장음표시 사용
351쪽
motum suillat tempus, quod implicat, cusnt simul, de sic ad hanς impliςantiam vi- ndam oportet dicere, quod motus stiae Res p. quod si motus incaepit, ut re ipsa incepit, non potest dici quod prius non fuerit nisi negariue ; positine renue antequam motus csset, nequeae.
Pria ad non dabatur prius temporis
id tale prius diceret neSationem Nn'
An mundus fureit Ιἀσὸ n dumis. π π Vius dubii resolutio fere con-'' stit eu dictis, tamen claritatis
gratiata ut soluamus aliqua argumentaeis s
Id examen speciale revocamus. Gabriel Prateoliis in lib. de vitis, sectis , ct ρ traiisarum refert haeresim Arnaldiitaru qui volebant Deum non libere, stu extulae necessitate mundum condidisse . 41. Pro intelligentia difficultatis notandum est ex Durando in I. dist. q3. q. ouod agere ex necessitate nature , cst naeis ere u i non possit non agere,quod dupli-
e ter intelligi potest. Primo quando agen a solo naturae impetu, & propension , momnem actum intellectus, &vob Ita, qua ratione ignis calefacit, sol duo
ctus, & voluntatis expertia, suas elici actiones . Secundo quando licet asensetat per intellectum, & voluntatem, tamen ex electione, ex delectu, &Jibertate, sed ita ut non possit no agere ut actionem suspendere nequeat;quo modo in diis uinis Pater aeternus per intcliςctum ge at filium, & Pater, & Filius per voluntatem producunt Spiritum Sanctum . Si dς primo modo sermo sit nullus unquam sic miser8 deceptus est,ut sibi persuaserit Deumere ex necessitate n3turg, cum omnes Philosophi antiqui Deo intellectum,& voluntatem tribuerint; & inter illos omnium primus, ut referunt, Plato in Thee rem, &Ari st. i ametaph. Anaxagoras affirmabadi tuinum intellectum esse omnium reru causam effectricem . De seeundo autem is modo non parua inter eos fuit dissenso . Aliqui namque quos dicti haeretici secuti sunt, affirmabant Deum operari quidem per intellectum,& voluntatem, non tamen libcre, sed ex quadam naturae necessitate,
quod nonnulli tribuunt Aristoteli , de quo
postea. Veritas Catholica tequenti conclusione eκplicatur. Deus libere, o volo ter produxit mundum , o nihil ex necespitate produxit, nec producit, aut producet. Hanc veritatem tuentur omnes Catholici, eamque sequuti sunt eommuniter Philosophi antiqui. Videatur D.ThO. I e. o. Irt. . q. 3. de potentia arta .ct a. contra Gent. pas. Scalibi. Habetur clare in Sacra , Scriptura,psal. 3 q. legi mr.Omnia quacum-4ue υoluit Dominus fecit in Calo,ct in terra, in mari, ct in omnibus ab tisis. M E plici. I. dicitur. Qui operatur omnia secavdam coα- silium υoluntatissiς. Et Apocal .habetur. Tu creasti omnιa, ct propter Uoluntatem tua erant, ct creata sunt. q. Probatur I. quoniam si Deus vult alia a se ex necessitate, aut ea vult tanqua
finem, aut tanquam media ad alium hne ;neutrum dici potest, ergo Deus nihil uuit ex necessitate. Minor probatur, nam Ueus non potest velle alia a se tanquam finem ex necessitate,quia sola diuina bonitas potest e se finis Dei,sicut enim diuina omnl- potentia est primum omnium redum principium , ita diuina bonitas est omnium rerum finis . Nec potest Deus velle alio a se ex necessitate tanquam media, quIa tune aliquod medium est necessarib volitupropter aliquem fine , quando ille finis tine eo haberi non potest , sed nulla res a Deo est necessaria, ut Deus habeat tuam bonitatem, suum finem, suam felicitatem, dee. ergo , dcc. Minor constat, & habetur
psal. i 6. ubi dicitur. Deus meus es tu, quoniam bonorum mestrum on eges. 43. Probatur 1. ratione desumpta eκ Arist. 2 .magnoranora cap. II. T. cap. I. nam Deus aliquo externo non incli-oet ut sit felix , & beatus, sed natura sua faelix est, & beatus, est a se sumine bonus, infinito persectus, in cuius essentia, & na,
352쪽
In lib. 2. physicor. de Mundo, &c. 3 29
aura H lenitur omnis ratio boni, & appetibilis,ergo nihil extra se apoetet ex necessitate , ac proinde si aliquid extra se vult, omnino libere vult, non ex necessitato . Tum quia si Deus ageret ex necessitati ,
ageret in quantum posset,& sic semper
produceret nouos, Ze nouos effectus, per
fectiores, & persectiores in infinitum. 6. Probatur 3. nam quod agit ex ne cessitate naturae debet ab alio ordinari, &dirigi in finem. Sed Deus non potest ab alio dirigi in finem , ergo non agit ex necessitate naturae. Minor nota est , prima namque causa , primum ens, Pri in usu
motor non potest ab alio dirigi, alias non esset prima causa, &c. Maior probatur,na ideo natura indiget alio a quo dirigatur in finem, quia ipsa non se dirigit, qua ratione dicitur quod opus naturae, est opus intelligentiae, quia ab intelligentia dirigitur; ergo si semel Deus ageret ex nece istato naturae deberet .habere aliquem qui illius
cognitionem teneret, qui voluntate, ac mente Operaretur, suaque opera in finem dirigereta . 7. Probatur q. nam quae Operantur ex necessitate naturae, sunt determinata
ad imum, & sic semper eodem modo operantur, unde ignem solum ignis producit
non herbas, Iapides, &c. Aues quae ex necessitate naturae operantur solum producunt similes aues,semper eodem modo nidificant, M. Sed Deus non est determinatus ad unum, non enim unam tantum rem
producit, sed ab eo tanquam a supremo opifice tot dependent, tot producuntur , de specie, & genere , & ut primo diuersa. 8. Probatur I. nam supremo agenti, di omnino independenti, supremus,& nobilissimus operandi modus est tribuendus; sed Deus est supremus agens, & omnino independens, ergo illi supremus operandi modus est tribuendus; sed operari deliberate, ex electione, & ex determinatione voluntatis , est modus operandi supremus ad extra, ergo, &c. Minor probatur: nam ideo Deus ad intra operatur necessario,
quia intellectus ,& voluntas ipsius sunt
omnino connexa cum diuina veritate, &bonitate: sed nec intellectus diuinus, nec Fr. Gabr. Phrsica .
