장음표시 사용
291쪽
nulla habeat. Minor est Aristotelis , && secundum veritatem, quia nihil potest incipere per diuisibile , nam nunquam inciperet, cum enim hoc sit diuisibile .seque in infinitum , & non habeat primam
partem determinatam, nunquam incipe ret, cum inceptio debeat esse determinata . Tum quia nihil incipit intrinsece quando non est, sed quando est, sed per se tempus solum est per partes, ergo si tum incipiet quando est per partes. Modo
quaero , an tempus incipiat per partem praeteritam, an praesentem, an futuram, snon per praeteritam, quia non est, non
per praesentem, quia iam est , & sic non incipit, non per futuram quia nondum est. Tum quia nulla res incipit quando sit, sed tempus fit per suas partes, ergo tempus non est prς sens per suas partes ;ae proinde non est praesens per illas , cuesse praesens supponat esse existens. Sol
uuntur argum. in contrarium . I 67. Primum argum. nam tempus
habet partem praeteritam, & futuram ergo etiam praesentem, nihil enim dicitur praeteritum, quod non fuit praesens. Resp. esse proprie de ratione successivorum , quod pars futura transeat in praeteritam,& non sit praesens ratione fili, sed tantum ratione instantis, sunt quidem partes tu-poris ratione suae praeteritae , & futurae, non ratione sui praesentes , sed tantum ratione instantis , alias tempus non esset mensura secundum prius , & posterius , sed etiam secundum praesens .
168. Secundum argum. Partes temporis si existeret per instans, maXiine per illud, quod ne Itit partem praeteritam cufutura, sed per hoc non possunt existere; ergo, &c. Minor probatur, nam si utraque pars praeterita , & futura cxisterent per instans continuatiuum , Utraque CXifferet simul, sed hoc est impossibile, ergo, &c. haec minor probatur, tum quia iam tars praeterita, & futura coegisteret,&essent simul, & sic iam tempus non esset successuum . Tum etiam quia in , eodem instanti esset praeteritum , & futurum . Tum demum quia res diuisibilis non potest exister nisi per existentiam diuisibilem , alias existentia non proportionaretur rei egistenti .
negando minorem . Ad probationem . concedendo maiorem cum enim existant per instans , ratione illius , non rationeis
sui, sunt simul. Deinde neganda est minor. Ad primam probationem dico, quod illa coexistentia partis praeteritae,& futurae ad idem instans non tollit succcssione cum non coexi stant ratione sui, sed ratione instantis connectentis. Ad a. probationem dico quod in eodem instanti non est praeteritum, & futurum, sed ipsum instans nectit praeteritum, & futurum . Ad 3. probationem dicas valere de re diuisibili permanente, non successua, maxime quia insitans non afficit totam illam partem, sed minorem, & minorem usque in infinitum , & ratione illius existant
omnes aliae. S.7. Soluuntur aliqua qua sita pro complemento p sentis materiae.
hic q. . Fcrrari q. 6. Tolet. q. II. dc alios, dicunt quod instans in tempore,seu nunc
temporis, nihil aliud est nisi mobile, non quidem simpliciter, sed quatenus correspondet huic , vcl illi determinatae parti spatij. Nihilominus dicendum proportionabiliter ad ea, quae dicemus de indiuisibilibus quantitatis , quod instans in
tempore est veluti terminus, temporis, sicut punctum est terminus lineae , in quo termino intelliguntur terminari, & copulari partes temporis Quare instans dicit duo in sui ratione, unum in recto, &esit entitas temporis inadaequale accepta, alterum in obliquo, & est negatio extensionis.Colligitur ex Arist. 6. ys rex. 26. dicente de instanti. Eis enim visimum quoddam proerisi temporis, cuius versas haestnihil futuri eis, ct rursus e P vltimu quoddamsuturi , cuias ver sollia nihil est praeterati , quod Utique dicimus virorumq; efe
terminum. Vocatur etia ab Arist.te v. III.
