M. Vellei Paterculi ex Historiae romanae ad M. Vinicium cos. libris duobus ...

31쪽

se negaverimi, sicut quondam caudinis erunt, dicentes, publieam violationem Dei non debere unius tui sanguine. H. Immanem deditio neini civitatis movit disson Isionem quippe Tiberius Geminus, Tiberi Graechi, vi rissimi atque eminentissimi viri filius, P. Asrieani ex alia

nepos, quo quaestore et auctore id foediri ictum erat, nune graviter serena atri lud a se paetumiasirmari, nune similis vel iinlidi vel poeuae metuens diserimen tribunus plebis creatus, vir alioqui vita innoeentissimus, ingenio florentissimus, proposito sanctissimus, tantis denique adornatus Virtutibus, quanins perlaeta et natura et industria moriatis condicio recipit, P. Mucio Maevola, L. calpumio consulibuae abhine annos centum sexaginta duos descivit a bonis i pollieitusque toti Italiae civitatem, simul Ietiam promi us 'frariis legibus, nitim statum c- αε--, summa imis msseuit et in praeruptum atque aneeps periculum adduxit rempublicam octavioque collegae pro bono publieosianti imperium abrogavit trium'

viros agris dividendis colonisque desidenta ensavit se

socerumque suum, consularem Appium, et Gaium fratremadmodum iu nem. IIL Tum P. Seipio Nasica eius qui optimus Vir ad senatu iudicatus Mat, nepos, eius qui censori riteus in. Capitolio laeerat, filius, pronepos a em Cn. Scipioni celebin imi viri P. Africani patrui privatusque e togatu cum esset onsobrinus Ti. Gracchi, patriam eognationi praeserens et quicquid publice salutare non esset, privatim alienum existimans ob eas virtutes primus omnium absens pontifex maximus laetus est), circumdata laevo brachio togae lacinia ex superiore parie capitoli summis gradibus insistens hortatus est, qui salvam vellent rempublieam, o sequereritur. Tum optimates, senatu atque aequestris ordinis pars melior et maior et intacta pernis eiosis consiliis plebs. inruere in Gracchinu sinutem in area cum catervis sui ei eoncientem paene totius Italiae stequentiam is fugiens decurrensque olivo Capitolino, Da mine subselli ictus vitam, quam gloriosissime degerem iuerat, immatura morte sinivit. Hoc initium in urbe Roma S

32쪽

es diis sanguinis gladiorumque uti nitalis suit, inde iussi obrutum potentiorque habitus pri. discordiaeque civium antea condicionibus sanari solitae perro diiudieatas bella-4 que non causis inita sed prout horum merees luit duod haud mirum est; non enim ibi eonsistunt exempla, unde coeperunt, sed quamlibet in tenuem recepta tramitem l tissime evagandi sibi iam a fiunt et hi semel recto deerratum est, in praecups pervenitur nec quisquam sibi putat turpe, quod alii sui Ductuosum. N. Intinui dum hae in Italia geruntur, Aristonicus, qui mortuo rege Attalo, a quo Asia populo Romano

hereditate relicta erat, sicut relicta postea est a Nicomede Bithynia mentitus regiae stirpis originem, armis eam oc-- eupaverat, is victus am Perpera duetusque in triumpho in a '. Aquilio capite poenas dem cum initio

