De vita excellentium imperatorum

71쪽

Datames, cum quibus iter faciebat, ut parati essent sacere, quod ipsum vidissent. Ipse, ut concurrentes insidiatores animadvertit, tela in eos conjecit. idem quum universi secissent, priusquam pervenirent ad eum, quem aggredi Volebant, confixi ceciderunt. X. Hic tamen tam callidus vir extremo tempore

captus est ithridatis, Ariobarzanis filii, dolo. Namque

is pollicitus est Regi, se eum interfecturum, si et Rex permitteret, ut, quodcunque vellet, liceret impune facere, fidemque de ea re, more ersarum, dextra dedisset IoHanc ut accepit a Rege missam, copias parat, et absens amicitiam cum Datame facit, Regis provincias vexat, castella expugnat, magnas praedas capit; quarum partim suis dispertit, partim ad Datamem mittit. ari modo complura castella ei tradit. Haec diu faciendo, persua 15 sit homini, se infinitum adversus Regem suscepisse bellum quum nihilo magis, ne quam suspicionem illi praeberet insidiarum, neque colloquium ejus petivit, neque in conspectum venire studuit. Sic absens amicutiam gerebat, ut non beneficiis mutuis, sed odio com mmuni, quod erga Regem susceperant, contineri vide

rentur.

XI. Id quum satis se confirmasse arbitratus est, ceditiorem acit Datamem, tempus esse majores exercitus parari, bellum cum ipso Rege suscipi. Deque ea re, si mei videretur, quo loco vellet, in colloquium veniret. Probata re, colloquendi tempus sumitur, locusque, quo conveniretur. Huc ithridates cum uno, cui maximam

habebat fidem, ante aliquot dies venit, compluribusque locis separatim gladios obruit, eaque loca diligenter Mnotat. Ipso autem colloquendi die, utrique locum qui

explorarent, atque ipsos scrutarentur, mittunt. Deinde

ipsi sunt congressi II1c, quum aliquandiu in colloquio

72쪽

suissent, et diversi discessissent amque procul Datames abesset; ithridates, priusquam ad suos perveniret, nequam suspicionem pareret, in eundem locum revertitur, atque ibi, ubi telum erat impositum, resedit, ut si a lassitudine cuperet acquiescere Datamemque reV cavit, simulans se quiddam in colloquio esse oblitum. Interim telum, quod latebat, protulit, nudatumque vagina veste texit, ac Datami venienti ait, digredientem se ania madvertisse, locum quendam, qui erat in conspectu, ad 10 castra ponenda esse idoneum. Quem quum digitora monstraret, et ille conspiceret, aversum erro transfixit: priusque, quἀm quisquam posset auccurrere, interfecit. Ita vir, qui multos consilio, neminem perfidia ceperat, simulata captus est amicitia.

15 . Epaminondas, o mni filius, Thebanus. De

hoc priusquam scribamus, haec praecipienda videntur

lectoribus, ne alienos mores ad suos reserant; neve ea,

quae ipsis leviora sunt, pari modo apud aeteros fuisse arbitrentur Scimus enim, musicen nostris moribus 20 abesse ab principis persona saltare vero etiam in vitiis poni quae omnia apud Graecos et grata et laudo digna ducuntur. Quum autem exprimere imaginem consuetudinis atque vitae velimus paminondae, nihil

videmur debere praetermittere, quod pertineat ad eam 25 declarandam. Quare dicemus primiim de genere ejus; deinde, quibus disciplinis et a quibus sit eruditu tum de moribus, ingoniique acultatibus, et siqua alia digna

73쪽

memoria eriint; postremo de rebus gestis, quae a plurimis omnium anteponuntur virtutibus.

II. atus igitur patre, quo diximus, honesto genere, pauper jam a majoribus relictus eruditus autem sic, ut nemo Thebanus magis. am et citharizare, et cantare ad chordarum sonum doctus est a Dionysio, qui non minore fuit in musicis gloria, quelm Damon aut Lamprus, quorum Pervulgata sunt nomina cantare tibiis ab Olympiodoro, saltare a Calliphrone. At philosophiae praecein toro habuit Ilasim arentinum, ythagoreum. Cui 10

quidem sic fuit deditus, ut adolescens tristem et severum senem omnibus aequalibus suis in amiliaritate antem uerit; neque prius eum a se dimiserit, quam in do trinis tanto antecesserit condiscipulos, ut acile intelligi Posset, pari modo Superaturum omnes in caeteris artibus. 15 Atque haec ad nostram consuetudinem sunt levia, et potius contemnenda; at in Graecia utique olim magnae laudi erant. ostquam ephebus factus est, et palaestrae dare operam coepit non tam magnitudini virium servivit, quἀm velocitata Illam enim ad athletarum usum, hanc 20 ad belli existimabat utilitatem pertinere. Itaque Xe cebatur plurimum currendo, et luctando ad eum finem, quoad stans comjecti posset, atque contendere. In armis plurimum studii consumebat.

