Enchiridion theologicum, praecipua verae religionis capita breviter et simpliciter explicata continens, autore Nicolao Hemmingio

71쪽

tramae iis . quadruplici de causa bovi predicantur. Mu enim ex eo bon.e dicuntur,sulit, quia dDeo optimo fluct couditae. Sic umbo, quia Deo co-ditori placent. TERT o,quia sunt ordinatae ad bonos diu ste, Ti,quia singillae in suo ordine Deo optimoseruire debent. Unde David Psalm. I. 8.hortatur totam niuersitatem rerum T Deum coird, torem saluatorem sum celebret. Et quaΠquam tota creatura Deum sua quadam ratione celebrat, tamen praecipuum cultum a rationes creatura reis quirit. Quare angelio homices conditi erant, ut essent templum Dri, O vera invocentia seruirent Deo. Haec nos admoneant, quotiescunque hanc rerum machinam intuemur, ut ad Chrsum repar torem naturae humanae confugiam ,quo aliquando

Deo in nose cordane rite seruire cum sanctis su lia possimus. do in creaturis Fectentur haec quatuor.

P't MV, Pecieram pulcerrima varietas S r-cVNDUM, Jcultatum et virium in rebus productis utilissima proprietaT TERTIM, ordo creationis et rerum productarum iucundissimius steta TVM, Finis principalis conditioni rerum Haec EMTroR de multis metvis rebo nos admolielit V a Issimae ad enim specierum, qua adeo pulcre rerim I

sis dissinxit, commendat nobis opificis summam

potentiam di sapientiam. PROPRI ET vis rebo insita, bonitatem creatoris praedicat, Te

qui ad certa utilitates res sintula condiderit.

72쪽

ORDO duplax consideretur. TRIOR creationis, qui docet, omnia propter hominem condita Vnde commendat Deus vobis suam paternam prouidentiam, quod antequam nasceremur, pro 'exerit,

bis. POSTERIOR ordo est rerum creatarum, tilinum quatuor sunt graduT INFIMVS earlim

rerum,quae sunt tantum,T Elementa, Lapides, Metalla, dic PROTIMUS, rerum quaesunt di Ti- ut tantum, Ni plantae aerbae rutices TETTIUS, rerum qua sunt, vivunt O sentiunt, ut animalia bruta SVMM,S,rerum est, quae non solum sunt, uiuunt di sentiunt, verum etiam intelligunt. Hi grado rerum hanc naturam ex primaeua conditi ne inordinatione sic obtinent,ut inferiores gradus serviant superioribaes seruata cumA dignitate. Quare, tres primi ordines seruiunt homini, ita quari gradud ad num Deum colendum referri deberet. Seruant enim suum ordinem uniue creatura,seruientes homini. Sed cum Homo non seruit Deo,contra suam naturam rarit, O inuertit ord, nem naturae rerum. Huires igitur ordinis consideratio duarum rerum nos admonebit. PRIMvM enim,

quae sit hominis excellentia elendit Excellit enim omnia, qua infra suum ordinem collocata sunt. με- INDE, tendit, quo omnes hominu actiones reserem die sint,nimirum ad Deum agnoscendum di glor, sicandum, O ad perpetuam gratiarumactionem reddendam Deo, qui in no rum bonum omnia coni siderit.

73쪽

d:ne earundem haud obseure intelligi pote i. Et menta enim. creaturae primi ordem ordinantur ad alias creaturas digniores, ita mi ordo rerum trium graduum ad hominemo Hominis vero sit ad Deum agnoscendum di glorificandum. Hinc Sal mon Prouerb. I 6. Universa propter semetipsum operatus est Ieboua Propter emetipsum, hoc B, ut ipse ex ijs agnoscatur, laudetur di glorificetur Abn enim res creauit,ut illis uteretur, quia neci, lis nec nostris bonis indiget. Psal 16.T VLTI, O NIM CREO

Genes I. In principio creauit Deus caelum diterram.Lege historiam creationis primo secundo capite Geneseos. Psalm 33 verbo Iehoua coeli firmatisunt, respiritu oris eiulis omnis virtus eorim. Psalmo eodem Quoniam ipse dixit, sacta sunt,ipse mandauit, ct creata sunt. Isai. 18. Coeli enarrant gloriam Dei, O opera manuum ei annuncia firmamentum. Prouerb. I 6. Omnia operatus, i Iehoua pro

pter semetipsum.