belli Crassum uolanuni, virum iuris scientissimum, d Icedentem ex Asia proconsulem interemisset Et P. Scipio Africanus Aemilianus, qui Carthaginem deleverat, post istacceptus circa mantiam cladis ereatus iterum consul missusque in Hispaniam fortunae virtutique expertae in Africa respondit in Hispania, et intra annum ac tris men sis, quam eo venerat , circumdatam operibus Numantiam excisam n aequavit solo. Nec quisquam ullius gentis hominum ante eum clariore urbium excidio nomen suum perpetuae commendavit memoriae quippe excisa earthagine ae Numantia ab alterius nos metu, alterius Vindi cavit contumeliis. Hic eum interrogante uibuno carbone, quid de Ti. Graceia caede sentiret, respondit, si is occupandae reipublicae animum habuisset, iure caesum; et cum omnis contio acclamasset hostium, inquit, armatorum totiens clamore non territus qui possum Vestro mo- veri, quorum noverea est Italia Reversus in urbem intra breve tempus, Aquilio C. Sempronio eonsulibus, abhine annos centum quinquaginta septem, post duo consulatus duosque triumphos et bis excisos terrores reipublicae mane in lectulo repertus est mortuus, ita ut quaedam 6 elisarum saucium in cervico reperirentur notae. De tanti viri morte nulla habita est quaestio eiusque corpus elato

33쪽

capite elatum est, cuius opera super totum terrarum orbem Roma extulerat aput Seu fatalem, ut plureS, Seu conflatam insidiis, ut aliqui prodidere memoriae, mortem obiit, Vitam certe digitissimam egit, quae nullius ad id temporis praeterquam avito sulgore inceretur. Decessita anno serme quinquagesim Sexto, de quo Si quis ambiget, recurrat ad prioretia con Sulatum eius, in quem creatus est anno tricesimo octavo ita dubitare desinet. V. Ante tempus excisae Numantiae praeclara in I

Hispani militia D. Briati sun qui penetralis omnibus Hispaniae gentibus, ingenti, hominum urbiumque potitus

numero, aditis quae vix audita erant, Gallaec cognomen meruit. Et ante eum paucis annis iam severum illius u 2Μacedonici in his gentibus imperium strit, ut eum urbe DContrebiam nomine in Hispania oppugnaret, utSa praecipiti loco quinque cohorti legionaria eodem protinia subire iuberet, acientibuSque omni hus in procinet testamenta, velut ad certam mortem eundum laret, non deterritus proposito perseverantia ducisJ, quem Oriturum miserat militem victorem recepit tantum mei mixtus timori pudor spesque desperatione quaesita. Hi virtute

ac severitate facti, at Fabius Aemilianus Pauli exenapio disciplinae in Hispania fuit clarissimus. VI. Decem deinde interpositis annis, qui Ti. Orac ichum, idem Gaium ratrem eius occupavit furor, tam virtutibus eius omnibus, quam huic errori similem, ingenio etiam eloquentiaque longe praestantiorem seu cum summa 2 quiete animi civitatis princeps esse posset, vel vindicandae fraternae mortis gratia vel praemuniendae regalis potentiae eiusdem exempli tribunatum in essus, longe maiora et acriora repetens, dabat civitatem omnibus Italicis, extendebat eam paene usque Alpis, dividebat agros, vetabat quemquam civem plus quingentis iugeribus h bere, quod aliquando lege Licinia cautum erat, nova eonstituebat portoria, novis coloniis replebat provincias, iudicia a senatu transferebat ad equites, frumentum plebi dari instituerat, nihil immotum, ilii tranquillum, nihil quietum, nihil deniqu in eodem statu relinquebat; quin

34쪽

Malierum etiam continuavit tribunatum Bude L. 0s linius consul, qui praetor Fregellas e eiderat, perseἡutus armis unaqu Fulviuiti l ccum, .nsularem ac triumphalem. Virum aeque prava cupienteria, quem e Gracchus ih l cum Tiberi fratris triumvirum nomine, re autem socium

