Epitome theologiae christianae: ex codicibus Monasterii S. Emmeramni ...

51쪽

diei, si spiritu saneto ab utroqu procedero, non ereatum aut laetum alle uno enim aeternaliter subsistit atque initio earet nee reatum nec factum diei convenit. Solum ergo patrem Ingonitum diei-mua, hoe est a se ipso, non ab alio esse. Undo

Isidorus tymolog libro sexto Pater, inquit, solua non eat do alio, ideo solus apellatur ingenitus. Aliud ergo est dicere patrem ingenitum, aliud dicero non genitum, sic ut aliud dicere, aliquid injustum et ali-'quid non justum unippo quod induatum eat, ne-

pis quippe est non justus nec tamen injustus Sie et eum pater dicitur ingenitus, constat profecto, eum esse non genitum, id est, non esse filium Spirituavero sanctus ipse quoquo est non genitus, eum pasetiam non ait genitus, id est non sit filius, ne tamen omnino ea ingenitus, cum ipso ab alio sit, tam patro seilies quam a filio procedens. Solus igitur pater dieitur ingenitus, sicut solus filius genitus Spiritus vero sanetus nec genitus ne ingenitus, sed ut dietum est, non genitus. Unde Augustinus ad Oroatum apite quinto Spiritum sanetum nec genitum ne ingenitum fides certa doelarat, quia a dixerimus ingenitum, duos patris affirmare videbimur, si vero genitum duos filios credero cuIpamur. Idem ndo orthodoxa fido oeclesiasticorum dogmatum e. primo Pator ergo est prineipium deitatis, a quomina natus, a quo spiritus anetus non natus, quia non eat filius, mee ingentina, quia non est puter. η'Sallavit semindisa.

52쪽

Ηune et beatus Gregorius seeutus in ambolo spi-atolia auis praescripto meminit dicens: Credimus apiritum anetum eo genitum ne ingenitum esso,ae eoaeternum do patre et filio proeedontom. Cum

autem unaquaeque harum personarum sit Deus, ait dominus, ait creator, ne una persona sit altera, non

tam ideo plures dii vel domini Eunt, seu creatores, sicut plures sunt personae. Quippe cum dicimus Deo et dominos aut reatores, quemdam numerum rerum ostendimus, quarum unaquaeque Deus sit aut dominus, aut reator, cum in divinitato nulla rerum possit eas multitudo. Undo et individuam dicimus trinitatem. Cum vero multas in Deo profitemur e aonas, proprietatem non rerum multitudinem demon- atramus. Quaedam ergo de singulis tantum dicuntur personis, ut ingenitus do sol patre, genitus alvo

incarnutus de solo filio, procedens ab utroque do solo spiritu saneto quaedam conjunctim tantum et non singillatim, ut trinitas imul do tribus personis; quaedam tam conjunctim quam divisim de eis aequo

dicuntur, ut Deus, reator, dominus, omnipotens, BR-pientia, virtus etc. Solum vero hoc nomen, quod est persona, pluraliter proferimus, eum sellicet plures personas profiteamur, non Deo aut dominos eo

ullam in oloris pluralitatem recipiamus. Unde Augustinus do trinitato libro VII. . . pater ada dicitur persona, nec ad filium vel ad spiritum anetum. Item hoc solum nomen eat, quod cum dieatur de singulis ad se pluraliter, non singulariter accipitur in

umm. Dicimus namque pater est persona, filius est Persona, spiritu sanctus est persona pater tamen et .

filius et apiritumaanetua non sunt una pereona e tres.

53쪽

Caput .

Quid ipse sentiae de unitate a trinitate, ostendit et id ratiouo et auctoritate defendit. Hac autem fidei summa circa unitatem a trinitatem divinam breviter proposita, reliquum est, ut

