장음표시 사용
121쪽
semper prominere. Remadmodum autem ruptis vitreis fenestris , saiae quis judicaverit , intusne ictus an foris adveneriti si modo frustorum adlidirentium apices quo tendant diligenter intuitus fuerit : Ita pariter rupto ovo, ex fragmentorum per totum coronae ductum eminentia , ab internaeaussa id proficisci manifestum est. Quin egomet, aliique mecum complures , simul ac eullum audivimus corticem ungui inas scalpere , vidimus quoque illico eundem rostro pertundire , rupturamque in circulum , coronae instar, deducere. Quinctiam vidi foetum capite suo corticis cacumen attollere, & amovere. Pluribus quidem haec deduximus, quod haud jernendae utilitatis sit speculatio : ut inferius constabit. Fabricii vero argumentis responsu facile est. Fateor enim, pullum inura ovum vocem edere,&krtassis aliquid petentu Idvificatricem : Non inde
tamen sequitur, corticem a matre frangi. Neque pulli rostrum adeo molle, aut a cortice rei totum est, ut hunc perforare non possit: praesertim cortice jam ob caussas ab eo illlatas j valde friabili
reddito. Nec semper caput intra alam reconditum tenet, ut ideo corticem rostro frangere nequeat, sed solummodo cum dormit, aut sta defungitur. Interdum enim ipsomet quoque fatente) vigilat, cal, curat, stalpit, radit, distringit corticem, luctatur, membranas involventes rumpit, vocem edit, Dan. demque , opem implorantis esse , non invitus concessero: haecque omnia a quolibet facile audiri possunt. Quare gallina sedulo auscultans, quampriamum vocem ab ima parte attolli percipit, ovum quidem non rumpit, sed pedibus suis sursum revolvit , commodioremque utum pullo intus incluso praebet. Non constat autem , pullum voce sua rumpendi corticis necessitatem matri indicare , aut exitum ab ea petere. Nam saepe per biduum ante exclusionem, pullum in ovo pipientem audias. Nec mater , dum ova revolvit, rumpendi ea locum quaerit ; sed, ut infans, cum in cunis se male habet, inquietatur , plorari Hulat; materque illius amans, hue illuc sedulo ab uno latere in aliud removet, agi-- tatque,
122쪽
tatque, donec ille placatus fuerit: ita similiter gallina, ubi pullum tumultuantem, pipientemque in ovo senserit, vel jam ex ovo exclusium in nido sese ino dinate commoventem; protinus se attollit, cavetque . ne corporis sui pondere, vel calore nimio eum laedat, rostroque pedibusque ultro citroque volvit: donec stetu, quietem , atque indolentiam comparaverit.
G Smellifica ova sunt, e quibus gemelli prodeunt pulli; eaque s ait binis vitellu praedita Desunt; ini in aliquibus tenui albuminis dissepimento sep Hist. rantur, quo minus inter se confusi sint: in aliis nullum an. l. 6. est, sed je mutuo contingunt. c. 3. Vidi saepe ova gemellifica, quorum singulos Vitellos bina album ina ambiebant , cum membranis communibus, propriisque singillatim obvolventibus. Alia quoque ova vidimus cum binis vitellis quasi e nascentibus , quibus utrisque unicum albumea commune circumfundebatur. Gallina nonnulla sunt sinquit Arist. qua omnia genetellifera pariunt. in quibus, quod eυenire vitello dixi- mu . perspectum est. Inadam enim duodeυiginti cum peperisset, exesusis geminos ι nisi qua imita fuerunt. Verum ita siti ut ex gemellis, alter major Α, alter minori ydstremur auιtem etiam monstrosus. Apud nos interdum gemellifica ova nascuntur,&gemelli quoque aliquando licet rarissime j exclu-ciuntur. Ipsemet autem ambos ejusmodi scelus yivos nunquam vidi; quod vel in ovo ipso, vel in e X- Clusione alter pereat. Idque etiam mihi ex Oriuot. verbis fit veri limite , duin alterum majorem, alterum minorem ait : illum nempe robustiorem , & aetate Prove stiorem 1 hunc aτtem imbecilliorem . magisque ad eXitum imparatum ; siquidem ut opinor bini isti vi resti, di aris ortus, & maturitatis sunt. . Vaςri itaq e vix potest, quin robustior, re exclusion
123쪽
paratior, si ovum Ueriat, ipseque prodeat in hacem , alteri abortum afferat. Si autem ille ovurinpu ruperit , praesens ipsi periculum s ob defectum
aerisὶ Ηnminet.Adeo inerutri saltem, in exclusio si non utrique, certa mors impendet. Heius ita Aristotelis verba vel non videns, vel negligens, ait: si interdum ovum daeos obtinens viselior, intra sesullum crem quatuor cruritas, velatas, duobusrue eapitibus , ct id genur monstra pariati vuη- quam tamen duo invicem separati cui duo diei p. nurusii sunt: sed unus duntaxat corporis trumcus est, φιiduo capita, quasvstr erura aliaque hujusenadi annexa
Unde constat ἱ eum nunquam vidisse , aut ab ev pertis audivisse , ejusnodi ova binos pullos parere:
ac proiiae una mecum credere, talia ova raro comtingere . neque unquam excludere binos foetus ubtales.
