De Deo Aeschyleo

81쪽

tantum Attamen non ubique sarricidium nominatur. Eum. 343-34 enim Erinyes dicunt:

ἀνατροπα, τα ' δρης τιθασος ων φιλον ἐλη.

Hoc loco clam non sermo est de consanguineis Sed de amicis, vel totius de iis, qui quocunque caritatis vinculo inter se sunt iuncti, cita rudi consanguinei non quidem excludantur. sed tamen de amicis quoque cogitari possit. Etiam latius patet, quod Erinyes dicunt Eum. II: βροτοκτονουντας ἐκ δὴ κων ἐλα sνομεν, L AE homicidas non solum igitur parricidas domibus expellimus Item quod legitur Eum 3Ι2-3I6:οστις δ' ἀλιτων ἄσπερ δ' ἁνηρχειρας φονίας ἐπικρtsπτει, μαρτυρες ορθαι τοῖσι θανουσιν παραγιγνομεναι πρακτορες αῖματος αυτω τελεως ἐφώνη κεν.

His tamen omnibus locis de homicidio sermo fuit, unde parricidium non ita procul abest. Sed res plane alia fit, si legimus, quod chorus Agam. 442-443 canit:

κελαι-

Qui igitur praeter fas felix est, hunc etiam Erinyes vita privant. Hic non amplius de caede cogitatur. Vel etiam iis, qui avium nidum pullis privant, deus quis, sive Apollo, sive an, sive ευ immittit Erinyn, quae scelu ulciScatur Mum. 33-39, quos versus vide laudatos p. s.)Itaque tota Erinyum natura controverSiarum et aenigmatum plena videtur. Quibus poStquam unam repugnantiam addiderimus, res iam in eo erit, ut has repugnantias Solvere Conemur, ad quas solvendas illud ipsum, quod postremum addere mihi in animo est, ansam praebebit. In Eumenidibus enim Erinyem tanquam verae deae indu-Djsiij sui. OOQ le

82쪽

cuntur quamquam earum Spectu totaque ratio 1nime

deabus est digna). Itaque ab hominibus Cerni possunt, neque solus reSte eas videt, Sed etiam Pythias Eum. 34-59), iudices Areopagi nam Erinyes cum iis colloquuntur, e gr. V. 33 7OI-7Oa), ProSequentium caterva ab v Io Io usque ad finem). At in fine Choephoron nemini praeter Orestam apparent, ita ut chorus ne credat quidem eas adesse Schoema de hac re diκit I , Die Erinyen steige Lus de Unterwell, eigi nur nocti lim Orestae scit. allei sichtbar, und treibe ih hinweg onder luthenecliten Statie. Qui tamen fiat, ut Erinyes

primum soli restae appareant, postea omnibus, qui adsunt, hanc rem silentio praeteriit. Sed propius ad ea, quae a choro et Oresta dicuntur, accedamus. Postquam Orestes matrem occidit, sentit se furore agitari suumque cor palpitare metu Choeris. Io2O-IO22): φρενε δ Θαρκτοι προ δ καρδία i53οή

Festinat igitur dicere, dum mentis Si CompoS, Se Cum summo iure tum iussu Apollinis hanc aedem Commisisse, nunc mutem in huius dei templo expiationem sui facinoris quaerere velle IO23-Ιo3ω:

Chorus angorena animi 41us mitigantibus verbis tollere conatur ses Orestes clam videt illac horribilis mulieres,

i De Aeschylos Eumeniden, inl. . . a Μelius 4ortasse Ἀροιω ex emendatione Abreschi, quam 'ecklein recepit).

83쪽

φαιοχίτωνες καὶ π&πλεκτανημεναι πυκνοῖς δρακουσιν iraετ ὰν μείναιμ' γῶ.