diuisio temporis , quia pertinet ad totalem
292쪽
In lib. . mysicor. de loco, & tempore. 269
Iem temporis entitatem, tanquam diuisio partium illius; quo m do tex. I 7. Voca
to mutatum esse diuisionem motus, &punctum diuisionem lineae. ITI. Quaeres a. quomodo Arist. dicat quod ipsum inctos, seu nunc metia tur cum innans, seu nunc sit indivisibile,& terminus illius, ut dictum est Resp. quod dicitur metiri, non quia accipiatur ipsum nunc per se, sed quatenus determinatur aliqua certa pars, quae potest esseis
mensura, ut colligitur ex rex. I Iq. Or Ias Rursus cuin dicit rex. II 4. quod ipsum, nunc, eis ipsum prius,qpoiserius, ut numerabilia, intelligi debet ratione partium per ipsum determinatarum. 72. Quaeres 3. quaenam temporis diuino admitti debeat, an illa quam tradunt Logici, & Grammatici in praeteritum , praesens , & futurum, an vero illa, quam tradunt c6muniter Philosophi,
scilicet in preteritum, & futurum ρ Hieronymus Pla his q. Us. dicit quod debet admitti illa, quam tradunt Logici, &Grammatici,quia putat quod detur tempus praesens , & non sit praesens sol im, per instans, sed nos oppositum tenemus, cum ostenderitidis, quod tempus non est
I73. Quaeres . quaenam tempore
mensurentur Resp. quod tempore primi mobilis proprie, & per se statim mensurentur motus sensibiles,& res materiales , ut duratio motus alterationis, augmentationis, duratio substantiae materialis , dcc. Motu autem intrinseco mensiu- Tantur omnes durationes etiam spirituales, ut sunt actus intellectus, & voluntatis ; quomodo autem mensurentur tem-Pore motus Angelici, quibus mouent corpora, & quomodo mensurentur coruactiones durantes, & alia huius generis, constat ex dictis de Angelis. Datur na-que tempus Angelicum , quo mensurantur durationes actionum liberarum ipsorum, & dantur instantia Angelica quibus mensurantur actiones ipsorum instantaneae, & nostrae spirituales .
7q. Quieres s. an re ipsa in tempore dentur instantia terminatiua, & copulativa, quae etiam dici possunt te inatiua ut diximus n. III. Prima sententia negat, quam sequuntur omnes illi, qui dicunt tempus existere per aliquam 1ui partem , & non per instans . Dico I. In
tempore dantur instantia tum terminatiua, qua scilicet terminant tempus, is eis Ierm nus calefactionis durantis per horam; tum
initiativa, vi sunt initia ces acyienis , ctc. Ratio clara est, quia omne finitum debet terminis claudi, qui termini nequeunt esse diuisibiles, cum enim omne continuum debeat esse diuisibile in infinitum , si termini continui essent diuisibiles,nunquam deueniremus ad terminos ultimo claudentes. Vnde videmus, quod etiam in quantitate continua permanente dantur indivisibilia, initiatiua , & terminatiua , ut punctum est terminus lineaer linea est terminus superficiei, qua indiuisibilis est, &c.
I 7s. Dico 2. In tempore dantur Ad aisibilia continuarisa. Has conclusiones
tradunt communiter Philosephi hoc Ioco , & constabunt magis ex dicendis infra de quantitate . Probatur I. Tempus est totum continuum, sed in continuo debent assignari tot termini copulantes, quot sunt partes, quae copulantur; Ergo,&c. Probatur a. In tempore intrinseco, quod est cuiustumque rei successiva duratio dantur instantia computantia; e go etiam in tempore extrinseco primi mobilis. Conseq. constat, probatur antecedens; & sumatur motus finitus unius horae, ut calefactio unius horae . In hoe tempore dantur instantia terminatiua , ut instans initians, & terminans, ut omnes admittunt, & diximus in prima conclusione; ergo etiam dantur instantia copulantia ; probatur haec conseq. Hoc tempus intrinsecum calefactionis huiushors mensuratur tempore extrinseco primi mobilis, hoc enim est caeterorum motuum mensura, ut tradit Arist. hoc loco;
ergo eius indivisibilia mensurantur indiuisibilibus temporis primi mobilis; sed in primo mobili tempus non .habet re-
293쪽
spectu huius horae indivisibilia terminantia , sed tantum continuantia, ergo ire . tempore primi mobilis dantur indiuisibilia continuantia, ac proinde etiam in nostro tempore intrinseco.
animatae,& animatae faciunt unum ,&eundem motum localem, sed isti motus non possint uniri nisi per instans; ergo in motu dantur instantia unitiua , seu copulatiuamon enim possitnt uniri per partem, alias una,eademque pars est et simul motus rei animais, & mammatae, ac pr inde debent uniri aliquo indivisibili , quod sit terminus motus rei animatae,& initium motus rei inanimatae . Antecedens probatur , nam proh ciatur canis ex alto, & in medio descensus moriatur, tunc est unus, & idein inotiis localis descensus, ergo, &c. vel prosiciatur canis pregnans, & in medio spatis animetur foetus, tunc est idem motus, motus namque matris, & motus foetus intra idem omnino spatium, & eodem tempore est
tunc non sunt duo motus copulati, &continui, sed tantum contigui ,& sic habent sua instantia initiativa, & terminatiua , non copulativa, cum enim tunc sint duo mobilia, non potest esse idem motus . Sed contra, nam dato toto hoc, tunc in tempore primi mobilis, vel corresponderet unum tantum indivisibilo,& hoc non, cum unum indivisibile non correspondeat duobus tantum contiguis. nec possunt correspondere duo indiuisibilia, cum in tempore primi mobilis,nec per aduersarios dentur indivisibilia, maximi: duo , unum post aliud ; nec potest correspondere para, cum pars non correspondeat indivisibilibus, ergo, &c. Sed de hoc infra.