diuina voluntas sunt connexa cum verit te , & bonitate creata; ergo Deus non habet necessitatem ad illa. Potentia nainque adsuli obiectum adaequatum necessitatur etiam quoad exercitium , quando est sibi intime unitum,& nulla apparet in eo ratio mali, aut retrahentis, ut est diuina veritas,& diuina bouitas: at veritas, de bonitas creata , nec sunt obiectum adaequatum di
uini intellectus, & voluntatis,& apparet in eis aliqua ratio mali, retrahentis, scilicet limitationis, &c. ergo, &c. 9. Probatur 6. quoniam illa causa est libera, quae potest multa producere, & no producit, que potest multa facere, & non facit; sed Deus potest multa producero , quae non producit, ergo Deus est causi , libera, ac proinde & mundum, & omnia alia libere producit. Minor probatur, nadiuina omnipotentia per mundi productionem non est exhausta, sed potest ali vi producere in infinitum : cum enim Deus
sit infinitus, etiam eius potentia debet esse infinita, sed res productae ; sunt finitet, &determinatae, ergo potest diuina potentia alia, & alia producere in infinitum, de quς
producta sunt, poterat non producere, Sc. Soluuntur argum. in contrarium .so. Primum argum. nam nccessitas
est prε stantior contingentia; sed operari libere est operari contingenter; ergo Pr stantius est operari necessario quam libere, Deo autem debet ille modus operandi ad extra concedi, qui est nobilior, & prestantior. Resp. quod necessitas nobilior est
contingentia,. & melius est esse ens necessarium quam contingens . Deo autem notribuimus modum operandi contingenter,
sed libere, cum libertas non sit contingentia; libertas namque se tenet ex parte Operantis, exprimit persectionem illius, at contingentia se tenet ex patie rei,quatenus est tantae impersectionis, ut sibi non dete minet esse; quocirca cum omnia creata in comparatione Dei sint debilissimae entitatis , dc tanquam arena exigua , sequitur quod Deus non ea ex necessitate produxit
sed pro sua libertate. Quod etiam colligiatur ex hoc principio, quod Deus sit infinitae virtutis; agens namque necessarium ο
353쪽
3 3 o Disputatio IX. Dubium IV.
agit secundum ultimum suae potentiet , ae proinde si Deus ageret necessario , ageret secundum ultimum sua potentit,& sic nunquam posset agere perfectius, quod est falsistimum.
fr. Secundum argum . quoniam in
omni agente libero potetia potest ab actu separari, quod enim liberum est, potest
fgere, dc non agere, ac proinde potest habere potetiam ab actu separatam; sed hoc repugnat Deo, tum quia in Deo potentia
ab actu separata non datur, cum non detur
potentiai ut potentia, sed per modum purissimi actus. Tum quia in Deo daretur summa impersectio cilicet priuatio actus,
ae proinde Deus non esset actus purus. Re p. neganda maiorem, licet in agenteis
creato libero potentia possit separari ab actu, quia hoc qst mutabile, non tamen in primo agente omnino immutabile, quod semper est in actu , & ab actu separari non potest, licet non semper ponat rem ad ex
tra , sed pro ratione suae perfectissimae libertatis . Quare actus liber Dei in se non potest separari a Deo, ca sit ipsemet actus nece flarius Dei, suum intelligere , & sua
essentia, ratione tamen con notati ieu creaturae quam potuit non producere separari potest. a. Tertium argum. nam quicquid
Deus agit, ex necessitate agit; ergo mundum ex necessitate produxit .hntecedens
probatur, quia quicquid Deus scit, necessatio scit i ergo quicquid Deus vult, necessario vult,ac proinde cum voluit creare mundum , necessario id voluit. Antecedens constat. Conseq. probatur, nam non
minus est necessaria diuina cognitio , qua diuinum velle, ergo si illa est necelsaria,&boe erit necessarium.Τum quia non minus identificatur diuina scientia cum diuina essentia, quam diuina voluntas , ct diuin livelle;ergo aequa necessito erit in utroque Resp. negando antecedens. Ad probationem dico esse disparem rationem inter diuinum scire,& diuinum velle; nam diuinum scire tendit ad res prout in sua essentia representantur, cognitio namque fit secundum quod cognitum est in eognoscente, & sic ex suppositione, quod res repre sentantur in diuina essentia non possunt non cognosci, bene verum est quod pote.