III Ad hanc corporis firmitatem plurima etiam animi 25

bona accesseranti Erat enim modestus, prudens, gravis, temporibus sapienter utens, peritus belli, sortis manu, animo maximo adeo veritatis diligens, ut ne ioco quidem mentiretur. Idem continens, clemens, patiensque admirandum in modum, non solum populi, sed etiam 30 amicorum serens injurias imprimisque commissa celans: quod interdum non minus prodest, quam diserte dicere

studiosus audiendi ex hoc enim sacillime disci arbitra-

74쪽

batur. Itaque quum in circulum venisset, in quo aut de republica disputaretur, aut de philosophia sermo h beretur, nunquam inde prius discessit, quam ad finem sermo esset adductus. aupertatem adeo sacile e 5 pessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit. Amicorum in se tuendo caruit acultatibus fide ad alios sublevandos saepe si usus est, ut possit judicari, omnia ei cum amicis fuisse communia. Nam quum aut civium suorum aliquis ab hostibus esset captus, aut 10 virgo amici nubilis propter paupertatem collocari non posset, amicorum concilium habebat, et, quantum qui que daret, pro cujusque acultatibus imperabat. amque summam quum secerat, priuSquam acciperet pec niam, adducebat eum, qui quaerebat, ad eos, qui con-15 serebant eique ut ipsi numerarent, aciebat ut ille, ad quem ea res perveniebat, Sciret, quantum cuique de

eret.

IV. Tentata autem ejus est abstinentia a Diom donte Cyziceno amque is rogatu Artaxerxis Epam-20 inondam pecunia corrumpendum susceperat. io magno cum pondere auri Thebas venit, et Μicythum adolescentulum quinque talentis ad suam perduxit voluntatem quem tum paminondas plurimum diligebat. Μicythus Epaminondam convenit, et causam adventus 25 Diomedontis ostendit. At ille Diomedonte coram, Nihil, inquit, opus pectini est. Nam si ea e vult, quae Thebanis sint utilia, gratiis facere sum paratus sin autem contraria, non habet auri atque argenti satetsanamque orbis terrarum divitias accipere nolo, pro patriae 30 aritate. Te, qui me incognitum tentasti, tuique similem existamasti, non miror, tibique ignosco; sed egredere

Propere, ne alios corrumpas, quum me non potueris.

Tu, Micythe, argentum huic redde nisi id confestim

75쪽

ΕΡAMINONDAS. facis, ego te tradam magistratui. Hunc Diomedon

quum rogaret, tu tuto eaeire, suaque, quae attulisset, te

rei merre Istud, inquat, faciam; egue tua eausa, sed mia ne, si tibi sit pecunia adempta, aliquis dieat, id ad me ereptum pervenisse, quod δει tum aeripere noruissem. 5 quo quum quaesisset, quo se de ei vinet, et ille, Athenas, dixisset praesidium dedit, ut eo tuto pervenu ret. equo vero id satis habuit, sed etiam, ut inviolatus in navem ascenderet, per Chabriam Atheniensem, de quo suprὲ mentionem fecimus, essecit. Abstinentiae erit 10

hoc satis testimonium. lurima quidem proserr pom mus; sed modus adhibendus est; quoniam uno hoc volumine vitam excellentium virorum concludere constutuimus, quorum separatim multis millibus versuum complures scriptores ante nos explicarunt. 15V. Fuit etiam disertus, ut nemo Thebanus ei par esset eloquentia neque minus concinnus in brevitate respondendi, qukm in perpetua oratione ornatus. II

buit obtrectatorem eneclidam quendam indidem Thmbis, et adversarium in administranda republic1, satis mexercitatum in dicendo, ut Thebanum scilicet: namquo

illi genti plus inest virium quὲm ingenii. Is quod in

re militari florere Epaminondam videbat, hortari solebat Thebanos, ut pacem besi anteferrerit, ne illius imperat ris opera desideraretur. Huio ille F is, inquit, verbo metues tuos, qu3d hos araeus avocas otii enim nomine servitutem eoncilias. Nam paritur a bem. eaque qiti ecl mutis nolunt frui, esio etereitari esse debent. Quare si principes Graeeiae esse ullis, eastris est vobis utendum, non palaestra. Idem ille eneclidas quum ohuic objiceret, quδ liberos non Meret, neque Torem duxisset maxim/gue insolantiam, quod sibi Agamemnonis belli gloriam videretur eonsecutus es, ille, desine, 6.