4 r aIis adsumpserat potentiae, morte adfecit. Id unum nefarie ab opimi proditum, quod capitis non dicam Gracchi. e civis Romani pretium se daturum seque

aro repensurum proptauit. Flaccus in Aventino armatus ac pugnam cliens cum filio maiore iugulatus est Gracchus profugiens cum iam comprehenderetur ab iis, quos opimius miserat, ervicem Eupor servo praebuit, qui non segnius se ipse interemit, quam domino succurrerat duo

die singularis Pomponi equitis Romani in Gracchum hdessuli, qui more coelitis sustentatis in ponte hostibus eius, gladio se transfixit. Ulai. Gracchi anis eorpus, ita sat mira crudelitat victorum in Tiberim deieptum est. Hunc n. Gracchi liberi, P. Scipionis Africani nepotes, viva adhuc matre Cornelia Asricantilia, viri optimis ingeni smale usi, vitae mortisque habuere exitum qui si civilem dignitatis concupissent modum, quicquid tumultuando adipisci gestierunt, quietis obtulisset respubliea. VII. Huic atrocitati adiectum scelus uilicum quippe

iuvenis specie excellens necdum duodevicesimum transgreSSus annum immunisque delictorum paternorum, Fulvi Flacci filius, quem pater legatum de condieionibus miserat, ab opimio interemptus est ovem cum haruspex Tuscus amicus nentem in vincula duci vidisset quin tu hoc potius, inquit, lacis' protinusque inliso capite inposiem lapideum i uae carceris effusoque cerebro expiravit crudelesque mox quaestiones in amicos clientis-2 que Gracchorum habitae sunt. Sed opimium, virum alioqui Sanctum ei gravem, damnatum postea iudiei publico memoria ipsius saevitiae, nulla civilis prosecuta est misericordia. adem Rupilium Popiliumque, qui consules asperrime in Tiberi Gracchi amicos saevierant, postea 3 iudiciorum publieorum merito oppressit invidia. Rei tantae parum ad notitiam pertitiens interponatur. me est

35쪽

men; uod iam nullum esse spatio annorum eossi Ῥwt et , eo sint ad 6, Μ Vinici, onsulem anni sentum quinquaginta. Faelum opimi, quod inimiemarum η-- 4sita erat ultio, minor secuta auetoritas, et visa ustio mi utito o/io magis quae publicae vindietae data. In Ire bus , Crudeli inter perhfeiosissima numeraveriin, quod extra Italiam colonias posuit Id maiores,' eum viderent tanto potentiorem Tyro carmagiriem, assiliam Phoeaea, Syramsas Cotintho, Trinum ac Metantium inleto, genitali solo; Iligenter vitaverant, ut civis Romanos ad oenken dum ex provinciis in hesiam remeaverint. Prima autem 6 exules taliam colonia Carthago condita est subinde Porcio arctoune conbulibus deducta eolonia arbo siritus. ' VIII. Mandet deinde memoriae severitas iaHeio Irum quippe' C. Cato consuIaris, Μ eatoni nepos Asricani sororis filius, repetundarum et x Maeedbnia damnatus est, cum lis eiust HS quattuor milibus aestimaretur adeo

illi viri magis volunt,tem peccandi intuebamur quam modum laetaque ad onsilium dirigebis et quid, non inquantum admissum foret, aestimabant. Circa eadem lsim rapora duo etein ratres uno die triumphaverunt Non rhinum Iarim exemplum et adsiti unicunt Fulvi Flaee 'elas qui eapuam ceperat, ratiorues, sed alterius 1 adoptionem dati, n collegi donsulatus suit; adoptivus ih Acidini anti familiam datus. Nam censura etellorum patruelium, non germanorum mirum fuit, quod solis coniserat Scipionibus Tun Cimbri et Teutoni runscen 3dere Rhenum, multis mox nostris suisque cladibus nobi-los Per eadem tempora clarus eius invet, qui porticus, quae hodieque celebres sunt, molitus est, ex Scordiscis triumphus fuit. IX. 6dhm tractu temporum nituerunt oratoses Sqi-1pi Aemilianus 'haeliusqhe, Ser. Galba, duo Gracchi,

C. Fannius, arbo Papirius nec praetereundus Metellus Numidieiis et Scaurus, et ante omnis L. Crassus et . Antonius, quorima aetati ingeniisque successere C. Caesar Strabo, P. Sulpicius; nam θ. ucius iuris scientia quam