Miror autem, visa hac Aristotelis autoritate, eum dicere, dsos invicem di -rpulus ex ovis ejus mori nunquam provenire : sed monstrum semper produci. Praeiertim cum ipsemet credat, foetum echalatis, tanquam E materia, fabricari; & in gemellifico ovo quatuor chalazas non Videre non potuerit. Credinrim potius, cum in ovo gemellifico duo vitelli eodem albumine concluduntur, invicemque adeo conjuncti sunt, ut eorum cieatriculae, dum simul aperiuntur, unum oculum scolliqua mensum nobis dictum constituant 1 monstrolum laetum procreari posse, cum quatuor pedibus, duobus capitibus &c. quippe nihil video , quod impediat : tDlemque ex ovo Fabricii prognatum arbitror. Veruntamen ubi duo vitelli distincti fuerikt,d bus tunicis propriis diliapri, & grandinibus suis, albuminibus, caeterisque ad laetus renerationem necessariis instructi : eum Aristotele concludendum censeo, tale ovum, ut partes omnes spraeter corti cem duorum ovorum habet, ita di potentias quinque obtinere; ac, nisi infoecundum aut urinussi fuerit, duos plerunque scelus preducturum, raro autem monstrum singulare.
124쪽
. LXIstoria quidem ovi gallinacei ita se habet. In 'qua quomodo ipsum generetur , & actione sua si a pagatione nempe ) pullum edis et , enaIrmiamus. Prolixe sessitan nimis, eorum arbitratii, qui bus quorsim tanta molitio, tamque accur in , seraratio spectet , nondum constat. Quare. smmam diligentiae nostrae consequuti simus adjungere coiiuintaneum arbitror : atquectissimi Verulamii nostri verbis utar ). vino vin. , se adia linstituenda est. Theoremata ita noti- anulla , ex enarrata historia colligenda veniant; iquorum aliquae , certissima sunt; nonnulla , ancipi- ius fidei, de ulterius ventilarula : quaedam , parado- , is, di popularibus placitis contraria : horum quoisque alia, ad galium , sive marem pertim a fili m Remitram ; quaedam, ad ovum ips a quaedam denique, ad pulli formationem. , quibus ali quando accurate perspectis , de reliquorum quoque omnium animalium generiuione facinus, certiusque judicabimus.
π Neoremata , quae circa ovi contemplationem versantur, alia, quid ovum si, docent 1 alia, g nerationem ejus ; alia, partes constituentes Per- -- .pesdunt. Otilli.
Constat primo, unius pulli unteum esse ovum. Et . quamvis ut veluti uterus quidam fonse Osto ok
125쪽
rarissime tamen olures gignit scelus; sed singui
Tem pullum, ut plurimum,producit. Et licet binos interdum gignat, ovum tamen ejusmodi haud sim lex censendum est, sed duplex; utpote naturam uorum, partesque obtinens. ovum Est enim ovum, conceptili aliquis a mare 3c sce- est mina proficiscens, utriusque pariter virtute praedi-
con- tus, ex quo uno unum fit animal.
ceptus. Neque est principium duntaxat, sed fructus quo- . Princia que, & finis: principium scilicet prolis generandae; pium fruinas autem utriusque parentis, puta isti, & simul linae opus, ceu finis quem in generatione sibi pro-α fru- ponunt) εc origo laetus futuri: Semen autem ἄEius. Ducius fautore Arist. inter se disserunt prioru post
Degen. rorispis ratione; fructus enim, quod ex alios : δε- an. LI. men, ex pinaliaed. Nam alim ambo idemsunt. c. t 8. Via r etiam ovum medium quid esse , non
Est modo quatenus principium, & finis est; sed tan-
etiam, quam opus utriusque lexus commune, & ex utro- mediu que compositum : quod materiam , & facultatem quid. opificem in se continens, utriusque virtutem habet, qua alterutri similem foetum producat. Est quoque medium inter animatum E L inanimatum ι neque enim vita prorsus donatum est , neque eadem omnino privatur. Inter parentes , dc liberos; interus qui fuerunt, & qui suturi sunt; media via, sive trantitus est : caesoque, & centrum. ι circa quod generatio totius gallinacei generis vertitur.