rant non representari, ut inistentes, cum
possent non produci. At volitio tendit in res prout sunt in se; prius tamen est quod res ponantur in se per diuinam voluntate , cum diuina voluntas sit quaedam potentia practica, que ponit rei quas vult ἔ ex suppositionettamen quod positae sunt,in diuina estentia representantur, & per diuinam scientiam cognoscuntur; α sic scientia solum est libera quatenus res poterant nota poni. At diuina voluntas est libera, quia
ipsamet potest res non ponere. 3 3. Quartum argum. nam Deus producit creaturas ex sua bonitate, sed diuina bonitas est necessaria, ergo etiam productio creaturarum erit necessaria. Resp c cedendo maiorem,& ad minorem dico,
quod diuina quidem bonitas est neeessaria in se, non tamen necessario mouet tria ordine ad creatura8, cum non habeat cum illis necessariam connexionem, quocirc . ita Deus est bonus post creationem cre turarum, ac erat prius, & e contra.
S.unicus, quid senseris Aristotelis de liberi
s . DVto in hoc conuenire omnes ex x positores, quod Arist oteles c
gnouerit Deum este ens persectissimum,. libero praeditum arbitrio, ac proinde non
omnia ex necessitare operantem Cap. nam
que s. huius libri docet non dici aliquem pravum,aut studiosum propter ea quq p test secere, sed propter ea quet secit; nan Deus, inquit, multa potest secere, quε nolacit, ac proinde Deus ex sententia Arist.
ex necessitate naturς non omnia operatur.
Tum quia antequam Ari stoteles, ut testatur Laertius in vita ipsius, diem extremuobiret, Deum orauit, & Religioniseau aliqua testamento reliquit, & ut fierent
commendauit, quod non praestasset, nisi sibi persuasum habuisset. Deum precibus fleetiin honestis, pijsque hominum acti nibus ad beneficia largienda allici. Hinc ε.
354쪽
In lib. 8. physicor. de Mundo, M. 3 3 1
dieit Deum habere erga bonos amicitia Et I o. fithic cap. 8. dicit illos esse Deo chatissimos qui sui veri sapientes,& ratione habent, & optimo animo sunt affecti, &delectantur optimis, & similibus hominibus, quae loca resert Toletus his q. 3.PN-herea cum idem Arist. hominibus tribuat libertatem vi n. phys. 6. 9 2. Et hic. etiamo. hominibus tribuat virtutes, & vitia, &lib. s. cap. 2. in brutis dicat esse spontaneum,& in hominibus electionem, oportet fateri quod Deo quoque libertatem tribuerit, alias homo libertatem non recognosceret a Deo,sed eam haberet a se, quod Aristotelis principsis non congruit.
s s. Puto etiam omnes in eo conuenire, quod Deus producit omnia per intellectum, & voluntatem, quoniam muleis in locis Aristoteles testatum reliquit, quod Deus & intelligendi,& volendi po- aestate polleat I. I a. Metaphr. 9 7. E hie 4. & alibi saepe . Tum quia vide-4ur satis certum quod Aristoteles diuina
κognouerit prouicientiam,quae cum sit rario ordinis rerum in finem,ijs tantum co-
lenire potest quae finem intelligendo percipiunt , & amando expetunt. Tum etiaquia M. a. phr. demonstrauit naturare , .non temere, sed alicuius finis gratia agere, ac proinde a prima causa agi debet,
ct in finem dirigi.s 6. Difficultas ergo praesens ad hoc
reuocatur,an Aristoteles admiserit prima ausam liberam in productione partium praecipuarum uniuersi, ut intelligentiaru, orbiumque caelestium. Prima sententia est quod Aristoteles senserit primam causam cuncta libere produxisse etiam precipuas mundi partes ut intelligentias, &orbes caelestes. Hanc sequitur Toletus hoc Ioco f. 3 3 7. Nostra Sententia sequenti concI.
