장음표시 사용
101쪽
IovEt densitatem meatuum cutis non possunt transpirare;fit pruritus, vel scabieS. Scabies, & pruritus, ut plurimum generantur a materia sanguinea, cui admiscctur cholera adulta. Et 1 cabies , quae red ait cutim asperam, & facit dis ii mationes provenit a materia multa, & apud antiquos lepra dicitur. Nam lepra morbus stilius cutis ea.
At pruritus ille scalporo sedatur , qui pendet a materia subtule, & pauca ; calefit enim membrum, scalpendo pori dilarantur,& materia subtilitatur, unde ficile ex alat. Et e contra materia existente multa . & grossa non tota resis luitur. Cum sanguis nimis abundat, accidit pruritus, qui si ubique carnis, continuo oris dulcedo sentitur, & fiunt vesciculae in ore, & labiis. Cum cholera nimis abundat, accidit in faciem color cedrinus, amaritudo in ore, sitis multa, & caput saepe dolet. Cum phlegma nimis abundat, in ore accidit muItitudo salivae, id, si sputus multus, oculi fiunt graves, & somnolentes, &calor albus, si, e rubco colore. Cum melancholia nimis regnat, accidit multitudo appetitus canini, urina Mndcns aliquantulum ad viriditatem, vel pallidi
Materia crassa exsculptura non evaporat, sed tacit pustulas,& ibi putrefit. In scabie sit asperitas propter exiccationc in 1 upcr-ficiei cutis, &rubedo ex accensione sanguinis , dc aliorum hum
Vehemens pruritus ostendit melancholicum sanginem , adustum. Is enim tim pertinax est, ut saepe citius cur cin, & carnem discalpes, quam pruritum tollas. Scabiei tandem cauta sunt quatuor. Sangu s scilicet adustus, cholera adusta, phlegma salsum, aut pcr ad ultionem transietas in melancholi im, & melancholia adusta. Quando humor cholericus , qui est mordicati Vuq, a curus, expanditur super membra puri scnsus, causar horripilati uacm, id est pilorum crectionem, & puncturas veluti acus, qui dicuntur sor in c. e.& formica rota. Item quando a multitudinc sanguria is
obstruun me viae, fiunt obstructiones, di stupotes illi, qui ctiam
102쪽
S Anguis, q4i vitae thesaurus 1 medicis vocatur, aliquando v
ditur a vcnis, & arteriis, aliquando a membrorum subitau tia . Primo modo egreditur tripliciter, aut propter aperitio norificiorum venarum, aut propter resudationem, aut propter solationem continuatis in venis, & arteriis, sive illet rumpantur, sive scindantur occ. causa reludationis sanguinis a venis, aut est subtilitas sanguinis, undecumque proveniat , aut raritas texturae
Cognoscitur provenire ex aperitione orificiorum venarum quia in principio est parvus, & augendo procedit, dc est sine dolo rc . Et e contra proveniens ex ruptura venorum, in principis, est multus, dc deinde paucus , dc cum aliquali dolore. Cognoscitur provenire ex apostemate, cum sputum sangui nis suc dit sputo saniel. i l Interiores cauis sunt venarum corrosio, quae fit a fluxu 1 capite descendente ad pulmonem,&ad pectus ex materia cholerica, aut pblagmatica salsa. Item venarum aperitio interdum fit ex repletione earum ex multis humoribus, aut a sanguin qui ante purgabatur per CVacuationem meruae cistim aut per emorrhoides.PI
rumque Vero ex mala complexione frigida, dc sicca, unde aperiuntur sicut lutum cum dςsiccaxum fuerit. 2 anguis p pveniensi a vcnis pectoris est grossus, immo ait- quando c gelatus, sicut sanguis iuga Sanguis autem pulmonis non coagulatur propter multam cholerq admistionem Item proveniens a stomachos, cognoscitur ex dolore stomachi, sicut pro-Veniens a pectore ex dolore pectoris,dc sanguis proveniens a splene, est magis niger. Item quando sanguis egreditur a pulmone, nullus dolor adest, quia pulmo sensu caret. Distillationes sanguinis ex naribus semper malum, propterea . quia natura dcsiderat extenuare,excernere,oc expellere supernuitatem,nequit autem, aut propter imbecillitatem propriam, aut propter grossitiem sanguinis,aut propter densitatem particularum aut quid simile . Bene eniM fluxibilem oportet sanginem esse . Pro fluxu sangInis narium prodest albumen ovi subnuisum naribus, dc aqua frigida super eontem saepius, dc circum circa collum
103쪽
aeonspersa. Pro sanguine fluente ex incisione gladii, sagittae , vel smilium , primum prodest superponere digitum tenendo panniculum, donec sanguis conscietur in vena, deinde superponere farinam de frumento, dc similia , thus, & albumen Ovi uringunt,& insuper carnem faciunt. In elilebotomia semper prius malus , quam honus sanguis effluit, ips1 enim natura sanguinem bonum sibi necessarium, tanquam charissimum sibi retinet , dc propone custodit , quo niam in eo vita consistit, & malum sponte repellit. Sanguis bonus xubet, & lucet, & est aequalis subitantiae, scd malus est niger , saniosus dce. dc viridis est Omnium pessimus. Phlebotomia stilicat, dc desiccat, ideo summo mane debet praemitti clystere lenitivum , dc debet fieri jejuno stomacho, de
post digestionem cibi, & tempore quietis, hoc est quando febris
magis remissa est. Et advertendum, quod omnes venae capitis, excepta vena sub mento, & Omnes venae crurum, ac pedum post commexti
Si sanguis exierit niger tolIatur usque sit rubicundus, s spinsus usquae ad grossitiem, si aquosus usque ad grossitiem , dc si non potest exire, clauso phlebotomiae vulnere cum digito , postea.