36쪽

I proprio eloquentiae mmino celebrior sui, clam eiu per idem aevi spatium fuere ingenia in togatis Astani, in

tragoediis Pacuvi atque Acci, usque in Graecorum ingeniorum comparationem evecti magnumque inter hos ipsos laetentis operi suo locum, adeo quidem, ut in illi limae, in hoc paene plus videatur scisso sangmnis celebre et Luelli nomen fuit, qui sub Publio Africano Numantino bello eques militaverat quo quidem tempore iuvenes adhue Iugurtha ac artus sub eodem Africano militantes. in iisdem castris didicero, quin postsa in contrariis inserent. 4 ffistoriarum auctor iam tum Sisenna erat iuvenis; sed opus belli civilis Sullaniquη post aliquot annos ab eo sestniore editum est. Vetustior Sisenna sui caelius, aequalis

Sisennae Rutilius Claudiusque Quadrigarius et Valerius

5 Antias. Sane non ignoremus eadem aetate fuisse Pomponium sensibu Meelebrem, verbi rudem et novitate inventi a se operis commendabilem. X. Prosequam Inota . severitatem censorum Cassi Longini Caepionisque, qui abhinc amos centum quinquaginta tris Lepidum Aemilium augurem, quod sex milibus HS aedis conduxisset, adesse iusserunt; at nunc si quis tanti habitet, vix ut senator agnoscitur adeo maturea

rectis in vitia vitiisJ in prava, a pravis in praeuipitia pedia venitur. Eodem tractu temporum et Domiti ex Arvernis et Fabi ex Allobrogibus victoria fuit nobilis Fabio, Pauli nepoti, ex victoria cognomen Allobrogico inditum. Not tur Domitiae familiae peculiaris quaedam et ut clarissima, ita artata numero felicitas. Septem ante hunc nobilissimae simplicitatis iuvenem Cn. Domitium suere singulis

omnino parentibus geniti, sed omnes ad consulatum S cerdotiaque, ad triumphi autom paene omne Perveneri runt insignia.

M. Bellum deinde Iugurininum gestum est per se.

Μetellum, nulli secundum seculi sui. Huius legatus mite Uarius, quem praediximus, natus agresti loco, hirtus atque horridus vitaque sanctus, quantum bello optimuS, tantum pace pessimus, immodicus gloriae, insatiabilis,Ja impotens, semperque inquietus Hic per publicanos alios-

37쪽

HIST RIAE ROMANAE II, II. sti

que in Amea negotiarius eriminatus Molli lentitudinaen,

trahentis iam in tertiunt annuit bellum, et naturalem n bilitatis superbiam morandique in imperiis eupiditatem, effecit ut, cum commeatu petito Romam Venisset, consulereuretur bellique paene patrati ametello qui bis Iugurinam acie suderat, aumma committeretur sibi Meselli tamen et triumphus fuit elarissimus et meritum virtut ei cognomen Numidici inditum. Ut paulo ante Domitiae is 3 miliae, ita caeciliae nocanda claritudo est quippe intra duodecim ferme annos huius temporis consules uero Μetelli aut eensores aut triumpharunt amplius duodecies, ut appareat quemadmodum urbium imperiorumque, ita

gentium nunc florere fortunam, nunc senes re nunchiterire.