et Iicatur. Armoteles tenuit quod Deus aron cuneu produxit libere sed aliqua ex necessitate naturae, seu Ut agens necessuriam, ut potiss-as obis partes, Angelos sicilicet, seu intelligentias calor- motrues, est caelos
ipsos. Sic Masius hoc loco ι . q. ubi dicit quod adeo certum est hanc esse Aristote- ua sententiam , ut ostendac esse parum F. Gabr. P0sua. versatum in doctrina Aristotelis, qui oppositum audet eonfiteri. Ratio clara ess, quoniam si Aristoteles putauit mundum fuisse a Deo libere productuin saltcnia, quoad potissimas illius partes, cognoui si set ipsum in tempore potuisse produci, quae enim libere producimus, possiimus non producere; sed Aristoteles libere docet fuisse mundum ab aetemo, &non potuisse produci nisi in aeternitate, ergo Aristoteles nullam cognouit libertatem in Deo respectu productionis mundi saltem quoad partes potiores illius.18. Si Deus Secundum Aristotelem liberὸ ereasset coelos, etiam per eundem libere moueret cos , sed hoc est falsum. per ipsum, cum velit in hoc libro potissime,quod motus coelorum sit necessarius, perpetuus,& in perenni reuolutione constitutus . Maior probatur , nam illud libere producitur,quod potuit non produci, & quod potest non produci, & si mobile est, postquam productum est, potest non moueri, sed per Aristotelem coeli nopomini non moueri; ergo per cundem no potuerunt no produci. Tum quia si Deus posset coelos non mouere, posset etiam. velocius eos movere,aut tardius; sed per Aristotelem non possunt coeli velocius, aut tardius moueri, ergo, &c. Tandem
si caeli libere a Deo producti essent,& Iibere posset moueri, & non moueri, posisent non influere in haec inferiora, & sie
posset cessare rerum generationes,& corruptiones, contra eundem Arist. lib. 2. degenerat. est corrupi. cap. Ult. ubi vult quod generationes, & corruptiones sunt aeternae, ergo,&c. Uideantur Soncin. I a. me
taph. q. I9. M. Soto hoc loco q. I. Masius loco citato, & alii hoc loco. Soluuntur argum. in contrarium. 9. Primum argum . nam Aristoteles a. de generat. tex. 3 9. dicit quod Deus omnia compleuit, quo ipsorum naturae debebantur. Et I a. metaph. rex. Ult. ait quod res eo modo gubernantur, quo optimo possunt; sed dantur res , seu entia ulibera , ergo a Deo libere gubernari debent, alias non gubernarentui prout ex
gunt gubernari. Hoc argum. est Toleti T t a loco
355쪽
loco citato ubi alia Aristotelis loca refert, & aliquas antiquorum Philosophoram sententias, quae omnia si recte expedantur, solum probant quae supposuimus
nu. Sq. er S . vel ut notauit Hierony. Plahoc loco q. a. tantum probant quod de facto nos tenemus, quod scilicet mundus
libere productus est secundum omnes sui partes, non quid factumst secundum, mentem Aristotelis.
6o. Secundum argum . nam secundu Aristotelem I. de anima tex. 8. 9 3. metat . tex. II. inepte facit, qui aliquam persectionem quae vere persectio est, Deo
negat; sed libertas est persectio, cum dicat in sua ratione suarum operationum
dominium, seu posse facere, & non facere, quod est maxima persectio , ergo secundum Aristotelem debet Deo concedi. Reip. quod Aristoteles concessit Iibertatem Dco, non tamen quoad primam illa mundi productionem, liud quoad sequentes rerum productiones, gubernationes ,
dec. quae postea in mundo factae sunt ii
6 I. Tertium argum. quoniam fecit dum Arist. non possemus reddere ratione innumeris rebus naturalibus , nisi rccurramus ad diuinam voluntatem ἱ ergo in
Deo per Aristotelem datur diuina voluntas libere operans. Antecedens probat
Toletus, nam in ordine circulationum
coeli, quis potest reddere rationem , cur haec prior illa sit posterior, & non contra: cum enim omnes similes sint, reddi ratio non potest, nisi sola ordinatio diuinae voluntatis . Item cur non totus mundus sit inuersus, ut pars antartica sit ubi est artica, & e contra; omnia enim eodem modo se haberent.Praeterea, cur motuS coeli sit magis ab oriente in Occidens, quam E contra,de qua quaestione laborat Arist. a. caeli rex. 32. nulla enim inueniri potest, nisi diuina libertas; nam qui respondet in oriente esse dextrum, manifesε petit p: i cipium, quia ideo in oricnte est dextrum quia inde incaepit, sed esset eadem dissicultas si esset in occidente, &c. quaero enim cur Deus posuit dextrum in oriente, non in oςcidente λ Praeterea posita debi-
ta dispositione ad introducenda v.g. formam ignis, nulla potest reddi ratio praeter diuinam voluntatem, cur haec foriati numeni introducatur, non alia Item partes temporis sent omnino homogeneae,cur ergo hesteinum non fuit hodierdum, nisi diuina voluntas quae pro sua libertate sic voluit, &c. 62. Resp. nos non dicere quod Aristotes negauerit Deo omnem libertate ,
sed quod solum secundum Aristotelem Deus no fuit liber in prima productione, ut colligitur aperte ex his quae tradit, hoc Ioco tex. 7.ct 8. ubi proinde docet quod si tunc Deus fuisset liber ad mouendum,& non mouendum fuisset mutatus. Ad I. de circulatione coeli quare ista sit prima, non secunda,dico 'uod data sententia Aristotelis de aeremitate mundi, tunc non datur prima, nec secunda circulatio, in aeternis namque non datur primum, &secundum, alias non esset aeternum, maxime in successivis. Ad alias dissicuItates responderi potest ex codem Aristotele
a. de caelo cap. 6. illarum causas esse; quia natura, quae necessario agit quod melius est, est aute melius,quod mundus non sit inuersus, quod pars antanica non sit ubi est artica,quia pars artica quae lucidioribus stellis est ornata, sit illa quae magis discooperta apparet, quod si quaeras cur haec pars habeat stellas lucidiores ut o seruarunt qui sub polo antartico nauigarunt, respondere posset, quia est coelorunatura, ut si quis petat cur homo habeat caput sursum, & pedes deorsum, respondebitur , quia talis est hominis natura.
