Exercitationes pathologicae, in quibus morborum penè omnium natura, generatio, & caussae, ex nouis anatomicorum inventis sedulò inquiruntur. A Gualtero Charltono, M.D. ..

81쪽

EXERCITATIO V. Suomodo .ambiens Aer Sanitatem nostram obeerat, Morbosis inferat varios.

1. Aussarum morbo Essicientium, quaeson rinsecus corporibus nostris obtingunt, quarumq; vires nobis sunt necessiis io ferendae, Classem integram ex Sex rebus Non- naturatthuae vulgo dictis constare , in capite superiori diximus. Quoniam autem ab universalibus ad Particularia ratiocinando omnis oritur Scia entia , & consilii nostri Pathologici ratio a nobis id exigit, ut a Genetali Caussarum morbificarum recensione, ad earundem contemplationem paribcularem, repetito ordine progrediamur, quo quibus ex caussis speciatim lingula morborum genera suam ducant originem, denuo perscrutemur: Pi opterea nunc dicendum est, qua ratione, & quot modis unaquaeq; ex iis, quae sub dicta Classe comprehenduntur, colpuS nostrum immutare, molbumq; excitare possit. Et ab ambiente quidem Aere exordiendum, utpote qui in mi, trivm p

.rex, seu rerum foris incidentium genere, primum sibi vendicat locum. a. Hujus

82쪽

modo ambiens Aer Sanitatem, dre. Siet. Hujus tanta est ad sustentandam Biolychnii

flammulam, in Cordis sacrario perenniter micantem, necessitas, tantaq; dignitas, ut praestantiorem hominis partem Latini Animam, ra cresaeu, a vento seu aere, & Graeci mu να- quod aeris pmprium est, voluerint deductam: Et ab eadem fortassis mente Varro Animam definierit Aerem ore conceptum, tepefactum in pu mone,fervefactum in corde, usum in corpus. Cae- telum hic Aer, ut oetuor vitae caussa quodammodo digne reputetur: Ita & interdum tiroi , Mortis existit auctor, ubi a nativa sua& ad vitam conservandam requisita salubritate desciverit. Si is enim bene constitutus Animalium omnium maxime quae donantur organis respirandi, vitam tuetur ac conservat, cur male constit is tus eorundem vitae pariter non incommodet e Illinc sane, agente spiritu vitali, prima est vitalis aurae in sanguine Em-bryonis accenno x illinc continua ejusdem in lucem

videntibus Micatio & O αα, is h & illinc quoq; haud raro extinctio S interitus. Vitia autem, qui bus correptus Aer, sua is puritate exutus, nobis reddi solet insalubris ac infensus f in illius vel malitatum immoderatione, vel ab alienis inquinamen iis con uptione, vel Anomaliis sive Mutationibus subitaneis , vel inconvenienti deniq- Motu consistere videantur. Haec itaq; particulatiin expen

Prius tamen Meviter animadvertendum est,

Aerem ab Amitialibus sanguine praeditis in pulmonem '

83쪽

36 inmodo ambiens Aermones inspirando attrahi excipique, in eum potissimum finem , ut is sanguinem, dum pulmonum vasa, cordisq; ventriculos perenni circuitu pertransit, subtiliando & quan rarefaciendo, eum nutriendae Flammulae vitali magis accommodum

reddat , idq; quidem non stigiditate sua, sed partim

substantiae tenuitate, partim vehementia motus et consimili pro is modo, quo per folles insufflato aere, flamma in lignis promptius accenditur , ut in Oreon. Animal. Exercit. 8. dilucide deditaq; opera demonstravimus. Hoc enim constituto, minite deinde faciliuscomprehendamus, qua ratione, quibusq; modis, idem aer usui diem incongruus evadat