sint eiusdem speciei 3 Resp. affirmative, Omnibus enim conuenit eadem definitio
supra tradita. Disserunt tamen num m ratione diuersorum subiectorum iuta, quibus reperiuntur. In ratione tamen primi' mensere extrinsecς omnium aliorum temporum, tempus est tantum unum numero
scilicet tempus primi mobilis.
294쪽
In librum s. Physicorum de his ad quae
E pita. In I. capite M ugulet est Aristoteles varias
dicit quod generatio stat. a d & eorruptio non sunt motus , sed mutationes instantaneae. In 2. cap. docet quod motus per se datur tantum ad tria praedicamenta, scilicet ad quantitatem, qualitatem, & ubi; motus ad usi est motus localis ; motus ad qua timum est motus alterationis, & motus ad quantitatem, est motus augmentationis, explicat etiam quid sit quies. In 3.
cap. explicat aliquos terminos necessarios aci cognitionem motus. In q. cap. explicat unde desumatur unitas motus, tam generica, quam specifica, & numerica. In I. & 6. cap. disserit de contrarietate tam motuum inter se, quam quietis cum motu . Sed sit.
Ad qua pudicamenta detur per Io
g. r. Ωuid sis dari motum per se ad aliquid. a. A Ristoteles in hoc libro non agit
, de motu in sua generalitate, ut comprehendit citam mutationem instantaneam, sed agit de motu stricte dicto, ut solii m eomprehendit mutationem successivam, & de hac quaerimus quid sit dari motum, seu mutationem successivam, .
Ad quam difficultatem dieo breuiter . quod dari per se motum ad aliquid nil aliud si quam quod res illa ad quam dicitur dari per se motum , terminet eundemotum ratione sui, non ratione alterius, nam homo v.g. per se mouetur localiter, quia ratione sui, & per propriam virtute loco motiuain per se tendit ad talem terminum ; at album, aut calidum dicuntur moueri per accidens, quia mouenturr tione alterius in quo illae qualitates sunt.
Sicut ille dicitur aedificare per se, qui pia artem, & ideam aedificij sormat domum. Et ille dicitur aedifidare per accidens qui
aedificat ratione alterius, ut quando musicus aedificat. 3. Motus per se tres requirit conditiones . Prima est quod sit inter terminos positivos . Secunda, & insertur ex praecedenti, quod sit inter terminos contrarios . Tertia quod habeat latitudine successive, percurrendam . Hae conditiones deducuntur ex Aristotele hoc loco cap. r. & bene explicant D.Thomas , &caeteri expositores . Ratio clara est, nam ad hoc ut motus sit successivus debet esse inter terminos positivos scilicet a uo, dcad quem, ut sic transeat motus de subiecto in subiectum ; debet esse inter terminos contrarios, ut sic unus reliquatur, di alter deseratur . Debet habere latitudinem successive percurrendam, ubi enim est unius derelictio , & alterius acquisitio, debet esse latitudo, & mediu, alias motus successivus non distingueretur ab instantaneo, ubi nullum intercedit medium . S.I.
295쪽
I. a. An detur per se morus ad quanti
titatem non detur per se motus , & hanc sequuntur omnes illi , qui duos
tantum motus admittunt, scilicet commutationem, seu alterati opem , & Iationem, seu motu m localem. Sic Plato in , Tereio. ct Euthisipo. Galenus I. method.