76쪽

ω ΕΡΑΜΙΝΟΝDAS. inquit, Meneclida, de uetore mihi evrobrare: nam nu litis in istἁ re minus uti consili volo. Habebat enim Μeneclidas suspicionem adulterii. Quod autem me Agamemnonem emtuari putas falleris. Namque Ee eum univers Groeci4 via decem annis unam cepit urbemuero contia ea n urbe nostr dieque uno totam ωι eiam, Lacedaemoniis fugatis, liberavi. VI. Idem quum in conventum venisset Arcadum, petens ut societatem cum Thebanis et Argivis sacerent,lo contraque Callistratus, Atheniensium legatus, qui et

quentia omnes eo praestabat tempore, postularet, ut

potius amicitiam sequerentur Atticorum, et in oratione sua multa invectus esset in Thebanos et Argivos, in eisque hoc posuisset; animadvertere debere Arcadas,1 quales utraque civitas cives procre4sset, eae quibus de eoeteris possent judicare Argivos enim fuisse restem et Alemoeonem, matricidas Thebis indipum natum, qui, quum patrem suum interfecisset, eae matre liberos

proertasset Hic in respondendo paminondas, quum 2 de caeteris perorasset, postquam ad illa duo opprobria pervenit, admirari se dixit fluvitiam rhetoris Attici, qui

non animadverterit, innocentes illos natos domi scelere admisso, quum patri essent expulsi, receptos esse ab

Atheniensibus Sed maxime Hus eloquenti eluxit 25 Spartae, legati ante pugnam Leuctricam. Quo quum

omnium sociorum convenissent legati, coram frequentissimo legationum conventu sic Lacedaemoniorum tyrannidem coarguit, ut non minus illa oratione opes eorum

concusserit, quam Leuctrica pugna um enim pera secit, quod post apparuit, ut auxilio sociorum Lacedaeaxionii privarentur. VII. Fuisse patientem suorumque injurias serentem civium, quod se patriae irasci nefas esse duceret, haec

77쪽

ΕΡΑΜΙΝΟNDAS. 6 sunt testimonia. Quum eum propter invidiam cives praeficere exercitui noluissent, duxque esset delectus belli imperitus, cujus errore eo esset deducta illa multu tudo militum, ut omnes de salute pertimescerent, quod locorum angustiis clausi ab hostibus obsidebantur, desid 5erari coepta est Epaminondae diligentia. Erat enim ibi privatus numero militis quo quum peterent opem, nullam adhibuit memoriam contumeliae, et exercitum, obsidione liberatum, domum reduxit incolumem eque Ver hoc semel secit, sed saepius axime autem sui Ioillustre, quum in eloponnesum ex rcitum duxisset avi persus Lacedaemonios haberetque collegas duos, quorum alter eratielopidas, vir sortis ac strenuus Hi quum criminibus adversariorum omnes in invidiam venissent, ob eamque rem imperium his esset abrogatum, atque in 15 eorum locum alii praetores successissent; paminondas populiscito non paruit, idemque ut sacerent persuasit collegis, et bellum, quod susceperat, gessit. amque animadvertebat, nisi id fecisset, totum exercitum propter praetorum impruduntiam inscientiamque belli periturum 20 Lex erat Thebis, quae morte multabat, si quis imperium diutius retinuisset, quam lege praefinitum foret Hanc

Epaminondas quum reipublicae conservandae causa tam videret, ad perniciem civitatis conferre moluit; et quatuor mensist us diutius, quam populus jusserat, gessit Mimperium. VIII. ostquam domum reditum est, collegae ejus hoc crimine accusabantur. Quibus ille permisit, ut

omnem causam in se transferrent, suaque opera factum

contenderent, ut legi non obedirent. Qua defension millis periculo liberatis, nemo Epaminondam responsurum putabat, quod, quid diceret, non haberet. At ille in judicium venit: nihil eorum negavit, quae adversarii

78쪽

68 ΕΡAIlIΝΟΛΟΑΣ. crimini dabant, omniaque, quae collegae dixerant, On-DSSuS St, neque recusavit, quo tinus legis poenam subiret; sed unum ab iis petivit, ut in periculo suo inscriberent: Epaminondas a Thebanis morte multatus est, quδd eos coegit apud Leuctra superare Laceda monios, quos ante se imperatorem nemo Boeotiorum ausnsfuit aspicere in acie qu3dque uno proelio non solum Thebas ab interitu retraxit, sed etiam universam Grinciam in libemtatem vindicavit, eoque res utrorumque perdurit, ut Thel bani Spartam oppugnarent, Lacednemonii satis haberent si salvi esse possent neque prius bellare destitit, quὰm, Messen4 constitutd urbem eorum obsidione clausit. Haec quum dixisset, risus omnium cum hilaritate coortus esse neque quisquam judex ausus est de eo serre suffragium.