Vnde ad illud de parte dextra,vel sinistra mundi, dicitur quod sicut in animalibus pars dextra est illa a qua incipit motus sic
in coelo illa pars dicetur dextra a qua incipit motus, licet data mundi aetemitate non potest assignari pars in qua motus incaepit. Deinde dico notando ex Arist. 2. de caelo cap. 3. quod mundus est animal conglobatum, seu sphaericum; unde illa pars erit in mundo superior, quae est in animali superior, & illa insertor , quae est inscrior in eodem animali. Item illa pars est dextra m nauudo , quae est dextra ire,
356쪽
In lib. 8. physicor. de Muodo, &c. 3 3 3
animali, di illa est sinistra, quae in animali est sinistra. Quare sicut in animali illa est pars superior in qua magis viget vis
mouendi, seu a qua est initium motus . In mundo pars superior erit pars artica ,& inferior antanica. Et si hoc magnum is animal mundi habebit partem superiore ,& inferiorem , illa est artica,haec antarii-ca & habebit partem dextram ad orie tem, & sinistram ad occidentem.
auo tempore mundus fuit cauditus , in autuno, an tempore Ueris, seu verno tempore .
63. Upposita veritate nostrae fidei L quod mundusi fuerit conditus in tem te,& non fuerit ab aeterno productus, ut voluit Aristoteles , videndum est quo tempore. De qua re duae sunt probabiliore i sententiae. Prima est quod
mundus fuerit productuS in autumno . Sic tenent Abulcusis in cap. I 4 Gen.q. 2 T. Lyranus in I. c=7. cap. Gen. 9 Exodi ra.
de alii grauissimi doctores, & sacrae scripturae expositores. 64. Secunda sententia verior,& communior quam loco nostrae concl. ponimus , est , quod mundus fuerit conditus in vere , seu verno tempore. Sic tenent NS. P. Iovi. Damast. lib. a. fidei cap. 7.D.Leo Papa Ierm.9 de missione. D. Athanasius in pr. ad Anihiochum q. I7. D. IGdorus I. etymolog. cv.de temporibus. S. P. Aug. in quact eteris, o noui tectam. P. xo6. D. Ambros. λ I. exam. N. S. P. Cyril. Hieroselym.cMhec beii I .D.The doret . q.72. in Exod. & alii pluresidicentes,quod mundus creatus est mense Martio . Statuitur in Synodo Palestina congregata a Theophilo Epist. Cesariens de mandato Ulatoris Papae. Cuius decreti facit mentionem Venerab. Beda lib.
de ratione temporum cap. 6 O. 6 3. Probatur I .nam conueniens valde videtur quod Deus mundo recenternato, & primo sui exordio, optimum anni tempus tribueret; sed hoc est tempus veris ; eso eo tempore debuit produci. Maior constat, Deus namque qui omnia fortiter, suauiterque disponit, cum primo ad extra in suis creaturis apparere, deberet,ineliori tempore debebat hoc praestare. Ninor probatur,tempus namque vcris est anni iuuentus , ut cecinit ilic. O Pramauera fotientu desilanno. Unde tunc omnia renovari videntur, ut ex se notum est, ergo, &c.
conseruanda erat terrestris Ierosolyma, Ecclesia scilicet militans nostrae redemptionis mystcrijs potissimis , passionis , &mortis nostri Redeptoris, & totius mundi Restauratoris . Congruum namque crat, quod mundi reparatio, & restauratio, eo temporς fieret quo casus, & ruina contigit. Hinc D. Ambrosius lib.ao .exa- meronis dicit. Inde mundi capi oportebat
exordium, ubi erat oportuna omnibus Uerna temperies.
67. Probatur 3. nam vi colligitur cae Theodoreto,& alijs Patribus verno tempore liberauit Deus populum Israel amisera Aegyptiorum seruitute. Hoc tempore nostram carnem assiimpsit Dei filius. in purissimis, ac castissimis B. Virginis visceribus , ut genus humanum a miserata, doemonis struitute liberaret. Soluuntur
argumenta in contrarium. 68. Primum argu . nam videtur magis congruum quod mundus creatus sum rit in autumo, mense stilicet Settembri, Sole existente in fine Uirginis, vel in principio Librae; nam hoc tenuerunt antiqui Aegyptii, quod ex ea coniiciebant, quod tepore Moysis annum inchoabant a mense Settembri, ut testatur Ioseph Hebraeus
libro I. Iadaicarum antiquitatam . Ideo
autem Aegypti; a Septembri annum in choabant, quia sibi persuasum habebant, mundi productionem co tempore factam
fuisse. Resp. quod re vera Aegypti j sic
tenebant, nos autem tenemus cum com
muniori Sanctorum Patrum tum Gr rum, tum Latinorum sententia, quod mu-dus cceperit verno tempore , & suadent
rationes a nobis allatae , & aliae quae passim videri possunt apud expositores sacrae scripturae,& colligitur ex illo Gen. I.