cap. & alij quos refert Franc. Vallesius
s. Nostra senti sequenti concluseinpl icatur. Ad quantitare datur per se motus. Sic omnes Peripatetici hoc loco, & i lib. degenerat. ct corrupi. Pro quo notR non esse sensu in nostrae coclusionis, quod quoties producitur quantitas, toties detur 'ad eam per se motus, hoc enim falsum est, quia quando quantitas producitur simul cum substantia, aut comproducitur, tunc producitur per motum terminatum ad substantiam, & sic potius
tunc congeneratur, aut comproducitur,1 fit per motum per se primo reminatu ad subiectum. Sed sensus est, quod detur per se motus ad quantitstem quando
ad maiorem mole extenditur per accretionem, seu augmentationem, & sic augmentatio, seu accretio est motus per seu, non ad primam quantitatem, sed ad maiorem molem, seu ad maiorem quanti
tatem . 6. Probatur I. nam motus augmen
tationis habet omnes conditiones dictas ad motum per se, nam est inter terminos positivos , habet sufficientem contrarietatem, quae significatur in distantia exta morum, seu in successione partium : habet latitudinem successive percurrenda, quae consistit in latitudine extremorum , non enim est necesse quod extrema sint in omni rigore contraria, ut ab eode subiecto mutuo se expellant per actionem , & passionem, ut fit in commutatione,scualteratione, ubi una qualitas agit in alia,
eamque expellit ab eodem subiecto.Alias si ad motum proprie dictum requireretur rigorosa contrarietas, neque Iatio , set motus localis esset proprie motus,& sieneque ad ubi daretur motus proprie dictus, & per se . Sufficit ergo ad motum
per se talis extremorum contrarietas, ut 'dicant successionem , & acquisitionem partis post partem, ut patet in lationi . Tum quia negari non potest, quod inter
quantitate minorem, & maiorem , quae per augmentationem acquiritur non reperiatur sussciens contrarietas ad mota per se, ergo, &c. 7. Probatur a. nam ut notauit Galenus supra , motus est immutatio rei a priori statu, quemadmodum motus quo aqua ex frigida fit calida,tunc enim aqua mutatur a priori statu, ut patet, cu ami tat statum frigiditatis,& acquirat natum caliditatis; sed augmentatio est immut tio rei, quae augetur a priori statu , nam prius erat in statu minoris quatitatis, postea ponitur in statu maioris, ergo ad quantitatem datur motus augmentati nis primo, & per se. 8. Sed obiicies I. motus de quo hic loquitur Arist. fit successive, sed augme-tatio non fit successive, ergo non est proprie motus de quo hic agitur. Minor probatur,nam augmentatio fit media nutritione, seu sequitur nutritionem , sed haec non fit in tempore, sed in instanti, ut substantia, ergo,&c. Resp.quod licet se stantia quando fit per generationem fiat in instanti, tamen quando fit per nutritionem fit successue,ex eo quod coniungitur cum a tigmelitatione, aut quas, di quo suo loco. 9. Obijcies et .motus ad quantitatem fit penes magnum , & paruum, sed magnum, & paruum non iunt contraria, ut docci Arist. in praedic. quantitatis,ergo s&c. Tum quia in omni motu terminus a quo est contrarius termino ad quem, sed inquantitate non datur haec terminorii contrarietas, cum quantitas minor non contrarietur quatitati maiori ergo, &c.Resp. quod licet magnum, & paruum in ratione quantitatis non opponatur, opponun tur tamen in ratione magni, & parvi; sculicet non opponantur materialiter, oppo
296쪽
In lib. ue .physicon de his ad quae datur motus. 2 7 3
aiunmr tamen formaliter sub ratione germini a quos & ad quem .ro. obiicies 3.nam motus aliginentationis non est continuus, e go non ostproprie motus de quo hic. Antecedens docet Arist. hoc loco. Resp. quod tripliciter intelligi potest , quod augmentatio sit motus continuus . Primo , ut sit Perpetuus , qtra ratione motus Orbium
caelestitun ab Arist. 8.ph .8Hicitur cor tinuus . Secund5 quatenus ex quo meipit semper durat sine villa quiete,. aut interpolatione. Tertio quatenus pro alia quo tempore est continuus, licet aliquan-clo interrumpatur, & iterum incipiat, unque ad tempus status . Motus augmentationis dicitur continuus hoc posteriori
modo . In vitientibus namque dantur tres status; primus accretionis , non qui δέ per iste motus continuo duret toto eo tempore, cum non semper detur alimentum, sed quia licet modo quiescat ex defectu debiti alimenti, tamen dato alimeto iterum virtus naturalis illud conuertit in substantiam aliti, & sic fit accretio.S cundus status, est status , ubi homo v. g. nec crescit, nec decrescit. Tertius status est decretionis, quando calor naturalis
deficit, &c. S. An ad qualitatem detur per Ita
11. D Rima sententia negat dari per se L motum ad qualitatem,& sic aliqui quos citat gratia Dei Dct. Iq. q. R. eo fundameto ducti, quod qualitati secundustam essentiam nihil detur contraritim ,
