Respublica sive status regni Galliae diversorum autorum

71쪽

D E RIP. G At L i p. I. I reliquam nobilitatem, in ipsorum jure iterpellent aut impediaiit, nisi magnauaedam subsit diu multumque deli-eiata causa. Nam si temere fidem illisibeat, futurum ut ad minima moesonem , nobilibus litem saepe faciant, in iudicium pertrahant, maximoque fetam damno, propterea quod etiam- causa cadant , sumptum tamen litiso praestant, eo quod Regis negotium; erim. Vt ne longius ergo quam quum atque oportet, progrediantur, illosionebit. Aheriana est, ut aequabiliter ad-ainistrato ure, maleficia non dimittatnpunita , sed severe ulciscatur neque mere ignoscat, iis praesertim qui mitiae student ac rebus bellicis. Hi enim uoniam 5 matura, instituto ac vitae enere ad omnem vim propendent, ni- coerceantur, facile sint oppressiari caereos. Haec autem severitas adhibendast quadam cum moderatione, pro delii atque ejus qui commisiit, temporistiam atque loci conditione. Remittemero lux nam atque condonare minimemnium oportet, ut metu supplicii de-'rreantur omnes ac belli tempore se-erius est animadvertendum , ut postea

an dicturus de disciplina militari. Inistribuendis etiana muneribus publicis,ati mem habebit naturae atque ingenii

72쪽

CL Avor sps Et Lire Orium, quos propius novisse potest ejiismi di sunt viri principes dc dg nati potentiores. Nam quos a uina o elat se dicioso ei te cognoverit, iis nihil t. conan iit et,quo vel advertum se vel cotra Rempublicam abuti liueant. itidem illis, si potestatem obtineant, fcile sit futurum, quando ob levissinia quana que causam concitari possint incendi. Quo autem magnae viri u

es le comperium habet , eos prae caeter

augebit bonoribus atque praefecturi quoniani dolii facultatem bene de Repi blica merendi, de populum habent obsiquentiorem. Neque tamen plus quas

majestati suae convenire videbitur , e imbuet,d ita se comparabit, ut Milli, illorum subjecti imperio, ipsina inprimit

m auctorem earum rerum omni una irevereantur Se suspiciant, docum aliqua; Inajoris montenti inciderit , ad plui confugiant. Nis enim hanc gravitat ei linterponat, ni inuetur eius ad popului lexistimatio, provinciarum aliiquem a: rus praefecti, ut ipsorum etiam legat proterve indigne multa facient,&itu emporum conditione consita forsita linibunt, pernicios Reipubliciae , quod is

Imperio Romano scimus even sie. Hae autem omnia, non tam ad praesentem atatem pertinent, quam ut in pol eruru

73쪽

Pa Ep. - . L 13. I. . bene conisu uantur. Providendum etiam, ne is quem nae Dium est edixius ordinem, potentia nobilitatem vinisi e uique facultates atque copias mi-iat. hoc enim ad Reipublicae detrimenim pertii et, quae nequic tuam sat ab illispem at ille praesidium, ex laaullis eorum: a uirinis, exspectatura sunt autem tria: otillimum, quae nobilium opes vehe a aenter adfligunt. Ex iis primum est, cur uod lites atq; cause forenses aliae aeruna a ex aliis , o producuntur in immer: m,& maximos requirunt sumptus, eo. ue fieri videmus, ut Iuris adminis ri,no- ilium pone istones acquirant,d horum opiae ii attenuentur, ut cum Ordini a

ue professioni sua satisfacere non pos uat, multa pr te decorum faciant cui uidem incommodo facile pollit occuri, si modo Regi ii quorum utitur con-iliis animum huc adlicerent. Dedit stO-ibus idem iudicium fieri debet nam et sinagnam his auctoritatem tribui opor- et, colligenda causa pecuniae,miae in Re-

is rarium insertur tamen adhibendus ii modus, neque perniittendae sunt iliis attones, quibus ipsi quidem locuplaten- ur, alii vero compliares, honestioribus4ati iam illis , ad inopiam redigantur. sercatores etiam, quod est ex tribus, lugii Aimus, postremum, intra certos fines