subito cum maiore impetu exit. Phlebotomia est universalis evacuatio omnium humorum
In utroque cubitu recte possunt phlebotomari tres venae, scilicet celatica, a qua evocatur sanguis capitis, & partium superiorum. . Basilica, unde epatis sanguis proprius fluit, & partium inferiorum, dc media communis est toti corpori. Salvatella est vena, quae
jacet inter annularem, dc auricularem digitum . utriusque manus,
et pedis, phlebotomatur ad sanguinem melancholicum, dc vitia splenis.
Pro cura sputi sanguinis conveniunt caseus recens, dc milium , dc evitetur eaercitium, atque locutio, dc acetum prohibet fluxum sanguinis, si est exterius , dc super eum effundatur. Ayicennas dicit: Quantum possibile est cave a missione sanginis, quia est thesaurus vitae. Sanguis nunquam educi debet in febribus inter itentibus cujus rationem Avicennas reddit, cum ait, ca Vead unam duarum rerum aegrum perducas, humor ui' cholericorum ebullitionem, vel frigidorum cruditatem , est enim sanguis staenum bilis, & suo temperato calore cruditates concoquit. Galenus 3. acutorum abstinendum esse a sanguinis missione, per aestatem docet etiam si omnes conditiones adsint, ut pura
104쪽
m rhus magnus, & aetas florens . viresque lappetant. Qui enim
de temporum statu nihil cogitantes sanguinem abstiuerunt mediis ch omnes interfecerunt. aD umentum Galeni, quo docet saluberrimum esse in bribus omnibus venam incidere, intelligitur de febribus continuis, dc de non intermittentibus. Fit sectio venae 'b duas causas: aut quia sanguis inutilis est, & suam qualitat ri non servans nutria Te non valet, aut quia vires praemit , aut venas, di arterias diastendit, fudit, &obstruit. Quantitas extrahendi sangulali erit quousque color mutabitur, aut virium robur sustinebit. Et in virium imbecillitate, aiudinutiendus est, aut partiri expediet. Phlobotomia trahit ad intra sanguinem in cute existentem,& ideo vituperatur in variolis, & venenis. Sanguinis mittendi maxima est controversia. Nam GaIenus, Avicennas, &alii docent sanguinem mittendum usque ad animi deliquium, spera*tes hac rarione, quod tollatur, dc iuguletur febris. Verum Λ verrori in omnibus reprobat evidenti ratione Caleni, aliorumque opinionem dicens non debere, nos tantum moliri evacuationem, quoniam natura quando recte operatur, nunquam evacuat usque ad sync'pim. Medici autEm naturae . Imitatores esse debent. Sanguis enim est vitae thesaurus, iderauenaturae carissimus, quapropter in ejus eductione reservatissimi classici omnes semper videntur. Et pueris usque ad I 4. annum vena incidenda non est, nec sat νMs -ctendus, quia ut inquit Galanus , puerorum substantia omnium facillime digeritur, ac dissipatur; ideo minus evacuationis privsidio eget dcc. Ad educendum sanguinem crassiorem, basilica vena est aptissima, secus saphena, si sanguis sit niger, & crassior, permittatur exire , si pulcher, clarus, lacidus, statim obstruatur . Ideo enim laudat Galenus ni issionem sanguinis praecaeteris medicamentIs peros exhibitis, quia sempcr reprimi potest, Sc vel parum, vel multum educi secundum medici astantis voluntatem, quod non ita potest modorari in medicamentis per os exhibitis. Ea hodie apud vulgum invaluit consuetudo, ut venae ieiuno, ac vacuo incidantur stomacho.