Terminus est, ex quo omnes galli & gallinae oriuntur; & ad quem , ceu finem a n ura sibi pr
Positum, tota vita nituntur. Ita fit, ut individua quaeque, dum speciei gratia sui similia procreant in aevum perdurent. Est , inquam, ovum hujus aeternitatis periodus : nam haud facile dixeris , utrum ovum pulli, ex eo nati gratia; an hic illius causia factus fuerit. Quodnam autem horum prius sive tempore, sive natura sit, ovum nempe, an gallina tpostea , cum de animalium quorumlibet generatione universim dicemus, uberius trambimus. quς ovum praeterea s quod praecipue notandum' δm proportione respondet seminibus plantarum, easdemque omnes cum istis conditiones obtinet : ut .
126쪽
non immerito gallinarum semen , sive spema censendum sit, squemadmodum & semina plantarum, ova dici jure possunt non solum ex quo , ceu materia ; sed di a quo , tanquam essiciente , pullus oritur, In quo etiam nulla pars futurae prolis assii
est, omnes vero insunt potentia.
Differt autem semen proprie dictum, a genitura: Ibid. quippe s definitore Aristotele in genitura tu vocatum , Spe
quod a generante promeniens ea a est, qua prima obtia marisneat principium generationis i nempe in iis qua coire dc ge- natura volait. Semen autem est, quod ex ambobus istis nituraeeoeuntibus originem trahis quale semen plantarum disse omnium est, ct animalium nonnullomm,in quibnssexus rentia. distinctus non est: velut id q-d ex mare Ofoeminaprimum miscetur, quasi coneeptui quidam promiscuus , aut animati hac enimjam habet quod ex ambobus requiritur Ovum itaque est corpus naturale, virtute animali pratalitum; principio nempe motus,transmutationis, quietis, & conservationis: Est denique ejusmodi ut, ablato omni impedimento , in formam animalia abiturum sit : nec magis naturaliter gravia omnia , remotis obstaculis , deorsum tendunt; aut levia sum sum moventur ; quam semen, & ovum, in plantam, aut animal , insita a natura propensione feruntur.
E ue semen satque etiam ovum) ejusdem fruinis α nnis, erius est principium, atque essiciens. Unius pulliunum est ovum : ita Aristoteles , Ex Gen.
-ο semine unum gignitur eorpus verbi gratia, ex Mo an. l. l. tritici grano, unum fundum: ex uno ovo, unum animal; c. amgeminum enim ovum dus est σοι. Vere Fabricius: Ovum non modo uterus expositus Pag.
est, iocui generationis;sed id etiam a quo rota pulli 7.