Chorus tamen putat terrorem animi has imagines fingere, quapropter rogat, quaenam cogitationes eum sollicitent uv. QO48-IO49): τίνες σε δοξαι, φίλτατ' ἀνθρωπων πατρί, στροβουσι; σχε, μη φοβου νικων πολt Ad quod Orestes respondet eas non vana menti imagines, sed sine dubio iratas matri mane esse uv. 43Ο-

ου εισὶ δοξα τωνδε πημώτων ἐμοί σαφω γὰρ Si δε μητροδ εγκοτοι Mωες. Nihilominus Chorus Qm Sua sententia serSeverat, nam dicit Orestis mentem eo Sanguine, quo adhu eiu manuSinquinatae sint, turbari Uv. ΙΟ32-IO333: ποταίνιον γαρ αῖμα σοι χεροῖν τι ἐκ τῶνδε τοι ταραγμος ες φρενας πίτνει.

At Erinyes interea magis magisque instant, cita ratorestes eii diutius aesistere non possit, sed iugae Semandat, PoStquam Concessit, quamquam ipsae Erinyes ad- Sint se tamen solum eas videre v. os 83:υμεῖς μεν ουI ορατε τὰσδ γ δ ορω. Chorus igitur minime Credidi revera ira esse, quae Orestam sollicitant. sed ridem sentit, quod Cicero. Cum dixit Gy ,, Videtisne, nobis poetas tradidorunt patris

I pro Roscio Amerino, c. 24. inime igitur assentior Chantepi de a Sa saye, dicenti Religionsgeschichte, reiburg i. B. 889 II, I74): Es istganet orlahit, en man die objectivemachi der gotilichen trase, die Erinys, verfllichtigi et eine Personification des strasende GeWissens eine moderne, Dellic schon euripideische Auffassung die dem Aeschyl ganet rem ist.'Neque enim haec opinio recens est, ut ipse indicat atque ex Ciceronis verbis emcitur, neque Aeschylo ignota, cum chorus contra dementis Orestis verba poetae exprimat mentem et eandem quidem, quam Chantepie declara Aeschylo abrogat. Dj0jtjgod by

84쪽

xleiscendi causa sumticium de matre sum isse, rem praesertim deo=um immorialium iussis atque oraculis id fecisse dicantur, tamen ut eos ariunt furiae, neque consistere usquam satiantur, quod ne si quidem sine ce eesse sotuerunt Sic se res habet, iudices Magnam vim,

magnam necessitatem, magnam possidet religionem alernus maternusque sano se ex quo Si qua macula concepta est, non modo elui non potesst, emum usque eo sermanat ad animum, ut summus furor atque amentia consequatur.

Nolite enim putare, quemadmodum in fabulis saepenumero videtis, eos qui aliquid impie scelerateque commiserint, agitari et sterterreri Furiarum taedis a=dentibus. Sua quemque Haus et suus terror maxime vexat; Suum quemque scelus agitat amentiaque ascit suae malae cogitanones conscientiaeque animi terrent. Hae sunt impiis assiduae domesticaeque unae, quae dies noctisque starentum poenas a consceleratissimis His repetant 'Hanc igitur chori opinionem dico etiam Aeschyli esse, I)non quod horus semper mentem Poetae XPrimat, ut vult erwig, 2 sed quia sic saepissime res se habet et praecipue iis locis, ubi chorus placida mente aliquam profert sententiam sententiae alicuius personae mente vehementer agitatae contrariam quoaccedit, quod et aliae res nos hanc de Erinyum significatione opinionem amplecti cogunt et sic solum illae repugnantiae supra demonstratae solvi possunt. Primum hoc est argumento Aeschylus rem non ita

fingit, ut Erinyes iam adsint, priusquam Orestes mente privetur, sed Orestes prius dementia afficitur Choeris. IoaΟ-IO22 v. p. 68 et clemens factus tum demum cernit Erinyes vv. Io44-I 7; P Θ), quae is itur

85쪽

Post eius dementiam, i. e. ex ea oriuntur. Cui opinioni non repugnat, quod Eum 332-327 Erinyes dicunt suum carmen dementem sacere:

τοδε μέλος, παρακοπα,

παραφορὰ φρενοδαλής,

εικτος, αυον βροχοῖς,

nam cum conscientia sceleris indeque orta dementia semel illos terrores, Erinyes dico, animo hominis scelerati incussit, hi ipsi terrores rursus invicem eum in furorem coniciunt et ratione privant. E eo porro, quod Erinyes nihil sunt nisi προσωποποιία poetica horum terrorum, e ipso viri scelerati an1mo proficiscentium, etiam varius Erinyum aspectus derivandus est, nam Celeratis, qui sceleris conscientia anguntur, idem accidit, quod dormientibus, quorum imagines, quae iis in somni apparent, interdum formam perpetuo mutant, ita ut, qui modo esset homo, subito bestia facta sit, quique modo esset quadrupeS, Sensim Sine sensu in draconem aut aliud quod abeat monstrum, aut, quod non raro fit, uno eodemque puncto temporis hominis et bestiae species una in imagine Cernatur. 3Nolo tamen contendere Aeschylum eam ipsam ob causam has imaginum vicissitudines excogitavisse, nam nullas fortasse alias formas Furiis attribuit nisi eas, quae iam ec antiquioribus temporibus aerant motae, quasque

Nam fit ut in somnis sacere hoc videatur imago quippe ubi prima erit alioque est altera nata inde statu, prior hic gestum mutasse videtur. Scilicet, id fieri celeri ratione putandumst: tanta est mobilitas et rerum copia tanta, tantaque sensibili quovis est tempore in uno copia particularum, ut possit suppeditare. Cis etiam V. II 6 I 17 I.

86쪽

Erinyes fortasse debebant nubibus, quae hominibus credulis olim in monstra abire videbantur. I Sed quia haec sormarum varietas optime in poetae de Furiis opinionem quadrabat, admirabilem in modum his variis imaginibus usus est, quibus quod Sentiebat, poetice exprimeret. Erinyes igitur semper exstant et adsunt, ubicunque aliquis ex impio et nefario facinore maculam concepit. Unde factum est, ut ipse niti, quippe qui Patrem Κρονον vinxisset, SuaS habere Erinyes diceretur, et hae deae ea ex parte fatum Iovis Constituerent, i. e. hoc agerent, ut πιυς suae impietatis poenas Solveret a Nam ipse Prometheus dicit 3 illud matrimonium, quod Iovi fatale esset, ei imminere ex eo, quod patris Κρονον eum PerSequeretur ρα 4 Vel quod idem est, Erinys s Sed quid, quod Erinyes, quamquam θεοὶ παλαίτεραι sunt, quae suum munus habent ex quo sunt natae, o munus tamen a diis acceperunt Constat in Eumenidibus illi antiquo mori, quo in sua quiSque causa erat iudeX, Salutare inStitutum, Cui nomen Areopago, opponi. Quo factum est, ut Aeschylus, quamquam ErinyeSei προσωποποιια angorum animi quovis scelere agitati erant, ea in hac tragoedia praecipue ad illum tristem perniciosumque morem referret. Ut igitur hic mos iuris naturalis antiquior erat quam Areopagus, qui hunc morem sustulit, Sic Erinyes, quae Cum hoc more, ubi ad Consanguineos appliCabatur, Semper Coniunctae erant, antiquiores cogitabantur quam dii Olympici, quorum regnum in magis erudita tempora incidit. Hoc modo solum Aeschylus illud παλαιου nomen queri potuit. nam licet in mythis Graecisi Vide quae Rap de hac re scripsit in exico . H. Roscheri p. 3IO et quae sequuntur. De Pausaniae opinione, Aeschylum primum angues pro crinibus Furiis dedisse . 3I3ὶ.a Sic etiam lausen, P. I. 3 Prom. --9II Vide p. 57ὶ.4 Vide tamen p. 38 annot I huius libri.s Eum 4I3 Aραὶ δ' ἐν οἴκοις νῆς παὶ κεκλημεθα.