luersus inquisitiones dubitantium congruis similitudinum exemplis eam defendamus et astruamus. Quid enim ad doctrinam loqui prosieit, si quod dieimuae poni non potest, ut intelligatur. Quod diligonier beatus Augustinus, eum difficillimum illum de trinitate locum exponere Vellet, quo Evangelista Ioannea exoraua est dicons In principio te hoc, inquit, animalia homo non percipit. Quid ergo, fratres, ai-lobimus hoc uuaro scribitur, a siletur, aut quuro auditur, si non exponitur sed ut quid exponitur, si non intelligitur Primum ergo nobis disserendum Oeeurrit, quid sibi velit ista personarum discretio, vel distineti in una natura divinitatis, ut eadem ait pater, eadem filius, eadem spiritus sanctus, eumaummum bonum et in omnibus hae distinction trinitatis intelligamus Patris namque nomino divinao majestatis potentia designatur, quod quidquid velit, efficero possit. Unde in Onchiridio Augustinus. Nequ enim veraciter vocatur omnipotens, nisi quam quidquid vult potest; Idem in libro do spiritu et litera non potest sacer injusta, quia ipse summa justitia et bonitas est. Omnipotens vero est non quod possit omnia sacere, e quia potest efficero, quidquid vult. Hoc est ita in potestate ejus sunt omnia posita, quod de omnibus, quae ipse vult, ordinare, Vel facere, non eat aliquis, qui possit ejus voIuntatem impediro. Sient autem patria voeabulo

54쪽

divina maiestati potentia pecialiter exprimitur,

ais filii seu verbi appollations Delisapientia genua

significatur, qua sic cuncta diseernere valet, ut in nullo penitus decipi queat. At vero Spiritu saneti nomino ipsa ejus aritas vel benignitas ab utrisque proeedens censetur, quod scilicet eo modo vult omnia provenire, quo melius possint. Non est autem perlaetus in omnibus, qui in aliquo impotens invenitur, nec persecte beatus est, qui in aliquo potest decipi, nec penitus benignus est, qui optimo fieri omnia ac disponi non vult. Ubi vero haec tria conveniunt, ut tam scilicet potentia quam sapientia quam bona voluntato sit persectus, nihil boni est, quod ejus plenitudini desit. Tale est ergo Deum patrem

ac filium ae spiritum sancium nos profiteri, ac si ipsum, ut dictum est, summum bonum age, praedi-eemus, eui tamquam bonorum innium plenitudini

nichil desit. e solum hae trinitatis distinctio ad summi boni persistionem ut dictum est descri-bBndam convenit, verum etiam ad perauadendam hominibus divini cultu persectionem, ut religionem)plurimum proficit, ut ob hoc praecipue ipsa Dei sapientia inearnata in praedicatione sua ea recte Θ- erevisset assumere. Duo quippo sunt, quae nos omnino domino subjectos officiunt Timor videlicet utque amor. Potentia siquidem et sapientia ma- ximo timorem ineutiunt, cum eum judicem esse se timus et qua voluerit omnia posse punire seimus,

et nihil sum latero eognoscimus. Benignitas Veron amorem pertinet, ut, quem benignissimum his mus, potissimum diligamna, ex quo etiam advorti potas eum in pietato letae velle, quia quo plus si

55쪽

plaeae nequitas, o magia lapites et iniquitas. Undo dilexisti Justitiam et odisti iniquitatam Sodnee olum ad timoro vel amorem Dei hominibus incutiendum haec trinitati diatinetio noee aria est, sed etiam ad univereorum operum riua Ommendationem plurimum Valet, ut quaeeunque agit utpoti egregis fieri erodatur, qui quodeunque velit officero possit et omnibu modum ervam aetat et optimo euneta fieri ou proeodem velit. Undo eum ad aliquid operandum divinam gratiam inploramus, Beto trinitatis ommemorationem facimus, dieentes, in nomino Patris et Filii et Spiritu sancti, vel in nomino anetae et individua trinitatis, ut cilies durinam potentiam et sapientiam ou benignitatem mmamorRntes, quaecunque emeiat, egregis fiori do- monstremua. Unde atmoyaas, cum de universitato mundi ageret, in ipso statim geneata xordio Deum Patrem et Filium et Spiritum sanctum commemoris, ut quaecunqno a Deo fieri narrat, gregie facta e dantur. Cum enim ait: In principio creavit Donaeoelum et terram et postmodum adjeeit et viritua domini sera tu aupor aquas, divinam tranitatem dutigenis expresait. In Do quidem reator patraminainuana, id a divinam ommemorana potentiam,

Per quam rear do nihilo omnia potuit. Quod etiam hoc nomen mu non incongrue juxta propriam interpretaeionem innute, quod hoc idonee Maaithoos Θεω), id est timor interpretatur, eum Pot atati reverentia timoria maximo exhibeatur. Nomine vor prineipii suum designat, id ea divinam attonam ae aviantiam, in qua per providontiam eunetuinua eo istor quodammodo hab amne laudo εν--