licet possit dari per accidens ratione subiecti, v.g.calori secundum suam essentia nihil est contrarium, cum essentia illius,& cuiuscumque alterius rei sit indivisibilis. Ratione tamen subiecti in quo reperitur potest sibi contrariari frigus , & sic de alijs qualitatibus. I 2. Nostra,&comunis Philosopli
rum sententia seq. concl. explicatur . Ad quesitatem datur per se motus . Ratio nota est, nam qualitati in tantum datur conistrarium ratione sit bivii, inquantum i
sua essentia habet contrarium , sorina isnamque nil aliud imbuit subiecto, nisi quod habet in Q unde cum quantitas in se, seu in sua essentia non habeat propria
contrarietatem, neque eam tribuet subiecto ; ergo si calor v.g. in igne habet contrarium frigus, debet illud habere in se. Tum quia illa essentia habet contrarium quae in se habet magis, & minus , sed qualitas in sua essentia habet magis, − magis namque & minus ortum habent ex permixtione alterius contrari j;
ergo qualitas habet contrarium. Albedov.g. secundum se habet disgregare visum, quod autem magis, aut minus disgreget, oritur m eo quod admittere potest, & de facto admittit aliquid contrarii . Tu etiam quia illa sint contraria quae sub eodem genere maxime distant, & ab e dem subiecto mutuo se cxpellunt, sed huiusmodi sunt qualitates, ut videre est in ca ore, & fiigore, ergo, &c. Tandem quia motus est mutatio subiecti de serma in formam, seu de uno statu in alium,sed aqua v.g. transit de statu fiigiditatis ad
statum caloris; ergo vere mutatur, ac
proinde ad qualitatem datur per se m tus . Argumenta quae in contrarium fieri
possunt ex dictis facile sol uentur. S. q. An ad Gι detur per se motus. 13. A D ubi dari per se motus negat II Socin. s. meta sso. Sol.
his q. a. & aliqui iuniores putantes m tum localem non esse ad Gi, sed ad locum; omnes enim ex communi modo loquendi dicunt lationem esse motum ad locum, tum quia locus est ille qui acquiritur ; tum etiam quia ad illud est motus quod per motum acquiritur,non quod est quasi e stus loci, ex eoque resultat, sed ubi est effectus loci, ex eoque resultat, &locus ipse est ille qui acquiritur,ergo,& Communior sententia est quod motus localis per se terminetur ad ubi, ac proinde
ipsum ubi erit terminus motus localis. i . Rem breuiter resoluo . Motus localis tanquain ad terminum extrinsecum est ad locum , at tanquam ad term NM m num
297쪽
num mirinsecum est ad ubi, & sie ubi est terminus intrinsecus , & productus permotum, at locus est terminus extrinsecus acquisitus , non productus . Nihil siquidem mouetur loco, quod per motum sibi
non comparet locum.11. Sed obijcies i. quia si daretur
motus localis siue ad ubi, siue ad locum, sequeretur, quod unum, & idem mobile esset partim sursum, & partim deorsum ;sed hoc implicat; ergo, &c. Minor constat , maior probatur , nam dum ignis mouetur sursum , in medio spatij non est omnino sursum , cum nondum attingat suam sphaeram ; neque deorsum , cum sit
elongatus a terra. Resp. concedendo maiorem, eo namque ipso quod aliquid mouetur sursum, aut deorsum, oportet quod in medio spatio quod est inter terminum a quo, & ad quem, non sit neque in termino a quo , neque ad quem , lied partim participet de uno, & partim de alio, neque in noc est aliqua implicantia . I 6. Obijcies a. nam motus est actus mobilis ex Aristotele , ac proinde quoder motum acquiritur debet esse in molli: sed quod acquiritur permotum localem non est in mobili , est enim locus qui non est in mobili; ergo, &c. Resp. ex dictis, quod per motum localem duplex terminus acquiritur, scilicet intrinsecus, & extrinsecus; intrinsecus scilicet vibi est in mobili, & extrinsecus , scilicet Iocus non est in mobili. f. s. An motus detur per se ad alia praedi
17. Ico I. AdfusPantiam non δε- I iur perse motus. Ratio est quia substantia non habet latitudinem succeia siue percurrendam, cum sit indivisibilis, nec habeat magis, & minus, seu latitudinem gradualem; neque habeat contrarium ; cum una substantia ex se, seu ratione sui non expellat aliam ab eodem subiecto, & sic substantia vel producitur per generationem , & haec fit in instanti vel per nutritionem, & tunc fit successive ratione quantitatis, aut qualitatis retardantis ; quod aliquando etiam generatio substantiae fiat successive ut cum lignum paulatim co uritur, & paulatim ignis
generatur , tunc est per accidens ratione ualitatum resistentium , & paulatim c entium, alijs contrarijs.l8. Dico a. Ad actionem, drpa Jionem non datur per se motus. Sic Arist. hic cap. a. er ra. meta T. cap. Io. Ratio est quia motus non est per se ad motum, sed actio& passio sunt entitas motus , ergo ad actionem , & passionem non datur per sis motus. Dico 3. Ad relationem non datur per se motus. Ratio est quia relatio non fit per actionem ad ipsam terminatam v. g. filiatio non fit per actionem ad ipsam terminatam, sed per generationem quae terminatur ad substantiam filii ex qua resultat. Dico q. neque datur per se motus ad quando, suus, ct tabere, quia ista sunt modi quidam resultantes per naturalem quadam emanationem , nam quando resultat ex co quod res correspondeat tanto, vel tanto tempori. Situs resultat ex ubi, quatenus res habet talem, vel talem,positionem in loco . Et habere, seu habitus ex tali, vel tali modo habendi vestes resul