357쪽
G. mines Ierra hersam virentem I tempus uutem germinandi est tempus veris. 69. Secundum argv. qu oniam conveniens fuit quod arbores crearentur a Deo in statu persccto, atque adeo cum . si iactibiis iam maturis , sed hoc est proprium Autumni I ergo mundus suit condimus in Autumno. Maior probatur, tum quia Dei persecta sunt opera, tum quia fluctus tunc tzmporis errant necessari, tu ad alimentum primorum parcntum, tum animalium ; unde ol, id primi parentes habuerunt praeceptum non comedendi deliino vetito , seu de pomo vetito, cum , Dossent comedere de omnibus alijs fructi laus . Praeterea si dicatur quod tunc arbores,etiamsi productae fuerint in vero , habebant tamen fructus maturos, contra est , nam tempore postea autumni non habuissent fructus quos comederent hy- hemo tempore . Minor autem constat, quia habere fructus maturos est proprium Autumni.' o. Resp. quod vel non in omnibus
arboribus Deus tunc fructus maturos produxit, id enim minime requirebat peris persectio in illo exordio ; sed conia didit Deus tune arbores mira, pulcraque varietate; aliae enim floribu vernabant, aliae fructibus maturis , aliae immaturis onustae erant. Alij volunt, quod Deus creauit arbores habentes tum flores, tum fiuctus; fructus qui comedi tunc possentvsque ad Autumnum, floribus qui fructus producerent pro Autumno, ut sic & primi Parentes haberent prouisionem, & animalia haberent quo viverent pro toto sequenti anno. a. Sed quaeres I. quo dic mundi ereatio facta sit. Resp. cum D. Hierony.tis. I in EcclesScriptoribus, & alijs Sanctis Patribus quod mundus creatus fuit, aut
saltem homo die vigesima quinta Mariij. Et fuit dies Dominica, qua die in Ecclesia celebratur sestum Annunciationis , &conceptionis Filii Dei, in purissimo utero B. sempcrque Virginis Mariae, quo etiam die Christus D. natus dicitur, quo dira conuertit aquam in vinum ad nuptias Cinae Gallii eae 1 quo die Garistus D. re- si irrexit, quo intrauit ad Apostolos lauiit, clausis, quo die misit Spiritum Sanctum ad eosdem Apostolos, Sc. Hac ergo die
mundus fuit conditus, sic S. Leo Papa relatus cap. qata die OP. 73. Et canit E clesia in hymno precum matutinarum diei Dominicae , scilicet. Primo dierum
omnium , quo mundus e sat conditus ; vel
quo resurgens Conditor, nos morte victa liberar; seu ut habetur in hymno resorm to. Primo die quo Trinitas, &c. 72. Quaeres a. an mundus sit conditus pluribus, distinctisque diebus , an simul, ut una die, unoue temporis momento De hac re sunt duae sententiae, primae est S.P. Augustini, & aliorum, dicentium quod omnia quae docet Moyses creata a Deo per dies sex , unico velut momento facta sunt, propter infinitam Dei potentiam, in qua actio successiva non est. At Moyses per 5. dies creationem descripsit
ob rerum distinctionem, naturaeque ordinem, non temporis. Alia sententia est D. Thomae I g. g. 7 . art. a. suorumque is quacium, qui docent esse quidem cre tam simul materiam omnium rerum, quae in ea non actu, sed potentia continebam tur, coeterum productio, & distinctio aliarum rerum successive facta est per ε. dies, ut Moyses describit, & secundum, ordinem non tantum naturae, sed etiam temporis , & die septimo Deus cessauit ab opere, ad significandum iam omnia esse perfecta, quae disposuerat facere. Licet enim Dei actio successiva non sit, tamen non producit effectus nisi quando,& sicut vult, ut notam faciat suae sapientiae sublimitatem.
358쪽
I. Unicus1ponuntur aliqua curiosa, osi tu digna de mundo .eta: o Rimo loco quaeres r. an deturr aliquis gubernator Re . aD firmatiue , quod non solum docet fides , sed etiam sapientissimi antiquitatis Philosophi, ut Plato, Aristoteles, & plerique alij. Unde illi qui mundi gubernatorem
negant dicuntur a Psalmista insipientes . Dixit insipiens in corde suo , non eis Deus rnon videbit Dominus , erc. Et ratio conuincit, quia non potest tam magnificentissimi operis mundi finis ultimus intra
ipsum esse, sed omnino fatendum est, factum esse propter aliquem finem nobiliorem ; ut scilicet Dei maiestas , sapientia,potetia,bonitas,alietque eius virtutes:, proprietates, & attributa per eum manifestarentur. Vnde S. Antonius Abbas vocabat istum mundum librum magnum . in quo omnes Iegere possunt diuinas perfectiones
nubernatione colligitur, quod illius gubernator unus est, licet enim plures sint fines particulares mundi , pluraque media, omnia tamen ordinantur ad unum
finem citimum, qui est summum bonum, ad hoc autem facit unius , non plurium, gubernatio ; ubi namque sunt plures gubernatores , etiam plures sunt fines. Huius autem mundi gubernator, Deus noster est,qui attingit a fine usque ad finem, fortiter, suauiterque disponens omnia , . Sapio. 8. Hinc dicit Magnus Gregor lib. q. morat. cap. 26. Mundum per se ipsum rigit, quem per se imum condidis. Eiusdem namque artificis ei rem producere, & ad perfectionem adducere. Quocirca Deus gubernat omnia, & singula sua prouidentia immediate , ad executionem tame
eiusde utitur causis secundis . Vnde corpora crassiora gubernat per subtiliora,& potentiora , omnia autem per rationalem spiritum, seu per Angelos , & spiritum rationalem improbum per spiritum rationalem bonum, & hunc per seipsum.
