Enchiridion theologicum, praecipua verae religionis capita breviter et simpliciter explicata continens, autore Nicolao Hemmingio

91쪽

taavate sim

voluntatis spontaneus motus ad aliquid, sed etiam virium libera faculta significatur, cari autem vocabuli Graecis usitatum in hac quaesione taetii, ira fess EtsheiMIquasi homo exse haberet non solum eligendi iracultatem, verumetiam praestandi mire , quemadmodum Pelagius somniauit subhciam explicationem huius quaestionis, quatenus I rum arbitrium etiam 'cultatem practandi,

quae volunta imperat, complactatur. Sitque haec definitio LisεRvM ARBIUMVM Bra culta s,rationis quidem ad malum honumve disce nendum , Tobotatis vero ad utrumuis eligendum, denique et virium ad utrumlibet praestandum. Nam ut aliquid recte fiat vel geratur, rhquiritur PRIM M iudicium sanum , DEINDE voluntari media ad imperandum, POS REM conatus seu vires,quae obsequium prasant. Hincs quitur, illic demum esse liberum arbitrium, ubi u-dicium sanum est, Toluntari promta Tiresque ad agendum idoneae. Quare clim haec omnia in primo

statu hominis absoluta inperfecta fuerint, ibi quoque liberum arbitrium fuisse minime impeditum, manifestum e l.

V εψM ci de libero arbitrio quaeritur,quae,

fio est potissimum noli poli lapsum a suo primo statu habeat liberum arbitrium, necne evi ad hanc quaesionem plane di sine errore respon

92쪽

D di linguendi sunt actionum gradus. TVM actionibus applicandalan regula.

REGULA haec eri Liberum arbitrium earum est rerum, quarum iudicium integrum existi: νο- tantas non impedita, vires susscientes. G tam Lactionum, quantum quidem ad hoc noserum propositum attinet, quatuor consitualitur.

TRIMVS D S sit actionum, quae hominibus cum brutis magna ex parte commuliessunt: t qua pertinent ad conseruationem naturae, seu imdiuiduorum .Huius generis sunt educare, tueri a tos,edere,bibere,vestre, edificare, vigilarfido , re, ire, sare, sedere, di id geliu alia. EcgNDus gradins actiones rationis complectitur, quarum aliae sunt communes, aliae priuatae, aliae politicaeualia oeconomicae. Huius generi sunt: gerere magistratum, sieruire contractus exercere, colere agros,exercere artificium, nauigare. TERTIus

gradius Ecclesiasicorum operum, i,quae pertinent ad ministerium conseruandum, aendocere Nerbum, hac vel illa hora conuenire, audire verbum, a b niserare Sacramenta, percipere Sacramenta, his vel illis eremoniis uti. v AIT S gradus diuina opera complectitur, ut implere legem Dei, praestare fidem, credere, recte orare,diligere inimicos.Breuiter eorum operum est hic gradus,quae dige sua Deus a nobis requirit, quod ad interiorem et veram obedientiam attinet. HIS GRADI ars actiovum ita constitutis,

93쪽

non erit dissicilis regula accommodatio suare pro diuersitate horum grNuum, ad quaestion sic, bondendum en . Dis vim actionum gradu homo liberim arbitrium habet Totest enim nat sensu actiones huius grades discernere, potest etiam naturali impetu ad adferri, nec vires id hac parte adeo fracta sunt, quin obseqidum appetitui practare possint. In EcvND TERTINgradibo impediuntur duabus rebus, dirannide Diaboli, virium imbecillitate, nec iudicium hi est tam integrum, nec voluntari adeo alacris, ut in primogenere. Hinc illud Medeae: mideo meliora proboq;, Deteriora sequor. Et experientia testatur,quam imbecilles sint homnes, etiam in his externis actionibus, o maxime in b, quae vocationem uniuscuiusque attingunt, O ad disciplinam pertinent. Quare hic agnoscenda encum imbecillitas nosera, tum tyrannis Diaboli, di orandus es Deus, ut nobis adsit, ac iuuet nos, nec stuat Diabolum in nos grassari pro sua libidine. LIBERIM TIS autem in his tribitis gradibus actionum tressunt causa. PRIMA, misit discrimen inter agens liberum, o non agens libere . Sic UNDM,Tt sciamus Deum esse agens liberrimum Neq; enim causa effectu natura imbecillior, aut minus escax est. Quare Stoicorum delirium

de necessitate dependentiae, prima di secundarum causarum quo sentiunt Deum nihil posse agere, nisi s quath