74쪽

s Ava II EsEL Lit coercendi sunt. Invaluit nobilium suetudo, ut magnificeri sumptuose .vant,in splendidissime vestiantur quduae res de privatim sertunas eorum e

inaniunt, iublice quoque pluriniu

nocent His enim rebus fit, uti traxi vis auri deferatur extra Galliae innes

quo permultum es incommodi , quimiam pecuniis Respublica, tanqiram' ne vis atque sanguine, consistit Malitur hoc igitur genere nihil quicquam facere possit milius, quam si luxum tirnem comprimat. Nami valde ostendtur Deus, ut stipendia Rex illis augeat oportet, alioquin enim , quia sumptu

riae tolerant, non possant obire minist ria quibus sunt destinati. Iam vero, qu

iplus in hos elargitur atque distribuit, e magis populum uti gravet, necesse Mune deinde luxum alii quoque nobiles qui publice nihil administrati t. vulsi

magna ex parte student imitari, iij sertim, qui sunt asscripti militiae Mequi latui Regis. Itaque sit, ut qui virtute prae i diti sistat,quoniam illis pro susionibus vi, dent suas facultates non esse pares, Pr, tam vitam agant quibus alii postea, an inime cum his virtute comparandi, succedunt,qui stulte plerumque Ginuti

liter sua dilapidant, etiam id quod equis vi comparandis armis impendenduna

75쪽

DE RE P. GAL. LIB. I.

rat,4 copiis deinde omnibus exhausti, apinis atque depraedationibus incumunt quod etsi gravibus poenis apud

os interdictum est, tamen frustra fit, uandiu stirps eius mali non tollitur . sic-ictim corporis pars aliqua vitioso cor-upta humore adfligitur , t si dolor forasse mitigari poteti, tamen, nisi qui cauim morbi dant humores, expurgentur, equicquam omnis adhibetur medicia Nihil igitur utilius, nihil ad eam rem mendandam aptius, quam ut a se suis'; amiliaribus Rex initium faciat, ut alias altum est conflat. Nam certe vera iasius gloria non consistit in ex luisiitis atrie splendidis vestibus, imo studium ejus

immodicum, ex illimationem potius ainuit Neque enim pro sua conditionetque persona, quam sustinet, fatis manifice vestiri polisit, de reperire liceat inafimo genere hominum , qui hac quiem in parte minime illi cedant. Plus er- o laudis habitura est mediocritas, quam imi hujus rei cura verum est enim, nod vi algo dici soler , Extrema omnia tope est vitiosa. Non hoc quidem di-o,ut nam dities aliquassit, deformias in eorum qui Regem sectantur, vesti- u sed ut ne luxus aliquis appareat, neve Ytra modum sumptu S magnificentia rodeant, S ut certus modus, pro sua

cuique

76쪽

culiliae conditione d ordine, sit praes nitus. Ne que enim promiscue omni bi upei mittendum est , ut quocunque velinariodo vestiantur hac in parte factPrincipum imitentur. Sane, si quaedanad hiberetur animadversi , magno sit futurum de publico emolumento nan ut hirudo languinem sic ea, quam dixi

profusio nervos ac firmamentum Rei. Publicae, pecunias exugit. Et etiam nil id, quod ad mercatores proprie pert: net sinit Galliis finitimae regiones

gibus ac more suo diligenter caVent,m iqua pecunia ex ipsorum finibus deportetur,4 rationem habent , quemadmodum ab aliis ad ipsos importetur. Hunmorem Gallia non obtinet,5 si quid forte eius rei praecipitur, ab iis, quos min: me omnium decet, violatur idque pes fit, ut quidem nostris dicitur, studio pratisicandi vicinis, ne moleste ferant, si quid eis dei aegetur in quo tamen nihil eli rationis. Quam enim habeant offensionis causam , si quantum nobis tria buunt , tantundem ipsis invicena peris mittatur accedit, quod Gallia, propter

omnium rerum copiam dc agrorum uber talent, cile poteli externis adjumenisitis importationibus carere dc quo. niam omnis generis rebus abundat, sicut vix unquam exhauriri posse videatur, hinc

77쪽

D REM G At L 3. L crine est, quod pleraque negligentius in

lac parte admini ibantur. Maximam laudem ad omnem polleritatem me-eatur, qui bonis legibus omneis Rei p. rostrae partes constitueret. Tun enim ubium non sit , quin caeteris omnibus regnis Gallia priscriberet. luod facile simi Iemoni iraturus, si res ita ferret, verum non eli hujus instituti. Quantum id Vulgus promiscua ni multitudine an pertinet, quanquam ex iis quς sipra dixi, racile intelligere , quid in eo fieri opor

at tamen quoniani maximi reses 3aΟ- timenti, non gravabor ea paucis repetere.

