De Deo Aeschyleo

91쪽

quonam modo Aeschylus an perinutationem explicaverit, nam Areopagus ea minime mansuetas reddidit, Sed earum vim tantum infregit. Nec prius placantur, quam inerva dixit ea acCeptura esse ἐδειαν ἄσιν ἀπημον' irriso iisque

σε θεν Eum 874-877 Cis. v. 19). Sed hunc honoremiam antea habebant, neque igitur haec verba quicquam aliud significant nisi hoc oro vos, ut nunc irasci deSinatis, in posterum vestro honori non iterum obtrectabimus. Cedunt igitur precibus, hac re tota placatio consistit. Itaque Orestam persequi non desinunt, quod Eumenides factae sunt, sed quia solis suffragiis sunt victae. Fiunt enim Eumenides, postquam Orestes earum potestati

Areopag, wodurcii Verbrechen, Wie das de Orestes, forta de unbedingten trasgewal de Erinyen entgogenwerden, n in de Versolinun de Erinyen mi dieser Anordnung, und thre Umwandiun au unhoiden undverderblichen Rachegeister in olit ollende und egens- reicii Gottinnen 'la Haec non magis placent, nam Schoe- mann putat Areopagum an ab Causam institutum esse, ut talia scelera, quale Orestes commisit, posthac Erinyum

I Praeterea non satis perspicua videntur haec verba die Vermanestingaus Erive in Eumeniden, quia non patet, utrum Rap hanc Permutationem ad totam Erinyum naturam pertinere putet, ita ut non amplius 'Eριντες exstent, an ad solum earum in restam animum. Qui putat eas

a vide annot. I.

92쪽

potestati detraherentur et in Areopago iudicarentur. Quod equidem nego. Putat porro Erinyes cum Areopago reconciliandas fuisse et revera reconciliatas esse, Sed minime irascebantur huic instituto, neutrum igitur fieri potuit. Quod ad permutationem Erinyum, de hac re vide Supra. Diκ me negare, quod Schoeman de Areopago Scripsit,

eum scit institutum esse, ut Scelera, quale restae celuS, Erinyum persecutioni detraherentur. Primum enim Scho manti sibi ipse repugnat, nam legimus P. IOAreopagum tali peccata, quae ex ossicii inter se pugnantibus oriuntur, recte iudiCare posse eumque hanc ob rem institutum

93쪽

ad scelera praecavenda quam punienda institutum Sse. Et rectissime quidem Areopagus non institutus St, ut reSControverSa e domestica ultione natas iudicet, sed ut ipse

Quam perverse Schoeman hunc locum verterit, quisque Videt, hoc enim significat causa maior est iudicare i. e. difficilior ad rudicandum quam mortalis aliquis utaverit.

94쪽

munus ulciscendi iustitiaeque Xercendae Suscipiat, ne filii amplius cogantur matrem pro patri Caede ulcisci neque Furiarum fiant praeda. Haec est unica victoria, de Furiis reportata. Si etiam patet, cur Erinye non irascantur instituto Areopago neque in Cum eo reconCiliandae. Nam ubi aliquod scelus commissum est, Erinye adsunt et semper aderunt ut ulCiscantur, Sed nusquam apparet eas irasci, quod scelera rariora fiant iisque igitur minus ocCasio Xercendi muneris sui offeratur.

Quid igitur sibi velit haec Eumenidum tragoedia pΡrimum memoria tenendum est, eam esse partem trilogiae atque finem earum rerum Chobis.), quarum causa in prima trilogiae parte Agam. quaerenda est. Itaque ut in Agamemnone auSa reperitur, Cur Oreste matrem ulciscatur, in Choeshoris autem ipsa ultio, sic in timenidibus poeta auditoribus sortem Orestae ultoris ante oculos ponere debebat atque Stendere, utrum dignus esset, qui Condemnaretur an absolveretur. Condemnatus igitur aut absolutus Orestes argumentum Eumenidum esse debebat. At absolutus est Orestes. Ergo Orestes absolutus totius tragoediae est argumentum atque id quod non obliviscendum est, unicum argumentum, Oeta dignum. Si tamen hanc unam tragoediam Per Se UectamuS, primum videndum est, quo modo poeta hanc rem Orestae iudicium dico solverit. Sensit igitur Orestam, Cui agendum esset convenienter illi temporibuS, Cum nondum aliud ius nisi ius naturale κstaret, patrem ulcisci debuisse, attamen ei matrem occidere minime licere. Hic igitur erat nodus inenodabilis, qui nihilominus enodandus fuit. rovocationem igitur pro Oresta ad populum fecit i. e. in ipsa tragoedia ad Areopagum, qui eum non condemnavit,