generatio perieta quam ovum perficit ut agens,&t male ria , ut instrumentum , ut locus, ct ut alia, siqua concurrunt ad generationem necessaria. organum quis dem esse probat, quod ex multu partibus confleti idque ex sententia Galeni, qai de ratione organi esse voluit , t ex pluribus componatur particulis, qua ad unam actionem omnes conspirent, diversa tame ratione, utilitate.Nam alia pr-ipuum instrumentum actionis
et, quibus actio feri: alio denique ad
horum sunt r atra ponuntur, tanquam senenstra potest: alia, sc molim actio fas
127쪽
Borum omnium tutelam , O conservationem erea
sunt. Agens quoque esse docet , cum ex Arist. αGaleno duas ovi ationes proponit ; pusii nempe g
merationem, ejusdemque augmentum, O nutritionem. Denique praeclare loquitur, cum ait: In natura veis
vibus conjuncta simul, unum Dnt,mifex,instraemenis sum, O materia :μjecur, ct opifex, ct instrumentum signendi sanguinis est: μ quaque corporis pars; aetrectene proin Arist. aixerit Imoventes ab instrumentalibus haud aen.aninaeile distingui. In artefactis vero, artifex , O inse mentum sunt separata in ut faber, O malleus, pictor, O L. de penicillus. Ratioque assertur a Galeno; quia in arto. form. Elii, opifex forinsecus attingit; in naturalitas. v ifex Dei. ea uisa instrumentu indita est , per organa tota peris Phrest. meavit. Quibus addo perspicua Arsotelis verba: I. c. i. qua7bnt, alia natura constant, alia per alias caussa . Natura quidem constant O animalia, O eorum partes, O planta, O corpora simplicia, ut terra, ct unis. O aD, O aqua. Hae enim O ejusmodi alia diamus natura constare.Hac autem qua dicta sunt, omnia disserre videntur ab iis qua natura non constant. Nam Pacunque natura constant, videntur in seinpis habere principium motus o quietis, alia fecundum locum,alia seundum aceretionem O diminutionem, aliaseeunus alterationem. Lectica vera, ' vestimentum, O si quod
aliud ejnsemodi genus est,secundum quod singulis bis a pallationibus significantur . O quatenus ab arte sunt,
nullum mutationis impetum insitum habent. Matenus vero iis accidit, in sint lapidea, vel terrea , vel ex his mixta; eatenus id habent. Tanquam natura sit princiarium quoddam O caussa cur id moveatur se quiescat nequo in primum, per se, non ex accidenti. Dico autem,
non ex accidentit quia feri potest ut aliquii sibi ipsi si
caussa sanitatis cum sit medicur e veruntamen,non qu tenus sanattir, medicinam habet, sed aceidit eundem esse medicum, O sanari. Idcirca hae aliquando a se invicem separantur. Similiter vero se habet unumquodque aliorum, va fiunt: nullum enim eorum habet in se principium esse tionis . sed quadam in aliis exιra habent, ut domus , est unumquodque aliorum qua mann 'iuntur : quadam in se ipsi quidem habent,non tamen per se i nimirum quccunque ex accideηri sibi i f
128쪽
eaul fieri possunt. Natura igitur est,quod dictum Dic
Naturam vera habent,quacunqtie habent ejusmodiprinis eipium. Atque hac omnia sunt substantia. Natura nam
quasemper es subjectum quoddam, O in subjecto.
Haec quidem propterea iusius, & disertis aut Genetarum verbis a nodiis recitata sunt ; ut inde constet, ratio- quae ovo tribuimus, omnia illi inesse a nempe ma- nis o-teriam , organum , essicientem caussam, locum, & pifex siqua alia ad generationem pulli requiruntur. Ma- in ovo. xime autem, uidissicillimarum quaestionum Veritas hinc elucescat : nimirum, quidnam, & quale sit Principium illud, unde motus, & generatio λ Qua Virtute semen agat, secundum Aristotelem Quid denique semen ipsum foecundum reddat λ Vulcenim Philosophus, naturam in omnibus corporibus naturalibus esse principium motus & quietis innatum,. non autem secundum accidens. Utrum
ad , quod in ovo est caussa, opifex, ct principium. generationis , Omniumque operationum vegetati-' varum & vitalium , nimirum conservationis, nutritionis, & accretionis sit innatum, an inditum Et an primo insit, ac per se, ut natura quaedam; an secundum accidens, ut Medicus in sanatione Z Num insitum, an acquisitum sit, quod ovum in pullum transformat; aut jam in ovario caeptum nutrit, auget, perficit 3 quodque ovum requietum conservat pPraeterea, quod facit, ut ovum foecundum sit, utrum appellandum sit anima λ an animae λ aut