XII. At C. Marius L. Sullam iam tunc ut praecaven- Itibus satis copulatum sibi quaestorem habuit et per eum missum ad regem Bocchum lumina rege abhinc annossem centum triginta quattuor potitus est designatusque iteriam consul in urbem reversus seeusdi consulatus initio Kalendis Ianuariis eum in triumpho duxit. Effusa, ut 2 praediximus, immanis Vis Germanarum gentium, quibus nomen Cimbris a Teutonis erat, cum Caepionem vin-liumque consules, et ante carbonem Silanumque sudissent fugassentque in Galliis et exuissent exercitu, Scaurumque Ain elium consularem et alios eleberrimi nominis viros trucidassent, populus Romanus non alium repellendis tantis hosti s magis idoneum imperatorem quam Marium est ratus. Tum multiplicati consulatus eius. Te ratius in apparatu belli consumptus quo anno m. Domitius tribunus plebis mem tulit, ut sacerdotes, quos antea collegae sumetebant, populus crearet. 9uarto trans iapis 4 cire Aquas Sextias cum Teutonis conflixit, amplius geritum quinquaginta milia hostium priore ac postero die ab eo micidati, gensque excisa Teutonum 4uinto citra Al 5pis in campis, quibus nomen erat Raudiis, ipse consui e proeonsul se Luialius catulus in tunatissimo decerta --te proelio caesa miti capta amplius ducenta nulla hominum. Hae victoria videtur meruisseminus, ne eius

38쪽

- -publie- mmmaverisi, o horis mala re masse. Sexum consulatus veluti praemium ei meritorum Mus. Non tamen huius consulatus fraudetur gloria, quo Servili Glauciae Saturnini me Apulei liuorem, continuatis non robus rempublicam laeerantium et gladiis quoque et modo initia QMulientium, consul armis. mpeseuit homine' que exitiabilis in Hostilia curia morte multavit. XIII Deinde iniuriectis paucis annis tribunatum iniit

M. Livius Drusus, vir nobilissimus, eloquentissimus, Sa oussimus, meliore in omnia ingenio animoque quam so I luna usus seu cum senatui pΗ-- rostituere cupere decus et iudicia ab equitibus ad eum transferre ordinem, quippe eam potestatem nain squites Gracinanis Iegibus cum in multos clarissimos atque innocentissimos viros saevissent, tum P. Iuttilium virum inimi muli sui sed omnis sui optimum, interrogatum lem repetundarum maximo cum gemitu avitatis damnaverant in iis ipsis quae pro senatu moliebatur, senatum habuit adversarium, non intelligentem, si qua de plebis commodis ab eo age rentur, veluti in soandae inliciendaeque mulsitudinis causa 3 geri, ut minoribus perceptis maiora permitteret Deniquo ea Drtuna Drusi suit, ut main facta collegarum esus quam optimo ab ipso cogitata senatus probaret magis, et bonorem qui ab . eo deserebatur, spinieret, intinnas quae ab illis intendebantur, aequo animo reciperet, et huius Summae gloriae avideret, illorum modi in sinet. XIV. Tum conversus Drusi animus, quando bene coepta male cedebant, . ad dandam civitatem Italiao quod eum moliens revertisset e foro immensa illa et imondita quae uni semper comitabatur, cinctus mullitudino, in atrio domus sua cultello percussus; qui adfixus hama eius relictus est, intra paucas horas deesssit Sed eum ultimum redderet spiritum, intu- circumstant in moerenuumque diequentiam, effudit oeem convenientissi-ninm conscientiae suae eoquandone, inquu propinquia amiesque, simil- mei civem habebit respitalea , Huno finem elarissimul iuvisis vita Manis cuius mori--nime omittatur argumentum: eum aedifidaret domum in

39쪽

Palatio in eo loco, ubi est, quae quondam Ciceroni S mo .censoriiii fuit, nunc Statili Sisennae est, promitteretque ei architectus, ita se eana aediscatui'lum, ut Iibera a con spectu immunisque ab omnibu arbitris eSSet neque quisquam in eam despicere poSSeba tu vero, inquit, Si quid in te arsis est, ita compone domum meam, ut quicquidngum ab omnibus perspici possit. XV. Mors Drusi iam pridem lumescens bellum ex icitavit Italicum quippe L. Caesare et P. Rutilio consuli λbus abhinc annos centum viginti universa Italia, eum id malum ab Asculanis ortum Sei, qiuippe Servilium praeritorem Fonteiumque legatum occiderant te deinde a Mar

sis exceptum in Omnis penetraSset regioneS arn a adversus Romanos cepit. Puorun ut fortuna atrox, ita causa Isuit iustissima petebant enim eam ciVitatem, cuius imperium armis tuebantur; por omnis anno atque omnia.