56쪽

goliata do verbo patria disserens quod laetum est, inquit, in ipso vita erat Sio imaerobius Platonem secutus, mentem Dei, quam Graeci noum νουν Rppellant, originales rerum poetea, quae ideas dietae sunt, eontinore meminit antequam, ut ait Priscianus, prodirent in corpora, id est, in Meta operuit Provenirent. Per spiritum vero domini aperto spiritum sancium insinuat, id es vina gratiae bonitatem. Iuxta hanc etiam diligentem considerationem,

eum ad excellentem hominia creationem ventum B set, provide hoc opus aeteris anteponens et quasi Pra eaeteris commendans, distinetionem putenter

trinitatis lacit, ubi a domino potius dictum est, faetamus, quam faciam. Ad imaginem, inquit, etaimilitudinem nostram, virum quidem ad imaginem Dei, multorem ad similitudinem. Vir siquidem juxta apostolum imago Dei, non mulier. Sed aleut vir imago est Dei aio et mulier imago est viri. Imago quippe expressa similitudo alicujus rei dieitur, imilitudo vero diei potest etsi non multum id, cujus est similitudo, exprimat. Quod antem nomine patria divina potentia, nomino filii asa verbi divina apientia, nomine piritus sancti divina benignitas seu caritas speetaliter exprimatur, ne nos auctoritns eo

ratio subterfugit. Potentiam quidem nomino uilliuapecialiter intelligi, in explanatione epistolas ad Ephesios, ubi dicitur gratias agentea in omnibus in nomino domini nostri Iesu Christi Deo et patri, artΗeimo, Deo et patri, id est Do omnipotenti patri. Μaximus etiam placopua in xpositione symboli:

Crassia, inquit, in Deum patram omnipotentem Inmo natura innaaeibilia, in patro unigavit verita

57쪽

l omnipotento veritati plenitudo ostenditur. Eat namque per ingenitam deitatem omnipotens, per .-tontiam pater. Innascibilem in hoc Ioeo inereatum dieit. Ingenitam deitatem Deum appellat, id est,

Bum olum ex tribu personis ingenitum profitetur, eum olus ipse non ait ab alio, eaotera vero e aonae ab ipso sint. Quod vero dictum ea per ingenitam deitatem omnipotena et per omnipotentiam pater, aperto innuitur, ad EoIam patris proprietatem speetaliter potentiam pertinere, licet una quaequo Personarum eum patris ejusdem ait substantiae, ejusdem ait penitu potεntine.

Caput VI.

Quaedam uni personae, et non alii eonvenire, quaedam do una diei, et de omnibus intelligi solere. Iuxta earum trium personarum proprietates quaedam specialiter eonveniunt tini, qua non alii, qua dam do aliqua arum diei et aecipi solent, quao juxta earum naturae identitatem singulis nega non ambigimus, ut sapientia filio, arita spiritui saneto apeeialiter attribuatur, eum tamen tam pater quam filius quam spiritua anetus, ae etiam tota trinitas sapientia ait et similiter tam pater ipso quam filiva earitas diei possit, si etiam juxta exsonarum pro prietates, quaedam opera specialiter alieni personae attribuuntur, quamvis indivisa totius trinitati opera praedieentur et quiequid ab una earum sit, a ingulta fiori onstat Soli quippe filio earnia auaeeptio adseri-hitur, aqua et apiritu saneto tantum, non aqua et

patro a filio regenerari dieitur, eum tamen in istia totiua trinitatis operatio affuerit. Gad aio qua ad

58쪽

potentiam attinent patri assignantur, ale quas ad a pientiam filio, qua ad benignitatem spiritu aanoto attribui dabant. Ideo autem trium personarum opera ndividua, id est communia age dicuntur, quia quicquid potentia geritur, idem sapientia moderatur, bonitato eonditur. Undo a bono in his, quas faeimusve Deum facere exoramus, Ommemorationem trinitati facimus disentes in nomino patria et filii tapiritus aneti, ut icut trium parsonarum indivisae. operatio, at et earum inseparabilia invocati et aio tum fides ipsa postulatis beneficii astruatur tum operis divini ipsa officacia commendetur. Facile enim creditur facturus bonum, quod rogatur. Si id

sacere sicut voluit, posse et benignissimus noscatur. Cum aut in sapiantia commemoratio aediatur, uno

nomine filii exprimitur, par quam modum in Omnibus aenere Voluit, grogiua ostenditur Metus. Cum autem bonitatis meminimus, qua spiritu nomine censetur, optimus Metua designatur. Sic igitur invoeation tali talis Metus venire ostenditur, quia a proveniat, qui omnia, qua Velit, fatere queat, et in omnibua faetendis modum nervam aciat et o time uneta ovontra velit.