quid animae λ aut aliquid habens animam λ aut intel Iectus p aut denique numen λ quia in finem agit, omniaque ordinat cum providentia, & arte inimitabili , modoque incomprehensibili ; semperque procurat quod melius est, tum ad esse , tum ad bene esse ; ad tutelam etiam , atque ornatum. Idque non solum in ovo persecto, quod foecundat ; sed etiam in subventaneo , quod nutrit, auget, & conservat. Imo vero quod non modo vitellum in vitellario , sed & minimam papulam s unde is hasciatur ) ad seminis milii vel sinapios duntaxat magnitudinem, nutrit, auget; albumine demum, chalazis , membranis , & cortice investit. Quippe Probabile est, ovum etiam improlificum sive ste-E rile,
129쪽
,66 sit ovum . . . rile , ab interno & innato sibi principio, licet intra gallinam contineatur , eique adhaereat semen ipsum nutrire, cinservare , augere, & alterare,
haud aliter quam ova piscium, es ranarum foris exposita crescunt, & perficiuntur de papula in via
tellum transformare, ex ovario in uterum transferre , quamvis nullam cum utero connexionem
habeat albumina ibidem induere; denique membranis , chalazis , & cortice perfici. Quicquid auteri id fuerit, quod in ovo subventaneo pariter ac foecundo, eodem modo . ab iisdemque caussis seu principiis eosdem effectus producit;
utrum eadem anima , sive dars animae eadem, aut
aliud quippiam, utrivis inui, inquisitione dignum Videtur. Quandoquidem, eadem ab iisdem caussis
An manquam ovum, dum fit, intra gallinam ue ovum dixi continetur 1 di in vitellario matri per pedum
sit pars culum adnascitur, atque ex ejusdem venis nutritur; .ma- non est tamen dicendum pars matris, neque hujustiis p anima vivere, aut vegetari; sed propria sua virtute, ac principio interno : quemadmodum ex arboribus fungi, viscus quercinus, & muscorum genera nascuntur, quae licet plantae adhaereant, & ex iisdem succis . cum illius germinibus, & foliis alantur; i tamen partes arborum non sunt : neque appellan-- Degen. tur. Aristoteles, ut dissicultatibus hisce occurrat, n. t.3. concedit animam vegetativam in ovo, etiam sub-ς I. ventaneo,inesse : dum est,megetalem anima virtutem obtinent Demime , O Omnia qua vivunt , uisapiat dictum est: quamobrem hoe ovam de subventaneo loquituri ut planta conceptus, perfectus est: ut animatius Degen imperfectus. Alibique idem docet, dum quaerit . n. l. 2. Equonam modo ova subventanea dieantur vivere δ Mee. ω evim ita ut ova farcunda possunt esc enim actu anim tum ex iis efficeretur. Neque ira e habent ista , ut lignum, aut lapis; quippe qua corruptione aliqua pereant, ut qua vitam quodammodo ante participarent. Constat igitur haec aliquam habere potentia animam' sed quam ρistam ultimam prorsus habeant animam necesse est, qua vegetabilis es: hae enim arue in omnibur tam animalibus quamplantii ines. Nod
130쪽
Non eadem tamen anima in subventaneis ovis, atque in foecundis reperitur. Alias enim pullus eπutrisque pariter essiceretur. Quomodo autem eorum animae, & quibus discrepent ; haud satis emplicat Aristotelis , dum inquirit, eur amnes partes ovi Ioii.
Mant insubventameo, nee ta-en animal ex eodem generetur ρ tauia sinquidsensitisam animam habere opo ovis foecundis , praeter animam Veg
tativam , etiam sensitiva insit. Nisi intelligas, in ovo foecundo animam vegetativam actu inesse, quae potentia in se contineat sensitivam ι unde animal , partesque animalis sensitivae postmodum producantur. Sed neque haec nodum satis solvunt, animumque dissicultatum lauueis irretitum expediunt. Videtur enim ovum esse verum sperma animalium : secundum illud Philosophi: In quibus vita Degen. praediiis sexus maris ac foemina distinctus non es , in an . l. i . iis semen 'eluti conceptus jam s. conceptum anesio e. et
qui scilicιt es analogus semini P primam ex mareo semina misturam. si obrem ex uno semine um gignitur corpui ; verbi gratia, ex uno ovo unam
Videtur igitur unius ovi una esse anima. Num m rae autem eadem est, quae matris i an patris pan utrius- si vique mista Dubitatio enim maxime oritur de iis ani- ovis, quae eX diversis animalium generibus procre- ma pantur: ut puta eX gallina, &phaliano. Estne, inquam, in tali ovo, anima gallinae λ an phasiani an ex utraque composita λ Gomodo autem animae
misceantur sit secundum Oristotelem) ut pote forma) sit actus, & substantia. Nemo enim negaverit, quicquid demum id fuerit, quod in ovo foecundo est principium & causia esse umquos conspicamur, esse illud substantiam divers
rum Potentiarum, Virium . sive facultatum susce. ptivam : atque etiam conditionum,uirtutum, vitiorum, sinitatis, aut aegritudinis; Quaedam enim ova longioris aevi, quaedam brevioris dicuntur : alia, Pullos parentum virtutibus, corporisque salubritate Praeditos; alia , morbis obnoxios procreant. Nec dicendum, id materiae vitio contingere : cum maria etiam, sive patris morbi in pullos transieran-