1ς. Res sunt unitates de quibus I inquiri potest,& dubium procedere, scilicet genetica, specifica, & numerica . Quantum ad unitatem generica conueniunt omnes, quod illi motus gen rice conueniant, qui pertinent ad idem , praedicamentum, ac illi generice differatriertinent ad diuersa praedicamenta, : omnes motus ad quantitatem, ut motus augmentationis, & diminutionis , sunt eiusdem generis: & omnes motus ad qualitatem,ut calefactio, frigefactio,dealbatio, &c. sunt eiusdem generis. Et omnes lationes,seu motus locales,ut siti sursum, deorsum, dcc. sunt eiusdem generis. Vnde sola praesens dissicultas reuocatur ad unitatem specificam, & numeticam a qui-
298쪽
In lib. ue .physicor dehisad quae datur haotus. s
- a quibus scilicet istae duae unitates desit mantur, an scilicet a solo termino a quo, an a solo termino ad que, an a solo medio, an ab omnibus, vel a quibus. 1
S. I. A quo sumatur unitas pecifica motus.
a o. D Rima sentenria est, quod motus
L specificetur tum a termino a quodi ad quem, tum etiam a medio. Ita Albertus Senonia his q. 6. & alii . Secun-ψa sententia tenet, quod viritas specifi-Ca motus sumatur alsolo termino ad quem, Sic Ferrari bis q. q. Soto. q. R. Toletus, Pererius, & alis hoc loco . ar. Nostra sententia sequenti concl. mplicatur. Unitas opec ca motus a duo
Aus sumitur,scilicet tum a termino ad quem, tum ab Unιtate Uie, si meo. Sic tenent
communiter Philosophi hoc loco, pro quo videri possunt N. Compluta dio. 23.
q. I. & alis. Pro quo notandum I. quod
in hoc disserunt accidentia a substantia , quod accidentia cum sint entis entia sp -cificantur per ordinem ad aliquid extrinsecum, at substantia cum non dependeat
ab accidentibus, sed in se sit quid completum , non potest specificari ab aliquo extrinseco, sed in se habere debet suum
specificatiuum,ut homo specificatura rationalitate quam in se intrinsece habet, &sc cum motus sit accidens debet per ordinem ad aliquid extrinsecum specificari . Notandum a. quod terminus sumi potest duobus modis, scilicet materialiter, & formaliter. Materialiter cum accipitur terminus pro re quae est terminuS,
non attenta ratione terminandi. Formaliter, quando consideratur sub ration terminandi v.g. calor sumi potest ut res quaedam est, & ut terminat motum calefactionis . Notandum I. quod terminus
alius est ultimatus,& est ille in quem omnia seruntur, in quo sistit motus, & quiescit mobile. Et alius est non vltimatus,& est ille in quo non quiescit mobile, sed
ulterius tendit; v.g. aqua quando caIefit, aut lignum usque ad gradum, ut 8. tunc gradus intermedii sunt terminus non vltimatus,&gradus octauus est terminus
vltimatus. Cum ergo dicimus in conclusione quod unitas motus sumitur a te
mino ad quem, intelligi debet de termino ad quem formali, & vltimam; & cum diacimus quod etiam unitas specifica motus sumitur ab unitate specifica viae, seu me- dij, etiam sorinaliter intelligi debet. Ratio est, quia unitas formalis, & specifica cuiuscumque rei sumi debet ab eo quod
habet rationem formae,non a materia, seu ab eo quod habet rationem materiar. -- de videmus, quod ascensus, & descensus diuerfificantur formaliter, & tamen possunt habere eundem terminum materialiter, ut ascensus aeris ad locum medium,& descensem ignis ad eundem locum. ra. Quod motus sumat suam unitatem specificam a termino ad quem sorinaliter probatur, na ab eo motus capit via talem specificam, a quo capit essentiam , sed hanc capit a termino ad quem, non a termino a quo , minor probatur, quia ab eo res capit essentiam a quo capit differentiam essentialem per quam distinguiatur essentialiter ab alia , sed hanc capit
motus a termino ad quem; ergo, &c. Minor probatur, nam calefactio silmit suam differentiam essentialem perquam distinguitur a frigefactione a calore prodincto, non a termino a quo cum contingere possit quod terminus a quo calefactionis sit diuersiis. Vnde per Arist. omnes deaIbationes, & omnes calefactiones sunt
eiusdem speciei, & tamen principia illarum possunt esse diuersa, ut cum lignum calefit a sole, & ab igne. a 3. Praeterea nihil potest specificari ab eo quod destruit formaliter,sed motus
formaliter destruit terminum a quo, ergo a tCrmino a quo, non lpotest sumi unita
specifica motus. Tum quia id quod est, non potest specificari ab eo quod non est, sed calefactio dum fit, est, & terminus a
quo non est, ergo calcfactio v. g. non potest specificari a termino a quo . Tum etiam quia motus , & terminus ad quem sunt eiusdem speciei, non motus, & terminus a quo, ergo motus non potest specificari ab eo quod est alterius speciei.