I Si a judicio capitis maxima discessit gloria.

IX. Hic extremo tempore imperator apud antineam quum acie instructa audacius instaret hostes, cognitus a Lacedaemoniis, quod in unius pernicie ejus patriae sitam putabant salutem. universi in unum impetum 20 fecerunt, neque prius absceSSerunt, quεim, magna caede facta, multisque occisis, sortissime ipsum paminondam

pugnantem, paro eminus percussum, concidere vid runt. Hujus casu aliquantum retardati sunt Boeotii neque tamen prius pugna excesserunt, quam repugnanm te profligarunt. At Epaminondas quum animadvert ret, mortiferum se vulnus accepisse, simulque si serrum, quod ex hastili in corpore remanserat, XtraXisset, antimam statim emissurum usque eo retinuit, quoad

renuntiatum est, vicisse Boeotios. Id postquam audivit: 30 Sat s inquit, viri invictus enim morior. Tum erro

extracto confestim exanimatus est.

X. Hic uxorem nunquam duxit. In quo quum reprehenderetur, quod liberos non relinqueret, a eloy

79쪽

PELOPIDAS. ida, qui filium habebat infamem, maleque eum in eo patriae consulere diceret: Vide, inquit, ne tussis em

sulas, qui tacim eae te natum relicturus sis. Neque eis stirps milii potest deesse; namque ex me natam re quo pugn- Leuctricam, quae non mod3 mihi superstes, sed Seticam immorioilis sit necesse est. Quo tempore, duce Ρelopida, exules Thebas occuparunt, et praesidium Lao daemoniorum ex arce expulerunt, Epaminondas, quamdiu acta est caedes civium, domo se tenuit quod neque malos defendere volebat, neque impugnare, ne manus 10

Suorum sanguine cruentaret; namque omnem civilem

victoriam lanestam putabat. dem,' postquam apud Cadmeam pugnari cum Lacedaemoniis coeptum est, inprimis stetit. Hujus de virtutibus vitaque satis erit dictum, si hoc unum adjunxero, quod nemo eat inficias, IbThebas et ante Epaminondam natum, et post ejus ini ritum, perpetuo alieno paruisse imperio contra ea,

quamdiu ille praefuerit reipublicae, caput suisse totius Graeciae. Ex quo intelligi potest, unum hominem pluris quam civitatem suisse. κ

I. Pelopidas, Thebanus, magis historicis, quam

vulgo notus. Cujus de virtutibus dubito quemadmodum eXponam, quod vereor, ne, si res explicare incipiam, non vitam ejus enarrare, sed historiam videar scribero si tantummodo summas attigero, ne rudibus litterarum 25 Graecarum minus lucid appareat, quantus fuerit illo vir. Itaque utrique rei occurram, quantum potero, o medebor quum satietati tum ignorantiae lectorum. Phoebidaa

80쪽

N PELOPIDAS. Lacedaemonius, quum exercitum Olynthum duceret, iterque per Thebas saceret, arcem oppidi, quae Cadmea nominatur, occupavit impulsu perpaucorum Theban Tum, qui adversariae actioni quo facilius resisterent, Laconum rebus studebant idque suo privato, non purulico secit consilio. Quo facto eum Lacedaemonii ab exercitu removerunt pecuniaque multarunt: neque eo magis arcem Thebanis reddiderunt, quod susceptis inimicitiis satius ducebant eos obsideri, quam liberari. Iomam postieloponnesium bellum Athenasque devictas eum Thebanis sibi rem esse existimabant, et eos esse solos, qui adversus resistere auderent. Hac mente amicis suis summas potestates dederant, alteriusquasactionis principes partim interfecerant, alios in exilium I ejecerant in quibus elopidas hic, de quo scribere exorsi sumus, pulsus, patria carebat. II. Hi omnes sere Athenas se contulerant, non quo sequerentur otium, Sed ut, quemque ex proximo locum sors obtulisset, eo patriam recuperare niterentur. It 2 que quum tempus est Visum rei gerendae, communiter cum his, qui Thebis idem sentiebant, diem delegerunt, ad inimicos opprimendos civitatemque liberandam, eum, quo maximi magistratus simul consueverant epulari. Μagnae saepe re non ita magnis copiis sunt ges=asum sed profecto nunquam ab tam tenui initio tantae opes sunt prossigatas. am duodecim adolescentuli coieroni ex his, qui exilio erant multati, quum omnino non essent amplisis centum, qui tanto Se offerrent periculo. Qua paucitate perculsa est Lacedaemoniorum potentia.

30 Hi enim non magis adversariorum actioni, quam Spartanis, eo tempore bellum intulerunt; qui principes erant totius Graeciae, quorum imperii majestas, nequctita multo post Leuctrica pugna, ab hoc initio perculsa,