii, si de rebus humanis sermo est, deleti perhibentur ), quasi Aeschylus dicere vellet quod ad

homines, non antiquior deus est neque fuit quam Zεis ς, sed si res humanas paulispermissas faciamus et de solo numine divino cogitare incipiamus, videtur olim tempus Luci S Se ipse Zευς noldi m exstaret, ita ut ea, quae ante Iovem fuerunt, haud quaquam X eius potestate penderent. Omnia igitur ea, quae

1 Vide lausen, Theol. Aeschyli trag., P. I. et Nisi fortasse haec ἀρα vel 'Eρινυς patris Iovis unum ex Promethei mendaciis est, quo concesso etiam illud μνη/ιονες τ' ' .νέες mera et inania verba sunt. Ερινυες enim ipsae dicunt Eum 339-3w: γιγνομέν σολάχη αδ εφ' μιν κράνθη, ἀθανάτων δ' ἀπέχειν χυ ρ α ς.3 Vide Aram. 56-I6o, ad quos versus echlein annotat: Der Dicliter deutet amit Oh an das de Μythus vo Uranus temtich ver-blassion verschollen war.'' Item chorus in Prom. v. Is dicit: et πρὶν δε πελωρια νυν ιστολ

73쪽

Iovem antecesserunt atque effecerunt, ut Iuppiter nasceretur et a. hi quidem tantus.que, qualis et quantus esse videatur, haud absurdum sese est D. Io vis Ἀκοῖλαν a P Pellari. - Sic intellinitur, cur non magis quam iis locis, ubi res est eum hominibus, neque ioῖραι deae appellantur, in Eum et Prom. ubi mi ραι deae sunt et ab ipso rometheo tres numero esse dicuntur, plurali numerus quiC- quam momenti habeat. Erinyes enim ipsae, quae v. 94

946. v. p. so illud carmen laudis plenum e sororibus

canunt, . 329 suum munus non ab Μωραις, sed Μοιρε accepisse dicunt, atque Aeschylum hoc consulto secisse, etiam id, quod sequitur, argumento est. Unaquaeque epimτων Μοιρῶν in mythis Graecis suum habebat nomen, quae nomina tamen apud Aeschylum nusquam inveniuntur, nisi quod ad ea allusisse videtur poeta hoc eodem loco, Cuius supra mentio fiebat. Μοῖραι enim vulgo vocabantur Κλωθω, Aάχεσις, Ἀτροπος, loco autem laudato uv. 328-329 legitur: τουτο γαρ λαχ' διανταία Μοῖρ' ἐπεκλωσεν ἐμπέδως ἐχειν . . . Unusquisque statini λάχος reseret ad Aώχεσιν, ἐπέκλωσιν ad Κλωθω, διανταία ad Ἀτροπον. I Nam deae Lachesis pro prium erat τὰ λώχος vel λὰχ δουναι, Clothus τὰ ἐπιικλωθ' ιν, Atropi τὰ μὴ τρεφθῆνρι se διανταίαν ἐλθεῖν ad propositum. At oce quae sunt λαχ', , διασαια, ἐπέκλωσεν, ad tria illa nomina, vel potius ad illas tres deas pertinentes, hoc loco ad unicam Μοῖραν reseruntur, quo manifestum est Aeschylum has tres deas in unam μοῖραν redigere tonatum esse 2 i

I Quamquam hae duae voces διανταία Ἀτροπος solum significationis, non soni respectu habito inter se cohaerent. Vide assovium sub voce

διανταῖος.

et Quam dissicile fuerit Aeschylo, μοίρας notionem per Se concipere separatam ab deo vel diis, etiam ex eo apparet, quod Erinyes, quae hoc loco, Eum 329y Μοῖραν auctorem appellant, Eum 388-389 se suum munus

