Antigrapheus, sive, Conscientia hominis : coram Serenissimo Maximiliano Electore Bavaro

91쪽

em oportuit sacere,& illa non omittere. a Narrat vir eruditus,seminam illustrem genibus reptantem insacrarium ingressam, singulari reverentiς argumento, illud ipsum tamen rebus omnibus despoliavit. O Chri

stiani Pharisaei l qui relinquitis quae

graviora sunt legis,in minutiis haeretis & solidas virtutes negligitisi Peregrinatiunculam omittere magnum censetur nefas, fortunis aliquem e volvere , famam illi deminuere, in ludicro & vili ponitur. Quicquid exterioris cultus est, omnesque caeremoniae accuratissime servantur; interiores Fidei, Amoris, Spei actiones vix quidquam curantur. En tibi l quam ampla etiamnunc Pharisaeorum familia lAlterum ergo est propriam conscientiam unice curare. Hoc certe Thomas Mortis doctrina dc sanisti tare vir magnus,praestitit eximie. Qui litteris, quas e fatali carcere ad alios nauit,hcc quoque inseruit: Circa aliorum Conscientias curiosus non suiu, meam solus diligenter curo. Et Pro

fecto

92쪽

l fecto in mea curanda sparcat mihi Deus: satis superque quod agam

invenio. Nobile prisci aevi monitum est: Tecum babita: Et nἴris, quam sit tibi curta supellex. a Suam quisque conscientiam quamldiligentissime curet. Tametsi totum Galliarum regnum pro domo tibi sit unica si tecum ipse habitare nescias, nusquam habitabis , etsi habites ubi que . Ergo, Tecum habita.

genda.

Elestis illa , quam Salomon deis pinxit, sponsa dolenter questa:

Invenerunt nae, inquit, custodes, qui custodiunt civitatem s percusserunt me, & vulneraverunt me. Tulerunt pallium meum mihi custodes murorum. a Qtii se ipsum, ut Gregorius expli

93쪽

sexplicat , a Nosse cupit s qui in seip-s una descedere,conscientiana rimari: sc illic cum Deo suo loqui desiderat, allium relinquat, ea nimirum impe- llimenta, quae ipsum abstrahunt, quoa inus vacet conscientiae. Et quam-gis vulneretur, hoc est, incommodis rerum fluxarum assiciatur, inodb bene habeat Jc in tuto sit Conscientia ;salva omnia.

De Conscientia hactenus disserentes, quid conscientia , quid Bona sit, quid Mala, quid Erronea, explicavi , mus; ordo poscit, ut quae Dubia sit

Conscientia. exponam HS patientenJ,

irai Lector, aurem accommoda, qua brevitate poterunt Sc claritate, in lucem dabimus praeceptiones non multas. Illud primo dicendum, quid in oninige ais dubiis anceps dc pendens conscientia decernat. In hanc Iem praescripta seu regulas pauculas e quam pluribuε seligemus, posteaquam scriptura capiti S argumen tum di ad umbrationem obiter fue Iinriis contemplati. p S C R I a lib. ct in I

cant.

94쪽

zm am autem dubita erunt. Matth. 28. m. II. PICTURA.

simus inter pabulum utrinque lautum, vix Osisibis haerens. Conscientiana appellamus dubiam fliustuat, haeret, dc in incerto Iobet, quid potissimum e duobus eligat. Haec vellit in bivio est , ignora iam quam teneat viam s duas

ante

se januas habet, deliberans

quam ingrediatur. Opinans Conscientia, suae quidem opinionis certation est, in unam tamen partem pro-lpensius inclinat quam in alteram , ik lilbere pronuntiat: Cum his sentiosia in hac quidem materia, quam theologi iam Scholastici quam Morales tractant, centum distinctiones, lclausulae centum connecti solent. Nos quinque ponemus regulas, ad opinant s ac dubitantis Conscientiae reolmen expeditius tractandum. Regula universalis. In dubiisparg