Sed hoc ipsum doJotibus quibusdam minus probatur, ut
quibus conducibilius esse videatur, ut ovum sorbile, cum hausto vini exibeatur. Natura enim stomacho existente vacuo, ne alit
mento destituatur, sanguinem pertinacissime retinet L a . Et
105쪽
naturaliter eductae, sunt artificialiter educendae, ne propter ven itum inanitionem superfluitates ad intra trahantur. In aetate ad I usque annos vitanda languinis detractio est, sciit etiam post Annos 6o. nisi quae inevitabi lis compellat necensitas . Item vena secanda non est, nisi languis effectus sit vitio vehementi, ut si contingat, quod post applicatum fomentum non tiniatur dolor, sed intendatur. Quia tunc haec intentio significat corporis repletionem, & vilium sanguinis vehemcns . . . . Is cui vena secta est, protinus a missione sanguinis cibum non sumat, sed expectet dum humorum agitatio sedetur, ne ci-hus non dum concoctus ad subveniendum membro laeso cum
.sanguine simul attraharui. ' . . : , .l l
Ubi aetas, seu aliud phlobotomiam fieri prohibet ventos eap poni dubent super nates primo, successive in spatulis &
De Motu, Emete, Lassi uim , in
LAbores, ataue animi accidentIa, si moderatae fuerint, calo. rem naturalem excitabunt, concoctiones adiuvabunt siexuperabunt, calor igneus excirabitur, ornaturalis diminuetur; α torpida succedet stigiditas. Ergo in omnibus excessus est mu
Exercitium tunc observandum est, quando exquisitissima facta est concoctio, quod praecipue habemus matutinis horis. Equitare, tunc optimum est, cum rencs, & totum corpus meria capurgatum. Exercitio superflus humiditates resolvuntur, propter quod Insectioni pestilentiali, & aliis aegritudinibus materialibus pottius humores resistunt. Unde Avicennas inquit. Ad exercitium peragendum conVersi per modum suae qualitatis, & in hora sua , nullo indisent medicamentorum,quae materialibus neccisaria sunt aegritudinibus. Unde resertur, quod in quadam pelle OmΠς quass fuerunt mortui, praeter venatores utentes exercitio. Et schola dicit,si vis incolumen te reddere sanum. Curas tolle graves, irasci crede prophanum,& hoc ignorandum non est, qu R do obesis nonnullis, quibus corpus immodice plenum est , ac ii
106쪽
esam, qui spiritus admodum mobiles, ac calidos habem, interdum ut ille eit, si curis timore, ac tristitia conficiantur , quo ni. mirum spiritus calor haberetur, & nimia moles extenuetur. Si tibi deficiant medici, haec tria mens hilaris, requies, mo derata dieta medici tibi fiant. Plutarchus tradit Pithagoram animo pacando , sedandoque ab effectibus, & perturbationibus musicam adhibere solitum. Unum singulare in delendis cicatricibus est ballamus, in quo pennam intingas, cum qua ηpe cicatricem linias, propter hoc enim in tantum cicatrix Iubtiliabitur, ut quasi non apparet.
ARtetica est juncturarum, quae sunt membrorum ligamenta ,
dolor cum tumore, vel sine a mala complexione humore , seu ventositate in ipsarum existente concatenatibne causatus.' Materiae, quae artetica emciunt, non nervis, nequq chordis,sed in ligamentis, aut juncturarum concavitatibus imbibuntur, & ner-Vos, chordaS, ut musculos extendentes quandam continui soluti' nem emciunt, dc dolorem per consequens. Dolor item in quavis junctura factus tumore ab extra apparente nullo ut plurimum fit , molestior vero mitigatur . Quia ma-reria ad dextra propulsa malori in spatiositate continetur, & sic non tanta fit continui sislutio, & per consequens non tantum fit dolor intensus.