74쪽

ωOmnes reliquos locos ex Eumem ibus et Prometheo percurri non neceSS Videtur, cum nullus eorum quicquam novi afferat. Quamobrem sussiciat eos enumerari Eum. 2I3 μορσιριος ευνης V. 472 αυται αι 'Eρινtu scit. δ' ἔχουσι μοῖραν ου ευπεμπελον V. IoaL-IO22 πιυς ι πανοπταζουτω Μοῖρα τε συγκατεβα Ζευς Μοῖρα τε poetice dictum est idemque significat quod ιος vel οθεν μοιρα v. p. q. Prom. Ο3-ΙΟs: την πεπρωμένην ὁ χρη ἐσαν φερεινῶς ραστα, γιγνυλσκονθ' ὁτι τῆς ἀναγκη ἐστ' ὰδηριτον σθένοοῦ; V. 293-296 χωρίς τε γένους ου ἐστιν τω μείζονα μοῖραν νείμαιμ' i σοί his verbis Oceanus alloquiturirometheum) v. 63O: μοῖραν ηδονῆς v. 692: A εο μοῖρα μοῖρας V. SO . ἐστιν ου πεπρωμένον; I3 πέπρωται. Omnibus igitur de fato locis pertractaitis restat, ut PauCis verbis comprehendam, quae iis locis de fato inveni. In omnibus Aeschyli sabullis, exceptis umeridibus et Prometheo, πιυς summus deus est, neque invenitur quiC- quam, quod satum deam appellare aut supra Iovem ponere o Cogat. In Eumenidisus tamen et Prometheo Μοιραι sunt deae, et eaedem quidem, quae ubique in mythis Graecorum nobis CCurrunt. In Eumenidibus vero nusquam Supra Iovem Onuntur, et eo ipso loco, quo summa laude a Diris assiciuntur, versibus 94o-946 dico v. p. I), nihil est, quod nos impediat, quominus ea e προσωποποιίας Su XPli:Cemus, Cum eadem Verba e gr. de Λίκη dici possint, cumque ipsa Erinyes, quae ea pronuntiant, quaeque Per totam tragoediam, Cui earum nomen inscribitur, tanquam verae deae tractantur, nihil nisi vehiculum sint, quo poeta as suas cogitationes prodendas utitur Quae te miris

ah diis accepisse dicunt et v. 34 333 se id munus libenter accepisse, ut Iovem eo liberarent. Itaque etiam . 329 Μοψα videtur deorum vel Iovis satum esse.

75쪽

opinio eo Corroboratur, quod Erinyes etiam unam Μοῖραν

appellant Eum 32ω, quam Aeschylus tribus illis muneribus cumulavit uv. 328-329), quae singula inter singulas Μοιρα distribui solent. In Prometheo denique Μοιραι semel supra Iovem ponuntur, sed a rometheo, qui I huic suae ipsius opinioni repugnat Prom. 26 I); P eundem principatum iris attribuit, quo tamen iure, omnes iam vident III extrema

ira odioque agitatus ea dicit, quae vera esse vehementer gestiat. Quo accedit, quod horus, CeanuS, Kρατος Contrariam habent opinionem. Tum solum, ubi Aeschylus de ratione cogitat, quae inter Iovem et antiquiores deos, i. e. imagine eiu tem- PoriS, Cum πιυς nondum esset, intercedit, Iovi Suum proprium fatum tribuere videtur cum tamen de Iovis in homines imperio sermo est, Aeschylus non novit fatum

nisi id, quod ab Iove proficiscitur I). Itaque Aeschylo

Summus deus erat metu.

I Νon igitur assentior argutiis lausenii de Μοίρας significatione

p. 36 I. Dicit p. 38-39: Parcarum munus est duplex, utrumque e prima et ipsa arrum natura prosectum. Tum assignant naturam, tum assi

gnatam Servant, ne quis eam abjiciat. Custodiunt igitur deos ut maneant dii, homines ut maneant homines, Apollinem ne fiat Iupiter l), ne fiat inserus neve fiat imbecillior, neve potentior, quam quod ipSa eius natura divina constitutum est. Custodiunt etiam Iovem, ne eius potentia infringatur, quiae Iovis natura constituta est, ut sit potentissimus .... inime vero ProPterea Iove sunt potentiores, nisi sorte regii corporis custodes ipso rege esse potentiores contendere vis.' Quam vehementer haec comparatio claudicet, quisque videt, nam rex tales custodes sibi ipse constituit, at Iuppiter illas Μοίρας lausenianas non constituit, rex ille suos custodes amovere potest, simulac vult, Iuppiter Νοίρας non potest. Si lausen deinde disputat 'Rίρας Sic acceptas meras cogitationes vel ideas esse, easque eodem iure filias Iovis appellari posse p. 4 in annotatione 54: Finge tibi cum Pindaro numina Veritatem, udorem, Et θυμίαν Legem Iustitiam has omnes eatenus Iove superiores dicere poteris, quatenus eam, quam quaeque significat, virtutem Iovi tribuisse cogitantur. Easdem vero eodem iure Iovis filias dicere potes. Nihil maius Aeschylo sunt arcae. ), nihil nisi lusus verborum, Aeschylo indignus, relinquitur.