97쪽

l pars tutior fectatu a , si quidem sine graviore damno id fieri possit. Et nunquid homo prudens & faga x in rebus moralibus illud identidem apud se repetit: Sequar quod tuticis est: Intuta sena per periculose. Si ea

est ratio rerum fit arum,quanto magis aeternarum D Hoc certe syntere

sn & omnis dictat prudentia ; ut si

flumen pons nullus fraenet, illud tamen nihilominus mihi transeund sinisit, parte illa transeam, qua maxim vadari potest. Regula iuris civilis communissima est: In pari eausa, tutior pars eae eligenda. Exempli gratia Dubito, Muna opifici egeno pretium laboris enumerarim, sed & opifex ipse dubi

tat, tam vir bonus est. Igitur securi. us secero, si pretium lana nunc reprq, sentem. At dubito, inquit, num fundus aut praedium sit vere meum .

Quid faciam ' Et reddere, qui te appellat de praedio, tutam quidem foret, nihilominus quia tibi grande hinc damnum infligeretur, fundum Ietinere potes , dum ex jureum aut aliunde magis liqueat, cujus

98쪽

84 DE CONSCIENTIA

sh fundus. Idcirco Regulae conjunctum: sit sine graviore damno id fieri possit. Explico. Prudenter herus dubitat num suis famulis aut subdi tis onus imponere , aut operam ab eis expetere possit,quana sine damno praestare nequeant; obsequium ergo differat, illim prudens hoc dubium durat. Quod si neutra pars dubii tuta, dc tamen alterutra sit necessaridam plectenda, tunc eligatur minus periculosa. Et hoc in dubiis , quae vocant, practicis servandum. Hinc inter dubia speculativa, ut appellant dc practica discrimen asiasionandum. Speculativum est in philosophortum Lyceis, utrum testamentum sit legitimum, Matrimonium Tatum , Bellum justum ; Utrum hic equus meus , utrum hic mercatus, haec nundinatio , hic contractus licitus: Viruna die festo molere, lucri causia scribere, typos seu formas

aenea S componere, piscatum exercere liceat. Vtrum agricolae permisium die Dominico aut sacro alio currum purgare, salcem acuere, fruges con-

here, plaustrum one Iaret Utrum

99쪽

dominus cui plures sunt famuli , Iaecessitate non compellente festo die iter facere possit. Haec practica sunt dubia. Ι I. Regula. In dubio utrinque pari , locus est gratificationi ait Adrianus. Subinde dubium velut bilanx aequaliter utraque parte propendet, tunc sane vel cognatis, vel mihi ipsi, vel amicis gratificando aliquid pos- suin apponere. Exempli gratia. Centum Philippeos stipi vel muneri dare decrevi. Sunt autem duo aeque bene de me meriti, sed et iter cognatus est; huic igitur dono , aut certe donum divido. In muneribus quidem largiendis liberi sumus λ neque hac tamen prudentiae leges negligendae;

nam etiam de muneribus ac donis, tam acceptis , quam datis, Christo judici ratio reddenda est, dc nonnunquam gravissima. III. , Iu dubio proprie practico semper peccatiιm est , vel omittere aliquid vel facere. Sententia Theologorum certa, pauci S explicanda. Dubito rectenc, an malum i hoc tale faciam : dum diibito, id facere non

100쪽

posviai sine peccato. Dubito , nilium illis aedibus vino non obruendus sint: illas igitur aedes adire mihi non Iicet. Dubito an in illa domo contra castimoniam non sina peccaturus: illa in igitur domum vitare obligor. Nam homo aliquid actu ius , moraliter certus fit, se recte agere. Nefas cst agere conscientia prius non practice determinata. Nam quain diu conscientia haeret ac dubitat, nulla

potest inchoari actio, alias periculose se objicit, qui sic agit. Siracidae dicitum est bi amat periculum, peribit in illo. a Ita prorsus qui dubitat , an laesurus lit amicum importuna exprobratione,& tamen exprΟ-brat , hoc ipso amicum laedit. Pari plane modo, qui dubitat , nuna hoc vel illud faciendo, sit offensurus De una, dc illud nihilominus facit, Deum certe offendit: estque id peccatum Omnino tale, quale est dubium. Qui

dubitat, num letalem noxam committat, nec tamen ab aftione cessat s

sane letaliter peccat 3 qui de culpa leviori ambigit, in actione pergit, hic levius delinquit. Dixi,