Materia ad juncturas,seu ad juncturarum nodos propulsa propter ejus gipse itatem, seu duritiem, interdum fit ineptissima re-1blutioni. Artetica interdum etiam provenit ex parte fortitudinis ex pulsivae, cum scilicet epatis, & aliorum membrorum fit expulsiva fortis. Tunc enim ad debiliora membra superfluitates eorum mandat, quae deinde sunt hujus qgritudinis causa: ita Avicennas ,& Galenus. Provenit etiam a debilitate virtutis nutritiuς, cujus causa humores crudi plurimi generantur. Pro arteticis multum balnea commendantur, & illa potissimum indisterenter membra omnia confortando superfluitates ipsorum resolvunt. Sed adverte, quod plurimi calidas valde renes habentes propter ab artetica praeIervare, naturalibus balneis
107쪽
76 usi sunt, dc ad utinae ardorem devenerunt, de lito modo a poda, gia liberati, in crudelissimam aliam aegritudinem inciderunt, i cmagnis cruciatibus ad alium mundum transierunt. Caeterum niti corpus bene purgatum fuerit , intrare balneum haudquaeiaquam permittendum est , & postea cibus sumatur . Qi sui ceti sunt de podagra a lotione thequenti pedum abstineant, quoniam humiditates fluere faciet ad iuncturas.
Rasis dicit, quod podagra praecipuε fit in iis, in quibus sunt
siperfluitates semicrudae abundanter valde, dc in corporibus cho. iericis. Gutta pro cuiuscunque interdum humoris stillicidio , ad
quamvis nostri corporis partem defluentis accipitur. Alio modo capitur, prout est juncturarum dolor ab humore in ipsarum concatenatione a membris aliis defluente causatus. Quemadmodum enim membra ad se invicem escam trahunt, ita ad se invicem superfluitates deponunt. Et isto modo fit gutta, quae per similitudinem guttae a tectis, seu ab arboribus stillantis dicitur.
Pulmium peculiari proprietate quadam antiquam curat podagram . Cra svnim, viscolosque humores, unde podagra generari ut plurimum solet vehementer calcfacit, decoquit, attenuat, de emolitur. Ruapropter podagricis etiam per se subvenit, impo situm usque dum ruia scat locus. Ut pollere corroborandi ex bona uagrantia ejus satis liquet.
In podagra, ut inquit Rasis, non est res utilior motu, sed ad eum gradatim patiens assilescat, de debitis horis fiat, ex hoc enim dolor omnino tolletur, verum cum laxari incipit , dc illico quiescendum. Nam cum laxatio incipit, liquefit, &superfluitates in articulis, & in musculis congre antur, sed ubi, qui exercitium facere nequeat, ante cibum faciat fieri fricationes. Omnis evacuatio, sive per urinam , sive per sudorem, & quando suo loco facta , dolorem avertunt omnino, nisi cum hoc cibo, & potu infirmus repletus fuerit, quoniam si membra vacua fuerint, &venter plenus superstuitates magis quam solent trahent .
108쪽
De Splene, in Hepate, in Pulmone .
O Uando splen redditus est debilis numero intumescit ἰ& crassitor apparet, nec trahit ad te secem' sanguinis, sicut oportet, & ita sex ista per sanguinem dispergitur, oc reddit corpus nigrum, pallidum, & melancholicum. Qixi enim caret sanguine laudabili, ad lividitatem tendit, &discoloratus efficitur. Palliditatis, vel Mi coloris oblatio fit, cum rebus aperienti, hus, dc urinam projicientibus, & cum decocto apti feniculi, asparagi, petrosellini, cicerum , dc similium. len a natura celetrime indurari tolet, sanguine nimirum Invenis obturaro, dc ob crassitiem, neque excerni, neque discuti facile , potest ut habetur ex Avicenna. Signa obstructionis lienis sunt gravitas lateris sinistri distenctio, dc dolor, signa corruptionis attractoriae facultatis ipsius sunt totius corporis nigreties, dc obstructio, signa retentricis affectae sunt vomitus sine sebre , vel alia occasione. Signa inflammationis lienis cognoscimus ex dolore,servore,febre dcc. iis etiam os latet,sin sive exeduntur dcc. Pulmonis inflammatio cognoscitur,quia tanta inducitur spirandi difficultas, tantaque aristinis , ut ruffocari laborantes videantur, ac rect i sedere cogantur . In tussiendo modo hoc , mo do alio colore infectum expuitur, ut rubrum, flavum, russim, spumosum, nigrum, dc lividum. Hujusinodi infirmitas si fuerit a sanguine, vel a bile, conveniunt syrupus violaccus, dc aqua Ordeacea, si fuerit a pituita convenit oximel cum syrupo Violaceo. Evacuatio potest fieri cum manna, de cassia . Ulcera pulmonis non modo ad curandum sunt difficiliora,sed quibusdam etiam impossibilis videtur eius cura. Et hoc ratione , dc experientia dicit Galenus. Ratione, quia pulmo semper est in motu, dc quae sunt sananda quiete indigent. Experientia, neminem eorum ita affectorum sanatum viderim. Fere semper cum caliditate haepatis est frigiditas ventriculi ,
propter caliditatem ipsius haepatis absumitur pinguedo, dc ventriculus fit frigidus. Quod
109쪽
73 Quod haepar sit calidior, &. siccior, ostendit totius corporis constitutio extenuata, & macra, corpus undique hirinum, dc pilis vestitum. 'H patis calor in declinante aetate intensior essicitur,nimirum siccior.