rimum es uti ex quam ni inina iam illos

tabulis S pecuniarum exactionibus gra et Verum ita se comparet, ut intelligant

vias fortunasa compendia ipsi esse curae. Hoc enuia de Deo est gratissimum,& id ipsius u que salutem animique tia qualitatem pertinet. Nec enim sine ma- unis illorum dispendiis ullam orandiorem pecuniam ina perare potest. Atquiaonnunquam eripitur miseris, quo care-

Omnino non polli,nt, quod illis atque .iberisd famili ad quotidianum victumes reccitariam in quo certe summum si flagitium, neque dubium est, quin tu us injuria magnitudo . eorum qui sic

δεῖ primuntur, gemitus, Deum Vehemen-

78쪽

CLAvDir EsELLII Reges, ac praetet ea cogitent, alienari: nainum voluntates, dura suae cupiditan ullum statimn modum, ex eoque fuit poste turbas de seditiones oriri, praeletini si quis gravior casus regnum adflsat Accedit, quod extremae inopiae v tandae causa, locum illi atque sedes multare coguntur quod ad ipsius Regis d trimentum anfamiam pertinet. ccunque enim perveniunt , ibi de injui lci indignitatibus tyrannide, quas in adflicti, rumorem spargunt, Z lamans longe lateque excitant, desqui ad egestatem redacti hiat,agriculturam deserunt mendicando victum sita suisque patrant. Sumptus ergo superfluos atque

xum omnem Rex moderari debet atqui vitare, ut ne privatorum 1 rtunis calamitatem adferat. Sed de ipsa exigenda

pecuniae ratio , nostris moribus usitata modum aliquem dc emendationem re quirit. Colligitur enim infinita quaedan Vis pecuniarum, neque tamen ad RH aut Reipublicae commoditates impendi, tu omnis, uaestores auctoritate ac nomine sui muneiis consis , multis et cfaciunt avare ac in teinperanter, dce mi serior una hominum laboribus atque cfamiliari suas facultates amplificant.

pus est Quaestoribus, ac lumptum facere oportet scio sed tantum est in ea re L

79쪽

Prum , in magna quadam, exquisita opus animadversione, pr sertina, Unal cupiditatena avaritiam quotidie quid accedat. In Regis autem Volun- sola positum est, ut haec omniae endentur Alterum est , ne Rex peritat vulgus hominiani a potentioribus primi, sed ae qua bili jure simul omnesntineat inprimis autem est providen-m, ne quod incommodum illis aut vis eratur ab iis, qui militiae ludent S 4r- is quod tametsi multis nostris legibu utum sit, tamen ad hoc usque tempus istra fuit in eoque duplex est peccam. Nam illi rebus atque fortunis amiis non possunt, quod Regi debent sti-ndium atque vectigal, praestare dein- , grave quoddam odium in eos conciant, a quibus divexantur, magnisquel ecibus interitum atque caedem eorum optant. Postremum est, ut de ipsorum eatque libertate nihil diminuat, sed

rinittat, ut artes omnes ipsorum ordi- convenientes exerceant 5 iis quoque aias dent operam, quae ex humili loco

maiorem dignitatem ipsos perdu-

.int, cujusmodi unt, mercatura bona

Gm iterarum studium atque doctrina, . militia, in iisque rebus quos honeste c in laude verseri videbit eos favore oc

80쪽

o sa L LII reliquos etiam ad virtutem incendo Nam unus aliquis hac ratione evectus a. altiorem gradu, exemplo suo complurei alios ad studia virtutis exstimulare potes ,ut quotidie expe: imur. Et quo rario jest doctorum atque praestantium viro a

rilan proventus , eo maIO rem perana

Rex dabit, ut quibuscunque rationibu potes ad virtute ni suos inflammet v. vel doctrina,vel rei militaris scientia, ut inegotiando, vel navigando, S id genaliis rebus excellant. Quia vero salus incrementum regni dependet a pacisa belli artibus, utrumque pro mea viri ideinceps tractabo.

DE RE PUBLICA GALLI

CAlii e robur omne ac firma mertum quatuor in rebus potitii muconstitit Ut omnes ordines niua quadam benevolentia Regem obsevent, eiq; pareant; Vt facultatibus Scipibus plurimum possint; Vt in armis aca militari sint quam exercitatissimi; quae sunt in finibus oppidari arces, opexera arte mutilant . Haec omnia con