bella duplici numero se militum equitumque sungi, neque in .eius civitatis ius recipi, quae per eos iii id ipsum per- Venisset fastigium, ex quod homnes eiusdem et senti et Sanguinis ut externo alienosque astidire posset. Id bellum amplius trecenui milia iuventinis Italiciae abstulit. clarissimi autem imperatores fuerunt Romani eo bello 3 Cn. Pompeius, en Pompei agni pater, C. Miuβ, de quo praeqiSimus, L. MIIa, anno ante praetura functus, o siussu ), Numidici siliv s, qui meritum cognomen Pii consecutus erat quippe expulsui civiscite a L. Saturnin 4 tribuno plebis quod solus in hospes eius iurare noluerat,

Pietate sua, auctoritate senatus, consensu populi Romani

restiuiit patrem. Nec triumphis honoribusque quam aut causa exili aut exilio aut reditu clarior scit umi icus. XVI. Italicorum autem suerunt celeberrimi duces ISilo Popaedius, Herius Asinius, Insteius cato, C. Pontidius, Telesinus Pontius, arius Egnatius, Papius utilus neque ego verecundia domestici sanguinis gloriae quisquam, dum verum Wexu, subtraham quippe mul--n inaurigi, invi mei, Aeculanensis, tribuendum est memoriae; qui nepos Deci agi, Campanorum principis, celeberrimi et fidelissimi viri, tantam hoc bello.

40쪽

Rbmanis fldem praestitit, ut cum legione quam ipse quHirpinis conscripserat, Herculaneum simul cum T. Didio caperet, Pompeios cum L. Sulla oppugnaret compsamque occuparet; cuius de virtutibus cum alii, tum maxime dilucide d. Hortensius in annalibus suis retulit; cuius illi pietati plenam populus Romanus gratiam retulit ipsum viritim civitate donando, duos filios eius creando prae-3 tores, cum Seni adhuc crearentur. Tam varia atque atrox

sortuna Italici belli suit, ut per biennium continuum duo Romani consules, Rutilius ac deinde eat Porcius, ab hostibus occiderentur, exercitus populi Romani multis in locis underentur, utque ad saga iretur diuque in eo habitu maneretur caput imperi sui Corfinium legerant at que appellarant Italicam. Paulatim deinde recipiendo in

civitatem qui arma aut non ceperant aut deposuerant maturius, vires resectae sunt Pompeio Sullaque et Mario fluentem procumbentemque rempublicam Romanam restituentibus a

XVII. Finito ex maxima parte, nisi qua Nolani belli manebant reliquiae ItaIico bello, quo quidem Romani victis adflictisque ipsi exarmati quam integri universis

civitatem dare maluerunt, consulatum inierunt θ. Pompeius et L. Cornelius Sulla, Vir qui neque ad finem victoriae satis laudis, neque post victoriam abunde vituperari 2 potest. Hic natus familia hobili, sextus a Cornelio Rufino qui bello Pyrrhi inter celeberrimos fuerat duces, cum familiae eius claritudo intermissa esset, diu ita se geSSit, ut nullam petendi consulatum cogitationem habere id 3 retur deinde post praeturam inlustratus bello Italico et ante in Gallia legatione subΜario, qua eminentissimos

duces hostium suderat, ex successu animum Sumpsit petenSque consulatum paene omnium civium suffragiis factus est; sed eum honorem undequinquagesimo aetatis uae ahno adsecutus eSt.

XVIII. Per ea temporamithridates, Ponticus rex,

vir neque silendus neque dieendus sine cium bello ace rimus, is tute eximius, aliquando sortuna, semper animo maximus, consiliis dux, miles manu, di in Romanos