87쪽

Erinyes etiam antiquiores perhibeantur, et id quidem aliis de Causis, non liquet, qui illae deae apud Aeschylum diis Olympicis antiquiore esse posSint, Cum simula natae erant, suum ulCisCendi munus acceperint, idque in homines solos Eum 339-34o; ibi v. ω, v. 382 vide p. 63 6), hi autem Iove demum regnante rationis participes facti sint, neque igitur ante id tempus ultionis sentiendae capaces

fuerint Prom. 444 33):

τἀν βροτοῖς δ τηριατα ἀκοijσαθ' σφας νηπίου οντας τὰ πρὶν εννους θηκα καὶ φρενων ἐπηβολους. λεξω δέ, μέμφιν ουτιν' ἀνθρωποι εχων, ἀλλ' ob δέδωκ' ευνοιαν ἐξηγοι μενος ο πρωτα ai βλέποντες i βλεπον ατην,κλt οντες υκ ῆκονον, ἀλλ' ονειρατων ἀλίγκιοι μοοφαῖσι τον μακρον βίον εφυρον εικῆ πὰντα, κοντε πλινθυφεῖς δομους προσείλου ,σαν, οὐ ξυλουργίαν κατωρυ χες δ' εναιον κyτ' ἀήσυροι 'ρμηκες ἁντρων ε μυχώις ἀνηλίοις.

ώώλοισιν Η καὶ διεστοιυζετο ἀρχήν' etiam ad Furias vel Diras pertinere credamus Hoc saltem nusquam oblitiscendum est, sine hominibus rationis Participibus Erinyes extarc nullas posse. Hae deae dicunt quidem se suum munus a diis accepisse non a Iove , sed Erinys nulla κstat, nisi aut πιυς aut Apollo aut an aut alius quis deus eam alicui domui immittit, quo fit ut illa actio muneris donandi et accipiendi semper iteretur, cum Djsiij sui. OOQ le

88쪽

deus aliquis earum auxilio utitur Primum igitur a Iove honores acceperunt, deinde a reliquis etiam diis. I)Restat ut de repugnantia, quam apud Erinyes in munere

eXemendo invenimus, pauca moneamus. Nam modo dicunt se matricida solo insequi, modo earum munus ad omnes

homicidas, quin etiam ad eos, qui praeter fas elices sunt, ad omnes denique pertinet, qui altaria Λίκης pedibus calcitrant a Qui hoc sit intellegendum pesta videlicet, ut,

ubi dicunt se matricidas solos persequi, o si accipiendum sit, quasi diκissent ex iis qui effusum sanguinem ulcisCuntur i. e. qui caede aliqua commissa iudicum vicibus funguntur), eos solos domibus expellimus qui patris alteriusve ulciscendi causa matrem occiderunt. Nam ii, qui caedem mutua caede multabant, nulla expiatione egebant, sed matrem occidere nunquam licebat propter vinculum pietatis atque affinitatis, quod inter matrem et liberos intercedebat. Hanc ob rem Erinyes solum Orestam, non aut lenius Clytaemestram puniebant, et Orestam Persequuntur matris quidem isνεή, sed non Aegisthi Siquis tamen alterum quo malo assicit non ut iustitiae satis-I Haec tamen explicatio solam respicit formam, in quam Aeschylus suas cogitationes redegit, nam id quod cap. I iam apparuit, Aeschylo non multum interest inter huius vocis quae est s, singularem et pluralem numerum, et Iovem tantopere attollit, ut reliquis diis nullus paene relinquatur

locus.

. ἐς το παν δε σοι λεγω, βωμὸν αἴδεσαι, δίκας μηδέ νιν κερδος δcor ἀθεε, ποδὶ λαξ τίσης Ch. v. 3I6-5I et passim.