74쪽

D PROVIDE

mnaeratio, qua is cuncta praterita futuramidet cognoscit fled etiam adminiseratio , per quam Deus sustentat gubemat inmoderatur omnia a se condita, in sui nominis gloriam S ED HVI s admin irationis tres sunt modi.PRIMVS, est UNIVERSOLIS RNU PDENTIA, qua dirigit Deus omnes creaturas, iuxta conditionem di proprietatem, quam singulis, dum formaret eas dedit, di nunc ea sua cura co- plectitur, ut siet incolumis naturae status suare cum Solam, Lunam, Stellari,cursum suum conjicere videmitis, existimem ipsa obedire D Eo, ipsi iussa exequi,neq; id tantum,sed Dei quoq; manu g bernari, ferriq; omnia em nutu. Vec prohibet haec uniuersalis Dei operatio, qu minus singula creaturae,ium in coelo, tum aeterris, qualitatem di naturam suam retineant, propriamque inclinationem sequantur unde Augustinis dicit DuuM res conditas sic administrare, ut ad propriis motibus et resinat . Nam hoc ipsum esti prouidentiae Dei, t

75쪽

m . SED is p

dentia esi, qua Deus moderatur omnia, ct addicit creatura in obsequium suum,m maxime expedire conducere sibi videtur. Hac pluuias, tonitrua,

gelu,grandinem,siccitatem, tempestatem, serenitatem,abutidanti minimem,bellum, pacem, exilium

c escit v lvi sint bonitatis, O usici mi dic, sui ivstrumenta,prout nunc seruos fluos iuvare: nuvc DRte punire nunc pios casigare paterno affectu consiluit: idque iuxta promissiones sua dimina non aliqua stoica necessitate. EST autem MFO GVLM inprimis tenenda quud sub diuinam prouidentiam non tantis cadant essectus futuri, sed etiam ex qitibus causis, quo medio quoq, ordine proueniant. Pur strangulatur, idq; prouidentia d, uina, quia furtum commisit tali supplicio dignum, nequaquam franguland ,e simili causa noupraecedente es interdum nobis causa ratium suppliciorum occultae sunt. T 'INDE in euentἰbuet ad promissiones di minas diuinas, tibiad Stobcam necessitatem respiciendum est.

ris,qua Dein vivit di regnat in Ecclesia Christierigit di fovet fideles operatur vellectiscererint', rat precandi affectum escit, uel in praeceptis suis

ambulem , iuxta suam promissioriem. E H36. Auferam cor lapideum de carne vestra, ct dabo Tobis cor carneum, oesiciam, ut in praeceptis meis ambuletis, iudicia meassciatis. Quatenus cmmcormpti mus peccato originali terra siccs: PE a steriu

76쪽

sensi persimilissimus, bovi Fructis nihil omnivo

producenti. Nam corruptum est iudicium nostrum: voluntari noctra Deo rebellis, ad malum procliuis in propensa deniq; tota noctra naturabiciosa est. suod cum ita sit,io Dominus peculiari cura reformat in nobis iudicium, operatur in nobis di melle perficere. Sed interim notandum est,nos a natura elisionem et voluntatem haberesed quia ruraque peccato deprauata est Dominus ad sua manu reformat, in malis bonas ficit stubdigitur ad discernendum apti sum s qu)d volumum, quod hoc vel illud racim , id naturale Dei donum B. Quhil vero nihil aliud possumus eligere, expetere aut f-cere, quam malum, id ex corruptione peccati est. vird,qub bene operari cupimu s, atq; exequendi

potestate sumus praediti,id totum d gratia proficisci

tur, qua in meliorem vitam regenerati sumus. Porta FINIS=VS e prouidenti e Dei nunc explicandi simi. HNis itaq; duplex: PRIOR, Tinos totos Deo commendemus,eum timeamum, inuocemitis di praedicemus. TOSTE RIOR, Tifecure

contemnamus quicquid nobis mundus vel Satan minat ivri autem ut suspiciatur apertires, duae obseruandae sunt nobis distinctiones.)Rr R, quod tam in praeteritim quὰm in futurum consideranda sit prouidentia Dei. E EI , quod Deus interdum cum sit medi s,interdum siue medijs, novudquam etiam contra omnia mediassiuam prouidentiam exe

luatur. Si igitur ad tempus resicis praeteritum,

77쪽

mi tuta nil ni i) at itur in prouidentia scribes, quicquid Me prosperi vel aduersi tibi contigit, sed diuersimode. Si enim quid prosperi contigit, habes occasionem celibrandi Dei, idq; exemplo sanctoram Patriarcharum, g ,atq; adeo omnium piorum. Si quid aduersi cout it,duoficies: PRIMrM cotta cum Iob Sicut