Cum numerus condemnantium idem esset a numerus

absolventium. Hoc iudicium deinde dei sapientia Minerva)sanκit. itaque totus populus rict sines dubio approbavit,

95쪽

neque Orestes, uni sentiret deum sibi ignoscere, diutius ConScientia aedis angebatur, sed tranquilla mente de scaena decessit Equidem igitur contendo Orestam absolutum poeine argumentum huius tragoediae fuisse, sed

Aeschylum admirabilem in modum hac tragoedia ostendisse, quam Salutaris populo Areopagus esset, i quippe qui tam

96쪽

tristeni rerum statum, qualis ex iure naturali oreretur, renovari non si verit. Atque haec praestantia Areopagi non solum in eo posita est, quod ipse ultionem effusi Sanguinis Suscepit, sed etiam atque in primis, quod moribus civium custodiendis atque metu proposito nefaria scelera

praecavit aut saltem diminuit Quam ob rem Aeschylus Μinervam hanc potestatem, cui Aeschyli aetate nonnulli obtrectabant, Areopago tribuentem fecit Eum 68o-698):

97쪽

CAPUT IV.

QUAE SIT SUMMI DE AESCHYLEI NATURA QUAERITUR. Ρostquam superioribus capitibus vidimus Iovem summum ac paene unicum deum apud AesChylum SSe lai quaerendum nobis est, qualem hun deum esse XistimemuS. Estne persona, ut homines, ut ConScia, annon estne aliquis

an potius aliquid Dicat fortasse aliquis hoc satis superque apparuisse e iis locis, quos in capite de Aeschylo unius dei Cultore percurrimus. Et sic quidem videri possit. Obicio tamen P apud Aeschylum nonnullos locos CCurrere partim iam laudatos), ubi ipsa materia deus esse aut saltem deum continere videatur II Aeschyli ipsius aetate homines suisse, qui eum animum mundi appellarent, inter hos Pythagoram. I cuius doctrinam Aeschylum amplexum esse Cicero perhibet a III denique eos etiam, qui postea pantheistae appellati sunt, Saepe de deo tanquam de persona locutos esse idque in is poetis, qui et res et

meras ideas in deos atque persona vertere ament, multo minus offendere.

Loci, ad quos supra allusi sunt hi:

I Cic. Deor. at. I, 27: Pythagoras, censuit animum esse sc deum per naturam rerum omnem intentum et commeantem, ex quo nostri animi carperentur Ritte et reller, I ist philos Graeci P. I). a Tusc. disp. 2, Io: Veniat Aeschylus, non poeta soluit Sed etiam Pythagoreus, sic enim accepimus. CD. Prooem P. 4).

98쪽

c. ποτνια χθων καὶ ποτνι' κτηχωματος et νυν ἐπὶ ναυαρχω σωματι κεῖσαι τω βασιλείω, νυν πὰκουοον, νυν παρηξον. a)

Hoc postrem, loco ii θὴρ et γῆ, quae prioribus locis iam tanquam personae implorantur, immo tota rerum natura κενὰ appellatur Rogaturi igitur possintnes haec verba pronuntiari ab io, cui Heus est unus atque persona, ut si ho minus, a quonam alio pHae Verba per se spectata videri possint mentem eXPrimere eorum, qui contendunt deum nihil aliud esse nisi materiam, ut aethera, terram, caelum, omnia denique, quae sensibus Xteris, imprimis oculis, percipi possint. Qui deum Personam esSe negant. At Aeschylum ut plerosque Graecorum), in omnia alia ire in eius fabulis ubique probatur, nam Aeschylus credidit deum totum mundum gubernare secundum lege Summam potentiam, Sapientiam, bonitatem, iustitiam testantes, id quod in materialismum