Nequς id Deus ita ordinauit ob aliquam
impotentiam, sed ad commendandam suam sapientiam, bonitatem, & altitudinem suae maiestatis. 7 . Quaeres a. quomodo fiat mundi construatio 8 Resp. quod sicut aqua tametsi ab igne fiat calida , tamen indigetisne ut in calore permaneat , eo namque
subtracto paulatim redit ad pristinam fri-iditatem. Similiter res omnes, quae ha ent esse, & viuere a Deo , nisi ab ipso
conseruentur, necesse est omnes interire, quod manifestat reditus tenebrarum, recedente sole,& terne ariditas diutius cessantibus imbribus; & nisi coelum moue
rctur, omnium rerum generatio, atque
productio cessaret. Quocirca licet Deus sua infinita virtute possit omnia immediate conseruare , placuit tamen suae sapientur ordinare causas medias, e quibus& res nonnullae producerentur, & a quibus conseruarentur, dante tamen ipso
virtutem istis causis ad ista , ut non ijs , sed ipsi Deo soli honor, de gratiarum actio debeatur, tanquam principali agenti in omnibus. Hinc est, quod sicut Deus
res omnes ex nihilo creauit, ita efficere potest ut omnes denuo in nihilum redigantur , non quidem actu contrario eas perdendo , sed cessando ab carumdem, conseruatione . Quia tamen Deus res omnes ad manifestandam gloriam , bonitatis, sapientiae, potentiaeque suae creauit, non sinit eas in nihilum abire , ni aliquo modo videatur gloriam suam obscurare. Unde conseruat omnes secundum propriam earum naturam. Spiritu les , quae naturaliter non deficiunt, semper. Corporales autem pro ratione naturalis constitutionis earum . Unde qui inordinate vivendo , naturam suam destruunt, citius moriuntur.
76. Quaeres 3. quam habeat Deus potestatem in omnes res huius mundi ZResp. quod Deus potest r. immediate ex quacumque materia quamlibet rem producere , cum initio absque materia omnia produxerit , de quod Deus operatur
per causas secundas, potest sine eis ipse solus cscere. Sic potest ex lapidibus homines, ac filios Abrahae facere. Secundo Potest
359쪽
potest sua potenti virtute res quascumq;
ut volucrit, mou re; mouet tamen pro
sua sapientia fortiter , & suauiter secundum propriaS earum naturas. Tertio potest Deus immediate illuminare hominis, Angelique intellectum ad actu intelli seniluni, immittendo species quarumcumque rerum . Item potest mouere hominis , Angelique voluntatem ad volcndum, & appetendum quodlibet honum,
moirci tamen non auferendo arbitris libertatein.Quarto operatur Deus in rebuSintime ut sinis rerum omnium , ut efficiens conseruando rerum esse , &c. ut forma quatenus dat rebus omnibus suas formas, & virtutes.
77. Quinto, potest Deus aliqua facero contra communem naturae cursum , cum sit totius naturae auctor, quae autem sic facit Deus non destruunt naturam,
sed ornant, & perficiunt. Quando Deus facit aliquid contra communem naturae cursum, quod tamen habet causas occultas, aliquibus notas, illud dicitur mirum; ut sunt ecclypses solis,& lunae, quarum causas seli mathematici norunt. At quando aliquid facit, quod nullam habet certam causam in natura, dicitur miraculum,quasi admiratione plenum. Quet autem a solo Deo per nullas alias causas fieri possunt, proprie non dicuntur miracula, ut creatio , impij iustificatio , &c. Quando autem ea quae ex naturalibus causis certo ordine fieri possimi, & praeter illum ordinem fiunt , miracula dici merentur , ut subris , & aliorum morborum subita curatio , Apostolorum scientia, &horum similia. 78. Sexto,quantum attinet ad miracula , nulla apud Deum est differentia potestatis in faciendis maioribus, & minoribus, quod si fiat comparatio inter ipsos offectus miraculoses,tunc maxisnιi dicuntur miracula quae praeter omnem naturae ordinem eueniunt,ut solis regressus, corporum glorificatio,&c. Ea autem dicuntur miracula maiora quae no sunt praeter naturae ordinem,licet fieri nequeant a causis naturalibus, ut illuminatio caecorum, suscitatio mortuorum, di simili , ,
quae in ordine ad Sanctorum canoni a-tionem dicuntur miracula primae classis . Illa denique dicuntur miracula magna, quae naturaliter quandoque fiunt, sed noco modo, & ordine,quae in ordine ad canoni Eationis dicuntur secundae classis, ut subita morborii curatio, subita pluuiaruexcitatio, tempore sereno, subita serenitas ex nubilo, &c. ut factum legimus I. Reg. I r. ad preces Samuelis Prophetae, &3. Reg. I 8. ad orationem S. P.& Prophetae N. Eliae. Videatur D. Thomas I. p.