Antecedeus probatur, nam motus cale-
299쪽
faetionis reuocatur ad speciem caloris, ad speciem solis,vel ignis;ergo, &c.. 24. Demum probatur, nam motus
definitur per terminum ad qaem, non Eer terminum a quo dicimus namque calefactio est motus ad eatorem et Bigefaetio est motus ad frigus; dualbvio est motus ad albedinem; & non dicimus dealbatio est
motus ad dealbatorem , neque est motus dealbatoris: calefactio est motus solis,vel ad solem, cum etiam illuminatio sit motus solis, &c. Tum quia motus est vi R,&progressio ad terminum ad quem e est te dentia ad terminum ad qtiem, in id quo medio mobile consequitur terminum ier-
a s. Quod autem motus sumat etiam suam unitatem specificam ab unitate viae,
seu medii, seu quod unitas viae, seu medij
concurrat etiam ad integrandum integruspecificatiuum motus,probaturinam idc motus rectus , & circularis ad eundem , terminum diuersificantur specie, quia tu-dunt ad illum per diuersa media; & ideo
motus sursum , & deorsum ad eunde terminum diuersificantur specie,quia fisit per diuersa tmedia, quoties enim media , seu viae diuersificantur formaliter, etiam terminus' quem diuersificatur formali
a 6. Primum argum. nam de ratione
motus successivi est, quod sit inter terminos contrarios scilicet a quo, & ad quem , ergo uterque requiritur ad specificatione motus. Resp. concedendo antecedens ,& negando consequentiam . Requiritur quidem terminus a quo ad motum tanquam quid extrinsecum non tanquam quid intrinsecum , ac proinde non requiritur ut specificativum.
27. Secundum argum. nam mutatio
instantanea, & successiva non distinguuntur nisi ratione terminorum a quatenus scilicet idem calor, aut eadem qualitas cum fit per generationem, seu ex suiluatione, distinguitur a motu , Vt cum ex sui contrario, idem namque est tet- minus in mutatione instantanea, & successiva, scilicet idem numero calor, aut
idem calor in specie. Resp. quod mutatio instantanea, & successiua cum tendunt
in unum, & eundem terminum, sunt e uiadem speciei formaliter, licet diuersificentur specie materiali. Uel dicas quod c
lor, aut quantitas, &c. non producuntur
per se per mutationem instantaneam, sed tantum per accidens,& sic nil contra nos. Vel etiam dicas, quod mutatio instantanea, & successiva distinguuntur formaliter ratione diuersi medij I nam mutatio instantanea calor v.g. petit fieri ex priuatione sui tanquam per medium pruracium, at in motu petit fieri edi suo contrario.. 28. Tertium argum . nam sequeretur quod motus naturalis , & violentus adcundem terminum ad quem , essent eius.
dem speciei, ut descensus aeris', vel ignis
ad terram pro replendo vacuo, & descensus lapidis aut terrae, ad candem terram , nam tunc habent eundem terminum ad
quem; sed hoc est falsum , cum idem in tus in specie non possit esse violentus, &naturalis. Resp. quod motus naturalis,& violentus ad eundem terminum sunt eiusdem speciei essentialis, licet diuersae sint speciei ratione accidentariae diuersorum subiectorum, cui uni motus est consonus, & alteri dissonus.