benia sit verbo minime quadrat, quippe qui fato tantum

99쪽

ac caecae necessitati et locum. Praeterea cum hac opinione illud υπέρτερον pugnat, quia Secundum hanc doctrinam nihil materia superius exstat At sortasse putabit aliquis haec verba poetice Xprimere doctrinam eorum, qui το παν deum esse credunt, Spinogamque ut clarissimo κemplo utar)

his verbis pulchre uti potuisse. Quod si concederem, illud

fragmentum sic interpretandum esset, ut o περτερον deus sive substantia esset, aether autem et terra et Caelum, omnia denique, quae certam aliquam habent formam vel partem universi emciunt, huius Substantiae essent modi.

Non assentior igitur aegelsbacho, qui dicit ex illis

Prioribu Verbis: , Ζεις ἐστιν αι θήρ, πιυδ δἐ γῆ ni; δ'ουρανος, πιυς τοι τα παντα quendam pantheismum elici posse. hac clamem opinion: Supersedendum AESSe Propter

illud 4ῶτι τωνδ υπερτερον. I)IPSum enim το περτερον, quod aegelsbach cum pantheismo pugnare dicit, unum ad Pantheismum pertinere possit. Nam si hac voce omissa reliqua e Spinogae menteverteremus, versio esset haec, Modi sunt deus. Constat

a illa voce quae est πέρτερον eodem iure ImmanenZV et OTransscend 2'' significari possit, siquidem substantia Περτέρα i. e. superior, maior est quam modi 3 Spinoeta monotheismum minime resutat Cis Ethic. I, propos. XIV, Coroll. I Hinc clarissime sequitur . Deum esse unicum, hoc est per defin. 6 in rerum natura non nisi unam substantiam dari, eamque absolute infinitam esse, ut in scholio prop. I iam innuimus).

100쪽

autem modo Spinogae nihil habere veritatis. I Quo accedit.

quod pantheistae deus non est Summa earum, e quibuSuniversum ConStat, artium θεος non Si τα παντα, ut

in fragmento est), Sed τὼ παν, i. e. una infinita substantia, quae neque in parte divisa est neque dividi potest atomissa igitur voce, quae est πέρτερον, reliqua verba deum esse negarent neque aliud significarent nisi hoc deus non eXStat, XStant tantum aether, terra, Caelum, omnia denique, quae oculis cerni possunt. Quod non in pantheismum quadrat, sed in materialismum.

Iam igitur apparuit, si quid in illo fragmento inest, quod ad pantheismum pertinere videatur, hoc ipsum ot περτερον SSe 3 Sed quoniam hoc περτερον etiam aliud quid significare possit, pluribus testimoniis nobis opus

esset, ut Statueremus AesChylum quodammodo cum Pantheistis, quos vocant, Sentire. Guae tamen nulla apud Aeschtam inveniuntur, alia contra, cum hac doctrina pugnantia,

ita vide infra . Quid igitur hoc fragmentum sibi velit p

Nos opinamur Aeschylum praecipue his verbis usum esSe, quibus polytheismum refelleret. 4 Si enim alii dicebant 7 deam esse et υρανον deum, Aeschylus contra diκit Γην et ἐρανὀν et omnia, quae Xstarent esse Iovem, neque igitur alium deum praeter Iovem esse Credendum. Ρossis urgeres Aeschylum de rebus. de materia, non deI Sunt enim affectiones substantiae Ethic Pars I defin V). Cis etiam Propos XV, Schol. : Sunt qui Deum instar hominis corpore et mente constantem atque passionibus obnoxium fingunt. Sed quam longevi a veri Dei cognitione aberrent, satis ex iam demonstratis constat. Sed hos ulto. Nam omnes, qui naturam divinam aliquo modo contemplati sunt, Deum esse corporeum ne ne quod etiam optime probans ex eo, quod per corpus intelligimus quamcumque quantitarem, longam, lasam et pro niuam, cena aliqua rura serminatam, quo nihil a surdius de Deo, en e scilicet ariolus in/nuo,

diei fotest 'a Ethic Pars I, propos XIII et XIV, coroll. I. 3 Etiam si cum Pythagorae placitis hoc conseramus. 4 In hac igitur re ab aegelsbachi opinione vide p. 8s annot I mea haud discrepat.