di inidoneus. Expedit igitur sciamus, Aerem morborum fieri opificem, . Primo, diualitatum suarum Immoderatisnequiso nimirum is vel Calore, vel Frigore, vel Siccitate, vel Humiditate fuerit intemperatus. Et ejus quidem intemperies Calida sulphureas, promptium, inflammabiles s uinis particulas (ex quibus spiritus conficiuntur vitales cito nimis, quamq;par est copiositas inflammat accenditque et e snomine sanguinem primo ipsum, deindeq; universum corpus calefacit s dissolvit, liquat, attenuat, denuoq; adurit. Hincq; contingit, quod in regia cnibus fel vidis & aestuosis, in locis Austro solivi expositis, in Astate ignea & torrida, in austrino Caeli statu, Spiritus nostri inflammantur, sanguis di humores reliqui ardoribus extorrentur, Bilis augetur & exacuitur: usq; ex caussis Morbi quam-

plurimi, hiq; saepe Acuti, siccitantur. Sed & alitet

84쪽

Sanitatem nostram o erat, Sc. 3 Tquoq; sanitati affert nocumenta; poros quippe referando, seq; in corporis penitiora subtiliter insin . ando, membra laxat & extenuar s eorumqs substantiam (absumpto dissipatoque, quo singulae

partes continuo instaurari ac refici desiderant, nectare Nutritio iensim exhaurit; & si diutius perseverarit, senium mortemq; praepropere accessit. Quinetiam, ubi impensius feriret, Lipothymiam, Syncopen, imo vero nonnunquain repentinam mortem inducit , sicut in eis videre est, qui ex vehementiori Balneorum, furnorum, cryptatumve sulphurearum aestu supra modum incalescentes em candescentesque, animo deficiunt, animam quoq; ipsam, ni maturius submoveantur, effare jam parati. Quod exinde reputemus contingere, quod ex inspirati, in is praecordia cum impetu irruentis aeris ardore dissipantur confestim & extinguuntur Spiritus vitales, vitae conservatores. Qiemadmodum enim aer temperatus ad horum generatiaonem accensionernm in cordis ventriculis maxime

facit: ita idem intensiori calore perfusus, eosdem citissime & unico quasi momento discutit, profli- .gat, destriati s unde tum sanguinis micationem, tum cordis motum illico intercipi, mortemq; ipsam mox ingruere necessum est. - s. vero, econtra, ut ut sanioribus quia dem Herculem; crioris firmitate gaudentibus amica existat; quia scilicet nedum spirituum vita,

lium accensionem, dispersionemque, quam di sit . profusiorem, sanguinem aliquatenus incrassando, prahibet, fra & mentisorum quoqs ac viscerum . I. I sub

85쪽

s8 . mamodo ambiens Aersubstantiam & contexturam densando firmando

que, universi corporis robur conservat & auget, appetitum exacuit, coctiones tum publicas, tum

privatas promovet & accelerat , iisq; de caussis vitam longiisime protratui: Infirmis tamen, minusq; piospera utentibus valetudine haud parum solet timcommodare. Spiritus quippe quasi conlisplendo

ignavos reddit ac torpidos, eorumq; motum empansivum (Fermentationis vitalis in sanguine e ciens primanum haud segniter retundendo, samguinem inciassat, eoq3 nomine Obstructiones , Tumores, alios , chronicos affectus, ex incrassato,& inter circulandum alicubi stagnante sanguineo.riundos progignit. Cerebrum deinde, Medullam spinalem, & Nervos ex iis enatos infirmando x succi Nutritii tum elaborationem, tum a sero ac Phlegmate depurationem , tum in singulas partes eodem nutriendas distributionem imp te unde Destillationes, Cachexiae, Spasmi, Paralyses, aliiq; id genus morbi haud raro eXoriuntur. 6.-cr: &tenebricolas facit spinae,

corpus multo humore supervacuo onerat, par timnervosas um tonum relaxat, & debilitata coctione luditates accumulat: Unde Risematismi, Febres

putridae, ulcera faetida & curatu dissicillima, &Phthises frequenter profluunt f haecq; precipue causat, ubi illi associatum fuerit frigus: si vero adfuerit Calor, putredines dc humorum & partium

solidatum inducit, membraq; mollia ac laxa reddis, di expedite obeundis vitae muneribus inepta.