94쪽

Neri, seria electione sie proaeresi,honem actiones antefert volunto. stat grado actionum, tu quo homo sibi rilectis nihil plane potest, nullam omnino habet voluntatis libertatem . Nam di iudicium decipitur, di vos vias deficit, iuribus desituimur. Hoc PRIMUM consi mari poten Pauli dicto, qui poli Dauidem ita inquit, A pulli usus, ne em quidem, Abn est qui inte legit, Sic adimitur iudicium ' on est qui qum Deum, si enditur voluntatis auersio Gmnes declinauerunt,simul inutilesficti sunt. hic vi

homo non capit ea, quae sit ut Piritus Dei. Roman.8. oe x iure carnissimultas est erga Duri, nam legi DEIno subi citur, nec enim pote t. Hoc Pauli dictum clare docet,mentem voluntatem O assectus hominis, quaten sibi relinquitur, aperte adue sari Deo de M. enim genus est ad omnes actiones animi. Item Philip et Deu Loperatur in nobis velle et perficere,pro bova Toluntate. Item, E ecb.

el litami

95쪽

36. Auferam cor lapideum de carne vestra, ct dabo vobis cor carneum, et Spiritum meum poliam tu medio sei, Oβciam,m in praecepti meis ambuletis. Recte igitur de hoc gradu operum Berna dis inquit. Si discernere volumus scilicet nobis, licti ititer bonum di malum, decipimur. Si tentamus'cere bonum, deficimus. Si ovamur resistere malo, de cimur oesuperamur Uemadmodum enim avicula pede ligata, volare lucipiens, fumculo tu terram detrahitur et sic quoq; mens homiriis ad rerum coelestium actiones volare contendens, ab effectibiu retrahitin , nisi ali Chrsi subuebatur, hoc est, verbo ct Spiritu santcto iuuetur. VERgM hic monendi sunt auditores, qu)d Tocabulum Lis Eutaris in hac disputatione non opponatur coactioni, sed serimuli, ut supra dictumeli. Libertas enim seruitus ita ivter se pugnant, ut qui alterum dixerit, alterum neget C regitur Paulus mali. o. totum hominem, quateninsus Naturae resiliquettur, dicit esse venditum sub pecca to, demo non videt,libertatem sublatam esse, iniuei locum peruitutem successisse. votanda sunt edigo hae antitheses quod ut liberim arbitrium sese uo, ita coactum spolitane aduersatur, quoi diis rentiari breuiter definitionibus illustremus. LIBE- itaque volunt.ra est , quae bovum malum

eligere habet v sua potestate, quia spoliatum hominem, superiora testimonia santur. SERUM,

96쪽

propter cormptionem sub malarum cupiditatum imperio captiua tenetur, ut nihil aliud quam malim eligere pest, etiamsi diFonte. libenter

non externo motu impulsasciat. Unde Bernar-d-:Libera est volunta mala, qub mala: sed se uilis eo ipso,quhil mala.Omuis enim quisscit peccatum, seruus in peccati. Hic Bernardus maniferi liberum opponit coacto,non seruo. Seruum enim a

bitrium statuit,etsi liberum rateatur, quae sanestare simul nou possisut si liberum serui polieret.

COACTO Noluntarieli, quae non spolite sua lio interiore electionis motu inclinatur huc vel illuc, sed externo motu violenter fertur. Talis voluntas nulla esse poten, cum alterum alteri repugnet. SPONTONEM coactae opponitur, ultro enim e flectit, quocunque ducitur, non autem trabitur aut

rapitur inuita Hanc concedimus homini, ut si quid mali ficiat, sibi Oyoluntariae suae elictioni imputare debeat . Haec pontanea voluntas omnino libera voluntate, seu a libero arbitrio, diuersa est Non enim seruo opponitur, sed coacto, ut iam demonstratum est C ER in quia non eodem significatu accipitur libertatis vocabulum ab omnibus,ri iam dictum est Alfi enim libertatem seruituti opponunt, mi Lutherius Ali coasiloni,vt Bernarii . multi alij poteris breuiter ad quasionem, Num homo habeat liberum arbitrium, hoc pacto respondere Si liberum opponis coacto, Terehomima voimitatem liberam pronuncio A ambo , mira

97쪽

o iunt plerine Theolo G . Latim disinguo rumphaera ivtisr externam disciplinam, di iusticiam symissa Fram sit, lavi In externa disciplina verbum Dei ct expcricq sis tui ita testantur, homini aliquam libertatem esse retivnque illa iiii avi., quia christus dicit Sine me nihil potest tatae ii Dcere. O Paulus idem de se testatur,oempnita si , testimonia Scripturae hoc ipsum conuincunt,dico Mo luntatem liberandam esse per chrissum,Pretor tria is mandam manu Dei, prius piam Diritualem my nil ita iam praesare possit. EiNDE di hoc obseruandumen, quod cum m ae si vi negamo iudicium voluntatem P vires ad beneno,ilentia agendum, non negemus hvincultate impliciter, iami re a quantum adsubsantiam pertinet,sed quanti millis iiij, ad habitus Iudicare enim velle magere natura sunt Verum quemadmodum inique iudicare, male si is melle, O praue agere,corruptiom putalida semi.