89쪽

faciat, sed Contra omne ius et fas, is semper Erinyum terroribus obnoXius est. Unde etiam patet, Erinyes non solum, immo raro exsecrationes rata facere, nam Saepe adsunt nulla κsecratione antecedente. lausenio igitur non assentior, dicenti: Theol. Aeschyli trag. p. so): ,suae Aeschylum ubique cognosci potest haec cogitatio princi- PaliS, Furia esse eas, quae exsecrationem ratam iaciant.''Quamquam ipse paulo insta iam addit: Tamen interdum etiam nulla exsecratione pronuntiata scelera antiqua puniunt.' 'Equidem concedo Erinyes etiam 'Aρα; appellari, hanc autem voCem proprie Xsecrationem significare, sed Cum non semper, ut lause fatetur de Ysecratione proprio, sensu cogitari possit ubi adest Erinys, hoc Ἀρας nomen allio modo explicandum videtur. Quod luce clarius fit κChoeris mos, nam ibi Clytaemestra rogat Orestam: ουδι, σεβίζη γενεθλίους αρας, τεκνον; Hoc loco γενεθλίους κρα idem esse ac μητρος ρας Patete responso, quod ab Oresta datur v. 6): τεκουσα γαρ μ' ἐγρι ρας το δυστυπες )Clytaemestra igitur rogat, anno Orestes metuat matris αρας. At si h l. de exsecratione sermo esset, diCere debebat ἀρὰν singulari numero ut Prom. - πατρος ἀοώ, et, quod maius est, nulla sequitur Clytaemestrae eXsecratio. Itaque etiam tum, cum nulla exsecratio pronuntiatur, Erinyes non solum venire possunt cis Agam. 33-59ὶ, verum etiam

Ἀραι appellantur. Sed Aeschylus disertis verbis dicit Erinyes Ἀρὰ appellari subter terram γῆς et παὶ), quod non credo

eum temere fecisse. Si enim Erinyes revera nihil alliud nisi Conscientiae scelerum sunt. 2 non possunt hae

90쪽

eandem habere vim apud homineS, Concret Corpore Praeditos et corpore Privato mortuos. a quoad animus in corpore habitat, non potest is Corpus quodam modo non

regere variisque assicere affectibus. Itaque si animus hominis vivi angitur, multas fingit imagines, quas homo oculis cernere sibi videtur, hae autem imagines sunt Erinyes vide p. I), si tamen animu in inseris a Corpore separatus est, illae fallaces imagines evanuerunt, Sed remanserunt conscientiae Celerum, quae, dum animu in Corpore erat, ea imagines procreaverant. In hoc igitur statu mortuorum animi mordentur Conscientia sceleris I i. e.

voce dei, quae essicit, ut priora saCinora detestentur, Cum tandem hac voce divina quamquam heu serothrecte sapere didicerint et sentiant se in iis peccasse deique irameXCitasse. an tacitam dei vocem et inde ortam animi poenitentiam et sui detestationem ab Aeschylo αραν appellari crediderim. Quocum Congruit, quod Vox quae est 'Eρινυς magis ad Concretam imaginem pertinet, αρα autem potius sensu abstracto est accipienda. Quod tamen Aeschylum non prohibuit, qui Erinyes, cum semel illo

altero αρας nomine Significarentur, promi SCue uno alterove nomine indicaret.

Iam superest ut Pauca dicam de quaestione, quid poeta in Eumenidibus praestare voluerit, quia o Cum Furiarum significatione arte cohaeret Raps in Roscheri exico indicit de hac re: Segenbringen sin si ζEρι ili scit.)dann, en si VerSolint sind, und die Versolinun dersons s unerbitilichen Gottinnen, die Veraxandiun ausErinyen in Eumeniden et erklaren, is die Tendengcles Mythos on dem erichi liber Orestes und derHauptinhali οὐ Aeschylos Eumeniden. Velim rogare,

a p. 327 in fine.