T. Sicca

86쪽

Sanitasem nostiram obteras, eis. M. . I. Sura denique, licet Mntibus puritatem limmutatemve concitat, sanguinis tum sementatu onem, tum circulationem Promoveat, eumq; a putredine tueatur, humiditates superfluas absumat,& eorpora dura, selida, statim, essiciat, articulo , corroboret: quoniam tamen illa, succos absumendo, indurat, laumorem; crassiores & minus fluidos reddit, Obstructionum est visex.& si Caliditatem sibi pro comite habeat, 'ImEumem a-itarit, & Bilem retorridam generat. Et hi quidem Modi sunt, quibus Aeris Intemperies morborum

causiae fiunt. . . ..

- 8. Secundo, rati me Cm tumis ab inquina mentis alienis: Ipsa tatim Aeris iubstantia quum minime simplex sit, nihilq; aliud eta villeatur, quam minutissimorum Effuviomm partim a sole et misydmbus deradiatorum, , mitta* globo:

textura quaedam s limbinis instar. Tmar globum, ad vis plurium millimum crassitiem sive initiaeunem coxegens & circumvestiens: ita utivi minui tuta ut multa inquisamentarum tanquam sparsa morborum semina, alias ex inserioribus, alias esuperioribus latae possit in sua vacuola excipere seademq; corporibus nostris mox imprimere. Ex Inserioribus quidem, velut e stagnis, paludibuxves lacubus sertio ac punidis , e mutas corisertim expirantes vapores ambientem pennistione polluunt. E terra gravi, & sulphureis, bituminovi, ad

senicalibus, & id genus estis spuitibui inquinata ,

87쪽

m memodue an iens Aerex antris, specubus, aut barathris, post diuturnam

clausuram apertis, graves interdum emirationes in aera tolluntur, nobis plurimum infensa'. Item Animalium, maxime vero Hominum non sepulta, ex bello cadavera, reservata illorum Excrementa, evulsae stirpes venenatae, aliaeq; sordes compum trescentes, pleiumq; aeri morbidas ac distis offensas inducunt. E superioribus vero in aere

contingunt affectiones Duplices , Aliae nimisum sunt Qualitatum exuperantiae, vel inaequalitates extemporum tempestatumq; mutatione (ex quibus putredines insignes : Asiae autem Miasinata, seu seminia quaedam pestilentialia, eo cielitus donissas quae usq; adeo occulta sunt, caeca, & a sensibus D liena, obscureq; adeo & furtim invadunt, ut nu quam nisi effetabus & eventis deprehendi possint snec de eorum origine plus sciri posse arbitramur, quam quod a determinata quadam permissione

nexuq 3 syderum exoriantur. Hincq; manifestum sit, Tria ex aeris torruptela fieri communium morborum Genera: Endemium, a terrenis inferioribusque expirationibus f Oidemium, a vehementi

temporum tempestatumq; mutatione siPestilen- tenet, a malignis, venenatis, vitae s summe exiti

libus Miasmatis, quae vel e sublimi sunt demissa,

vel in ipso aere genita, quaeq; una cum aere, quem spis itu ducimus, permanant corpora nostra, & se mento seminali tum spiritus, tum humores, suo quaeq; modo contaminant, & iarios. eosq; ut- Plurimum contagiosos ac pestilentiales morbos pro-

F. Tertio

88쪽

Saminem MPm obterest, s. Tertio ration bita infaleritisque Mutationis, e isthaec ab annuis, menstruisve tempestatibus proveniat s sive a Locorum mutatione , sive ab insuetis Syderum configurationibus. oad Aeris ex variis Anni temporum tempestatumq; constitutionibus alterationes s advertendum est, quod humani generis saluti ac sanitati nihil magis officere soleat, quam insuetae velutiq; ex improviso ferientes aerisiae migora , maxime ubi hae irregulares fuerint, &respectivis anni temporibus ingenuinae. Idq- haud injuria quidem contingit , verum ex necessitate tum enim omnis mutatio subitanea sit periculosa s temperamentaq; nostra tot modis diversis afficiat aer circumambiens & inspiratus, quot is ipse