Sic rect udicar reve

98쪽

ditet .sua de repulcre monet Augusinum, tu bens: O homo, tu praeceptione cog sce, quid debeas habere: In correptione agnosce, tuo te mitio non tabere In petitione cognosce unde accipiari, quod Tis habere. Ita futurum est, ut mens illumiuata recte iudicet, cor resormatum manu Dei,oluntarium ciatur, homo pro gratiae mensura, quam accipit, conetur, O ad obsequium applicet jumfrcu tates sim Tires. Ex quibus relinquitur,praecipua Piritualium acti ovum causa esse verbum Dei qm formatur iudicium, Spiritum saxeium, quo reso maturior, Toluntatem pontaneam, verbo Dei

in spiritui sancto obsequentem. TESTIMONIA AEVIBUS EV ER

in negoci si lutis sive

gratia. I. Corinth.2. Ammalis homo non percipit e qM

sunt Spiritu Dei. Philip.r. Quod Deus in vobis coepit bonum opus, perficiet. Philo. o ine Deus es qui agit in vobis, ut velitis di sciatu pro beneplacito.Iobauris Sine me nihil potestis facere. Item: A emo Menit ad me, nisi quem Pater traxerit.

Roman .8. Spiritus adiuuat infirmitates Uro.

99쪽

Gen. 8. Cogitatio humani cordis mala ei omni

tempore.

al. 3. NAn est iu Ss,ne unus quidem,non est qui tutelligat, non en qui exquirat Deum. man. 6. velle adiacet ibi,at ut sciam bonum,no reperio.

Trouerb. I 6. Cor hominis dissonit viam suam, sed Domini eri dirigere gressus eiu . Flegenerati Toluntatem bonam habent ex gratia, sed Jcultatem non habent, quae exercitis quidem crescit, in vita vero beata perficietur.

CONTINGEN-

CONT/N GENTIM est euentus ei rei,quilbabuit causari, quae sua natura aliter agere poteralit. Quanquam autem Dem pilleutet naturam,quemadmodum supra declaratum est tamen naturae agendi modum relinquit, O non tollit suo moderametne,sed una cum natura sustentat. 2Nunc autem ordiuauit Deus, ut alia naturaliter agant, ut bis alia libera voluntate , lictione, ut homo Quare dubium non est, quin multi effectu sidi uera silit coriingentes. VT autem haec res clarius percipiatur, notandum est,in natura tres esse causarum grado,qualitum quidem ad hoc nostrum propositum attinet.

100쪽

ADMII enim causaesuvi necesia insecti ordine ad effecto mi motus coeli ad eclipses, alios es ms, rex motu orbium necessitate physica eveniunt . Huiusmodi effecto futuri, non quidem contarielites, sed necessari simi. ALI sunt causae,quae non sim necessaeae,saltem per comparationem ad effectis, ut eos necessari producant,ima possimi non producere eos. Atque huiuis generis eisi esto sunt futuri, non necessaris, sed couit elites. Verum horum duplex est deferentia. Nam quodam causae ad producendos tales effectus determinati sunt,qui sunt futuri, non necessari, sed contingentes , quia eorum causae ad producendos tales secius determinatae sunt qui Oectin etiam sunt colitingentes, quia eorum cause poterant secus agere istae sunt causae , quaeperse nullam habent determinationem, ad hunc vel illum essectum producendum, sed promiscue se habent ad utramlibet,

ut volunta Dei Angelorum di homilium . Haec voluntas causa en contingentia, quia contingentia sublata,nulla omnino Toluntas reliqua manet. D E IN DE contingentiam esse, confirmat ipsa Dei prouidentia Deo enim suae prouidentis oris,nem per causa inferiores exequitur. Ex quo sequi

tur,ordinem diuina prouidentiae esse,ut ali ejiciavissu necessaris,ali contingentes. Si quanquam recte dicitur Secunda causa non agit sine prima, tamen ex eo non equitur,comingentiam tolli. Nam Deo

modum