76쪽

DE ERINYU IN AESCHYL FABULIS SIGNIFICATIONE. Tisες ποτ' Ἀστε; Misce verbis Minerva alloquitur Eum. 4O Erinyes, quae reSpondent M. II:

πεt ση τὰ παντα et ντοιεως Λιος κορη. At postquam τὰ πὰντα Cum inerva Communicaverunt,no non OSSumu facere, quin iterum rogemus: τἰνες ποτ'

Sunt igitur Iliae Noctis, habitant sub terra, ubi Ἀραὶ

vocantur, homicidas autem domo expellunt et insequunturusque eo, rubi omnis delectatio rubesse solet. Sed haec I minime sumciunt, unde eas totas cognoSCamus, Ib repugnare Fidentur aliis illarum sententiis. Quod dixi non sincere id, quod Erinyes loco Supra laudato de se ipsae praedicent, hoc iam X eo apparet, quod alia aliis locis de iis leguntur, quorum non minus erit habenda ratio. Sed multo res fit dissicilior eo, quod hi varii loci non parum inter se discrepare videntur, quae Djsiij sui. OOQ le

77쪽

tamen ipsa discrepantia in poetae de Diris sentetitia exploranda ortasse non parvo erit adminiculo. Sed videamus, quales in Aeschyli sabulis Erinyes describantur. Filiae igitur sunt Noctis et Μοιρων Sorore ματροχια- σι νῆται Eum 94I I). Habitant in tenebris, a subterra, 3 ubi Ἀραὶ vocantur ). Cum quo Subterraneo earum domicilio congruit, quod atrae sunt 3 et atra veste amictae Q, quodque deos nunquam conyeniunt: ita ut ipsi inervae, sapientiSsimae deorum, sint ignotae ).Μaiores natu porro sunt quam dii Olympici, nam illae γεραιτεραι appellantur, hi νεωτεροι. 9 Oui earum sit

numeruS, non patet, attamen ipsae dicunt se multas esse Eum. 37s: πολλαὶ μεν ἐσμεν. De earum figura atque habitu vero multa apud Aeschylum inveniuntur. Quarum SpeC-tus ita varie sacerdotem Apollinis afficiebat, ut haec eas primum mulieres appellaret Io) θαυμαστος λογιο, ... γυναιμων Eum 46-47ὶ deinde hoc nomine reiecto eas Gorgones diceret v. 48): ουτοι γυναῖκας, ἀλλα Γοργονας λεγco, quod nomen tamen rursus refellit v. 49): ουδ αυτε Γοργείοισινε iacinus isποις, quOCirCa iam ea ipSa describere Conatur. Sunt igitur atrae, horribiles visu, prae pestifero halitu nemo ei appropinquare Potest, X Oculi autem sanguis

destillat. II Dissicultatem eas recte describendi Apollo etiam indicat his verbis Eum 67-7M:

78쪽

καὶ νυν io Jσας τασδε τὰς μαργους ορβδυπνω πεσουσαι δ' αἱ κατὰπτυστοι κοραι, γραῖαι παλαιαὶ παιδες, ις ου μιγνυται

Itemque Prosequentium ruaterva verbis, νυκτος παῖδες ἁπαιδες Eum ΙΟΙ Ι). Eodem redit, quod ab Oresta et Clytaemestra φνες vocantur ), quodque Apollo eas his verbis compellat Eum 63 vici ci παντομισῆ κνωδαλα, στυγη θεάθν, quibuS variis nominibus quomodo illud σεμναὶ svv. 379 IOII)ConSentiat, quisque videt. Iam videamus qua τιμὰ habeant Erinyes Ipsae dicunt Eum 339-34O: γιγνομεναισι λώχη τώδε ἐφ' ἁμιν ἐκρὰνθη, ἀθανὰτων δ' ἀπεχειν χερας. Quas igitur habent τιμὰς, habent inde a primo ortu, sed in homines solos has τιμὰς exercere iis licet, non in deos a A quo tamen hoc munus acceperint, non liquet. Nam πιυς quidem, postquam re deorum factu eSt, honores inter deos distribuit, Erinyes tamen, quae Sunt παλαιαὶ θεαὶ iam ab ortu suum habent munuS, quo accedit, quod Prometheus dicit eas una cum arcis gubernaculum

neCeSSitati tenere, qua πιυς ipse sit inserior qui hoc intellegendum sit, vide p. 56-38). Erinyes igitur suoS honores ab Iove habere non possunt. Quid igitur Μοιρας hic asseret aliquis. Sed Μοῖραι sunt sorore Erinyum. Unde hae tres sorores tantam in eas potestatem habeant pVidetur autem Me Eum 349-333 emci posse, Erinyes