alterationes ex vae io Coelorum motu, ex insignium oderum ortu & occasu, ex ventorum aliorumque ad Meteororum classem spectantium conver-none, passus est , quemadmodum, praeter Hippocratis auctoritatem, diuturna omnes apud gentes

experientia compertum est, & comprobatum: vix fieri potest, quin haud pauca morborum genera toties in vulgus passim invehantur, quoties tem- .peramentum singulis equatuor suis temporibus, ex ordinaria Naturae lege peculiariter accommodatum non observarit Annus f sed immodicos valdeque intempestivos produxerit caloris aut frigoris, siccitatis aut squaloris excessus. Et Caussa quidem generalis assignatu perfacilis est; nempe quod ex contrariis in contraria, atq; etiam ex humidis in

89쪽

. ro. (a Quoad Lotaram mutationem; observatu dignum est, quod non sollam aeris, sed

Hoeninum etiam temperationes, juxta regionum I& locorum siluin, aliae atq; aliae sint. i Hinc morbos. haud raro affert in oras lansnquas peregrinatio s quod unicuiq; regioni, ex soli & Huarunt natura,

item ex ventis cetario suiu, seu regionalibus, pecu-

liaris inest constitutio, suaq; proprietas, cui noviter advenis non tacile sit assu ere. Id quod damno suo siepe iunt experti, qui novas & a patria longe dissitas terrarum regiones peragrarunt f praecipue vero ubi constitutiones locolum, in quae se contulere, admodum diverta fuerunt ab iis, a quibusl ecesserant. Exempl' insigni sint Angli, qui primum Virginiam in novo orbe incolebant , hi enim fere omnes tumore Abdominis & Hri, dichondriorum, ex coeli soliq; incongruitate, graviter afflictis, illic commorantes,ne minimam quidem ex praesidiis vel generosissimis sentiebant opem; at in patriam denuo recepti, mox quam facillime curabantur. Sed & quae ex coarctato conc Eq, in liberum H flabileinq; aerem vel saluberrimum fit mutatio,

imbecillioribus, & his qui ei morbo aliquo graviori

nondum integre convaluerint,i magno solet esse, detrimento. Nam aperto patefactoq; per calorem

corporis habitu, si frigus improvisum superueniat, altissime illud per poros insinuatum, circulationem. sanguinis, eum incrassando, impediat & diaph iresin, quae undiq; libera esse debet, intercipiendo, somitem materiamq; novi morbi colligat. . Contra vero, si corpus a praecedente frigore fuerit clau-

90쪽

ac vi menter a tanta , dum arteriamm halitus exitum per occulta cutis spiracula non. his enerint, cor is summo relabefata , morbosq; re putre, dine se uinis enasei aptos progignit.

II. (3 od ad Aeris affectiones ab Astris

inductat attinet, quum scitissimum sit, Solem esse causitan lucis & caloris , t accessuq & recessu suo inducere sen cuiuissitudinem tempestatumines sprocreare plantas & Animalia, specialitet Homiauem generare cum homine s ac excitare ex terraiiunos, qui concrescant in nubes, abeam in veni , . laq;. id genus meteora: item Liniam rarimia & evacuare Conchylia, Mavi minialium ae plurimum Hsse in res omnes humidus, ac in Mare potissimum, cujus i Accessis I Recessus aerius motum phas sim Sarias cconpetantur: dari vi metiam et sectis quosdini l qui ad alias sunt iam rum Ct inae Duiliotestum, pestilentiales annorum Constitutiones, &c. . um haec omia aea se habeant, inquis. quida, credamus, ex variis eorundem syderum motibu avitu de occasi, configurati ubiis, ac rem uarias Fuiter subire mutationes .i quibo 'hominum te inamenta diversimode ad aruunt quaeq; --ius, alias sci us in nostra agant corpora et Ec quem ni hin Ulire mi mimSbdprum eommissionem timis ebdhmivi et

incoin is . nunc intemperatae alias pluviem aliis aestuosae, M. constitutionis ledaei et ibitat,