actae vitae subeat memoria, ut vel ex poenis tibi infletctis peccata tua agnoscas, ac menderis, ita , t cum Daurde dicere poscis: Bonum eli inibi Domine, quod hinnitiast me. In tempus futurum hoc modo reputanda en prouidentia Dei, ut semper ad eius promissiones di minas intentius sis, hinc ad Dei t, morem, fidei inuocationisq; pro ecium incitaberis. Non enim carnis torporem, sed quietini Dei afferre nobis libet prouidentia Dei Deinde etiam ad

uersus crucis acerbitatem armaberis. TOR RO

s per media profipicit tibi Dominus, accipe taliquam a manu Dei, di illi gratum te exhibe Media autem, ut prouidentiae Dei instrumenta agnoscito.Si abs i medissimis sine pane te in carcere sufentaret, verbo Domini hoc ascribendum est. Si contra media nobis prouidet Dominulis, hoc B, in illa obstacula prouidctiam paternam impedire possunt, ut cum David euefluis eri in regini Saul contra cum tota similia reclamante, ei tante in Delunca Leomo liberatur, tres viri in camino Bab Ionico habemuis materiam praedicandi. celebrand DEI. Hodie Ecclesia, vel inuitis inferorum s portis,

78쪽

Psal Io . secundM, qui incipit Benedicanima mea Dominum praedicat hanc uniuersalem administratioliem. Paulin 1 . In ipsi enim vivimu3 moutamur di sumus, id est, per ipsum datur, sustentatur infouetur vita noctra. Ebrae. H. Ferens omnia verbo potevtiae suae. Matth. Io. Duo passeres asse veneunt, oeranu ex illis non cadit super terram sine Patre Mesro. I. Timoth. 6 ctu viuificat omnia. TESTIMONIA PROVIDE

TIME SPECIALIS.

Tol. Ir . Visi Dominus aedificauerit domum, fructra laborat qui a scat eam. Trouer . 3. Velias a Domino in domo impis, habitacula autem iussorum benedicentur. Ps .io Uompaei et iliriclita iis abii Domine. Euc

79쪽

Huc qui Io . reserendus est. Huc refertur, quoties Dominu per Tropheis dicit e tenebrata di lucem, vitam di mortem immittere TESTIMONIA TECVLIARIS electorum. Ts i. di sint Dominmisiam iustorum. Psal.33.Oculi Domini super issos. Matth.Io. Capilli vestri omnes numeratisunt. Huc sat si sui habitat in adiutorio altissimi, totis referendus est. In hoc enim pulcerrime senditur, qu)d Ecclesia chrisi sit veluti theatrum prouidentia Dei V III n

HOMO eu creatura Dei, constans corpore anima rationali, ad imaginem Dei,cim libera Toluntate condita, proesque creaturarum inferiorum ordinum consituta, ut Deum in societatea opaco celebret . Haec definitio sumpta exs culido capite Gen eos conuenit homini, ut creatius erat a Deo, dum erat adhuc in honore,ut Psalmusia suoquitur, hoc en in flatu imiocentiae ante pec

catum.

80쪽

Scire autem oportet, qubi Scriptura sacra quadruplicisflatus hominis meminit, quorum I buv fuit ame peccatum, Gen. a. SECUN D VS sub peccato. TERTIVS sub gratia foederra, Gesses 3. '

pa m in scripturis, in quo statu soli sunt ij,qui fidi

deris participes ficti suui. uron ussat ,post hanc vitam, is variat. ANTE enim resurre-Sossem,corpus insepulcro,anima pi in requie erit: Tos resurrectionem vero coniungentur ammae corporibulis, ae vel requie aeterna fruantur simul, Tet poena fluant suae inlusiciae. Dixta horum flatuum diuersitatem, hominis conditio mirabiliter variat.ctuare breuiter admonebo, qualisiamsi homo mdiuersis illis statibus. I, primo igitur satu,quem vocant satum Iunocentiae,qualisfuerit homo, ideo breuiu dicam, q/sia posse rursiis repetendum est, ubi dicetur de lucticia originali Habuit itaq; homo

in hoc primo statu. .imaginem Det.2alite itatem. 3. iurat ac omnium Tirium. .Xerbum. 3.duplex sacramentum, immortalitatis probationis. SED

haec apertius declaranda sunt, ac primim deum gine dicendum est. LI Misso itaq; quid sit, non en obscurum. En enim rei alicuius express seu repraesentatio, idque tum in anima hominis, videlicet in parte cognoscente,tum extra animam Cis enim mens humana

cogitat aliquid, imaginem quandam rei Teluti pin-