diduratio Θ Resp. quod licet mundi finis incertus sit, eum tamen praecedent non ulla signa vi defectio Romani Impersi,& Regum ac Principum discessio ab eodem Romano Imperio . Horribilis Antichristi persecutio, de quibus Apostolusa. Nesial. 2. Et mali. 26. Apocal. II. &alibi. Postquam autem tempus a De
praestitum praefinitumque aduenerit, immittet ignem de coelo horribilem, omnia comburentem . Huius ignis species ideerit cum igne .lementari, & a Deo excitabitur ex omnibus causis quae possunt ignem producere , augebiturque ab ipso sicut auxit pluuias, & aquas diluuij. D. Tho. in sinum. q. 74. an. 3. Iste ignis non destruet, sed purgabit elementa absumendo contrarietates qualitatum , di quicquid est materiae corruptibilis, ut in nouum statum mutari possint;etenim omnis creatura propter hominem facta est , ut scilicet seruiret hominis necessitatibus,& sic translato homine de hoc mundo , cessabit seruitium omnis creatum,ob idque mutabuntur in statum meliorem. D. Tho. loco citat. an. s. Illud tamen obse uandum est , quod iste ignis uniuersalis conflagrationis no ascendet ad coelos neque ad sphaeram ignis, neque ad tertiam aeris regionem , quia ista cum pura sint non habent opus tali purgatione; purgabuntur autem cum ipsorum motus, & operationes diuina virtute cessabunt; qua ratione Ioan. Apocal. Ia. dicit. Et vidi
caelum nouum ct terram nouam . Primum enim caelum , o prima terra ob ν in re
360쪽
In lib. 8. physicor. de Mundo, &c. 33
sam non in . Idem ignis purgabit homines qui tunc erunt vivi redigendo eorum corpora in cineres . Mali ex eo grauem sentient dolorem ; qui nihil purgandum habebunt , nullum ; at mediocriter boni aliquem sentiet dolore in pro ratione paenarum, &c. D. Tho. ibid. art. 8. Facta hac purgatione fiet postea iudicium nouissimum, data iudicis sententia contra
impios ille ignis inuoluet eos , & secum praecipitabit in infernum cum omnibus sordibus totius mundi purgati. D. Tho. ibi art. 7. ct 9. Mundus ergo cum sordibus durabit usque ad finem. At sine sordibus , & omnino purgatus durabit in
8o. Quaeres f.quot sint anni mundiὸ Resp. dari quatuor anni species , scilicet
annus solaris unans, magnus,o emergens.
Annus solaris sumitur a motu solis,& est duplex, Actronomicus, & ciuilis, seu v lis . Annus Actronomicus, est illud spatium temporis quo sol proprio motudolum percurrit Zodiacum ab occasu in ortum, initio sumpto ab aliquo certo puncto, ut a primo puncto Arietis, donec ad
idem punctum reuertatur, & hoc temporis spatium complectitur dies 36 s. hora Sue. & aliquot fragmenta; & iste annus a die a I. Martis quando sol ingreditur signum Arietis, exordium sumit. 8 r. Annus ciuilis, seu usualis est etiaduplex, communis , & bissextus . Communis constat diebus 363. at bissextus habet dies 366.Superat autem annus bisesextus communem, quod in communi non computantur horae, & minuta anni Astronomici, bene tamen in bissexto. Ecclesia Catholica inchoat annum in officio diuino, a prima Dominica Aduentus t in foro tamen, & negoths ciuilibus ab initio Ianuarii cum Romanis, quod est prope solstitium hyemale , quoniam Ecclesia sub Romano Imperio nata, & educa
sumitur , & diuiditur pariter in astron micum,& ciuilam,ciuilis subdiuiditur in communem , & emboli simi cum . Annui Liniaris Astronomicus habet I a. Iunatio-
nes, quae conficiunt dies II . Annus Iu- naris ciuilis communis habet I a. lunationes & dies integros 3 sq. interdum uno die minus, sed raro; ideo prior vocatur plenus , & posterior cauus , seu defi
83. Annus Lunaris Embolismicus , seu intercalaris habet lunationes II. ob fragmenta anni Astronomici Lunaris, Unde iste annus habet dies 38 . interdu ,
sed raro, uno minus. Annus magnus est,
ctim septem planetarum orbes, & omnia sydera quae coelum stellatum habet, ad idem signum, eundemque locum , ubi quondam simul iberant, iterum redeunt, ita ut nec una quidem stella sit in alio loco quam in quo fuit cum omnes aliae moueri coeperunt. Huius anni durationem diuersi diuersiam faciunt, nam Physici apud Macrobium constituerunt annos comunes quindecies millet alis pauciores, ut notauit Rutilius Benκonius lib. de anno Iubileo primo cap. 7. & dictus cli
ancus magnus communis . Annus au
tem magnus specialis est spatium temporis quo quilibet Planetarum complet hunc persectum cursum , quod quando fiat explicat idem auctor. Demum annus emergens est ille qui ab aliquo memorabili euentu sumit initium. Apud Iudaeos fuit duplex annus , scilicet vulgaris , &sacer . Uulgarem incipiebant in Septembri. Sacrum in Martio, quo pcr Moysem educti sunt de Aegipto de quo Exod. II. 8 . Aliqua etiam placet hoc loco notare de anno Iubilaei. Uoκ Iubilaei non est deducta ex verbo latino iubilo , sed
ex hebraeo Iobel, ut notauit Liran. Leuit. 13. &buccina interpretatur, quia apud hebraeos iste annus buccina,inchoabatur,& a quinquagesimo in quinquagesimum
celebrabatur. Vocabatur etiam annus re
niissionis, quia tunc fiebat remissio seruitutis hominum , remissio etiam fiebat agrorum, &c. unde quinque remittebantur, scilicet seruitus , debita, praedia diuendita, exilium , & delicta . Iste annus Iubilaei, erat apud Hebraeos . In Ecclesia catholica fuit uniuersalis Iubilaeus remissionis omnium peccatorum per Chri