79쪽

hanc ob rem homicidas persequi, quod πιυς hoc odiosum genus hominum compellatione sua non dignum iudicaverit

σπειψορ ν αῖδ' ἀφελειν τινα τὰσδε μερίμνα , θεων δ' ἀτέλειαν ἐμαῖσι λιταῖς ἐπικραίνειν. μηδ' ς γκρισιν ἐλθειν πιυς γαρ αἱματοστα ἐς ξιομισον θνος τοδε λέσχαζώψ πηξιωσατο, et , 388 dicunt Erinyes suum munus a diis sibi datum

τίς ουν ταδ' οὐχ αζεταί τε και δέδοικεν βροτων, ἐμου κλ sola θεσμον

δοθέντα τελεον; quod iussin etiam leorum MXercere videntur, iam Sept. 682-684 chorus dicit Erinyes domos non intrare si diis sacra fiant ab hominibus :μελώναιγις ουκε iσι 4μων 'Eρινtu, rαν ἐκ χερων θρεοὶ θυσίαν δέχωνται. Axam 43-39 denique aut Apollo aut an aut πιυς dicitur Erinyn mittere iis, qui in avibus pecCaverunt: υπατο δ' ἀίων ἡ τις υπολλωνή Iὰν γ Ζευς ιυνο θροον γουν ξυβοαν

τωνδε μετοίκων στεροποινον

πέμπει παραβασιν 'Eρινχsν, et ipse Apollo Thoeph. 273 Orestae προσβολὰ 'Eριννων minatur, miSi latrem ulciscatur. Q Quam omni verbis Promethei si haec significant, quod primo obtutu significare identur, repugnant. Supra autem ciam apparuit Erinye Suum munuS, quod inde a primo ortu habuerunt, non in deos sed in homines

80쪽

solos exercere. At Erinyes prius natae videntur quam homines. Hi porro a prima sui generis origine usque ad furtum Promethei, quod hic deus Iove iam regnante Commisit, rationis expertes ut bruta animalia vixerunt, ita ut neque quodquam facinus iis per illud tempus imputari, neque, Si imputaretur Erinyesque ab iis poenam repeterent, huius poenae homine quemquam sensum habere potuissent Itaque Erinye per longum tempus, per multa sortasse saecula vitam Summo otio degere coactae suerunt lQuae igitur repugnantia in Erinyum aspectu cernitur, eadem iteratur una e Parte ea ratione, quae inter ipsas et deos, altera e parte ea, quae inter illas et homines intercedit. Quae repugnantia redit in verbis, quibus unu Suum describunt. Nam Eum 2o paucis sed disertis verbis dicunt se matricidas domibus expellere: τους μητραλοίας ε δομων ἐλαύνομεν. Et sane est matricida Orestes. Nec tamen e hoc loco emci posset Erinyes non alia nisi matricida persequi, nisi hoc pateret ex eo, quod Erinyes Apollini roganti, quidnam de muliere, quae maritum e medio sustulerit, facturae sinti m. O9): τί γα γυναικος η τις ανδρα νοσφίσri; respondent v a Io):

ου αν γενοι θ' ὁμαιμος ανθέντης φονος, i. e. Virum eiuSque uxorem non SSe ConSanguineos,

neque igitur sibi hanc caedem ulciscendam esse. In eandem sententiam respondent Orestae, poStquam ea rogavit,

cur illam Clytaemestram scit.), quoad viveret, non in exsilium expulerint Eum 394): τί δ' os, ἐκείνην ζωσαν jλαυνες φυγre; Dicunt enim v. 393):ουκ ὴν ὁμαιμος νωτος ν κατεκτανεν, i. e. non erat ConSanguinea viri, quem occidit. Non

igitur omne caedis genus vindicare videntur, sed parricidia