Caput VII.

Qiaanube pera amat idem Maro, quod alteram, sed no. a modo habere, is alteram.

Seiandum tamen, quod iam una quamuciatnem. personarum omnipotona disitur, quod quicquid qua eumqua ariam Bae ro velit, poa te eomplere, nomaumen, Mo a Bodem modo penitus unam ha -- quam .ltouam eum ae a. lnvleam suis propcloe

59쪽

tibua sint distinctae Solus quippo pater alvo ingenitus, sola filius genitus alvo inearnutus, olus apruritus anetua procedona uuiequid ergo una potoat facere et reliquam et ido unaquaeque omnipotens dieitur sed non quicquid una, potest eas et alia. Ut Hieronimus ait: plus habero pater a filio Istud invenitur, quod solus a o ipso eat, filina vero a seipso non est; ad a patro tamquam genitus uuod ergomaximus episeopus ait, per Omnipotontiam Patromissae, perto dedit intelli , ipsum diei omnipotentem, non quod ipso solus ait omnipotens, ut die itum est, id ea omnia, quae vult, eineere possit, aedquod is ex se habet pia me, aicut ex se, et non ac alio, habet issae. Unde et per emet ipsum filius dieit non possum n me ipso sacer quicquam. Et alibi: a me ipso facio nichil vel a in ipso non loquor.

Caput VIII.

Probat evangeliea et apostolica auctoritate Patrem omnipote tia, Filium sapientia, Spiritum sanctum specialiter desis.

nari bonitate.

Νunc vocabulo patris divinam potentiam assignari tam evangelica quam apostolica auctoritato LMmamus, tunc indo tum ration tum auctoritatoaanctorum inrefragabile pateat, quod dicimus. Ait namque filius, quae pater posuit in ana potestate, non quod ipse filius vel apiritus ancina, licet eadem ait trium personarum potestas. 3 alibi iacui, inquit,

disposuit mihi pater. Quotiens ipsa humanitas filii opem unita sibi divinitati imadorat, aut aliquas preeo effundit, nolo patris vocabulo utitur, ipsam

60쪽

aeitieet ommemorando potentiam, qua potens se effieere, quod rogatur, ut eum dieitur pater sancto serva eos, pater in manus tuas ommendo spiritum meum et similia, quae ad rationem pertinent. Quod adhue usus seeleaia habet in illis poetalibus orationibus, quae in olebrationibus missarum ad altare fiunt, qua aettieet ad notum patro loeutionem dirigunt. Sic ait MoatoIns, Christum resurrexisso a mortuis per gratiam patris, id est per virtutem divinae potentiae vel patrem a mortui filium auaeitasso vel vivisitaturum esse orpora nostra, vel filium spiritum misisse, vel ei filium obedisse. Cum inquam, talia dicit, quasi proprie et specialiter patri attribuit, quae ad potentiam pertinere videntur, ut hine quoque videantur ea, quae potentiae sunt, dpersonam patris, juxta ejus, ut dictum est, proprietatem esse adscribenda, sicut filio ea, quae ad rationem vo sapientiam portinent, sicut est judicare, quod diserotionis est. Sicut scriptum est, pater Omnis ju-

dieium dodit filio, quia potentia sapientiae in discretion cedit. Ubi aequitas magis est examinanda, quamvis et potentia Oxereenda. u. autem au ponitur, quia filius hominia, ex quo divinum maximo pendeat judicium, declaratur aeeundum quod ipso

filius protestatus est. Si non venissem et locutus ei fuissem, peccatum non haberent, nunc autem nullam excuaationem habent do peccato suo, ae a dieatur, ex hoe maximam impios eondemnationem justo ineurrere, quia tanto beneficio ingrati et inexcusabulis extiterunt, illaum etiam a patre filium respuentos. Ad hoc etiam illa inaeriptio psalmi pertinet, pro Oeeultis filii scilies judieiis, do quibus dierum