ΡEstilentia morbus est, qui non solum civitates exhaurit assiduis funeribus, verum etiam totas nationes depopulatur, ac Vastat. Quidam ex aere corrupto, alii ex aquis Vitiatis, non nul-Ii ex noxio terrae habitu pestilentiam exoriri autumnant. Relitigio tamen sicut terrae motum, & alia id generis mala mortalibus irrogata assignat irato numine. Unde tenet, & credit esse telum Dci, quo fontes, insontesque seriuntur. In libro Regum a. evidens est cxemplum. Αer cognoscitur esse pestilens, cum aves nidos relinquunt , & animalia pleraque ex putri male ia generantur. Aqua co3noscitur pestilens si sit pinguis, & tactu tepida virescens, u multiplicentur ranae, & pisces etiam quandoque moriantur et si a terra procedat vapor pestilens, cognoscitur inde, quod terra evadit sterilis praeter consuetudinem, vigent terraemotus , animalia cavernas fugiunt deci signa corruptorum vaporum invisceribus terrae retentorum, quibus plantarum nutrimentum , vel aer ex eorum egressu inficitur, sunt murium, talparum, serpentum , & aliorum sub terra habitantium, ultra solitum super ipsius terrae superficiem , apparitio vermium, & aliorum ex putredine
nascentium praeter communem cursum excellens generatio.
Corpora naturaliter in poris lata, ut sanguinea,cholerica,aliis partibus runt paratiora febrem incurrere pestiseram, quoniam illa ab aere plus laedi possunt, quae plus de eo,& plus de aere attrahunt. Et quia videmus tempore pestis juvenes robustos magis mori, quam debiles, & senes, ideo concludendum, quod minimε sui pecti ,& boni talium infirmorum absque periculo custodes, sunt vetulae melancholiae. Hippocrates circum circa Civitatem Athenarum ex lignis Quercus accendit ignem die ac nocte ardentem, quam sic a pestς libem
110쪽
70Jiberavit, & Athenienses tune eum in Deum habuerunt, &sibi
statuani Enea in construxerunt. Camerae iii sectae prius bene mundatae debent irrorari cum aqua rosa cca, & aceto. Accium cnim est multum cholerae atque sanguinis servoris extinctivum, dc per consequens corum adustionis prohibitivum, & a praetervando a peste mirabilem habet cm-
Aer impurus redditur purus beneficio rosarum aqua rosacea,& succo citra , dc similium. Carbunculus prout febrem concomitatur pestilentIalem de triplici materia encratur, scilicet de sanguine habente putredinem, de cholera habente impetum, dc acumen, & de melancholia ha-.hente diuturnitarem. Si in sanguine major fuerit putredo carbum culi rubescunt si in cholera citrinescunt; Et si magna in illis hu- moribus accidit vetuosa corruptio omnes hi ercs colores similites apparent.
AVicennas, &alii dixerunt,quod venenorum quoddam operatur, non quia calid ma 1 mgidum, feci quia talem habet proprietatem vitae . & sanitati contrarium. Causa quare aliqua in veneni praesentia rorem emittere Videtur est, quia venena in cibis, potibusve , vel qu.ilitercunque in aere praesentata aerem ipsi suo Vapore, vae alio modo alterant, seu iniiciunt ; qui aer sic infectus ad parasitum, seu serpentis cornum perveniens ingrossatur, & in roris modum convertitur , α tunc vulgares dicunt tali in veneni praesentia sudare. Sed hic notandum, quod in aere vehementer calido, & sicco . forsan talia rorem non emitterent. Quia tunc caliditas, & siccitas in tantum possent aeris ingrossationem prohibere, quod in modum roris converti non possent. Sal venenis resistit, habet enim sal vim vehementer siccam, dc adstringentem, unde poros per quos veneni vis in interiora corpo
ris irruere solet, oc densat, dc constringit, adeoque penetrationcm ejus intercipit , dc excludit.