29. Quartum argum. nam motus deis
sumit suam unitatem specificam a subiecto specie distincto, ergo non a termino ad quem . Antecedens tenet Pontius dis'
subiectum v.g. homo, dicit ordinem es.sentialem ad hominem, nec de potentiae , absoluta potest esse motus alterius subie dii v. g. leonis : nec motus leonis potest esse motus hominis, licet habeant terminos eiusdem rationis v.g. calores, ut sitam homo, quam leo calefacerent, ergo isti motus specificantur a sit biectis. Hanc pr ationem vocat Pontius euidentissimam , licet fateatur suam sententiat esse contra communem . Si Pontius dixisset quod specificatio motus sumatura principijs specie distinctis,no esset adeo improbabilis, saltem respectu aliquorum motuum, sed quod sumatur a subiectis , sustineri non potest, maxime in motibus
300쪽
In lib. s. physicor. de his ad quae datur motus. 27
transeuntibus, ut est calcfactio, cum motus transiens subiectetur in passo, & negare nequeat, quod calefactio non reuocetur ad speciem caloris, non hominis, aut leonis calefacientis. A subiecto namque desumitur unitas numerica, ut S. sequenti videbimus. Ad argumentum ergo dico quod calefactio ab homine non dicit essentialem ordinem ad hominem, sed ad calorem , solum actus vitales dicunt cΩsentialem ordinem ad principia vitalia ,
non actus transeuntes non vitales. Et
sic calefactio cum non sit actus vitalis cum sit & ab igne, & a QIe, non dicit essentialem ordinem ad sua principia, sed
ad terminum producitum,ut nostrae rationes conuincunt. Quocirca Arist. agens de distinictione specifica motuum, numquam fecit mentionem de motore, sed determinato . Si tamen contingeret quod aliquis motus diceret specialem ordinem ad aliquem motorem, tunc afferret differentiam accidentalem, non essentialem, cum haec desumatur a termino intrinseco, non a termino extrinseco , aut principio extrinseco. Dicitur a termino intrinseca scilicet ab ordine intrinseco,&c. g. a. A quosumatur unitas numerica motus. 3 o. A Ristoteles hoc Ioco requirit ado unitatem numericam motus haec tria, scilicet unitatem numericam mobilis, termini, & temporis, nunc quaeritur an omnia ista requirantur, & siussiciant. Pontius loco citato n. 36. putat quod non requiratur unitas temporis, sed
sufficiat unitas mobilis, & termini ad quλAlij ex opposito ultra illa tria requirunt
etiam unitatem agenti S. II. Nostra, & communis sententia seq. concl. explicatur. Ad unitarem numericam motus requiruntur ,-sus ciunt unitas numerica mobilis , terminis σremporis . Sic Arist. hic tex. I . D. Tho.
Ia ueli. Sol. Astud illo, Veruerit Z , Tolet. Perer. Masius, & alij quos reserunt, &sequuntur N. Complut. hoc loco. Quod
ad unitatem numericam motu S requiratur unitas numerica mobilis, stu subiecti, patet, quia omne accidens habet unitatem numericam a subiecto cui inhaeret. Quod autem ad eandem unitatem numericam motus requiratur etiam unitas numerica termini, etiam patet, nam motus
a termino ad quem specifice, & essentiali ter consideratum habet unitatem specifi-c , Ut g. praecedenti visum est, ergo ab
codem numerice eonsiderato sumere debet unitatem numericam; tum quia motus identificatur cum termino, &reuoca tur ad speciem termini, ergo etiam debet reuocari ad unitatem numerIcam eiusdem . Tandem quod etiam requir tur unitas temporis ostenditur, nam motus est quid continuum, & fluens a tempore mensuratum, ergo ubi non est unitas temporis, neque crit unitas rei duratae, & mensuratae . Vnde ad unitatem numericam mensurati fluentis necessaria,est unitas numerica mensurae, quoniam in afluentibus mensura repeti non potest ut in rebus permanentibus . Soluuntur aringum. in contrarium . 3 a. Primum argum. nam ad unita tem numericam motus requiritur etiam
unitas numerica spatij, ergo no sufficiunt illa tria. Respondet Masius his q. I. asse
tione a. quod ad unitatem,& continuitatem motus non sit necessaria continuitas
spatij, probat quia quando in transitibus viarum ob vitandum lutum , vel aquam, sunt iacti lapides pergrandes, & di sun-int,motus est continuus, & tamen lapides, super quos quis transit, non sunt continui, ergo ad continuitatem motus no requiritur continuitas medii . Haec responsio no placet, nam aliud est,quod lapides non sint continui,& aliud est quod spatium non sit cotinuum; spatium namque continuum est, ut patet, nec lapides sunt spatium, sed quid in spatio positum. Tum quia negari non potest, quod etiam spatium formaliter, seu via non pertineat ad unitatem specificam motus, ut g. praecedenti dictum est, ergo etiam debet pertinere ad unitatem numericam; ratio na-que specifica mutiplicata , ponit indiuidua. Dico ergo ad argum. quod etiam is unitas spatij pertineat ad unitatem numericam